Review on faculty development in Mongolia: issues, solutions, ways

1. ИХ, ДЭЭД СУРГУУЛИЙН БАГШИЙН
ТУЛГАМДСАН АСУУДАЛ, ШИЙДЭЛ, АРГА ЗАМ
ДЭЭД БОЛОВСРОЛ-ТОГТВОРТОЙ ХӨГЖИЛ.
УЛСЫН II ЗӨВЛӨГӨӨН
Д.Наранцэцэг, МУБИС
Ц.Лувсандорж, МУБИС

2. АГУУЛГА
Нэг. ИДС-ийн багшийн хөгжил өнөөдөр – тоо баримтаар
Хоёр. ИДС-ийн багшийн тодорхойлолт, үүрэг, өнөөгийн
байдал
Гурав. ИДС-ийн багшийн ерөнхий дүр,өнөөгийн байдал
Дөрөв. ИДС-ийн багшийн хөгжлийн төвийн загвар, үндэс
Тав. Дүгнэлт/Зөвлөмжийн санал

3. Их, дээд сургуулийн багшийн хөгжил өнөөдөр –
тоо, баримтаар

4. БОЛОВСРОЛЫН БОДЛОГЫН ШИНЖИЛГЭЭ
№ Төрөөс боловсролын талаар
баримтлах бодлого
№ Боловсролын
тухай хууль
1 1991 1 1963
2 1995 2 1982
3 2014-2024 3 1991
4 1995
5 2002
6 2012
Мэргэжлийн боловсрол, сургалтын
тухай хууль
7 2002
1. Төрөөс баримтлах бодлогын хяналт шинжилгээ, өөрчлөлт нийгэм эдийн засгийн
хөгжил, хувьсалыг дагаж чадахгүй байдал ажиглагдана.
2. Хууль нь тогтвортой хэрэгжихгүй байгаа байдал ажиглагдана. /4-19 жилд
өөрчлөгдсөн байна/
(БОЛОВСРОЛЫН НИЙГЭМ ЗҮЙН ТУЛГАМДСАН АСУУДАЛ. УБ. 2018.
Б.БАЯРЦЭЦЭГ. БОЛОВСРОЛЫН БОДЛОГО, СУДАЛГАА, НИЙГМИЙН
ХАРИЛЦАА. Х.184)

5. ДЭЭД БОЛОВСРОЛЫН ТУХАЙ ХУУЛЬ БА
БАГШИЙН ХӨГЖИЛ...(2016.12.09)
 Хуулийн 7-р бүлэг:
Багш, суралцагч
 Багшийн тухай: 13,14-р
зүйл Багшийн статус,
эрх үүргийг нийт 16
заалтаар маш ерөнхий
тогтоож өгсөн.
 Төрийн өмчийн дээд
боловсролын
байгууллагын
Удирдах зөвлөл
байгуулах тухай,
 ТӨДБС-ийн
захирлуудыг сонгон
шалгаруулалтаар
томилдог байх …
Хуулийн агуулга Нэмэлт өөрчлөлтөөр...

6. Сүүлийн 10 жилд их дээд сургууль, коллежийн тоо 59,2%-иар буурсан
байна.
http://www.mecss.gov.mn/data/logo/LogoMon.png
№ 2007-2008 2016-2017 2017-2018
1
Их дээд сургууль, коллежийн тоо 162 95 96
2
Төрийн өмчийн сургууль 47 17 18
3
Төрийн бус өмчийн сургууль 109 74 75
4
МУ-ын нутаг дэвсгэрт үйл
ажиллагаа явуулж буй гадаадын
их сургуулийн салбар
6 4 3
Их дээд сургууль коллежийн тоо
Жишээлбэл: АНУ-ын 300 сая хүн амд улсын өмчийн 40 ИДС байна

7. 2017-2018 ОНЫ ХИЧЭЭЛИЙН ЖИЛД СУРАЛЦАЖ БУЙ
ОЮУТНЫ ТОО
(HTTP://WWW.MECSS.GOV.MN/DATA/LOGO/LOGOMON.PNG)
№ Нийт тоо
1
Суралцагчдын тоо 155.248
2
Төрийн өмчийн сургууль 89.473
3
Төрийн бус өмчийн сургууль 65.628
4
Гадаад их сургуулийн салбар 147
1. ИДС-ийн төрийн ба төрийн өмчийн тоо хэт олон байгаа нь үндэсний онцлог
гэхээсээ илүү нийгмийн гаж үзэгдэл болоод байна.
2. Гадаад ИС-ийн тоо ч хүн амд нь харьцуулбал хэт олон, ө.х. бид “их
сургуульжисан, дээд сургуульжисан” нийгмийн удаах гаж үзэгдэл мөн.

8. ИДС-ИЙН БАГШИЙН ХӨГЖИЛД ТУЛГАМДАЖ БУЙ АСУУДЛУУДЫГ
ТОМЬЁОЛОХ НЬ:
 Төрийн өмчийн ИДС-ийн эрх зүйн орчинг шинэчлэх:
 Хуулийн нэр томьёонд тайлбар хийх
 Багшийн статусыг тодорхой болгох
 Багшийн мэргэжлийн хөгжил, дэмжих бодлого
 Төрөөс боловсролын талаар баримтлах бодлогын
хэрэгжилтийг Үндэсний хэмжээний хөтөлбөрүүд
боловсруулах замаар хангах
 ИДС-ийн багш нарын мэргэжил дээшлүүлэх
асуудлыг институтчлах /Жиш: ОХУ-ын туршлага – 9 төв/
ИДС-д БХТөв-ийн үйл ажиллагааг жигдрүүлэх, дэмжих
Багшийн цалин, нийгмийн асуудлыг цогцоор нь шийдвэрлэх ..
Багшийн ёс зүйн хороо, дүрэм .....

9. БАГШИЙН ХӨГЖЛИЙН ТАЛААРХ ЯЛГААТАЙ ОЙЛГОЛТ, ШИЙДЛИЙН ГАРЦ
 Багшийн хөгжил
хэмээх ухагдахууны
дор багш биехүний
хөгжил төлөвшил,
багшийн мэргэжлийн
хөгжлийг хооронд нь
уялдаа холбоотой авч
үздэг.
 Багшийн мэргэжлийн
хөгжлийг илүү
чухалчлан авч үздэг.(1)
 http://fdc.edu.mn/ckfinder/userfiles/files/Lectur
erReport.pdf /Монголын ИДСК-ийн өнөөгийн
байдал/
Багшийн хөгжил – Монгол,
Орост буй өнөөгийн
хандлага Өрнөдийн хандлага

10. ХӨГЖЛИЙН ГАРЦ ...
 Дэлхийн улс орны хөгжлийн үзэл баримтлал /
50-100 жил/
 Төрийн бүх шатны бодлого
 Хөтөлбөрүүд
 Төслүүд ....
 Төрөөс боловсролын талаар баримтлах
бодлого / 2014-2024/..... ..../Азийн топ 100 их
сургуульд 4-ийг/
 Ямар арга замаар хэрэгжүүлэх вэ? Боломж ?

11. Үндэсний манлайлагч их сургуультай
болох боломж, гарц
“Ухаалаг Монгол-2030”
хөтөлбөрийг 2019 оноос
хэрэгжүүлж Азийн топ 100-д
багтах
(4 Их сургууль +2 дээд
сургууль)
“Хятад-985”
хөтөлбөр
1999 оноос
39 - ИС
Brain Korea”
хөтөлбөр
“1999 оноос 49 - ИС
Германы
“Илт давуу
төвүүд”
хөтөлбөр
2006 оноос 10 ИС +
40 ДС
Японы
“XXI зууны илт
давуу төвүүд”
хөтөлбөр
2001 оноос 31 ИС
“Ухаалаг
Монгол-2030”
2019 ? 4 ИС+
2 ДС..??

12. ХОЁР. ИДС-ИЙН БАГШИЙН ТОДОРХОЙЛОЛТ, ҮҮРЭГ, ӨНӨӨГИЙН БАЙДАЛ
 Дээд боловсролын чанар нь олон хувьсагчийн олон давхар
хамаарал
 Багшлах нь дээд боловсролын чанарын үндсэн хувьсагч,
үйл ажиллагаа
 Багш үгүйд чанар үгүй
 Багшлах нь ухаан ч мөн, урлаг ч мөн
 Их сургуулийн багш нь дээд боловсролын байгууллагад
багшлах ухаан, багшлах урлагийн эзэмшихийг шаарддаг
онцгой нэгэн мэргэжил мөн
 Дээд боловсролын дидактикч, Дээд боловсролын
дидактик

13.  Тухайн мэргэжлээрээ магистр зэрэгтэй байх
 Багшладаг
 Судалгаа хийдэг
 Байгууллагын гэхээсээ өөрийн хичээлээр л илүү хөгждөг
 Их сургуулийн багшийн хөгжлийн үндсэн хэлбэр-Мэргэжил
дээшлүүлэлт
 Гадаад, дотоодын сургалт семинар, томилолт
 Бие даан хөгжих (өөрийн хэрэгцээ, зохицуулалт)
 Гадаад улсын засгийн газрын тэтгэлэг
 Өөрийн улсын засгийн газрын тэтгэлэг
 Их дээд сургуулийн багшийн бэлтгэл, хөгжил, хангалт манай улсад
институтчилагдаагүй.
 Их дээд сургуульд багшийн хөгжлийг хариуцсан нэгж, бүтэц
ихэнхид нь байдаггүй.

14. Их, дээд сургуулийн багшийн ажлын үндсэн үүрэг
 Судлах. Тэргүүлэх судлаач байх (мэдлэг бүтээгч)
 Багшлах. Мэргэжилтэн бэлтгэх багш байх (Багшлах
ухааныг урлагийн түвшинд эзэмшсэн байх)
 Мэдлэг, шинэ соёлыг бүтээх,тээх (академик соёлыг
тээгч, түгээгч, бүтээгч байх)
 Манлайлах (Тухайн салбарыг хөтлөгч, чиглүүлэгч,
манлайлагч)

15. ҮРГЭЛЖЛЭЛ
 Андрагоги бус харин педагогид тулгуурласан
дидактик шийдэл илүү байдаг.
 Багш биш хүн дээд сургуульд багш болж
багшилдаг уламжлал хэвээр байна.
 Эмч багш биш, гэхдээ манай улсын дээд сургуульд бол
багш болчихдог.
 Инженер багш биш, гэхдээ манай улсын дээд сургуульд
бол багш болчихдог.
 Хөгжимчин багш биш, гэхдээ манай улсын дээд
сургуульд бол багш болчихдог....
 Сайн мэргэжилтэн бүр их сургуульд сайн багш болох
нь албагүй. ....

16. ҮРГЭЛЖЛЭЛ
 Их дээд сургуулийн багшийн ажлын нэг цагийн хөлс,
улмаар цалин бага, ачаалал хэт их, олон янз
 Их, дээд сургуулийн удирдлагад тухайн багшийн
хөгжүүүлэх сонирхол тэр бүр байдаггүй
(Зах зээлээс сайныг олоод авчихна. Зах зээл сайн багшийн бэлтгэж
өгнө гэж итгэдэг юм шиг...)

17. ИХ, ДЭЭД СУРГУУЛИЙН БАГШИЙН ХӨГЖЛИЙН
ТӨВИЙН ЗАГВАР, ҮНДЭС

18. ИХ, ДЭЭД СУРГУУЛИЙН БАГШИЙН
ХӨГЖЛИЙН ОНОЛЫН ҮНДЭС
 Тогтолцооны онол, сэтгэлгээ, шинжилгээ
 Боловсролын сэтгэл зүй
 Эмоцийн интеллект
 Тархи судлалын үндэс
 Мэдлэг бий болох тойрог
 Үйл ажиллагаа +эмоци=мэдлэг (мартагдахгүй)

19. ТОГТОЛЦООНЫ ОНОЛ, СЭТГЭЛГЭЭ, ШИНЖИЛГЭЭ
 Хэсэгизм (редукционизм)-ийн ноёрхол, бүтэлгүйдэл
 Бүхэлизм (холизм)-тогтолцооны хандлага
 Хэлбэр ангид, тусгай оршихуй биш, харин
бөөм(матери). Хэлбэрээс ангид бөөм үл оршино.
 Бүхэл хэсгийнхээ нийлбээрээс их байдаг
 Хэсгүүдийн бүхэл болгох нууц (Холбоос, WiFi)
 Сурах тогтолцоо
 Багшийн хөгжил тогтолцоо

20. БОЛОВСРОЛЫН CЭТГЭЛ ЗҮЙ
 Андрагоги (хэрэгцээ, өөрийн удирдлага)
 Конструктивизм (үйл хийх, хэрэглэх,)
 Танин мэдэх ХСХ загвар
 Харах (40%)
 Cонсох (20%)
 Хийх (40%)
 Хүн тогтолцоо, сурах тогтолцоо (өөрийн зохицуулалт
(Бэлэн мэдлэг оюуныг гэмтээнэ)

21. ЭМОЦИЙН ИНТЕЛЛЕКТ
 Эмоцийн интеллект, манлайлагчийн амжилтын хооронд
хамааралтай.
 Эмоцийн үндэс:
 Эмоцийг мэдрэх;
 Эмоцид тайлагдах;
 Эмоцийг таних;
 Эмоцийн ер бусын хүч

22. Тархи судлалын үндэс
 Баруун тархи ( эмоци, харах, урт хугацааны санамж)
 Зүүн тархи (математик, хөдөлгөөн, богино хугацааны
санамж)
 Сурахад алдаа хий, будилах нь жам ёсны зүйл
(Дасгал хийх)
 Алдаа сурахын эхлэл
 Мэдэх нь шинэ утга оноох, энэ нь тархинд холбоос
шинээр бий болсны үр мөн.
 Мэдлэг харьцангуй тасралтгүй удаан үргэлжлэх үйл
явцын үр, өөрчлөлт

23. Мэдлэгийн Хялбар Томьёолол
Мэдээлэл +Эмоци=Мэдлэг
(Тэд Сан (2016))
Үйл ажиллагаа +Эмоци=Мэдлэг
(Лувсандорж, 2016)

24. Leading Humanity toward Evolution from Within… Dr. Ted Sun
Copyright, 2016 © Executive Balance
Их Сургуулийн Багшийн Хөгжлийн Төвийн Нэгэн Загвар

25.  Их сургуулийн багшийн арга зүйн хэт хуучинсаг
хандлага (No1-ийн синдром)-ийг даван туулах
 Их сургуулийн удирдлагад нийт багшийн хөгжлийн
хангах чиглэлээр санал, санаачлага гаргах,
тасралтгүй хөгжлийг хангах тогтолцоог бий болгохын
чухлыг ухааруулах
 Мэдлэгийн томьёоллыг туршиж үзэх, хамтрах,
судалгаа хийх, өгүүлэл бичих
 ИСБХ төв тогтолцооны хэсэг болж тасралтгүй хөгжих
боломжийг ашиглах

26. ДҮГНЭЛТ, ЗӨВЛӨМЖ
 Их сургуулийн эрх зүйн байдлын тухай”,
“Багшийн хөгжлийг дэмжих тухай” хуулийг
батлах;
 “Төрөөс боловсролын талаар баримтлах
бодлого” /2014-2024/-ын хэрэгжилтийг хангах,
чанарын үнэлгээний баталгаажуулалтын
тогтолцоотой болох;
 Дээд боловсролын багшийн хөгжлийн үндэсний
хөтөлбөр”-ийг боловсруулж, хэрэгжүүлэх;
 Багшийн хөгжлийг дэмжсэн Засгийн Газрын
болон Ерөнхийлөгчийн нэрэмжит тэтгэлэгт
хөтөлбөр, сан үүсгэх;

27.  Их, дээд сургуулиудад хөгжлийн бэрхшээлтэй
суралцагчид сурах эрх зүйн орчинг бүрдүүлэх,
үндэсний хөтөлбөр боловсруулан баталж
хэрэгжилтийг хангах;
 Төрөөс багшийг хөгжүүлэхтэй холбоотой урт
хугацааны төсөл хөтөлбөрийг боловсруулан
хэрэгжүүлэх. Үүнд:
 “Ухаалаг Монгол-2030” үндэсний хөтөлбөр
боловсруулах, хэрэгжүүлэх;
 Их, дээд сургуулиудын дэлхийд өрсөлдөх
чадварын тогтолцоог бүрдүүлэх;
 “Дэлхийн түвшний их сургууль”-ийн хөгжлийн
хэтийн зорилго, үйл ажиллагааг тодорхойлох
төрийн бодлогын стратеги, загвар
боловсруулах;

28.  Багшийн мэргэжил дээшлүүлэх, мэргэшүүлэн
бэлтгэх олон хувилбарт хөтөлбөр, төсөл,
тэтгэлгүүд бий болгох замаар олон улсын түвшний
өрсөлдөх чадвартай багш нарын тоог нэмэгдүүлэх,
“Багш боловсрол”, “Инженерийн боловсрол”,
“Кластарын боловсрол” зэрэг төслүүдийг
бодлогоор санхүүжүүлэн хэрэгжүүлэх;
 “Тэгш хамруулах боловсрол”, “Насан туршийн
боловсрол”-ын сургалтын хөтөлбөрүүдийг их, дээд
сургуулиудын сургалтын төлөвлөгөөнд 1-2
кредитийн агуулгаар тусгах, хөгжлийн бэрхшээлтэй
иргэд, суралцагчидтай ажиллах арга зүйг түгээн
дэлгэрүүлэх;

29.  Дээд боловсролын багшийн хөгжлийн стратеги,
хөтөлбөр боловсруулж, их, дээд сургуулиудад
“Багшийн хөгжлийн төв”-ийг байгуулж, үйл
ажиллагааг дэмжих, тогтвортой ажиллах нөхцөл
бүрдүүлж, багшийг хөгжүүлэх;
 Дээд боловсролын багшийн хөгжлийг дэмжсэн
“Нээлттэй боловсрол” олон нийтэд нээлттэй
цахим тогтолцоо бий болгож ажиллуулах, бүх
төрлийн мэргэжил дээшлүүлэх зайны сургалтыг
дэмжсэн дэд бүтцийг бий болгох;
 Их, дээд сургуулийн багш, удирдах ажилтны
ажлын байрны тодорхойлолтын жишиг загвар
гаргах; дээд боловсролын салбарт ажиллаж
байгаа багшийн эрдмийн зэрэг, цолны нэмэгдэл
олгох журмыг шинэчлэн мөрдөх;

30.  “Дээд боловсролын багшийн хөгжил үндэсний
хөтөлбөр”-ийн хүрээнд их, дээд сургуулиудад
“Багшийн хөгжлийн төв”-ийг санал болгож буй
загварын дагуу байгуулж, ажиллуулах
 Багшийн хөгжлийн төвийн үйл ажиллагаа,
модуль сургалтууд, зочин профессорууд урих
асуудлыг байгууллагаас санхүүгийн хувьд
дэмжих, үр дүнг тооцох, ажиллах орчин
нөхцөлийг бүрдүүлж хөгжүүлэх;

31.  Ажлын байран дээрээ тасралтгүй хөгжих
чадвартай байх;
 Багш нь судлаач, аргазүйч, манлайлагч,
нийгмийн хошуучлагч байх;
 Их, дээд сургуулийн багш нь багшийн
хөгжлийн төвийн тогтолцооны хэсэг болж
тасралтгүй хөгжих боломжийг ашигладаг
байх.

32. ТА БҮХЭНД АМЖИЛТ ХҮСЬЕ