Mësim nga lënda e historisë për klasën e VIII të arsimit fillor nëntë vjeçar

1. KRIJIMI I SHTETIT SHQIPËTAR

2. KRIJIMI I SHTETIT TË RI
• Pak kohë pas mundjes së turqve nga lidhja ballkanike, në
dhjetor të vitit 1912 u thirr në Londër një konferencë
ambasadorësh të Fuqive të Mëdha
(Britanisë,Gjermanisë, Rusisë, Austro-Hungarisë, Francës
dhe Italisë) për të vendosur mbi daljen e çështjeve të ngritura
nga konflikti (lufta). Me mbështetjen e dhënë shqiptarëve nga
Austro-Hungaria dhe Italia, konferenca ra në ujdi të krijohej
një shtet i pavarur shqiptar. Por, në vendosjen e kufijve të
shtetit të ri, duke pasur trysni të forta nga fqinjët e Shqipërisë,
Fuqitë e Mëdha nuk njohën gjerësisht realitetin demografik
dhe dorëzuan rajonin e gjerë të Kosovës serbëve, ndërsa në
jug,Greqisë iu dha pjesa më e madhe e Çamërisë, një pjesë e
zonës së vjetër të Epirit me qendër në Lumin Thíamis.

3. • Shumë vëzhgimtarë dyshuan nëse shteti i ri do të
ishte i zbatueshëm me rreth gjysmën e tokave dhe
popullsisë shqiptare të lëna jashtë kufijve të saj,
veçanërisht meqenëse këto treva ishin më
prodhimtaret në drithëra dhe mbareshimin e
bagëtive. Nga ana tjetër, një bashkësi e vogël rreth
35.000 veta me kombësi greke u përfshinë brenda
kufijve të Shqipërisë. (Megjithëkëtë, Greqia që
numëronte të gjithë shqiptarët e besimit ortodoks -
20 përqind të popullsisë - si greke, pohonte se numri
i popullsisë me kombësi greke ishte më i madh seç
mendohej). Që atëherë e më pas, pakicat greke e
kosovare mbeten tema shqetësuese në marrëdhëniet
Shqiptaro-Greke dhe Shqiptaro-Jugosllave.

4. • Fuqitë e Mëdha poashtu caktuan një princ gjerman, Wilhelm zu Wied (Vilhelm cu
Vid), si qeverisës të Shqipërisë. Vilhelmi mbërriti në Shqipëri në mars 1914, por
mosnjohja e tij me Shqipërinë dhe problemet e saja, të përziera nga ndërlikimet e
ngritura nga shpërthimi i Luftës së Parë Botërore, e çuan atë në lënien e Shqipërisë
gjashtë muaj më vonë. Lufta e zhyti vendin në një krizë të re, kur ushtritë e Austro-
Hungarisë, Francës, Italisë, Greqisë, Malit të Zi dhe Serbisë e zaptuan dhe pushtuan
atë. E lënë pa ndonjë udhëheqje politike apo autoritative, vendi ra në kaos dhe fati i
tij varej në fije të perit. Në Konferencën e Paqes të Parisit pas luftës, shuarja e
Shqipërisë u shmang kryesisht nga përpjekjet e Presidentit të Shteteve të Bashkuara
të Amerikës Woodrow Wilson (Vudrou Uillson), i cili kundërshtoi një plan të
Britanisë, Francës dhe Italisë të ndarjes së Shqipërisë midis fqinjëve të saj.

5. • Një kongres kombëtar, i mbajtur në Lushnjë në janar 1920, hodhi themelet e qeverisë
së re. Në dhjetor të po këtij viti Shqipëria, këtë herë me ndihmën e Britanisë, u
pranua në Lidhjen e Kombeve, kështu duke fituar për herë të parë njohjen
ndërkombëtare si një shtet dhe komb vetëvendosës. Shqiptaret me te shquar
te shekullit XX : Hasan Prishtina, Luigj Gurakuqi, Ismail Qemali, Isë Boletini,
Bajram Curri dhe Dedë Gjo Luli.

6. AUSTRO-HUNGARIA DHE ITALIA - SI E
NDIHMUAN FORMIMIN E SHTETIT SHQIPTAR
MË 1912
• Pavarësinë e saj Shqipëria e fitoi në një nga momentet më të vështira të
historisë së saj. Shteti i pavarur shqiptar, i shpallur më 28 Nëntor 1912, ishte
projektuar të ishte i cunguar, pasi një pjesë e madhe e territoreve të saj do të
mbeteshin jashtë kufijve natyralë të saj. Fuqitë botërore të kohës, ndonëse
dinin për rrezikun dhe politikat sllave të përkrahura nga Rusia, për
asimilimin e popullsisë shqiptare dhe copëtimin e trojeve të tyre, në
Konferencën e Londrës nuk e përkrahën idenë e formimit të një shteti
shqiptar mbi kufijtë e saj natyralë. Por, një rol të rëndësishëm në drejtimin e
formimit të shteti shqiptar të 1912-ës, patën, padyshim, dy superfuqitë e
kohës: Perandoria Austro- Hungareze dhe Italia.
• Austro-Hungaria luajti rol të padiskutueshëm për caktimin e kuvijëve.
Interesi i Austro-Hungarisë në kufirin e veriut të Shqipërisë, e sidomos
vendndodhja e Shqipërisë në bregdetin lindor të Adriatikut, e bëri atë një
territor të rëndësishëm për lidhjen vitale detare të Perandorisë përmes
Adriatikut. Për këtë arsye, Monarkia që herët, në vitin 1832, kishte hapur një
Konsullatë të saj në Shkodër, e cila u bë në një qendër të rritjes dhe
shpërhapjes së influencës austriake në rajon, por ishte edhe dëshmitare e
rrënimit të autoritetit të otomanëve dhe rritjes së nacionalizmit ndër popujt
ballkanikë, ku mes tyre shquante nacionalizmi serb, që pas formimit të shtetit
të vet kombëtar dhe përkrahjes së hapur nga Perandoria Ruse, për t’u zgjeruar
në territoret osmane, u bë një kërcënim serioz për vetë Monarkinë dualiste.

7. • Austria-Hungaria dhe Italia kanë qëndrime
goxha miqësore ndaj shqiptarëve, në
përgjithësi. Por sot, kjo ka edhe të arritura
të tjera. Nëse dikur Franca dhe Anglia nuk
kanë mbajtur pozicion në favor të shpalljes
së shtetit shqiptar, por edhe në raport me
viset shqiptare në përgjithësi, atëherë kjo
ndryshoi me rastin e Kosovës, kur këto
vende ishin ndër të parat të cilat me mjete
ushtarake e diplomatike ndihmuan dhe
njohën shpalljen e shtetit shqiptar. Pra, ato
vende, të cilat në Konferencën e Londrës
nuk i kishim për vete, përjashto Austro-
Hungarinë dhe Italinë, tani më i kemi aleatë
kryesorë

8. PUNOI: BESJONA
JUSUFI
kl.VIII-5
Manastir 2016