ESON101-20160517

1. Лекц 1

2.  Менежмент гэдэг нь захирах, тушаах, гүйцэтгэх,
хөтлөх, чиглүүлэх, жолоодох, удирдах, хянах,
зохицуулах, нөлөөлөх, аргыг нь олох, амжилтанд
хүргэх зэрэг олон утга бүхий англи үг.
 Боловсролын менежмент бол нийт ард иргэдэд
боловсрол олгох үйл ажиллагааг шинжлэх ухааны
үндэстэй зохион байгуулах олон талт тогтолцоо
юм.
 Боловсрол нь хүн төрөлхтний амьдрах ухаан
соёлыг үеэс үед дамжуулж байгаа нийгмийн
үзэгдэл, байгаль нийгмийн орчин, амьдрах
чадвар, хандлагыг эзэмшүүлж, түүнийгээ
насан туршдаа сэлбэн хэрэглэх үйл явц юм.
Боловсрол нь нийгмийн тогтвортой хөгжлийн
үндэс, нийгмийн шаардлагад нийцсэн
өрсөлдөх чадвартай бүтээлч иргэдийг
төлөвшүүлэх үндсэн арга зам болно.

3.  Хувь хүн нийгэмших хэрэгцээний талаас нь
үзвэл боловсрол нь хүн дэвшилттэй
амьдрах арга ухаанд тасралтгүй суралцах
дадлагаших хандлага төлөвших үйл явц,
мэргэших, нийгэмших үйл ажиллагаа юм.
 Монгол улсын боловсролын зорилго нь
иргэнийг оюун ухаан ёс суртахуун, бие
бялдарын зохих хөгжилтэй, хүмүүнлэг ёсыг
дээдлэн сахидаг, бие даан сурах ажиллах
амьдрах чадвартай болгон төлөвшүүлэхэд
оршино.

4.  Боловсролын менежментийн судлах зүйл нь
 Монголын боловсролын өнөөгийн тогтолцоо
 Боловсролын макро, мезо, микро түвшний удирдлагын
тогтолцоо
 Боловсролын санхүүжилт, эдийн засгийн тогтолцоо
 Сургуулийн үүрэг, бүтэц, зохион байгуулалт
 Мэргэжлийн боловсон хүчин бэлдэх, тэдний мэдлэг
чадварыг дээшлүүлэх
 Боловсролын салбарын үнэлгээ, хяналт шинжилгээ,
шалгалтын тогтолцоо
 Дээрхээс үзвэл боловсролын менежмент нь нэг
талаас иргэдэд боловсрол олгох, нөгөө талаас
иргэдийн сурч боловсрох үйл ажиллагааны
удирдлага зохион байгуулалт, эдийн засаг
боловсон хүчин зэрэг олон талаас нь иж бүрэн
тогтолцоонд нэгдмэл байдлаар авч үзэн түүний үр
дүнг дээшлүүлэх зэрэг асуудлуудыг судалдаг ухаан
юм.

5.  Боловсролын үйл явц нийгэм, экологийн
хүрээлэлд хэрэгждэг. Иймд бид
боловсролын үйлчилгээ үзүүлэх үйл явцыг
орчноос салангид авч үзэх нь өрөөсгөл
хандлага гэж судлаачид үзэж байна.
 Тиймээс боловсролын хөгжлийн бодлогыг
оновчтой томъёолох, боловсролын
байгууллагыг удирдлагаар хангахад бусад
нийгэм, ахуй, эдийн засгийн хүчин зүйл
нягт холбоотой. Үүнээс үндэслэн
суралцагчдад боловсрол олгох үйл явцад
нөлөөтэй хүчин зүйлсээс бүрэлдсэн
тогтолцоог боловсролын орчин гэж үзэж
болно.

6.  Боловсролын салбарын орчин нь эцсийн эцэст
боловсрол олгох үйл ажиллагааны агуулга хэлбэр
чанарыг тодорхойлно. Боловсролын орчин нь
өөрөө тогтолцоо болохын дээр дараах үндсэн
шинжүүдтэй байна. Үүнд:
Тодорхой чанартай
Нэгдэлтэй
Бүхэл бүтэн
 Дээрхи шинжүүд бүрэлдэн тогтсон тохиолдолд
суралцагчдад чанартай боловсрол олгох нөхцөл
бүрдэх юм. Энэ нь боловсролын тогтолцооны шат
түвшин бүрт өөрийн гэсэн онцлогтой.
 Боловсролын зорилгыг хэрэгжүүлэх үйл явцад
суралцагч сурч хөгжих таатай орчинг бүрдүүлэх
нь боловсролын менежментийн гол зорилго
болно.

7.  Манай оронд хийгдэж буй нийгэм, эдийн засгийн
өөрчлөлт шинэчлэлтэй уялдан боловсролын тогтолцоо
өөрчлөгдөн шинэчлэл эрчимтэй хийгдэж байна.
 Боловсролын тогтолцоо нь
 1. Байнга гадны идэвхитэй нөлөөлөлд байдаг. Жишээ нь НЭЗ-
ийн, мэдээллийн, улс төрийн
 2. Эргээд гадны нөлөөлөлд өөрөө нөлөөлдөг. Жишээ нь ШУ-
ны хөгжил, аж үйлдвэрийн хөгжил, хөдөө аж ахуйн хөгжил
 3. Гадны орчны нөлөөлөлд өөрийгөө зохицуулдаг өвөрмөц
тогтолцоо юм.
 Боловсролын тогтолцоо түүний үйл ажиллагаа хэвийн
явагдахад удирдлага зохион байгуулалт зайлшгүй
хэрэгтэй. Аливаа удирдлагын мөн чанар нь тухайн
системд гаднаас үйлчлэх нөлөөлөл, түүний төлөв
байдлын тухай зохих мэдээлэл авсны үндсэн дээр уг
системд оновчтой зохицуулалт хийхэд оршдог.

8.  Удирдах аппаратын үйл ажиллагаа нь дараах 3
хуулийн дагуу явагдана.
 1. Буцах холбооны хууль: Удирдах аппарат
зохицуулах системээс, жишээ нь боловсролын
тогтолцооноос заавал хариу мэдээлэл авна.
Боловсролын тогтолцоо
Удирдах аппарат
 Хариу мэдээлэл авах үйл ажиллагаа амжилттай
болох гол нөхцөл бол
 Боловсролын тогтолцооны талаар үнэн зөв, шуурхай,
бүрэн мэдээлэл авах явдал
 Авсан мэдээлэлд удирдах аппарат олон талын
боловсруулалт, дүн шинжилгээ хийх
 Дээрх 2 мэдээлэлд үндэслэн зөв ухаалаг шийдвэр гаргах
 Уг шийдвэрийг хэрэгжүүлэх механизм бий болгох
шаардлагатай.

9.  2. Нөөцийн хууль. Энэ нь удирдах систем
санхүү боловсон хүчин зэрэг шаардлагатай
зүйлийг нөөцөлж улмаар найдвартай үйл
ажиллагаа явуулах нөхцөл бүрдүүлж ажиллах
явдал.
 3. Оновчтой зохион байгуулалтын хууль:
Ямар ч системийн үйл ажиллагааг оновчтой
зохион байгуулж чадвал, түүний үр өгөөж,
хүчин чадлыг хэд дахин нэмж дээд зэргйин үр
дүнд хүрэх боломжтой. Жишээ нь сургуулийн
удирдах аппарат нь багш нарынхаа сурган
хүмүүжүүлэх үйл ажиллагааг зөв зохион
байгуулж тэднийг идэвхижүүлж чадвал
сургалтын чанар, ажлын бүтээмж дээшлэх
боломжтой.

10.  Боловсролын удирдлагын түвшин, шинж.
 Боловсролын удирдлага түвшингийн хувьд
 1.боловсролын салбарын буюу макро түвшний
удирдлага
 2. Орон нутгийн буюу мезо түвшний удирдлага
 3. Нэгж байгууллагын буюу микро түвшний удирдлага
гэсэн 3 түвшинд хуваан үздэг.
 Боловсролын салбарын удирдлага нь төрийн
байх бөгөөд олон нийтийн хараа хяналт дор
байна. Сүүлийн жилүүдэд боловсролын
удирдлагын хөгжлийн хандлага нь төвлөрсөн
удирдлагаас төвлөрсөн бус удирдлага руу
шилжиж байна.

11. Төвлөрсөн удирдлагын
тогтолцоо
Төвлөрсөн бус удирдлагын
тогтолцоо
Засгийн газар, боловсролын яам
бүх асуудлыг шийддэг байсан
Жишээ нь,
- Санхүү
- Боловсон хүчин
- Сургалтын агуулга
- Сургуультай холбоотой бүхий л
асуудал
- Аймаг нийслэлийн
боловсролын газар
- ЕБС-ийн удирдлага
Шийдвэр нь дээрээс доош
чиглэсэн байна.
1990-д оны дунд үеэс төвлөрөл задарч
эхэлсэн. Жишээ нь,
Төрийн захиргааны төв байгууллага
төрийн бодлого, хууль тогтоомжийг
улсын хэмжээнд хэрэгжүүлэх үүрэгтэй
болсон
- Засаг захиргаа нутаг дэвсгэрийн
удирдлага дараах эрхтэй болсон.
- Санхүүгийн эрх мэдэлтэй болсон
/2000 оноос санхүүгийн төвлөрөл
хүчтэй болж эхэлсэн/
- Боловсон хүчний асуудлыг орон
нутаг, сургууль өөрөө шийддэг
болсон.
- Нэгжийн удирдлага нь сургуулийн
захиргаа, сургуулийн зөвлөл
Удирдлагын шат бүрт шийдвэр
гаргадаг болсон .

12.  Удирдлагын дээрх хэв маягууд нь хоорондоо зарчмын
ялгаатай.
Төвлөрсөн Төвлөрсөн бус
Удирдлагын
субъект
Эрх мэдэл бүхий албан
тушаалтан
Нэгж, хамт олон, удирдах зөвлөл
төлөвлөлт Төрийн захиргааны төв
байгууллага хөшингө,
дээрээс доош чиглэлтэй
Хэрэглэгчийн хэрэгцээ, орон
нутгийн боломж харгалзан
хамтын төлөвлөгөөтэй, уян хатан
Шийдвэр Албан тушаалтны албан
ёсны тушаал, төвөөс
өгдөг хууль мэт хатуу
Олон түмний санааг тусгасан
хамтын шийдвэр өөрчлөгддөг.
Санхүүжилт төсөв Төсөв, бусад эх үүсвэр, иргэд
байгууллагын хандав
Удирдах үйл
ажиллагаанд
оролцогсод
Бодлого
боловсруулагчид,
мэргэжилтнүүд
Бодлого боловсруулагчид+
мэргэжилтнүүд +ард иргэд
Хяналт Төрийн Олон нийтийн
Үр дүн Дээд газрын тоон
үнэлгээ, үр дүн хйисвэр
Ард олны болон хувь хүний
өөрийн үнэлгээ дүгнэлт, чанарын
үзүүлэлтийг гол болгодог,

13.  Анхаарал тавьсанд баярлалаа.