Орон нутгийн боловсролын бодлого, боловсролын үйлчилгээний үр нөлөөллийн хамаарал /Батжаргал.Р/

1. ОРОН НУТГИЙН БОЛОВСРОЛЫН БОДЛОГО,
БОЛОВСРОЛЫН ҮЙЛЧИЛГЭЭНИЙ ҮР НӨЛӨӨЛЛИЙН ХАМААРАЛ
Батжаргал.Р1
1
Аймгийн БСГ-ын дарга асан
Илтгэлийн хураангуй
Боловсролыг нийгмийн дэвшлийн хөдөлгөгч хүч болгон хувиргах эсэх нь
түүний удирдагын бодлого, стратеги, зохион байгуулалт, чадавхиас нэн түрүүнд
хамаарах нь тодорхой болж байна. Энэ бүхнийг зангидаж хөгжилд хүргэх хүч нь
боловсролын салбарын стратеги менежментийн бодлого төлөвлөлтийг зөв хийх,
удирдах ажилтны арга барил, тэдний хөгжлийн эерэг хандлага юм. Тийм учраас
энэхүү эрдэм шинжилгээний илтгэл үүнд чиглэгдэж байна. Боловсролын салбарын
удирдах ажилтнуудын манлайлал, Орон нутгийн боловсролын бодлого,
боловсролын үйлчилгээний үр нөлөөллийн хамаарлын судалгааг хийх нь
Монголын боловсролын салбарын өөрчлөлт, шинэчлэлт, хөгжил дэвшилд оруулах
бас нэгэн хувь нэмэр болох болно.
Түлхүүр үг: Стратеги бодлого төлөвлөлт, орон нутгийн боловсролын удирдлага
Зорилго:
Дэлхийн улс орнуудын хөгжлийн туршлагын дагуу төвлөрөл саарах үйл
явцын дүнд удирдлагын дээд түвшний чиг үүрэг, бүрэн эрх орон нутгийн түвшинд
шилжиж байж боловсролын нэгж баигууллагуудын бие даасан байдлыг бэхжүүлэх
нөхцөл бүрддэг хөгжлийн зүй тогтлыг нээн харуулах зорилго тавилаа.
Дээрх зорилгыг тодорхойлох үүднээс энэхүү зорилтыг дэвшүүлж байна.
Үүнд: Орон нутагт боловсролын байгууллага бие даасан байдлаа бэхжүүлэх
эхний зайлшгүй алхам болох орон нутгийн боловсролын хөгжлийн бодлого
хөтөлбөрүүдийг өөрийн онцлогод тохируулан боловсруулж, амжилттай хэрэгжих
нөхцлийг бүрдүүлэх практик алхмыг тодорхойлох нь энэхүү илтгэлийн зорилт
болно.

2. Хүлээгдэж бүй үр дүн буй онол практикийн ач холбогдол: БСШУЯ-ны
бодлого чиглэлд тулгуурлан аймгийн ИТХ, Засаг дарга түүний тамгийн газар,
боловсролын байгууллага нь аймгийн боловсролыг хөгжүүлэх орон нутгийн
нэгдмэл бодлоготой тус бодлогоо хэрэгжүүлэх арга замаа зөв тодорхойлсон, уг
ажилд багш нар идэвхи санаачлагатай оролцсон, нөгөөтэйгүүр бодлого
боловсруулагч болон төр захиргааны ажилтанууд шат шатандаа боловсролын
хөгжлийн хөтөлбөрийг үндэслэж бодлого боловсруулах, хэлэлцэх, хөрөнгө
төлөвлөх хувиарлахад гол чиглэлээ болгох, аймгийн боловсролын салбарт хаана
ямар өөрчлөлт гарах, өөрчлөлтийн менежмент юунд чиглэх, энэ зорилгоор хаана
хэзээ хөрөнгө оруулалт хийх, ингэснээр ямар үр дүн гарах талаар нэгдсэн
ойлголттой болох нь гол үр дүн мөн.
Үндсэн хэсэг
Боловсролыг хэрхэн, яаж, аль талаас нь судалж авч үзэж буйгаас
шалтгаалан түүний тухай тодорхойлолт янз бүр байна.
“Боловсрол нь ерөнхий утгаараа хүн төрөлхтний хуримтлуулсан байгаль
нийгэм техник урлагийн тухай мэдлэг арга туршлагыг хойч үедээ дамжуулан
өвлүүлдэг нийгмийн үзэгдэл. Явцуу утгаараа суралцагчдад тодорхой түвшний
мэдлэг, бүтээлч чадвар дадал эзэмшүүлэх тэднийг бие хүн болгон төлөвшүүлэх
үйл явц, түүний үр дүн” гэж үзэх хандлагад судлаач эрдэмтдийн дийлэнхи нь
нэгдэж байна.
Боловсрол нь эдийн засгийн үр ашигтай салбар юм. Дэлхийн өндөр
хөгжилтай орнуудад дээд боловсролын сургалтыг нэг жилээр сунгахад үндэсний
нийт бүтээгдэхүүн 5-10 хувь, хөгжиж байгаа орнуудад хүн амд ерөнхий
боловсролыг бүрэн эзэмшүүлснээр 24 хувь тус тус өссөн байна. Эндээс үзэхэд
боловсролын салбарт оруулж буй хөрөнгө оруулалт нь тэргүүний техник
технологид оруулсан хөрөнгийн үр ашигтай тэнцэж байгаа юм. Боловсролын
салбарын хөгжилд шийдвэрлэгч үүргийг удирдагч гүйцэтгэнэ.
Удирдлага гэдгийг олон яанзаар тодорхойлсон байдаг боловч ерөнхий
утгаараа аливаа байгууламжийг мөн чанарын гол зүй тогтолд нь тулгуурлан шинэ
нөхцөлд шилжүүлж өөрчлөх зорилго бүхий иж бүрэн нөлөөлөл, гадаад орчны

3. хувьсах чанарын болон мөн уг байгууламжийн өөрийх нь үйл ажиллагааны үр
дүнгийн тухай мэдээлэлд үндэслэн дэвшилтэт зохицуулалт хийх явдал гэдэгт
судлаачид нэгдэж байна.
Боловсролын удирдлагын түвшин
Боловсролын удирдлага нь бие биедээ шүтэлцэн шаталсан салбарын, орон
нутгийн болон байгууллагын, сургалтын гэсэн олон түвшинт байгууламж юм. Өнөө
үед боловсролын удирдлагад салбарын болон орон нутгийн түвшний удирдлага
гол байрыг эзлэж баина. Дэлхийн улс орнуудын хөгжлийн туршлагаас харахад
төвлөрөл саарах үйл явцын дүнд удирдлагын дээд түвшний чиг үүрэг бүрэн эрх
орон нутгийн түвшинд шилжиж байж боловсролын нэгж байгууллагуудын бие
даасан байдлыг бэхжүүлэх нөхцөл бүрддэг хөгжлийн зүй тогтол байна.
Улс орнуудад төрөөс дунд боловсролыг удирдаж байгаа байдлыг хоѐр
үндсэн чиглэлд ангилан үзэхэд төв засгийн оролцоо нь АНУ Канад Австраль Англи
зэрэг орнуудад бага, Франц Итали Австри Гертани Япони БНСУ зэрэг орнуудад
харьцангуй их байна. Орон нутагт боловсролыг удирдахад эхний орнуудад
боловсролын баигууллагуудын бие даасан байдлыг бэхжүүлсэн байхад төрийн
оролцоо харьцангуй их орнуудад бүрэн эрх нь нутаг дэвсгэрийн засаг захиргааны
болон боловсролын хэрэг эрхлэх байгууллагуудад үндсэндээ төвлөрчээ. Жишээ
нь: Японд боловсролын газар, Германд мужийн боловсролын яам , БНСУ-д
боловсролын газар зэрэг бие даасан байгууллагууд боловсролын хэргийг орон
нутгийн түвшинд удирдаж байна. Хэрэгжүүлж байгаа чиг үүргийн хувьд БНСУ-ын
боловсролын газар нь боловсрол соѐл шинжлэх ухааны асуудлын дүрэм журмыг
хуульчлах, сайжруулах эсхүл хүчингүй болгох, төслүүдийг боловсруулах,
боловсролын байгууллагуудыг байгуулах өөрчлөх, татан буулгах,боловсролын
агуулга,боловсрол соѐл шинжлэх ухааны зардлын төсөв ба гэрээ татвар төлөлт,
зардал хөрөнгө нөөц, бусад салбаруудтай харьцах асуудлыг хариуцдаг байна.
Японы мужын боловсролын газар нь боловсролын байгууллага байгуулах хянах
татан буулгах, багш ажилд авах, чөлөөлөх, сурах бичиг сургалтын материалаар
хангах,багш удирдах ажилтнуудын мэрэгжил дээшлүүлэх боловсролын
байгууллагын эрүүл ахуй, биеийн тамир спорт, залуучууд эмэгтэйчүүдийн

4. боловсрол, ардын ордны үйл ажиллагаа соѐлын санг хамгаалах зэрэг олон
асуудлыг шийдвэрлэх дэмжих үүрэгтэй.Удирдах ажилтныг сонгох, томилох
зохицуулалт нь Солонгосын боловсролын газарт орон нутгийн зөвлөлөөс
сонгогдох 5 гишүүн, орон нутгийн дарга, дээд шатны удирдах ажилтнаас бүрдэх
бөгөөд 4 жилээр сонгогдож ажиллаж байхад Японы боловсролын хороо 3-5 хүний
бүрэлдэхүүнтэй, 4 жилийн хугацаатай, орон нутгийн засаг захиргаа, боловсрол
соѐл шинжлэх ухааны ажилтнуудаас сонгон томилно.
Харин Монголд орон нутгийн боловсролын байгууллага нь төв засгийн болоод
салбарын яамны бодлого шийдвэрийг хэрэгжүүлэх үндсэн үүрэгтэй бөгөөд бүрэн
эрх нь салбарын яамны удирдлагад төвлөрчээ.
Дээрхи орнууд боловсролын байгууллагын бие даасан байдлыг хангахад
гарсан алдаанд хийсэн шинжилгээ :
Шинжилгээ1: Төвлөрөл саарах үйл явц тодорхой бэлтгэл, зорилго, чиглэл,
бодлого зохицуулалт байдгийг харуулсан
Шинжилгээ2: Мөнгө санхүүгийн тусламж үзүүлэх, тусгай бодлого төслүүдийг
хэрэгжүүлэх сурталчилгаа зовлөгөөн хийх зэргээр орон нутгийн захиргааны
байгууллагуудын байнгын дэмжлэггүйгээр төдийлөн үр дүнд хүрдэггүй
Шинжилгээ3: Бүрэн эрхийг хийсвэрээр биш жинхэнэ утгаар шилжүүлэх өөрөөр
хэлбэл хэрэгжих тогтолцоог бүрдүүлэх, шаардлагатай төсвийг төлөвлөх, захиран
зарцуулах эрх нь боловсролын байгууллагын мэдэлд байх ѐстой. Нөгөө талаар
боловсролын байгууллагад олгогдсон эрхээ эдлэх арга ухаан дутмаг байсанаас үр
дүнтэй ажиллаж чадахгүй тохиолдол олонтоо гарч байв.
Шинжилгээ4: Удирдлагын төвлөрөл саарч бие даасан байдал бэхжих нь удирдах
ажилтнуудаас өндөр хариуцлага, ур чадвар, мэдлэг ухаан, арга туршлага
шаарддаг онцлогтой учир тэднийг дадлагажуулан мэргэшүүлэх асуудал нэн чухал
байр суурийг эзэлнэ.
Шинжилгээ5: Боловсролын байгууллагын бие даан ажиллах гадаад дотоод орчин
нөхцлийг бүрдүүлэх, хүний нөөцийн чадавхийг бүрдүүлэх, байнгын зохистой
удирдлагаар хангах, үйл ажиллагаанд нь тавих хяналтын хэлбэрүүдийн зөв хослол

5. зэргийг дээд түвшний удирдлагаас орхигдуулбал “хариуцлагагүй” дэггүй”
боловсролын байгууллагууд ч бий болсон дутагдал гарч байв.
Шинжилгээний гол түлхүүр юунд байгааг тодорхойлбол:
Боловсролын удирдлагад шинэчлэл хийж, тодорхой үр дүнд хүрч байгаа
орнуудад учирч байсан бэрхшээлт байдалд хийсэн шинжилгээнээс дүгнэж үзэхэд
өөрчлөлтийн гол түлхүүр доорхи хүчин зүйл байгаа нь тогтоогдов. Үүнд:
1. Удирдлагын субъектүүдийн эрх, шийдвэр гаргах асуудлын зааг хүрээг
нарийвчилж зохимжтой хувиарлах нь удирдлагын төвлөрлийг сааруулах үйл
явцын хамгийн суурь нөхцөл болж байна.
2. Бүрэн эрхийг хийсвэрээр биш жинхэнэ утгаар шилжүүлэх өөрөөр хэлбэл
хэрэгжих тогтолцоог бүрдүүлэх, шаардлагатай төсвийг төлөвлөх, захиран
зарцуулах эрх нь боловсролын байгууллагын мэдэлд байх.
3. Удирдлагын төвлөрөл саарч бие даасан байдал бэхжих нь удирдах
ажилтнуудаас өндөр хариуцлага ур чадвар, мэдлэг ухаан, арга туршлага
шаарддаг онцлогтой учир тэднийг дадлагажуулан мэргэшүүлэх асуудал нэн
чухал байр суурийг эзэлнэ.
4. Боловсролын байгууллагуудын зогсонги хөшүүн байдал нийгмийн хөгжлийн
хурдацтай нийцэхгүй болсон, боловсролын салбарт өрсөлдөөнт байдал
бүрдсэн.
5. Эцэг эхчүүд, хууль тогтоогчид, суралцагчид нь сургалтын чанарт хүчтэй
шаардлага тавьж хянах хариуцлага тооцох асуудлыг чангатгахыг шаардсан.
6. Төвлөрсөн бодлого, зохицуулалт, дээрээс доош гаргаж буй шийдвэр, үйл
ажиллагааг зохицуулж байгаа дүрэм, журам, баримт бичгүүд зэрэг нь
нэгжийн өргөн өөрчлөгдөж байгаа хэрэгцээг үр ашигтай зохицуулах
боломжгүй болсон.
Дүгнэлт
Энэ 6 чиг хандлага шинжилгээнд суурилан орон нутгийн боловсролын
байгууллагын бие даасан байдлыг хангах, сургууль цэцэрлэгүүдэд өөрчлөлтийн
менежментийг нэвтрүүлж хөгжлийн шинэ шатанд гаргах, багшийн заах арга зүйг

6. шинэчлэх, боловсролын удирдах ажилтнуудын удирдлагын манлайлалын
чадамжийг сайжруулах үндсэн хөшүүрэг нь орон нутгийн боловсролын
хөгжлийн урт хугацааны тогтвортой бодлого, хөгжлийн стратегийг
боловсруулж сургууль багш сурагчид эцэг эхчүүд, засаг захиргаа, иргэний
нийгэм ТББ –ын хамтын түншлэлээр хэрэгжүүлэх явдал мөн гэсэн үндсэн дүгнэлт
гарч байна. Одоо үүнийг Дархан-Уул аймгийн Боловсрол соѐлын газрын жишээн
дээр авч үзье.
Аймгийн боловсрол соѐлын газар боловсролын орон нутгийн өөр хоорондоо
уялдаатай, алсын хараатай хөгжлийн 3 цогц бодлого хөтөлбөрийг аймгийн ИТХТ-
ийн хурлаар батлуулан хэрэгжүүлж байна Үүнд:
1. “Хөгжлийн төлөө хамтдаа 1000 багш хөтөлбөр-1,2” 2011-2013 он 2013-2016
он
2. “Аймгийн боловсролыг СӨБ,ЕБ хөгжүүлэх дунд хугацааны стратеги
төлөвлөгөө” 2011-2020 он
3.“Багшийн нийгмийн хөгжил-Боловсрол хотхон” 2012-2020 он
“Хөгжлийн төлөө хамтдаа 1000 багш хөтөлбөр-1,2”-ийн гол зорилго нь –
Багшийн сургалтын арга зүйг сайжруулж олон улсын шинэчилсэн хөтөлбөрийн
агуулга арга зүйг эзэмшүүлэх товчоор 2018 он гэхэд 1030 багш олон улсын
жишигт хүрсэн сургалтын арга зүй технологийг 100 хувь эзэмшсэн байх
“Аймгийн боловсролыг СӨБ,ЕБ хөгжүүлэх дунд хугацааны стратеги
төлөвлөгөө” –ний гол зорилго нь: боловсролын өнөөгийн байдалд бодит үнэлгээ
хийж, ЕБ-ын сургууль цэцэрлэгүүдэд боловсролын стратегийн удирдлага,
өөрчлөлтийн менежментийг нэвтрүүлж, сургууль цэцэрлэгийн хөгжлийн шинэ үе
шатыг эхлүүлж зорилтот стратегидаа хүрсэн байх 55.2 тэрбум төгрөгийн
санхүүжилт бүхий хөтөлбөр юм.
“Багшийн нийгмийн хөгжил-Боловсрол хотхон” – хөтөлбөрийн хувьд: Орон
нутгийн түвшинд багшийн нийгмийн асуудлыг шийдвэрлэх шинэ дизайн загварыг
бий болгох, 960 хүүхдийн сургууль, 150 хүүхдийн цэцэрлэг, багшийн хөгжлийн
ордон, хүүхдийн хоол тэжээлийн комбинат, багш нарын орон сууц, хаус ногоон
байгууламж бүхий 4500 хүн ажиллаж амьдрах “ерөнхий боловсролын сургууль-
цэцэрлэгийн лаборатори Боловсрол хотхон” байгуулагдах явдал юм.

7. Боловсролын хөгжлийн орон нутгийн бодлого боловсруулахад шинжлэх
ухааны арга судалгаан дээр түшиглэн инновацийн арал байгуулах замаар туршин
хэрэгжүүлсэн. Тухайлбал: “Аймгийн боловсролыг СӨБ,ЕБ хөгжүүлэх дунд
хугацааны стратеги төлөвлөгөө” 2011-2020 он-өөг аймгийн хэмжээнд
боловсруулж хэрэгжүүлэхийн өмнө зарим сургууль цэцэрлэгт инновацийн арал
байгуулан туршиж, явцын болон эцсийн үнэлгээ хийсэн байна.
Хөтөлбөрүүдийг боловсруулсан арга аргачлал:
Орон нутгийн боловсролын энэ бодлого хөтөлбөр төслийг стратеги
төлөвлөгөө боловсруулахдаа Стратегийн удирдлагын гол элемент болох нөхцөл
байдлыг бий болгох асуудлыг гаргаж ирэх, шаардлагатай өөрчлөлтүүдийг
илрүүлэх зорилтоо тодорхойлох, шинэчлэлийн стратеги боловсруулах,тулгуур
стратеги, нөлөөллийн төрөл бүрийн аргыг хэрэглэх , стратегийг нэвтрүүлж
хэрэгжүүлэх, стратегийн зохицуулалт хийх зохих зохицуулалт хийх гэсэн гол
удирдлагыг ашиглан менежментийн шинжлэх ухааны оюуны зураглал аргачлал
дээр тулгуурлан боловсруулсан . Үүний нэг жишээ болох сургууль цэцэрлэгийн
хөгжлийн төлөвлөгөөний загварчлалтай танилцъя.
Загвар-№1 Сургуулийн хөгжлийн төлөвлөгөө
Загвар-№2 Сургуулийн хөгжлийн төлөвлөгөө

8. Загвар №3 ИБИНВУ-ын Уэлсийн МОНТЕ-АРИ загвар цэцэрлэг (Дархан 12)
Цэцэрлэгийн хөгжлийн төлөвлөгөө
Судалгааны хэсэг
Орон нутгийн боловсролын бодлого-боловсролын үйлчилгээний
гарцын хамаарал:
Орон нутгийн боловсролын хөгжлийн бодлого хөтөлбөрүүдийг хэргжүүлэх явцад
“багшийн заах арга барил, мэргэжил дээшлүүлэлт, хамрагдалт, багшийн
мэргэжлийн ур чадвар, ЕБ-ын сургуулийн төгсөх ангийн сурагчдын сурлагын
амжилтын гол үзүүлэлт болох элсэлтийн ерөнхий ЭЕШ шалгалтын амжилт,
улсын төрөлжсөн олимпиад, салбарын хөрөнгө оруулалт зэрэг боловсролын
салбарын үндсэн үзүүлэлтүүдэд чанарын ахиц гарсан байна. Одоо үндсэн
үзүүлэлтийн хамаарлыг харуулсан судалгааг тус бүрд нь авч үзье.

9. Судалгаа-1. “Хөгжлийн төлөө хамтаа-1000 багш хөтөлбөр”- салбарын
үндсэн үзүүлэлтийн байдал. Багшийн мэрэгжил дээшлүүлэлт, Багшийн ур
чадварын өсөлт, Шинэ технологи арга зүй эзэмшсэн багшийн тоо зэрэг дэв
Зураг 1. Багшийн мэргэжил дээшлүүлэлт, ур чадварын өсөлт
Зураг 2. ЭЕШ-ын оноо, аймгуудаар

10. Дархан-Уул аймаг элсэлтийн ерөнхий шалгалтын хэмжээст онооны
дунджаар улсын хэмжээнд 2009 онд 2-р байр, 2010 онд 1-р байр, 2011 онд 1
байр, 2012 онд 3-р байр эзэлсэн амжилт үзүүллээ. Улсын дунджаас 11,7-21,0
хувиар өндөр байна.
Судалгаа-2. “Аймгийн боловсролыг СӨБ,ЕБ хөгжүүлэх дунд
хугацааны стратеги төлөвлөгөө” – Удирдлагын стратегийн манлайлал
байдал
Бид аймгийн боловсролыг хөгжүүлэх дунд хугацааны стратеги төлөвлөгөөг
боловсруулахын өмнө аймгийн боловсролын удирдах ажилтнуудын стратеги
төлөвлөлтийн менежмент ямар түвшинд байгаа, удирдагчдын стратегийн
манлайллын ур чадварыг оношлох зорилготой“Стратегийн манлайлал” сорил
судалгааг авч оношиллоо.
Уг үнэлгээний аргачлал нь 24 асуулга бүхий 1-7 хүртэлх оноогоор өөрийн
үнэлгээ хийх судалгаа юм. Бидний судалгаанд Дархан-Уул аймгийн боловсролын
салбарын нийт 46 удирдах ажилтан, захирал, эрхлэгч нар оролцлоо.
➢ Удирдагчдын стратегийн манлайллын чадварыг оношлохдоо 8 чиглэлийн
дагуу авч үзсэн болно. Үүнд:
A. Хувь хүмүүст суралцах, хариуцлагатай туршилт хийх орон зай бүрдүүлж
өгдөг.
B. Ажил болон төлөвлөгөөний стратеги агуулгыг тайлбарладаг.
C. Хэрэгжүүлэх ажлын хүрээнд стратегийн талаар санал дүгнэлт хийх зүйл
байгаа эсэхийг эрэлхийлж, энэ тухай мэдээлэл өгдөг.
D. Шийдэмгий байж чадахаас гадна оролцоог ханган зохицуулдаг.
E. Ажилдаа хэрэглэж буй арга барил нь зөв эсэхийг лавлан шалгаж, түүнийг
зохицуулалттайгаар өөрчлөх боломжтой орчин бүрдүүлдэг.
F. Туршилтыг хариуцлагатайгаар гүйцэтгэж, сурч мэдсэнээ бусадтайгаа
хуваалцах боломжийг бий болгодог.
G. Асуудал шийдвэрлэхийн тулд “буруутгах-шийтгэх” бус, харин “шийдэх-
суралцах” хандлагыг хөхүүлэн дэмждэг.
H. Суралцах хүний хандлага, арга барилыг өөрийн биеэр үлгэрлэн үзүүлдэг
гэсэн чиглэл бүхий оношлогоо юм.

11. ➢ Стратегийн түвшинд бодож сэтгэдэг удирдагчид эдгээр найман чиглэлийн
дагуу манлайллынхаа үйл ажиллагааг шилжүүлэн ажиллах чадвартай байх ѐстой.
Судалгааны дүнгээс харахад манай судалгаанд оролцсон удирдагчдын дундаж
оноо: А-үзүүлэлт 14.6, В-үзүүлэлт 16, C-үзүүлэлт 16.4,D-үзүүлэлт 17.8,E-үзүүлэлт
15.3, F- үзүүлэлт 16.7, G-үзүүлэлт 11.5,H-үзүүлэлт 14.4-тэй байгаа нь стратегийн
манлайлал дундаж түвшинд байгааг харуулж байна.
➢ Судалгааны аль нэг шалгуур элементийн хувьд 10-аас доош оноо авсан бол
энэ чиглэлээр илүү хүч гарган ажиллах хэрэгтэй гэсэн үг, 5-аас доош оноо авсан
бол энэ талаар санаа зовних үндэслэл аль хэдийн бий болчихсоныг илтгэнэ, 12-
оос дээш оноо авсан бол энэ чиглэлээр нэлээд амжилттай яваа, 16-аас дээш оноо
авсан стратегийн манлайлагчийн үүргийг үлгэр жишээ хэрэгжүүлэх чадвартай
байна гэсэн үг. Манай судалгаанд оролцогчдын онооны дундаж үнэлгээ B, C, D, F
шалгуур үзүүлэлтийн хувьд 16-гаас дээш үзүүлэлттэй гарсан бөгөөд “Ажил болон
төлөвлөгөөний стратеги агуулгыг тайлбарладаг”, “Хэрэгжүүлэх ажлын
хүрээнд стратегийн талаар санал дүгнэлт хийх зүйл байгаа эсэхийг
эрэлхийлж, энэ тухай мэдээлэл өгдөг”,“Шийдэмгий байж чадахаас гадна
оролцоог ханган зохицуулдаг”,“Туршилтыг хариуцлагатайгаар гүйцэтгэж,
сурч мэдсэнээ бусадтайгаа хуваалцах боломжийг бий болгодог” гэсэн
шалгуур үзүүлэлтийн хувьд “өндөр” оноотой гарсан байна. Гэвч энэхүү байр
сууриндаа сэтгэл ханаж болохгүйг судалгааны үр дүн харуулж байна. Тухайлбал,
оролцогчдын үнэлгээ өндөр үнэлгээний дунджаас доогуур байгааг анхаарах нь
зүйтэй. Тухайн шалгуур үзүүлэлтээр өндөр манлайлалтай удирдагч дээд тал нь 21
оноо авах ѐстой гэдгийг санах хэрэгтэй.
➢ Стратегийн манлайллын Aбуюу “Хувь хүмүүст суралцах, хариуцлагатай
туршилт хийх орон зай бүрдүүлж өгдөг”,E буюу “Ажилдаа хэрэглэж буй арга
барил нь зөв эсэхийглавлан шалгаж, түүнийг зохицуулалттайгаар өөрчлөх
боломжтой орчинбүрдүүлдэг”, Н буюу “Суралцах хүний хандлага, арга
барилыг өөрийн биеэр үлгэрлэн үзүүлдэг”гэсэн шалгуур үзүүлэлтүүдийн хувьд
манай судалгаанд оролцогчдын дундаж оноо 14 байгаа нь тухайн шалгуур
үзүүлэлтүүдийн хувьд боломжийн түвшинд байгааг илтгэж байна. Тэгэхдээ санаа
амар байж болохгүй, улам ахиж хөгжих тал дээр анхаарч ажиллах нь зүйтэй.

12. ➢ Харин G буюу “Асуудал шийдвэрлэхийн тулд “буруутгах-шийтгэх” бус,
харин “шийдэх-суралцах” хандлагыг хөхиүлэн дэмждэг”гэсэн шалгуур
үзүүлэлтийн дундаж 12 онооноос бага байгаа нь энэ талаар “асуудал” байгааг
харуулж байна.
Судалгаанаас гарсан дүгнэлт:- Боловсролын байгууллагын удирдах
ажилтануудын удирдлагын манлайллын түвшин ерөнхийдөө дундаж үзүүлэлттэй
гарсан тул хэгжүүлэх стратегиа нэгдүгээрт тэдэнд манлайлалын стратегийн
сургалт явуулж чадавхижуулах, хоѐрдугаарт сургууль цэцэрлэг нэг бүрийн
хөгжлийн стратеги төлөвлөгөөг хамт олны оролцоонд тулгуурлан
боловсруулах ажлыг амжилттай хэрэгжүүлсэн.
Судалгаа-3. “Багшийн нийгмийн хөгжил- Боловсрол хотхон”
хөтөлбөр–боловсролын салбарын ажилтнуудын нийгэм сэтгэл зүйн
хамаарлын байдал
Тус хөтөлбөр 2012 оны 03 дугаар сарын 15 ны өдөр аймгийн ИТХТ –ийн
хурлаар батлагдсан. Энэ үед авсан судалгаагаар Багш нарын 60% орон сууцанд,
15% амины орон сууцанд, 17 % хашаанд,4.7 % гэрт, 3% нийтийн байранд, Орон
сууцанд амдардаг багш нарын 67% хувийн, 18% түрээсийн, 14% эцэг эхийн хамт
амьдардаг байна. Амины орон сууцанд амьдардаг багшийн 63% хувийн,13%
түрээсийн, 24% эцэг эхийн хамт.
Хашаа байшанд амьдардаг багш нарын 75% хувийн, 10% түрээсийн, 15%
эцэг эхийн хамт, бол гэрт амьдардаг багш нарын 70% хувийн, 16% түрээсийн, 14%
эцэг эхийн хамт амьдардаг гэжээ. Нийтийн байранд амьдардаг багш нарын 54%
хувийн, 2.8% түрээсийн, 1% эцэг эхийн хамт амьдардаг гэсэн байна.
Багшийн нийгмийн асуудлаар хийсэн хөндлөнгийн үнэлгээний ХАҮТанхим
2012 он дүнгээр 1030 багшийн 98.9 нь энэ хөтөлбөрийг бүрэн дэмжиж түргэн
хэрэгжүүлэхийг хүссэн байна.

13. Зураг 3. Хөрөнгө оруулалтын байдал.
Судалгаанаас гарсан дүгнэлт
Багш нарт зориулсан орон сууцны тусгай хөтөлбөр боловсруулж
хэрэгжүүлэх, өөрөөр хэлбэл боловсролын байгууллагад өргөжилтийн стратегийг
хийх шаардлагатайг харуулсан. Үүнд үндэслэн “Багшийн нийгмийн хөгжлийн
хөтөлбөр- Боловсрол хотхон “ хөтөлбөр төсөл боловсрогдож, аймгийн ИТХ-аар
батлагдан хэрэгжиж байна. Үүний нэг хэсэг нь ерөнхий боловсролын сургууль,
цэцэрлэгийн лаборатори “Боловсрол хотхон” байх бөгөөд аймгийн бусад
сургууль цэцэрлэгүүдэд шинэ арга зүй, технологийг түгээх төв болон хөгжих
ѐстой. Дархан-Уул аймаг МУ-ын хөгжлийн загвар хот болох хүрээнд Боловсрол
хотхон ЕБ-ын оюуны лаборотори бичил хотхон болно
Дүгнэлт
Орон нутгийн боловсролын бодлогын үр дүн – нийгмийн хандлагын
хамаарал. Дархан-Уул аймгийн Боловсрол соѐлын газар 2011 оноос эхлэн орон
нутгийн боловсролын цогц бодлого хөтөлбөрүүдийг БСШУЯ, Мэргэжлийн
сургалтын байгууллага, аймгийн ИТХ, ЗДТГ зэрэг төр болон иргэний нийгэм ТББ-
тай хамтран хэрэгжүүлсний үр дүнд ахицтай, нааштай олон өөрчлөлтүүд гарлаа.
- Сургууль цэцэрлэгүүдийн өрсөлдөх чадвар нэмэгдлээ. Үүний үр дүнд
“Сургууль цэцэрлэгийн цогцолбор, Цахим сургууль, МУБИС-ийн клиник
сургууль, Үндэсний лаборатори сургууль, ИБИНВУ-ын Уэльсийн Монте-Ари

14. загварын туршиц цэцэрлэг, БШУЯ –ны түшиц цэцэрлэг гэх мэт хэв шинжийн
шинэ өөрчлөлтүүд бий боллоо.
- Багшийн мэргэжил, арга зүйн чадамж дээшилж, сүүлийн 4 жилд багш нарын
улсын ур чадварын уралдаан, илтгэлийн уралдаанд тогтмол 1-3 байранд
шалгарч, БСШУЯ-наас хэрэгжүүлдэг багш солилцооны хөтөлбөрт манай
багш нар шалгаран БНСУ зэрэг гадаад оронд багшлахаар уригдаж байна.
- “Боловсрол хотхон” төслийг Сүхбаатар аймагт бүрэн утгаар нь хэрэгжүүлж
байна. Бусад олон аймгууд төлөвлөлтөндөө багтаасан байна.
- “Хөгжлийн төлөө хамтдаа -1000 багш хөтөлбөр-1” БСШУЯ-наас орчин
цагийн боловсролын байгууллага үүсч хөгжсөний 90 жилийн ойгоор МУ-ын
шилдэг 9 ажлын нэгээр шалгарсан төдийгүй түүний бүрэлдэхүүн болсон
“100 залуу багш хөтөлбөр” одоогоор 12 аймагт тэргүүн туршлага болон
дэлгэрээд байна.
- Энэ хөтөлбөрийн “Удирдах ажилтны манлайллын чадавхийг дээшлүүлэхээр
дэд хөтөлбөр бусад аймаг дүүргүүдэд хэрэгжихээр болсон, суралцагчдын
хамтын бүтээл ном гаргалаа.
- Бодлого зөв бол хөрөнгө санхүүжилтийн хэмжээ нэмэгддэгийн нэг жишээ
боллоо. Тухайлбал, өнгөрсөн 2 жилд боловсролын салбарт улсын төсвөөс
хамгийн их хөрөнгө
оруулалт хийсэн эхний 5 аймагт Дархан-Уул аймаг багтаж байна.