1. Монгол улсын махны
үйлдвэрийн хөгжил, хэтийн
төлөв
Доктор (Sc.D),
проф.Л.Дамдинсүрэн
2009.04.13

2. Түүхий эдийн нөөц

3. Нийт мах үйлдвэрлэлт
 Ì àõí û ¿éëäâýðëýë
Мах махан бүтээгдэхүүний үйлдвэрлэл, 2003-2006 он
250
Мах нядалгааны жингээр, мян.тн
195.2
200 183.9
170.7
147.9
150
100
50
0
2003 2004 2005 2006
Он
 È éí õ¿¿ ì àõí û ¿éëäâýðëýë ñ¿¿ëèéí æèë¿¿äýä
òî ãòâî ðòî é áóóð÷ áàéãàà í ü ì àõí û ÷åí æ¿¿äýä
ì º í 㺠î ëî õ º ð㺠í áî ëî ì æ í ýýæ º ã÷ áàéí à.

4. Хэрэглээний мал, мах
• сүүлийн 5 жилийн дундаж: жил бүр 6,1 орчим
сая толгой мал, 180,9 мянган тонн мах
бэлтгэсэн
• Хүнсэнд хэрэглэсэн мал,
толгойгоор: махаар
- хонь 46,4% 35-40%
- ямаа 41,7% 10-15%
- үхэр 6,2% 25-30%
- адуу 5,2% 15-20%
- тэмээ 0,5% 3-5%
Хэрэгцээнд зарцуулсан нийт махны 25-30 хувийг
үхрийн, 35-40 хувийг хонины, 10-15 хувийг
ямааны, 15-20 орчим хувийг адууны мах

5. Мах боловсруулах үйлдвэр
• МУ-д мах боловсруулах 28 үйлдвэр: нэг
ээлжиндээ 3500-4000 бод, 17500-18000 бог
мал төхөөрч, хоногт 240 т мах сэврээх, 880 т
мах хөлдөөх, нэг удаад 33700-35000 т мах
хадгалах
• ХХААХҮЯ-ны мэдээгээр:
- мах боловсруулах 33
- хиам, махан бүтээгд. 123

6. Шинэ
үйлдвэрүүд
Мах боловсруулах:
 Бор- Өндөр
 Ховд
 Хар Хорин
 Дархан
 Эрдэнэт
 Улаанбаатар
 “Хангай хүнс”
Хиам, махан бүтээгд.
-Утлагата хиам
- Чанамал хиам
- Зайдас
-Махан нөөш

7. Мах
шулж, анги
лах
-Бод малын
шулж, ангилсан
мах
- Уламжлалт
аргаар эвдсэн
хонины мах
-
Ангилж, савласан
дотор мах

9. Үйлдвэрийн аргаар бэлтгэсэн
12
10
8
6
4
2
0
1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008

10. Хүч чадал ашиглалт
35
30 31 31
30 27.6
25
20 18.4 18
15
12
10.2 10
10 9
7
5
0
1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008

11. Ýêñïîðòîëñîí ìàõ (Åðýýä îíû ºìíºõ áà 2000îíîîñ õîéø)
Махны экспорт
35000
30000
25000
20000
15000
10000
5000
0
1981 1982 1983 1984 1990 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008

12. Махны худалдаа, үйлчилгээ

13. Махны хуваарилалтын суваг
Хувилбар I I
Çàõûí Ẻíèé Æèæèãëýíãèéí
÷åíæ¿¿ä õóäàëäàà÷èä
Àéìãèéí
òºâèéí
÷åíæ¿¿ä Õîòûí çàõûí Çàõûí Ẻíèé Æèæèãëýíãèéí
Ìàë÷èä ÷åíæ¿¿ä ÷åíæ¿¿ä õóäàëäàà÷èä
Ýìýýëò, Õîòûí çàõûí Çàõûí Ẻíèé Æèæèãëýíãèéí
Íàëàéõ ÷åíæ¿¿ä ÷åíæ¿¿ä õóäàëäàà÷èä
Õóâèëáàð II
Ìàë÷èä Æèæèãëýíãèéí
Çàõûí Ẻíèé ÷åíæ¿¿ä
õóäàëäàà÷èä

14. Махны зах зээл

15. Махны эрэлт
хэрэгцээ
-ОХУ хамгийн
том
импортлогч, 40%
нь импортоор
-Хятад 2020 онд
дэлхийн
хэрэгцээний
40%

16. Бэлчээрийн
малын мах
-Экологийн үзүүлэлт
-Үндсэн бүрэлдэхүүн
-Өвөрмөц үнэр, амт
Судлаачид:
Б.Энхтуяа
Ц.Дуламжав
Л.Бадамханд
С.Уянга
С.Дэлэг

17. Махны үйлдвэрийн
хөгжлийн мастер
төлөвлөгөө
-Мал эрүүлжүүлэх арга
хэмжээ
-Мал эмнэлэг, ариун цэвэр,
чанар-технологийн
удирдлага TQM, НАССР,
GMP, GHP, ISO 9001, ISO
22000
- Мал, махны бирж
-Мал бордох аж ахуй, ХАА-
үйлдвэрийн цогцолбор
-Махны гадаад, дотоод зах
зээлийн судалгаа
-Хөрөнгө оруулалт,
технологийн шинэчлэл
-Мах судлал, технологийн
судалгаа, шинэ технологи
нэвтрүүлэх

18. Хөгжлийн төсөөлөл

19. Технологийн дэвшил

20. Хөргөсөн шинэ мах

21. Хурдан хөргөх технологи

22. Мэдлэгт нэмэрлэх нь

23. “Монгол ямааны мах”
хөтөлбөр
Ямааны махны давуу
тал
-Ногоо, яргуйнд эрт
цаддаг
- Уургаар хонины
махнаас илүү
- Тосны ханаагүй
хүчил 47.74%
хонь 51.82%
-Үл орлогдох аминхүчил
хар 483.09
хөх 320.70
улаан 254.3
цагаан 235.8 100 гмг

24. Америкийн стандарт