Lenda:Histori Klasa:XI

1. PROJEKT
Lënda : Histori
Klasa: XIC
Tema : Figura te shquara historike gjate
viteve 1918-1945
Objektivat:
-Te njohe figura qe ben historine gjate ketyre viteve.
-Te analizojne karakteret e tyre dhe ndikimin qe
paten ne gjithe zhvillimet qe lane gjurme ne histori
gjate ketyre viteve.
-Te njihet me ndryshimet qe pesoi bota gjate luftes
se I dhe te II Boterore.

2. Lufta e Pare Boterore
Lufta e Parë Botërore apo Lufta e Madhe ishte lufta që përfshiu pothuajse gjithë botën, nga viti 1914 deri
në vitin 1918. Kjo luftë e paparë ndonjëherë në historinë e njerëzimit i kushtoi atij humbjen 20 milionë
njerëzve. "Lufta e Madhe" përfshiu gjashtë kontinentet e banuara të lëmshit
tokësor: Evropën, Azinë, Afrikën, Amerikën e Jugut, Amerikën e Veriut dhe Australinë. Lufta e pare
botërore ishte kryesisht e përqendruar ne Gjermani dhe France e ndare ne bllokun qendror dhe antanten
Lufta e I Botërore nisi me vrasjen e kryedukës Franc Ferdinandit, trashëgimtarit të fronit të Perandorisë
Austro-Hungareze në Sarajevë të Bosnjës nga kombëtarizoi Serbo-Boshnjak Gavrilo Princip me 28
qershor 1914.
Në këtë konflikt mbarëbotëror të armatosur u përballua Donjeta me dy fuqi të mëdha: Perandoritë
qendrore (Perandoria gjermanike dhe Perandoria Austro-Hungareze) dhe nga ana tjetër Pakti i
Trefishtë (me Mbretëritë e Bashkuara, Francën, dhe Rusinë). Lufta e Madhe filloi me 28 korrik 1914 dhe
përfundoi më 11 nëntor 1918 me fitoren e Paktit të Trefishtë.
Lufta shkaktoi shpërbërjen e katër perandorive: Perandorisë Austro-Hungareze, Prusisë, Perandorisë
Osmane dhe Rusisë. Gjermania humbi perandoritë koloniale dhe shtetet evropiane
të Çekosllovakisë, Estonisë, Finlandës, Letonisë, Lituanisë, Polonisë dhe Jugosllavisë fituan pamvarësinë.
Lufta e I Botërore shënoi mbarimin e rendit botëror që u vendos pas Luftërave Napoleoniane, dhe ishte një
shkaktare e rëndësishme për shpërthimin e Luftës së Dytë Botërore.
SHKAQET E LUFTES
1. Rivaliteti mes shteteve për te vendosur hegjemoninë e tyre ne kolonitë me te largëta
2. Politika agresive qe ndiqnin shtetet ndaj njeri-tjetrit dhe gara e shfrenuar e armatimeve
3. Konfliktet mes shteteve për pabarazinë ekonomike dhe lindja e ndjenjës se nacionalizmit politik.
SHPERTHIMI I LUFTES
Shkaqet e luftës së 1 Botërore ishin të shumëllojshme.Britania e Madhe dhe Franca humbën parësinë
ekonomike dhe ushtarake, kurse vendi i tyre ishte marrë nga forcat e reja ushtarako-ekonomike SHBA,
Gjermani dhe Japonia. Ky ekuilibër i ri ushtarako-ekonomik, këmbëngulja për ndarje të re të botës në zona
për ndikim, ndarja e re e tregjeve të reja dhe lëndë të parë- e gjitha kjo e komplikoi seriozisht jetën politike
ndërkombëtare dhe krizat politike bëheshin gjithnjë me te shpeshta dhe më të rrezikshme.Rivaliteti midis
fuqive të mëdha u theksua në Evropë,Azi dhe Afrikë. Për arritjen më të mirë të qëllimeve të tyre, fuqitë e
mëdha evropiane formuan dy blloqe luftarako-politike:ANTANTEN dhe FORCAT QENDRORE.

3. Figurat e shquara gjate Luftes se Pare Boterore
Keshilli i Te Katerteve qe u formua gjate Koferences se Paqes
perbehej nga:
David Lloyd George (Montreali, 17 janar 1863 –
Llanystumdwy, 26 mars 1945) ka qenë një politikan britanik.
Në 1906, kur liberalet merren pushtetin, bëri pjesë në administratë
dhe, në 1908 u urdhërua nga ministri Asquith si përgjegjësi kryesor
të politikes ekonomike britanike.
Vittorio Emanuele Orlando (Itali) Zhorxh Klemanso (France)
Thomas Woodrow Wilson lindi më 28 dhjetor 1856 në
Staunton, Virginia, ShBA; vdiq më 3 shkurt 1924 në
Washington (D.C.). Ishte prej 1913 deri 1921 President
të ShBA. Wilson në vitin 1919 merr çmimin Nobel për
paqe

4. Lufta e Dyte Boterore
Lufta e Dytë Botërore ishte konflikti i armatosurmidis Aleatëve dhe BoshtitNazist,i përbërë
nga Italia,Gjermaniadhe Japoniangaviti 1939 deri në vitin 1945.
Marrëveshjae Versajësnë Paris,ngarkoi Gjermaninë me të gjithafajete luftës.Sanksionetqë iuvendosënishintë
rënda,por Gjermaniadotë firmoste këtë marrëveshje.Inflacioni,shkëputjae territoreve,kushtete këqijatë jetesës,
si edhe shumë arsye të tjerado shkaktoninfillimine asaj që uquajtLufta e Dytë Botërore.
Tensioni i madhdhe çështjete papërfunduaratë Luftëssë Parë Botërore,dobëninqë vetëmpas20 vjetështë
fillonte Luftae Dytë Botërore.
Origjinae Luftës
Pas Luftëssë Parë Botërore e quajturndryshe edhe Luftae Madhe,Konferencae Parisit(disae njohinedheme
emrinTraktati i Versajës) shënoinjë haptë madhnë negociatate paqes.Në këtë konferencëmerrninpjesë vendet
fitimtare në luftë si Anglia,Francae të tjerë.Ndërmjettyre edhe SHBA e përfaqësuarngapresidenti Wilson.
Bisedimetvendosënkushtetë rëndambi palëthumbëse.Gjermaniaishte njëngavendetqë udëmtuamë shumë,
por Austrianë të vërtetë pati humbjetmë të mëdhasi në njerëz,ashtuedhe në territore.
Embargo që iuvendosGjermanisë ishteme të vërtetë e rëndë.Gjermaniaulimituanë një ushtri defensive me
100.000 ushtarë si edhe nuki'ulejuatë prodhonte tanke,aeroplan,anije dhe nëndetëse.Kjogjendjee rënduardhe
varfëriadotë bënte më vonë të mundurhipjennë pushtettë forcave nazistenë krye me Hitlerin.
Megjithatë kjokonferencë nukpati suksesine pritur.Presidenti i SHBA-së Wilson,udërguambrapshtme të gjithë
revoltimine tij.LoydGeorge doli në pahme idenë se ShBA nukkishte më vendatydhe se Evropai përkiste
evropianëve,një mendimkyqë ishte shprehurmë parë ngavetë amerikanëtnë Doktrinëne Monrosë.Dokumenti i
Wilsonit,i përbërë nga14 pika,u pa si një cenimpërEvropën.Pikae 12-të e këtij dokumenti kishte në përmbajtje
material me rëndësi edhepërShqipërinëdhe vendete voglatë tjera,që sipastij,duhettë merrninpavarësinë ose të
paktënautonominë (praishte një pikë që mbronte të drejtate shteteve të voglapërtë formuarshtetine tyre).Me
rëndësi është të përmendimedhe një tjetërsynimtë kësaj pike që kalidhjeme Perandorinë Osmane.
Nga PerandoriaOsmane kërkohej hapjae gjireve dhe ngushticave (pasLuftëssë Dardaneleve) përtë gjithë,nën
vëzhgimine Kombeve të Bashkuara(që dotë ishte organizatandërkombëtare që Wilsoni kërkonteformimin).Në
pikëne 14, ai kërkonte formimine një organizatendërkombëtare që të mundtë zgjidhte dhe njëkohësishttë
parandalonte luftëratdhe konfliktetmidisdyose më shumë shteteve.Në këtë konferencëai shprehetse dëshiron
vetëmpaqendhe i jepnjë rëndësi të madhe formimittë kësaj organizatendërkombëtare edhepse parezultat.
Pas Luftëssë Parë Botërore,shtetetarabe kishinparë mundësinë përtë qenë të pavarurdhe përtë formuarmë në
fund,shtetetarabe të pavarura.Megjithatë kjogjë nukdolejohej ngavendetevropianesepseatotokaishintë
pasura me naftë,që mbasLuftëssë Parë Botërore upa si një lëndë shumë me vlerë.Marrëveshjae SanRemos,dotë
ishte thjeshtë një modifikimi Marrëveshjessë Syces-Picot,e bërë padijeninë e SHBA-së duke mohuarmarrëveshjen
e bërë më parë të King-Crane.Me anë të kësaj marrëveshje,Francësi jepejSiriadhe Lubjana,problemete kësaj të
funditvazhdojnë edhe sote kësaj dite.
Konfliktetmegjithatënukkishintë sosurdhe situataishte dramatikegjithashtu.Ndërkohë Rusia,që ishte tërhequr
nga luftadhe pas hipjessë bolshevikëvenë fuçi,kishtehapurtë gjithamarrëveshjete fshehtatë regjimittë carit.
Franca kërkonte shfuqizimine plotë të Gjermanisë,ndërsaAnglianukdonte kurrsesi që në Evropë të formohej
vetëmnjë shteti fortë.Idejae Wilsonitishtehedhurposhtë tashmë.PerandoriaOsmane gjithashtuishtenë pragtë
trazirave.Duke pasurdijeni të të gjithë këtijtensioni,Konferencae Vienës,nukbëri asgjë tjetër,përveçse përgatiti
terrenine fillimittë Luftëssë Dytë Botërore.

5. Figurat e shquara midis dy lufterave boterore dhe luftes se Dyte
Boterore
Vladimir Lenini /RUSI
Vladimir Iliç Uljanov - Lenini (rusisht: Влади́мир Ильи́ч Ле́нин ;
10 prill 1870 Simbiski - 21 janar 1924 Gorki, Moskë)
ishte një revolucionar rus, politikan komunist, pjesëmarrës
dhe lider në Revolucionin e tetorit, udhëheqësi i parë i
Republikës Sovjetike Socialiste Ruse dhe që nga viti 1922
lideri i parë i Bashkimit Sovjetik. Më 1999 ai u emërua nga
revista TIME Magazine si një prej 100 njerëzve më me ndikim të shekullit XX. Kontributet e tija në
teorinë Marksiste përgjithësohen si Leninizëm.
----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Jeta e hershme
Lindurnë Simbirsk(nga1924, Uljanovsk),pranë Vollgës në Mbretërinë Ruse.Lenini ishte i biri i IljaNikolaevic
Uljanov dhe Maria AleksandrovnaUljanova.Babai i tij ishte një aristokrati ri që kishte depërtuarnë shtresate lartasi
inspektorshkolle.Familjae tij ishte një përzierjeetnike,paraardhësite tyre ishin :rus, mordovian,kalmyk,
hebre, gjermanë të Vollgës dhe suedezë,dhe sipasbiografitDimitri Volkogonovprejardhjae familjessë tij mundtë
jetë e përzieredhe me etni tjera.Lenini që i pagëzuarnë KishënOrtodokse Ruse.
Në vitin 1886, babai i Leninit,vdiqnganjë sëmundje (hemorragjicerebrale),dhe në maj të vitit 1887, kur Lenini ishte
17 vjeçar,vëllai i tij i madhAleksandëri,uarrestuadhe uekzekutuame varje përpjesëmarrjenë një atentatme
bombë që kërcënoi jetën e CarAleksandriIII.Motrae tij Anae cilaishte me Aleksandringjate arrestimit,udëbua
drejtpronëssë familjessë saj në fshatinKokushkino,rreth40 kmlarg Kazanit.
Kjongjarje radikalizoiLeninin,dhe biografëte tij zyrtarsovjetike përshkruankëtë si shkakpërvazhdimine
veprimtarisë revolucionare.Nukështëpërtupërjashtuarmundësiaqë ndoshtangakjotrazirë emocionale ndodhi që
në të njëjtinvitai të shihte vetëntë regjistruarnë UniversitetinShtetërornë Kazan.Një pikturëe famshme e Pjeter
Beluzovit,Ne dotë ndjekimnjë rruge tjetër e riprodhuarnë milionalibrasovjetik,e përshkruanLeninine ri dhe të
ëmëne tij të hidhëruar.Shprehja Ne dotë ndjekimnjë rruge tjetër i referohetzgjedhjesqë Lenini i
bëri Marksizmitpërtë përkrahurrevolucioninpopullor,në vendtë metodave anarkisteose atyre individualiste.
Pas ngrijëssë kureshtjespërMarksizëm, ai upërfshi në protestastudentore dhe më pasedhe uarrestua.Ai u
përjashtuadhe ngaUniversiteti i Kazanit,përshkaktë idevetë tijapolitike.Ai vazhdoi të studionte si autodidakttë
cilatshkaktuanmishërimine tij me pikëpamjete paraqituarnë veprën Kapitali të Karl Marksit.
Leninitmë vonë,iudhae drejtapër të studiuar,kësaj herë në Universitetine ShënPjetërsburgut.Në janartë
vitit1892, ai u vlerësuangauniversitetime diplomëne klasëssë parë përdrejtësi.Ai gjithashtuudalluapërgjuhët
që njihte si latinishtdhe greqishtdhe atoqë i mësoi,gjermanisht,frëngjishdhe anglisht.Pornjohuriae këtyre dy
gjuhëve të funditme kalimine kohësiukufizua :ai kërkoi ndihmëne AnesaArmand përti përkthyernjë artikull në
frëngjishtdhe në anglishtnë 1917. Në të njëjtinvitai i shkroi S.N.Ravicitnë Gjeneve :’’Ndihemi paaftë për të
mbajturnjë fjalimnë frëngjisht’’.

6. Lenini ,koka e shtetit Rus dhe simboli i komunizmit ne Rusi
Në 8 nëntor1917 Lenini uemëruaKryetari Këshillittë KomitetitPopullorngaKongresi SovjetikRus.“Komunizmi
është forcasovjetike pluselektrifikimi i të gjithë shtetit”thaLenini duke venetheksintekrëndësiae ndriçimit
elektrikanembanë Rusisë dhe modernizimine industrisë dhe agrikulturës :
“Ne duhettu tregojmë qytetareve që organizimi i industrisënë bazate modernes,teknologjisë së avancuar,në
elektrifikimini cili dotë sjelle njëure ndermjetqytetitdhe fshatit,doti japë fundndarjesndermjetqytetitdhe
fshatit,dotë beje të mundurngritjene nivelitkulturornë të gjithë vijënshtetëroredhe me tej,edhe në cepatmë të
largëttë vendit,prapambetje,injorancë,sëmundje dhe barbarizëm.”
Ai filloi të kujdesejpërndërtimindhe realizimine Planit GOLERO,plani i parë sovjetikpërrimekembjenekonomisë
kombëtare dhe zhvillimine vendit.Ai ishteshumë i shqetësuarpërçështje si :krijimine sistemiuniversal
shëndetësorfalas,të drejtatdhe liritëe grave dhe arsimimine të gjithë analfabeteve ruspërshkrimdhe lexim.Por
mbi të gjitha,qeverisë së re Bolshevike i duhej të nxirrte vendinjashtë Luftëssë Parë Botërore.Ipërballurme
impostimine vazhdueshëmkërcënuestë Gjermanisëdrejtlindjes,Lenini argumentoi së Rusiaduhej menjëherë të
nënshkruante një traktatpaqeje.Drejtuestë tjerë bolshevike si Bukharinpërkrahenidenë e vazhdimittë luftëssinje
mënyre përtë formuarrevolucioninnë Gjermani.Trotski,i cili udhëhoqinegociatat,mbrojti menjëherë pozicionin
“Jo Luftë,JoPaqe”duke thirrurpër një traktat paqeje që duhej të bazohej mbi kushtetqë të moscenohej.asnjëe
ardhur dhe asnjë pjesë territoriale.
Pas mbylljestë negociatave,gjermanetrishikuanavancimine tyre duke lenëtë lire një pjesë të madhe të territorit
perëndimorrus.Si rezultati këtyre ngjarjeve,pozicioni i Leninitrriti gradualishtpërkrahjene lidershipitBolshevik.
Në 3 Mars 1918, Lenini e nxorri Rusinë ngaLuftae Parë Botërore duke përkrahurTraktatine Brest-Litovskit,ngai cili
Rusiahumbi territore të rëndësishëmnë Evropë.
Gjatë muajitjanar,pasi mbyllenAsamblenëKushtetuese,Bolsheviketformuannjë koalicionqeverisësme krahune
majte të Revolucionareve Socialist.Porkykoaliciondështoi pasopozicionitqë RevolucionaretSocialiste mbajtën
kundrejttraktatitpaqësortë Brest-Litovskitdhe gjithashtuatambështetënparti të tjeraqë kishinsi qellimrrëzimine
qeverisë bolshevike.Leniniiupërgjigj këtyre veprimeve me një politike të persekutimitnë masë e cilapërfshiudhe
burgosjene disaprej anëtareve të partive opozitare.
Në fillimete 1918, Lenini beri fushate përnjë përgjegjësi të vetme individualeshtetërore të cilënpunëtoretduhetta
vlerësonin,që dovihej në ngarkimtë çdosipërmarrje (punëtoreve iudeshti bindeshinatij derisakjoundryshuanga
shteti),në kundërshtimme konceptimin punëtortë vete-menaxhimit,porabsolutishtparësore përeficensëndhe
ekspertizënsipasLeninit(kjoupërfol ngashumicae përkrahësve të vete-menaxhimitsi një formë që fshihte si qellim
kontrolline shtetitmbi punëndhe që dështimete vete-menaxhimitvininsi pasojee pamjaftueshmërisë së
resurseve- një problemqë veteqeverianukmundtazgjidhi edhe sikurbrengamuajittë autorizoje gjithë punëtorete
shumicëssë fabrikave të provuara).
Sikuse shkroi dhe S.A.Smith : “Në fundtë luftëscivile,nuk kishinmbeturshumë formademokratikeqë promovuan
administratënindustriale,kjoprej komitetitindustrial i 1917-es,por qeveriaargumentoise kjos’përbente problem
përderisaindustriakishte kohëqë kishte kaluarnënpronësinë e shëtittë punëtoreve.”
Lenini kishte një admirimtë padyshimte përrevolucionarinsocialistirlandezXhejmsKonolli,dhe ishteBashkimi
Sovjetikshtetii parë që njohuRepublikënIrlandeze e cilakreunjë luftë pavarësie prej Britanisësë Madhe.Ai takohej
shpeshme të birine revolucionarittë famshëm,Rodi Konollidhe zhvilloi një marrëdhënie të ngushtë miqësieme të.

7. Josif Visarionoviç Stalini
Josif VisarionoviçStalin(18dhjetor1878 - 5 mars 1953), (mbiemri lindjes:Xhugashvilli)ishte udhëheqësi Bashkimit
Sovjetikngamesi i viteve 1920 deri në vdekjene tij në vitin1953. Duke mbajturpostine Sekretarittë Përgjithshëm
të KomitetitQendrortë Partisë Komuniste të BashkimitSovjetik,ai ishte efektivishtdiktatori i shtetit.
Stalini ishte një ngashtatë anëtarëte Byrosë së parë Politike,e themeluarnë vitin1917 përtë menaxhuar
RevolucionitBolshevik,së bashkume Leninin,Zinovievin,Kamenievin,Trockin,Sokolnikovin dhe Bubnovin.Midis
revolucionarëve bolshevikëqë morënpjesë në revolucioninrustë 1917, Stalini uemëruaSekretari Përgjithshëmi
KomitetitQendrortë partisë në 1922. Ai më pas arriti të konsolidojëpushtetinpasvdekjessë Leninitnë vitin1924
duke zgjeruarfunksionete rolittë tij,dhe duke eliminuarçdoopozitë.Ai mbeti sekretari përgjithshëmderisauhoq
në vitin1952, njëkohësishtduke shërbyersi kryeministëri BashkimitSovjetikngaviti 1941 e më pas.
Nënsundimine Stalinit,koncepti leninisti "socializmitnë një vendtë vetëm",ubë një parimqendrori shoqërisë
sovjetike,në kundërshtimme pikëpamjene LeonTrockit,që socializmiduhettë përhapetpërmesrevolucionevetë
vazhdueshme ndërkombëtare.Ai zbatoi një politikë ekonomikeshumë të centralizuartë komandës,duke filluarnjë
periudhë të industrializimitdhe kolektivizimitqë rezultoi në transformimine shpejtë të BRSSnganjë shoqëri agrare
në një fuqi industriale.Megjithatë,ndryshimetekonomikeushoqëruanme burgosjenzhdukjendhe internimine
milionanjerëzve në kampete punëstë quajturGulagë.Vrullifillestarnë bujqësi ndërpreuprodhimine ushqimitdhe
kontribuoi në urinë katastrofikesovjetike të viteve 1932-33, të njohursi "Golodomor"në Ukrainë.Ndërmjet1934
dhe 1939 ai organizoi dhe udhëhoqinjë spastrimmasiv(i njohursi "Spastrimi i Madh") të partisë,qeverisë,forcave
të armatosuradhe inteligjencës,në të cilinmilionatë ashtuquajtur"armiqtë klasëspunëtore"uburgosën,u
internuanapou ekzekutuan,shpeshpanjë procestë rregullt.Figuratë mëdhanë Partinë Komunistedhe qeverisë,si
dhe shumë komandantë të lartë të Ushtrisë së Kuqe,uvranë pasi u dënuanpërtradhti në procese të montuara
gjyqësore.
Në gushttë vitit1939, pas përpjekjevetë dështuarapërtë përfunduarpaktanti-Hitlerme fuqitëe tjeratë mëdha
evropiane,Stalini hyri në një paktmossulmimi me Gjermaninë naziste që ndaundikimindhe territorine tyre brenda
EvropësLindore,duke rezultuarnë pushtimine Polonisë në shtatortë atij viti.Gjermaniamë vonë e shkeli
marrëveshjendhe nisi një pushtimmasivtë BashkimitSovjetiknë qershortë vitit1941. Pavarësishthumbjeve të
rëndanjerëzore dhe territoriale,forcatsovjetikearritëntë ndalininkursioninnazistpasbetejavevendimtaretë
Moskësdhe Stalingradit.Pasi mposhti fuqitëe Boshtitnë FrontinLindor,Ushtriae Kuqe pushtoi Berlininnë maj të
vitit1945, në mënyrë efektive duke i dhënëfundluftësnë Europë përaleatët.Bashkimi Sovjetikmë pasushfaqsi një
prej dy superfuqive të njohurabotërore,së bashkume Shtetete Bashkuara.Qeveritëkomuniste besnike të
BashkimitSovjetikukrijuannë shumicëne vendeve çliruarangapushtimi gjermanngaUshtriae Kuqe,e cilamë vonë
përbënte BllokutLindor.Stalini nxiti gjithashtumarrëdhënie të ngushtame MaoCe Dunin në Kinë dhe KimIl Sungnë
Korenë e Veriut.
Stalini doli fitmitarnë Luftëne dytë Botërore porshteti sovjetikudëmtuashumë dhe pasluftësekzekutoi shumë
heronj,më vonë ai vendosi një regjimterrori.
Stalini vdiqne disarethanamisterioze dhe pushtetine mori NikitaHrushov.

8. Lufta e Parë Botërore
Gjatë Luftëssë Parë Botërore,në mërgimnë Siberi,Staliniuthirrnë ushtrinë ruse,pornukmundi të shërbejë si
rezultati krahut të tij të majtë të dëmtuar.Ai udhëtoi në Açinsk,100 kmnga hekurudhaTrans-Siberiane Railwaypër
ekzaminimine tij mjekësor,dhe ulejuatë qëndrojëatje,pasi ushtriae refuzoiatë.
Revolucioni rus i vitit 1917
Pas kthimitnë Petrogradngainternimi i tij i fundit,Stalini largoi VjaçeslavMolotovindhe AleksandërShljapnikovinsi
redaktorë të Pravdas.Ai pastaj mori një pozicion në favortë mbështetjessë qeverisë së përkohshme Aleksandër
Kerenskit.Megjithatë,pasi Leninimbizotëroinë konferencëne Partisë Komunistenë prill të vitit1917, Stalini dhe
Pravdandryshuanduke kundërshtuarqeverinë e përkohshme.Në këtë konferencë, Staliniuzgjodhnë Komitetin
Qendrorbolshevik.Në tetor1917, Komiteti Qendrorbolshevikvotoi në favortë një kryengritjeje.Më 7 nëntor,nga
Instituti Smolni,LeonTrocki,Lenini dhe pjesatjetëre KomitetitQendrorkoordinuankryengritjenkundërKere nskit
në Revolucionine tetorit1917. Më 8 nëntor,BolshevikëtsulmuanPallatine Dimritdhe Kabineti Kerenski uarrestua.
Lufta Civile Ruse, 1917-1919
Pas Revolucionittë tetorit,Stalini uemëruaKomisari PopullitpërÇështjete Kombësive.Paskësaj,shpërtheulufta
civile në Rusi,që vendosipërballë Ushtrinëe Kuqe të LeninitkundërUshtrisë së Bardhë,një aleancëe lirshme e
forcave anti-bolshevike.Lenini formoinjë ByroPolitike pesë anëtarësh,që përfshinte Stalinindhe Trockin.Në maj të
vitit1918, Lenini dërgoi Stalininnë qytetine Caricinit.Nëpërmjetaleatëve të tij të rinj,KlementVoroshilovdhe
SemjonBudjoni,Stalini imponoindikimine tij në ushtri.
Stalini sfidoi shumë prej vendimeve të Trockit,urdhëroi vrasjene shumë kundër-revolucionarëvedhe ishoficerëve
caristë në Ushtrinë e Kuqe dhe dogji fshatra,që të frikësontefshatarësinë dhe ti dekurajonte ataqë të mosdërgonin
ushqime tekkundërshtarët.Në maj 1919, me qëllimqë të frenonte braktisjetmasive në FrontinPerëndimor,Stalini
urdhëroi që dezertorëtdhe renegatëttë ekzekutoheshinpublikishtsi tradhtarë.
Marrja e pushtetit
Stalini luajti një rol vendimtarnë pushtimine Gjeorgjisë ngaUshtriae Kuqe në vitin1921, pas të cilitai i miratoi
politikaveçanërishttë ashpra,centraliste kundrejtGjeorgjisë Sovjetike.Kjoçoi në çështjengjeorgjiane të vitit1922
dhe shtypjeve tjera.Veprimete Stalinitnë Gjeorgjikrijuannjë çarje me Leninin.
Lenini megjithatë e konsideronte Stalininnjë aleatbesnik,dhe kurai ufut në grindje me Trotckindhe politikanëte
tjerë,ai vendosi ti japë Stalinitmë shumë pushtet.Me ndihmëne LjevKamenievit,Lenini e emëroi StalininSekretar
të Përgjithshëmtë Partisë Komuniste të BashkimitSovjetiknë vitin1922. Kypost e ndihmoi Stalinintë emërojë
shumë prej aleatëve të tij në poste qeveritare.
Lenini pësoi një goditje cerebralenë vitin1922, duke u detyruartë dalë në gjysmë pensioni në Gorki.Stalinie
vizitonte shpeshatë,duke vepruarsi ndërmjetësi tij me botëne jashtme,pormarrëdhëniete tyre upërkeqësuan.
Lenini diktoi shënimegjithnjëe më shumë degraduese mbi Stalininnë atë që dotë bëhej testamentii tij.Ai kritikoi
pikëpamjetpolitiketë Stalinit,sjelljene vrazhdë,dhe pushtetindhe ambicjete tepruara,dhe sugjeroi që Stalini
duhettë hiqetngaposti i Sekretarittë Përgjithshëm.Gjatë kohësqë Leniniishte i sëmurë,Stalini farkëtoi një aleancë
me Kamenievindhe Grigori ZinovievinkundërLeonTrockit.Këtaaleatë penguannxjerrjene Testamentittë Leninit
në Kongresine dymbëdhjetëtë Partisë në prill 1923.
Lenini vdiqnganjë ataknë zemërmë 21 janar 1924. Pas vdekjessë Leninit,një luftë përpushtetfilloi,që përfshinte
shtatë anëtarëte Byrosë Politike: Nikolai Buharin,LjevKameniev,Aleksei Rijkov,Josif Stalin,MikhailTomski,Leon
Trocki,dhe Grigori Zinoviev.Përsëri,Kamenievi dhe Zinovievindihmuanpërtë mbajturTestamentine Leninitnga
daljanë publik.Paskësaj,mosmarrëveshjete Stalinitme Kamenievindhe Zinovievinuintensifikuan.Trocki,
Kamenievidhe Zinovievi uizoluangjithmonë e më shumë,dhe upërjashtuanpërfundimishtngaKomiteti Qendror
dhe pastaj nga Partia e tyre.Kamenievi dhe Zinovievi uripranuanmë vonë,ndërsaTrocki udëbuanga Bashkimi
Sovjetik.

9. Benito Mussolini
Benito Amilcare Andrea Mussolini (* 29 korrik 1883 në Dovia të Predappios pranë Forlìt në Regionin Emilia-
Romagna, vrarë prej partizanëvekomunistë më 28 prill 1945 në Giulino di
Mezzegra pranë Dongo anës Liqenit të Komos), ishte prej 1922 deri 1943 diktator fashist i Italisë.
Duçe rrjedh nga fjala latine Dux që përkthehet udhëheqës. Me këtë term bashkëthemeluesit e Partisë
Fashiste Italiane, shtypi dhe propaganda e regjimit i drejtoheshin Musolini Nën modelin e Duçës u krijuan
nga ana e diktatorëve të tjerë tituj të ngjashëm, Adolf Hitleri ishte Führer, Francisco
Franco ishte Caudillo, Ion Antonesco ishte Conducator.
Musolini ishte eksponent i partisë socialiste italiane dhe drejtor i gazetës qytetare socialiste Avanti (sq.:
Përpara) që nga 1912. Në vitin 1914 ndryshoi tërësisht opinionin politik duke u deklaruar në favor të
ndërhyrjes së luftës në Libi. Duke u gjetur në kontrast me linjën e partisë së tij dha dorëheqje nga drejtimi i
Avanti-t! dhe themeloi "Il popolo d'italia". Menjëherë pas luftës themeloi I FASCI ITALIANI I
COMBATIMENTO 1919, pastaj u bë pjesëmarrës në partine nacionale fashiste (Paryia Nacionale Fashista)
në vitin 1921 dhe u prezantua në vend me një program politik nacionalist, autoritar dhe radikal që në
vazhdim përmblodhi dhe element të fort anti socialist që e ndihmuan nga mbështetja e një borgjezie të
vogël dhe shtresave industriale dhe agrare. Në kontestin e paqëndrueshmërisë së fortë politike dhe
socialiste ardhura në luftë vendosi në marrjen e fuqisë. Duke forcuar dorën e institucioneve, Musolini arriti
të mbante fuqinë që të ndërtonte qeverinë dhe instaloi diktaturën në janar të vitit 1925,duke zgjedhur me
forcë situatën delikate e krijuar nga vrasja e Giacomo Matteottit.

10. Xhon Kejnsi
Xhon Kejns (5 qershor 1883 - 21 prill 1946) ishte një ekonomist
anglez idetë e të cilit kanë ndikim të madh në teorinë dhe praktikën
e makroekonomisë moderne, si dhe nga ekonomitë politike të
qeverisë. Më parë ka punuar në qarqet e bizneseve të ngushta
dhe ka avokuar përdorimin e masave fiskale dhe monetare për
të zbutur efektet negative të recesionit ekonomik dhe depresionit.
Idetë e tij janë bazë për ekonominë Kejnsiane ("kejnsiane"),si dhe
nga dega tjera të ndryshme
Edukimi dhe karriera
Kejnkakryer gjimnazinëne Itone famshëm,kukatreguar interesimne shumë fusha.Është regjistruarnë
Univerzitetine Kembrixhitpërtë studiuarmatematikë,porinteresate tij ndaj politikëse kanë udhëhequratë deri në
fushëne ekonomisëtë cilëne kavazhduarta studiojë.Pasdiplomimitështëpunësuarnë administratën shtetërore.
Në vitin 1908 ai u zgjodhprofesori ekonomisënë Kembrixhëkudhe mori departmentine mësuesittë tij Alfred
Marshall.Pikërishtëkjopunë i mundësoiatij që të marrë statusine një ekonomisti.Ai kapunuarnë Ministrinë
Indiane kuai tregoi talentine tij përteorinë ekonomike ne praktikë.Arriti suksesetë konsiderueshme i cili rezultoi në
emërimine tij si ZyrtarFinanciartë Thesaritnë Konferencëne Paqesnë Parisnë vitin 1919. Deri më 1942, Kejns
tashmë ishte një ekonomisti shquardhe u shpërblyme titullinZoti KejnsITiltonit.Gjatë Luftëssë Dytë Botërore,
Keyneskishte pikëpamjete tyre në Howto pay forthe war - si të paguajnë përluftën,me anë të së cilëskaavokuar
rritje të tatimeve (në vendtë shpenzimevetë deficitit),në mënyrëpërtë shmangurinflacionin.
Kejnesshërbeusi guvernatori bankëssë Anglisë,sekretari Shoqërisë MbretëroreEkonomike,redaktori gazetës
Ditari Ekonomik,përfaqësuesi kompanisëtë sigurimevetë lartatë atëhershme,pjesëmarrësaktivnë klubine
famshëmtë Ekonomisë Politike,morri pjesë në konferencëne Breton-Vudpërformimine fonditmonetar
ndërkombëtardhe bankaShtetërorepërrindërtimdhe zhvillimetj.
. Veprat
Vepramë e famshme e KejnsitështëTeoriae Përgjithsmee punësimit,kamatadhe paratë (Teoriae Përgjithshme e
Punësimit,Interesitdhe të hollave),shkruarmë vitin 1936. Shpeshherënë literaturë hasetsipasemrittë tij të
shkurturTeoriae përgjithshme.Me këtë punë ai ungritpërPiedesalot –baba i ndërhyrjeve shtetërore dhe
themeluesi makroekonomisë.Vepraështë e përbërë nga24 kapituj që janë të ndarë në 6 libra.Qëllimi i autorit
është me anë të kësaj pune të zbulohetse në çdoorë të caktuar përcaktontë ardhuratkombëtare të një sistemi të
caktuar ekonomikdhe shumëne punësimittë tij.Kejneskathënë se detyrae tij përfundimtare mundtë të përbëhet
në përzgjedhjene atyre variablave që shtetimundtë monitorojëdhe të menaxhojëme ato.Në këtë vepërdëshmon
dhe përpiqette vërtetojë se sistemi i tregutnukkërkonekuilibërdhe punësimtë plotë pormosbalancime cilaështë
shprehurpërmeskrizave të shprehuradhe cikleve të pëkohshme.Kylibërkakryerrevolucionnë shkencën
ekonomike dhe çoi në pikëpyetjeteorinë e mëparshmemakroekonomike.Keynesshpjegonkuptimine titullittë
kësaj pune përmesdeklaratëssë mëposhtme:„Këtë libëre kamquajturTeoriae përgjithshme e punësimit,kamatës
dhe parave me një theksnë mbiemrine përgjithshëm.Qëllimi i zgjedhuri një titulli të tillë ishtepërtë theksuar
dalliminnë prezantimete miadhe konkluzionetme atotë teorisë klasike,sipastë cilave jamedukuardhe që
mbizotëronnë kërkimeteorike dhe konsideratatë ekonomike të aplikuarapërhulumtimdhe shtresate menaxhimit
të këtyre gjeneratave në njëqindvitete fundit.

11. Frenklin Ruzvelt
Tre muajte parë të FranklinRuzveltitsi presidentkanë qënë një ngaperiudhat
më interesante në politikënamerikane.Ruzveltihyri në Shtëpinë e Bardhë në mars
të vitit1933. Vendi ishte në krizë.Bankatnë mbarë vendinishinmbyllur.Krizae
Madhe Ekonomike ishte në kulmine saj.Ruzvelti dhe Kongresi vepruanme
shpejtësi përtë ndihmuarpopullinme ushqimdhe para.Atandërmorrënnjë sërë programeshtë mëdhaekonomike.
Në vazhdimdot’junjohimme ligjetdhe politikate FranklinRuzveltit,përfshirë atoqë njihensi “Marrëveshjae Dytë
e Re”.
Kushtetupërmirësuanbrendanjë viti pasi Ruzveltierdhi në postine presidentit.Përkëtë nukkaasnjë dyshim.
Bankat u hapëndhe më shumë njerëzkishinpunë,fermerëtpoecninmë mirë dhe të varfëritnukishinaqpranë
shkatërrimitsi më parë.Megjithatë,kushtetishintë vështira.10 milionë punëtorënukkishinpunë.Të rinjtë që
mbaroninshkollatishinme fatkurgjeninçfardolloj pune.Shumicae biznesevenxirrninndonjë fitimfare të vogël.
Pasi krizamë e rëndë kaloi,disagrupe amerikanëshfilluantakritikoninRuzveltindhe programete tij.Konservatorët
ishintë parëtqë u ndanë nga presidenti.Atae akuzuanRuzveltinse ndiqtepolitikaekonomikesocialiste.
Por më serioze ishinkritikatngareformistëtbrendapartisë së tij.Disaudhëheqëspopullorë me ide të fortafilluantë
tërhiqninmbështetjene një numri të madhamerikanësh.Ruzvelti poshikonte se uniteti i tij kombëtarpo
shpërbëhej.Konservatorëtpoe akuzoninse i ishte kthyersocializmit,ndërsakundërshtarëte tij të majtë thoshinse
ai pobënte shumë pakpërt’i dhënë fundkrizës.Ai konkludoi se duhettë ndryshonte drejtim.
Ruzvelti e kishte të qartë se kishte pakshanse të rifitontembështetjene konservatorëveamerikane,pasi politikate
tij ishintepërprogresive,prandaj atyngamesi i mandatittë tij të parë presidencial,ai filloi të mbështestereformatë
rejanë përpjekje përtë fituarmë shumë mbështetjengae majta.
Gjykatae Lartë i bëri më të lehtapërpjekjete presidentit.Në fillimtë vitit1935, gjykatavendosi se disanga
programete mëparëshme të Ruzveltitishinantikushtetuese dhe dhaurdhërqë atotë merrninfund.Mestyre ishin
programetkryesore përfermerëtdhe planifikiminindustrial.
Vendimete Gjykatëse detyruanRuzveltintë krijonte programe të rejadhe të eksperimentontepoashtuide të rej a.
Një nga veprimete tij të rejafillestare ishtembështetjapërplanine qeverisëpërtë vënë nënkontroll kompanitë e
furnizimitme uje dhe energji elektrike.Njëtjetërishte punësimi i njerëzve.Një ligji tretë i ri i detyroi kompanitë të
bëninbiznesme qeverinëfederale përt’i paguarpunëtorëvenjë pagë minimale.Qeveriafilloi gjithashtutë zbatonte
një ligj të ri përtë kontrolluarveprimete tregtarëvetë bursësdhe të kompaniveinvestitore.
Në të njejtënkohë,Ruzvelti filloi të godistekompanitë e mëdhadhe të flistepërbiznesine vogëlnë demokraci.Ai
paralajmëroi vendinse kompanitë e mëdhakishinshumë pushtetdhe bëri thirrjepërmasatë rejapër të shtuar
konkurencëne biznesitdhe kontrollinndaj kompanive të mëdha.
Ruzvelti mbështetidhe Kongresimiratoi dyligjegjatë kësaj periudhe që ndryshuanjetëne punëtorëveamerikanë
përvitetqë do të pasonin.Ligji i parë udha sindikatave më shumë pushtetdhe i dyti krijoi sisteminfederal të
pagesave përpunëtorëtnë pension.Administratae PresidentitRuzvelti kishte mbështetursindikatatedheme një
ligj të mëparshëm,porai ligj ishte shfuqizuarngaGjykatae Lartë. Kështu,në vitin1935, Kongresi miratoi një ligj të ri,
që njihetsi Akti i MarrëdhënieveKombëtare të Punës.
Akti krijoi një gruppërmarrëdhënietkombëtaretë punëspërtë ndihmuarnë negociatatmespunëtorëvedhe
pronarëve të bizneseve.Ai udhagjithë punëtorëve të drejtënpërt’uanëtarësuarose përtë themeluarsindikata,si

12. dhe i detyronte pronarëte biznesevetë negocioninme sindikatat,nëse atopërfaqësoninshumicëne punëtorëve.
Ligji i ri u dha përherë të parë sindikatave pushtetreal dhe të drejtapërtë negociuar.
Ligji tjetërshumë i rëndësishëmqë umiratuagjatë asaj periudhe ishte krijimii sistemitkombëtar të sigurimeve
sociale.Ligji detyronte çdopunonjësdhe pronarbiznezi t’i paguaninnjë shumë të vogël parashçdomuaj qeverisë
federale dhe ngaanae saj qeveriapaguante çdomuaj punëtorëtqë kishindalë në pensionose kishinhumburpunën.
Ligji i ri nuk u shërbente të gjithënjerëzve.Fermerët,punonjësite qeverisë dhe njënumërgrupeshtë tjeranuk
përfshiheshinnë sistem.Plani nukparshikonte asnjë ndihmë përataqë ishintë papunë.Njerëzitduhettë kishin
qënë të punësuarpasi hyri në fuqi sistemi dhe paguheshinnë rastse e humbisninpunën.Megjithatë,ligji për
sisteminkombëtartë sigurimitsocial krijoi njësistemqë dotë zgjerohejdhe dotë zinte një vendshumë të
rëndësishëmnë jetënamerikane.
Ruzvelti mbështetiedhe ligjetë tjeragjatë asaj periudhe që ndryshuanekonominëamerikane.Njëaktpërsistemin
bankar i dha bankësqendrore kombëtare,të njohurndryshe si Bordi i RezervësFederale,kompetencatë rejapërtë
kontrolluarshumëntotale të parasë në qarkullim.Njëligj tjetërngriti taksatpërtë pasurit.Ndërsanjë ligj i tretë
kufizoi fuqinë e kompanive të mëdhapërtë fituarkontroll ndaj kompanivelokaletë furnizimitme ujë dhe energji
elektrike.
Ligjete rejasfiduanhapurpushtetine kompanivetë mëdha,të bankave të mëdhadhe atyre që kishinparatë
madhe.Ruzvelti kundërshtoi idenë e bashkëpunimittë qeverisëme kompanitëe mëdha,pasi mendonte se shumë
nga këtokompani dotë kontrolloninekonominë dhe dotë dëmtoninpunëtorët.Ai i bëri thirrje Kongresittë
ndihmonte kompanitë e vogladhe shtresëne mesme të amerikanëve.
Ndoshtandryshimi më i rëndësishëmgjatë kësaj periudhe ishtese Ruzvelti pranoi idenë e një buxhetifederal të
pabalancuar.Ai filloi të binte dakordme idenë e MarrinerEkles,kryetarittë Bankëssë RezervësFederale.
Zoti Eklesbesonte se qeveriae kishte përdetyrë të shpenzonteparamë shumë në periudhakrizashekonomike;
kështu,sipastij,dotë krijoheshinvendepune përmë shumë njerëz.Atadotë blininmë shumë artikuj,gjë që dotë
nxiste rritjenekonomike.
Drejtori i BankësQendrore,besontese ishte një politikë e mirë e qeverisë që të shpenzontemë shumë parase sa
fitonte ngataksatgjatë periudhave të tilla.Ai argumentontese rritjaekonomike sillte ngritjene pagave duke shtuar
përpasojë edhe të ardhuratnga taksat.
Administratae PresidentitRuzveltkishteshpenzuarmë shumë paranga sa kishte fituarqë ngafillimii mandatit.Por
presidenti dhe këshilltarëte tij e bënë këtë vetëmpërtë kapërcyerkrizënekonomike,pasi besoninse kjoishte e
domosdoshme në atokushte.PorEklesdhe të tjerë i thanë Ruzveltitse nukishte ide e keqe përvendinqë qeveriaqë
shpenzonte më shumë ngasafitonte.
Ekonomisti britanikXhonMejnardKinesbotoi një libërme shumë ndikimqë e mbështestekëtë politikëdhe Ruzvelti
e këshilltarëte tij filluantapranoninkëtë ide të re.
Politikatekonomike të Ruzveltitunjohënsi “Marrëveshjae Re”,porndryshimete shumtaqë ai bëri gjatë kësaj
periudhe ubënë të njohurasi “Marrëveshjae Dytë e Re”.
Atopërfshinë disangaligjetmë të rëndësishme në historinë e vendit,si Akti përMarrëdhënietKombëtare të Punës
dhe Ligji i SigurimitSocial.Predispozitae Ruzveltitpërtë pranuarbuxhetine pabalancuardotë ishte hapi i parë drejt
deficitittë buxhetitfederalqë dotë ishte në rritje gjatë viteve që dotë vinin.
Deficiti buxhetorurritndjeshëmnënPresidentinLindonXhonsongjatë luftëssë Vietnamitdhe ubë shkakpër
inflacioninekonomiknë Shtetete Bashkuaradhe në botë në vitit70-të.Prandaj amerikanëtdotë zgjidhninRonald
Reganinpresidentnë vitin1980, pjesërishtpërtë vënë nënkontroll shpenzimete qeverisë federale.

13. Adolf Hitler
1. Adolf Hitler lindi ne oren 18:30, me 20 prill 1889, ne Braunau, nje qytet ne Austri dhe vrau veten ne
Berlin, ne Bunkerin e Kancelarise Perandorake, qe ishte ndertuar posacerisht per te, ne oren 15:30,
ne mesditen e 30 prillit 1945. Jetoi 56 vite, nje jave e tri dite.
2. Ishte femija e trete i Alos Hitler, i martuar me Klara Polz, qe ishte dhe mbesa e xhaxhit te tij. Motra
dhe vellai me i madh i Hitlerit ishin femijet e marteses se pare te te atit. Ndersa Paola dhe Hitleri
ishin dy femijet me te vegjel te familjes.
3. Schickelgruber eshte mbiemri i tij nga i ati Alos, qe ishte nje femije i jashteligjshem. Nje mbiemer qe
edhe ne gjermanisht nuk shqiptohet lehte. Gjate ngjitjes ne karrieren politike ai e nderroi mbiemrin.
Kjo i dha lehtesi ne shqiptim, pasi nuk dihet nese mbiemri i vjeter do ta ndihmonte te merrte ate
fame.
4. Nuk ishte gjerman, por austriak, e megjithate arriti t’i imponohej nje populli prej 50 milionesh, duke
u kthyer ne idhullin e tyre. Nje rast i vecante, ku nje jogjerman arrin duke perdorur patriotizmin te
kthehet ne lider kryesor.
5. Eshte cilesuar si diktatori me i madh i te gjitha koherave. Krimineli nazist numer 1 ne bote. Sundoi
ne Gjermani per 17 vite. Ne kete kohe u vrane 12 milione gjermane dhe u masakruan 6 milione
hebrenj. Ideator dhe zbatues i Holokaustit, dhe shkaktar i Luftes se Dyte Boterore.
6. Hitleri nuk ka shkelqyer ne shkolle. Ne matematike dhe ne frengjisht ka ngelur gjithmone. E vetmja
lende qe e terhiqte ka qene historia dhe lufterat e Gjermanise. Mesuesit e pershkruanin si nje femije
te keq qe nuk mund te shtrohej.
7. Adolf Hitlerin e kujtojne si nje njeri te zbehte, shendetlig, te dobet dhe pergjithesisht te ndrojtur dhe
te permbajtur, por ishte i afte per shperthime te befasishem, zemerim dhe histerizem ndaj atyre qe i
kundershtonin fjalen.
8. Pese ishin grate qe jane njohur si shoqeruese te Hitlerit. Aktorja Renate Muller, e cila vrau veten;
Geili Rojball, e cila ishte mbesa e tij dhe thuhet se e vrau veten nga xhelozia. Leni Eiefenstal dhe
Miss Midford, si dhe Eva Braun, qe u be gruaja e tij vetem per nje dite te vetme.
9. Gjate gjithe jetes ndaj tij jane kryer 42 atentate. U perdoren thuajse te gjitha armet, helmet,
aksidentet, pistoletat, bombat me sahat, por asnje nga atentatoret nuk arriti te realizonte qellimin e
eliminimit final.

14. 10. Pas Luftes se Pare qendron ne ushtri, ku futet me sherbimin sekret. Ngarkohet te spiunoje takimet e
Partise Gjermane te Punetoreve, ku u regjistrua si anetar i saj, me numer 555. Spiunonte shoket, por
aty ra ne kontakt te pare dhe me frymen anti-semite qe ekzistonte ne Gjermani.
11. Krimineli numer nje i botes ka hyre ne histori dhe si strateg ushtarak. Reparti ushtarak ne kohen e tij
arriti nje nivel te larte. Ishte e vetmja ushtri qe mund te marshonte 20 km ne dite ne ate kohe. Ne
fillim hidhte ne sulm kembesorine, me pas mjete te renda dhe ne fund bombardimet.
12. Ne pese vite qe Hitleri nisi Luften e Dyte Boterore u vrane dhe u masakruan mesatarisht 11 mije
persona ne cdo dite. 6 milione hebrenj, 6 milione civile sllave, 4 milione rober lufte, 1.5 milione
dezertore politike, 800 mije rome, 300 mije njerez me handikap, 2 mije deshmitare te Jehovait.
13. Sundimi i tij ne Gjermani, nga momenti qe u zgjodh kancelar dhe deri ne kapitullimin e Gjermanise,
zgjati 12 vite, kater muaj e tete dite. Ne nje kohe kaq te shkurter, asnjehere nje vend nuk ka arritur t’i
imponohet gjithe botes ne nje menyre te tille.
14. Endrra e tij me e madhe ishte qe te behej piktor dhe per kete ai shpenzoi dy vjet, duke ardhur
verdalle ne lice dhe duke ushqyer veten me mendime madheshtore per t’u bere nje njeri i famshem,
pa bere asnje perpjekje tjeter per te siguruar jetesen. Keto ishin vite qe per biografet Hitleri i ngjante
nje endacaku te pashprese.
15. Adolf Hitleri ne moshen 39-vjecare u martua me vajzen e gjysme-motres se tij nga martesa e pare e
te atit. Incesti, sipas studiuesve te ndryshem te jetes se Hitlerit, e ka shoqeruar per shume breza
familjen e tij. E dashura e fundit e Hitlerit ishte Eva Braun, me te cilen diktatori ndenji i martuar
vetem nje nate. Ajo lindi me 6 shkurt te 1912-s, ne Munih te Gjermanise; vdiq me 30 prill 1945, se
bashku me Hitlerin, ne nje vetevrasje ne cift.
16. Hitleri deshtoi dy here per t’u futur ne Institutin e Arteve te Bukura, megjithese ambicia e tij ishte
per te studiuar per artet. Fitonte shuma te vogla duke pikturuar kartolina dhe reklama, duke u endur
nga nje bashki ne tjetren. Gjate kesaj periudhe ai beri nje jete te izoluar dhe te vetmuar.
17. I vrazhde ne komunikim, cinik dhe mosbesues te askush, Hitleri nga biografet pershkruhet si nje
njeri qe ishte pak i shoqerueshem. Vec piktures, librat e historise dhe studimet mbi popullin gjerman
ishin nje tjeter pasion i Hitlerit. Por kishte dhe nje dhunti, per te joshur turmat.
18. 35 vite pas fundit te Luftes se Dyte Boterore, ruset ne vendin ku u varros Hitleri ndertojne nje
rezidence. Kufomat e Hitlerit, Eva Braunit, Joseph Goebbelsit dhe femijeve te Goebbelsit, i dogjen
dhe hirin e hodhen ne lumin Elba. Nje deshire e lene kjo ne testamentin e Hitlerit.
19. Per mesuesin e frengjishtes djaloshi Hitler ishte nje “idiot i lindur”. Per nje tjeter mesues, qe nuk
kishte as pershtypje te mire dhe as te keqe, e ka cilesuar njeri te rendomte. Ndersa i vetmi mesues i
Hitlerit qe ka lene ndikim te ai, ishte i Historise, nga ku mori mesimet e para per popullin gjerman.
Hitleri pikturonte panorama te vogla me pamje te Vjenes, tablo te rendomta, qe perfaqesonin
zakonisht nje vend apo nje monument shume te njohur: Katedralen e Shen Stefanit, operen,
Burgteatrin, Pallatin e Shen Brunit ose rrenojat romake te parkut te tij.
20. 34. Ne moshen 44-vjecare themelon Partine Nacionaliste te Punetoreve Gjermane, qe me pas u quajt
Partia Naziste, pas renies se Republikes se Vajmarit me 1933. Megjithese kushtet ishin teper te
favorshme per rritjen e partise, Hitleri i nuk i shfrytezoi ato plotesisht. Ai e gjeti partine te vogel, te
pamjaftueshme, me nje program me principe nacionaliste dhe socialiste, por me nje udheheqje te
percare dhe me mjete te pamjaftueshme.

15. 21. 35. Me 30 janar 1930 emerohet kancelar (kryeminister) i Gjermanise dhe qe nga ky moment nis
vendosjen e diktatures naziste. Nazistet tashme kishin arritur t’i imponoheshin popullit dhe kapen
majat me te larta te pushtetit. Por kjo ishte vetem nisja e idese per pushtimin e botes. Nje vit pasi u
zgjodh kryeminister, ne qershor te vitit 1934, Hitleri nisi spastrimet brenda partise per te larguar
rivalet, madje dhe ata qe dikur e kishin ndihmuar. Brenda nje nate vrau 71 njerez te larte te partise
gjermane, shumica njerez qe ndihmuan te vinte ne pushtet. Kjo ngjarje njihet ndryshe ne histori si
“Nata e thikave te gjata”.
22. 36. Djegia e Parlamentit Gjerman (Rajshtagut), me 23 shkurt 1933, ishte nisja e diktatures hitleriane.
Kishte postin e kancelarit, por jo aq pushtet sa i duhej. Per zjarrvenien u akuzua nje komunist, por, ne
fakt ngjarjet treguan se, Partise Naziste ne ato momente i interesonte me shume rremuja ne Gjermani
per te marre ne dore gjithe pushtetin. Me pas kjo djegie u perdor per te arrestuar kundershtaret dhe
per te zhdukur komunistet ne Gjermani. Me 1933, Hitleri ngre sherbimin e fshehte policor
“Gestapo”. Ajo u ideua nga Geringu dhe Hitleri, dhe ishte struktura qe grumbullonte te gjitha
informacionet sekrete. Zbulimi i komploteve dhe kundershtareve brenda Gjermanise, por edhe
misionet sekrete jashte saj, ishin detyrat kryesore te oficereve te saj.
23. “Wolksvagen”, makina qe edhe sot eshte nje nga me populloret ne Evrope, eshte ideuar nga Hitleri.
Pas emerimit kryeminister, ai urdheroi inxhinieret qe te prodhonin nje makine qe nuk do te kushtonte
me shume se 1 mije marka per te pasur perdorim te gjere ne vend. Ai ideoi dhe emrin “Wolksvagen”
(makina e popullit). Diktator, kriminel, sadist dhe mbartes i te gjitha epiteteve. Por kjo nuk e ka
penguar te ishte “popullor”. Me 1938 revista prestigjioze “The Time” e zgjedh “Njeriun e Vitit”.
24. “Fyhrer” eshte titulli qe mbante Hitleri. Ne gjermanisht do te thote udheheqes, prijes. Nje titull qe
askush tjeter nuk e kishte mbajtur ne Gjermani. Pervec mikut te tij, gjeneralit Rem, te gjithe te tjeret i
drejtoheshin vetem me emrin “Fyhrer Hitler”. Rajhu i Trete. eshte emri qe i vuri perandorise se tij
Aldolf Hitleri, qe nenkuptonte nje mbreteri ose bashkesine gjermane si nje e tere. Rajhu i Pare quhej
Perandoria Gjermane nga shekulli IX deri me 1802. Rajhu i Dyte quhej Perandoria Gjermane 1871-
1818.
25. Kryqi i thyer Svatiska i ushtrise gjermane eshte vendosur nga vete Hitleri. Ai eshte nje simbol i
lashte kelti dhe simbolizon diellin dhe fatin gjate luftes. Por per studiues te ndryshem ai simbolizon
dhe racen e bardhe. Nderkohe qe simbole te ngjashme me te jane gjetur dhe ne rrenojat e qyteterimit
antik. Thuhet se Hitleri e ka marre idene gjate studimeve per pikture. Pershendetja me doren larte
ishte nje tjeter shenje, nderim qe Hitleri e huazoi nga historia boterore. Shenja e nderimit me doren
larte eshte perdorur per perandoret romake “Ave cezar” (Jete te gjate cezarit). Hitleri e kthehu ne
“Heil Hitler” “Rrofte Hitleri”.
26. I mundur teresisht nga ushtria e forcave aleate,pasi Berlini dhe kuartieri i pergjithshem i Hitlerit u rrethua, ai
u detyrua te vrase veten ne Berlin me 30 prill te vitit 1945. Ai piu nje kapsule helmuese e pastaj qelloi veten
me pistolete. Hitleri kishte hyre ne bunker me 16 janar, pasi vendosi te qendroje ne Berlin deri ne momentet e
fundit te luftes. Rreth 20m nen toke, bunkeri kishte 18 dhoma te vogla dhe ishte plotesisht i furnizuar me uje
dhe elektricitet. Bashke me te ishte Eva Braun, me te cilen u martua vetem dy dite para vetevrasjes. I
paralajmeruar nga vartesit e tij se ruset ishin vetem nje dite tutje nga pushtimi i bunkerit, e nxiten qe ai te
largohej, por ai zgjodhi vetevrasjen ne vend te arratise. Sipas te dhenave, besohet se ai dhe e shoqja, te dy
kane pire kapsula helmuese. Per siguri ai ka qelluar dhe veten me pistoleten e sherbimit. Trupat e Hitlerit dhe
te Eves u dogjen ne oborrin e bunkerit nga te mbijetuarit (sic ai kishte urdheruar) dhe me vone u gjeten pjese
te tyre nga ruset.

17. Cercill
Sir WinstonLeonardSpencer-Churchill,(30nëntor1874 – 24 janar 1965) ishte politikanbritaniki njohurkryesisht
përdrejtimine Britanisë së Madhe gjatë Luftëssë Dytë Botërore.Ai shërbeusi kryeministëri Britanisë së Madhe prej
viteve 1940-1945 dhe përsëri prej viteve1951-1955. Një burrë shteti dhe një oratori njohur,Churchill ishteedhe
oficernë ushtrinë britanike,historian,fituesi Nobelitpërletërs.
Gjatë karrierëssë tij në ushtri,Churchill luftoinë Indi,në Sudani etj.Mori famë të mirë si korrespondentluftedhe
shkroi librane lidhje me fushatate tij ushtarake.Shërbeunë ushtri,në FrontinPerëndimornë Luftëne Parë
Botërore,duke komanduarbatalionine gjashtë të Pushkatarëve MbretërorSkocez (Royal ScotsFusiliers).
Në krye të skenëspolitikepërrreth50 vite,ai pati shumë pozitapolitike dhe në kabinet.ParaLuftëssë Parë
Botërore,ai punoi si Presidenti BorditPërTregti,si sekretardhe Lordi i Parë i Forcave Detare si pjesë e qeverisë
liberale.Gjatë luftësai ende punoi si Lordi Parë deri në luftënshkatërruesenë Gallipoli e cilashkaktoi ndarjene tij
prej qeverisë.Ukthye si Ministëri Municioneve,Sekretari ShtetitpërLuftë dhe Ajër.Gjatë viteve të luftësshërbeusi
Kancelari Thesaritnë qeverinë konservative.
Pas trazirave të Luftëssë Dytë Botërore,Churchill uemëruasërishsi Lordi i Parë i Forcave Detare.Pas dorëheqjes
së NevilleChamberlainmë 10May 1940, ai u bë kryeministëri Anglisëdhe e ktheuBritaninëne superfuqine e Luftes
se Dyte Boterore,dukecliruarpjesenme te madhe te EuropesngaGjermania.Churchilludalluapërfjalimete tij,të
cilatu bënë një inspirimi madhpërpopullinbritanikdhe forcavealeate.
Pasi humbi zgjedhjete vitit1945, ai u bë Lideri Opozitës.Më 1951, u bë sërishKryeministërderi në vitin1955 kur
dha dorëheqjepërfundimisht. ElizabetaII i ofroi titullinDukë i Londrës,porurefuzuanga djali i tij Randolf,i cili dota
kishte trashëguartitullinpasvdekjessë të atit.Dhe ne vitin1965 ai vdiqne Britanine Madhe dhe u Varros ne Spanje.