Багш: Н. Цэдэвсүрэн /Ph.D/

1. ДИДАКТИКИЙН СУДЛАХДИДАКТИКИЙН СУДЛАХ
З ЙЛ,ҮЗ ЙЛ,Ү
НДСЭН УХАГДАХУУНҮНДСЭН УХАГДАХУУНҮ

2. Дидактик нь Грекийн /Дидактик нь Грекийн /didaktikos/didaktikos/
сургах,сургах, /didasko//didasko/ сурах гэсэн үгнээссурах гэсэн үгнээс
гаралтай. Нийгмийн хуримтлуулсангаралтай. Нийгмийн хуримтлуулсан
туршлагыг хойч үеийнхэнд өвлүүлэнтуршлагыг хойч үеийнхэнд өвлүүлэн
дамжуулахгүйгээр хүний нийгэм оршиндамжуулахгүйгээр хүний нийгэм оршин
тогтнох боломжгүй. Нийгмийнтогтнох боломжгүй. Нийгмийн
амьдралын бүр эхэн үед хүнамьдралын бүр эхэн үед хүн
байгалийн тэмцлийн дунд гал асаах анбайгалийн тэмцлийн дунд гал асаах ан
гөрөө хийх, нум, сум бэлтгэх зэрэггөрөө хийх, нум, сум бэлтгэх зэрэг
өөрсдийнхөө мэдэж чадах зүйлийгөөрсдийнхөө мэдэж чадах зүйлийг

3. үр хүүхэддээ зааж сургадаг байжээ.үр хүүхэддээ зааж сургадаг байжээ.
Ийнхүү мэдлэг чадвараа хойч үедээИйнхүү мэдлэг чадвараа хойч үедээ
зааж сургах эхэн үедээ амьдралынзааж сургах эхэн үедээ амьдралын
явцад хэрэгждэг байсан бөгөөд үйлявцад хэрэгждэг байсан бөгөөд үйл
ажиллагааны биеэ даасан чиглэлажиллагааны биеэ даасан чиглэл
болж чадахгүй байв. Түүхэн хөгжлийнболж чадахгүй байв. Түүхэн хөгжлийн
явцад нийгмийн туршлага аравжихийнявцад нийгмийн туршлага аравжихийн
хирээр хойч үедээ сургаж, өвлүүлэххирээр хойч үедээ сургаж, өвлүүлэх
зүйлийн хэмжээ нэмэгдсээр ирлээ.зүйлийн хэмжээ нэмэгдсээр ирлээ.

4. Ийм учраас нийгмийн тусгайИйм учраас нийгмийн тусгай
байгууллага сургууль бий болж, тэдэндбайгууллага сургууль бий болж, тэдэнд
нийгмийн туршлагыг урьдчиланнийгмийн туршлагыг урьдчилан
зохиосон төлөвлөгөө, хөтөлбөртзохиосон төлөвлөгөө, хөтөлбөрт
тусгаж, түүний дагуу тодорхой зорилготусгаж, түүний дагуу тодорхой зорилго
чиглэлтэй зохион байгуулалт бүхийчиглэлтэй зохион байгуулалт бүхий
сурган хүмүүжүүлэх үйл ажиллагаасурган хүмүүжүүлэх үйл ажиллагаа
болгон хэрэгжүүлж эхэлсэн.Тэр үеэсболгон хэрэгжүүлж эхэлсэн.Тэр үеэс
энэ ажлыг дагнан эрхэлж, түүнийэнэ ажлыг дагнан эрхэлж, түүний
агуулга аргазүй, зохион байгуулалтынагуулга аргазүй, зохион байгуулалтын
хэлбэрийг боловсронгуй болгохынхэлбэрийг боловсронгуй болгохын
тулд ажилладаг хүмүүс бий болсон.тулд ажилладаг хүмүүс бий болсон.

5. Тэдний ажлын туршлага бүтээл олонТэдний ажлын туршлага бүтээл олон
зуун жилээр хуримтлагдсаар сурганзуун жилээр хуримтлагдсаар сурган
хүмүүжүүлэх ажлын онолын үндэсхүмүүжүүлэх ажлын онолын үндэс
тавигдаж, /дидактик/ сургах зүй хэмээхтавигдаж, /дидактик/ сургах зүй хэмээх
шинжлэх ухаан үүсч хөгжиж эхэлсэн.шинжлэх ухаан үүсч хөгжиж эхэлсэн.
Германы сурган хүмүүжүүлэгчГерманы сурган хүмүүжүүлэгч
Вольфганг Ратке /1571-1635/ энэ үгийгВольфганг Ратке /1571-1635/ энэ үгийг
“сургах урлаг”- гэж хэрэглэж байсан.“сургах урлаг”- гэж хэрэглэж байсан.
Харин Чехийн нэрт сурганХарин Чехийн нэрт сурган
хүмүүжүүлэгч Я.А.Коменский “Агуу иххүмүүжүүлэгч Я.А.Коменский “Агуу их
дидактик” гэдэг алдарт бүтээлдээдидактик” гэдэг алдарт бүтээлдээ
“бүхнийг бүгдэд сургах түгээмэл“бүхнийг бүгдэд сургах түгээмэл урлаг”урлаг”

6. гэсэн утгаар тайлбарласан юм.гэсэн утгаар тайлбарласан юм.
Я.А.Коменский сурган хүмүүжүүлэхЯ.А.Коменский сурган хүмүүжүүлэх
онолын тогтолцооныхоо төвд хүүхдийгонолын тогтолцооныхоо төвд хүүхдийг
байгалийнх нь зөн билэг ухаанаарбайгалийнх нь зөн билэг ухаанаар
сурган хүмүүжүүлэх зарчмыг тавьжсурган хүмүүжүүлэх зарчмыг тавьж
байсан. Мөн сурган хүмүүжүүлэх үйлбайсан. Мөн сурган хүмүүжүүлэх үйл
явцын зохион байгуулалтад цооявцын зохион байгуулалтад цоо
шинээр хандаж ангиар хичээллэхшинээр хандаж ангиар хичээллэх
хэлбэрийг бий болгосон.Энэ утгаархэлбэрийг бий болгосон.Энэ утгаар
хичээлийн жил, улирал сургалтынхичээлийн жил, улирал сургалтын
төлөвлөгөө,улирлын амралт,ангитөлөвлөгөө,улирлын амралт,анги

7. хичээл ба түүний хэлбэр,анги дэвшиххичээл ба түүний хэлбэр,анги дэвших
нийтээр заавал суралцах, сурганнийтээр заавал суралцах, сурган
хүмүүжүүлэх ажлын зарчмууд, гэх мэтхүмүүжүүлэх ажлын зарчмууд, гэх мэт
олон ойлголтууд түүний тогтолцоогооролон ойлголтууд түүний тогтолцоогоор
бий болсон. Я.А.Коменский сургалтбий болсон. Я.А.Коменский сургалт
хүмүүжлийг харилцан шүтэлцээнд ньхүмүүжлийг харилцан шүтэлцээнд нь
авч үзэж, тэрээр сургалт хүмүүжлийнавч үзэж, тэрээр сургалт хүмүүжлийн
аливаа үйл явц сэтгэлд нийцсэн хөөраливаа үйл явц сэтгэлд нийцсэн хөөр
хөгжөөн төрүүлэхүйц, байхын дээрхөгжөөн төрүүлэхүйц, байхын дээр
амьдрал ахуй, үйл ажиллагаанд ньамьдрал ахуй, үйл ажиллагаанд нь

8. хэрэгтэй тус болох мэдлэг чадварыгхэрэгтэй тус болох мэдлэг чадварыг
өгөхүйц байх ёстой гэж сургасан юм.өгөхүйц байх ёстой гэж сургасан юм.
19-р зууны эхээр19-р зууны эхээр байна.Гэтэл энэ үзэлбайна.Гэтэл энэ үзэл
санаа тухайн үедээ сургуулийнсанаа тухайн үедээ сургуулийн
практикт жинхэнэ утгаараа хэрэгжижпрактикт жинхэнэ утгаараа хэрэгжиж
чадаагүй юм.чадаагүй юм.

9. Сурган хүмүүжүүлэх зорилтыгСурган хүмүүжүүлэх зорилтыг
шийдвэрлэхэд сургалтад гол төлөвшийдвэрлэхэд сургалтад гол төлөв
мэдлэг голлож байлаа. Харин амьдрахмэдлэг голлож байлаа. Харин амьдрах
арга ухаанд бага сургах, хүүхдийгарга ухаанд бага сургах, хүүхдийг
хөгжүүлэн төлөвшүүлэх асуудал байв.хөгжүүлэн төлөвшүүлэх асуудал байв.
Иймд дидактикийн хожуу үеийн онолИймд дидактикийн хожуу үеийн онол
үзэл баримтлалууд нь сургалтүзэл баримтлалууд нь сургалт
хүмүүжлийн нэгдмэл шинжтэй болоххүмүүжлийн нэгдмэл шинжтэй болох
талаар / Ю.К.Бабанский,талаар / Ю.К.Бабанский,
и.Ф.Подласый, Г.Нойнер, /хичээлийни.Ф.Подласый, Г.Нойнер, /хичээлийн
хүмүүжүүлэх нөлөөг дээшлүүлэххүмүүжүүлэх нөлөөг дээшлүүлэх

10. И.Я.Лернер, В.И.Онищук, В.М.Коротов/И.Я.Лернер, В.И.Онищук, В.М.Коротов/
сургалт оюун ухааны хөгжлийнсургалт оюун ухааны хөгжлийн
харилцан холбооныхарилцан холбооны
асуудал,Э.Трондайк,асуудал,Э.Трондайк,
Ж.Пиаже,Л.С.Выготский/ хөгжүүлэхЖ.Пиаже,Л.С.Выготский/ хөгжүүлэх
сургалтын тулгуур онолуудыгсургалтын тулгуур онолуудыг
боловсруулах, П.Я.Гальперин,боловсруулах, П.Я.Гальперин,
В.В.Давыдов, Л.В.Занков, В.Оконь ,В.В.Давыдов, Л.В.Занков, В.Оконь ,
А.М.Матюшкин, З.И.Махмутов/ зэрэгА.М.Матюшкин, З.И.Махмутов/ зэрэг
эрдэмтдийн бүтээлүүд дээрхиэрдэмтдийн бүтээлүүд дээрхи
асуудлуудыг шийдвэрлэхэд чиглэжасуудлуудыг шийдвэрлэхэд чиглэж
ирсэн.ирсэн.

11. Орчин үеийн сургах зүй нь сурганОрчин үеийн сургах зүй нь сурган
хүмүүжүүлэх үйл явцыг хүүхдийнхүмүүжүүлэх үйл явцыг хүүхдийн
сэтгэцийн хөгжил хувийн онцлогтойсэтгэцийн хөгжил хувийн онцлогтой
уялдуулан өнөөгийн нийгмийнуялдуулан өнөөгийн нийгмийн
хөгжлийн шаардлагын дагуу хөгжүүлж,хөгжлийн шаардлагын дагуу хөгжүүлж,
сурган хүмүүжүүлэх зорилгыг нэгдмэлсурган хүмүүжүүлэх зорилгыг нэгдмэл
байдлаар шийдвэрлэх,үүднээс зохионбайдлаар шийдвэрлэх,үүднээс зохион
байгуулахыг чухалчилж байна.байгуулахыг чухалчилж байна.
Дидактик гэдэг нь сурган хүмүүжүүлэхДидактик гэдэг нь сурган хүмүүжүүлэх
үйл явцын мөн чанар, зүй тогтолүйл явцын мөн чанар, зүй тогтол

12. Зорилго, зарчим агуулга, арга зүй,түүнийЗорилго, зарчим агуулга, арга зүй,түүний
үр дүнг үнэлж дүгнэх онол арга зүйнүр дүнг үнэлж дүгнэх онол арга зүйн
үндсийг судалдаг ухаан болно.үндсийг судалдаг ухаан болно.
Дидактикийн судлах зүйл нь биеДидактикийн судлах зүйл нь бие
хүнийг хөгжүүлэн төлөвшүүлэххүнийг хөгжүүлэн төлөвшүүлэх
боловсрол олгох, зорилтыгболовсрол олгох, зорилтыг
хэрэгжүүлэх үндсэн арга зам,болоххэрэгжүүлэх үндсэн арга зам,болох
сургалт хүмүүжлийн ажлынсургалт хүмүүжлийн ажлын
зорилго,зарчим агуулга, аргазорилго,зарчим агуулга, арга
технологи болно. Дидактикийг ерөнхийтехнологи болно. Дидактикийг ерөнхий
ба тусгай гэж хоёр ангилна.ба тусгай гэж хоёр ангилна.

13. Ерөнхий дидактик нь сургалтЕрөнхий дидактик нь сургалт
хүмүүжлийн ажлыг зохион байгуулахадхүмүүжлийн ажлыг зохион байгуулахад
баримтлах түгээмэл нийтлэг зарчим,баримтлах түгээмэл нийтлэг зарчим,
арга технологийг харин тусгайарга технологийг харин тусгай
дидактик нь тодорхой судлагдахуунаардидактик нь тодорхой судлагдахуунаар
сургалт хүмүүжлийн ажил явуулахсургалт хүмүүжлийн ажил явуулах
онол арга зүйн үндсийг судалдаг.онол арга зүйн үндсийг судалдаг.
Дидактикийн үндсэн ухагдахуунууд:Дидактикийн үндсэн ухагдахуунууд:
 Сурган хүмүүжүүлэх үйл явцСурган хүмүүжүүлэх үйл явц

14.  Сурган хүмүүжүүлэх үйл ажиллагааСурган хүмүүжүүлэх үйл ажиллагаа
 Сурган хүмүүжүүлэх харилцааСурган хүмүүжүүлэх харилцаа
 Мэдлэг чадвар дадалМэдлэг чадвар дадал
 Сургалт хүмүүжлийн ажлын зорилгоСургалт хүмүүжлийн ажлын зорилго
 Боловсролын агуулгаБоловсролын агуулга
 Сурган хүмүүжүүлэх ажлын зорилгоСурган хүмүүжүүлэх ажлын зорилго
 Сургалт хүмүүжлийн ажлын агуулгаСургалт хүмүүжлийн ажлын агуулга
 Сургалт хүмүүжлийн ажлын аргаСургалт хүмүүжлийн ажлын арга
хэрэглүүрхэрэглүүр

15.  Сургалт хүмүүжлийн ажлын зохионСургалт хүмүүжлийн ажлын зохион
байгуулалтын хэлбэрбайгуулалтын хэлбэр
 Сургалт хүмүүжлийн ажлын үр дүнг үнэлжСургалт хүмүүжлийн ажлын үр дүнг үнэлж
дүгнэх эдгээр болно.дүгнэх эдгээр болно.
Боловсролыг хүн өөрийн ухамсартай идэвхтэйБоловсролыг хүн өөрийн ухамсартай идэвхтэй
үйл ажиллагааны дүнд эзэмшинэ. Хүүхдийгүйл ажиллагааны дүнд эзэмшинэ. Хүүхдийг
ийм үйл ажиллагаанд оруулж сургах ньийм үйл ажиллагаанд оруулж сургах нь
нийгмийн бодит хэрэгцээ болно.Энэхүүнийгмийн бодит хэрэгцээ болно.Энэхүү
хэрэгцээг хангах зорилго чиглэлтэй зохионхэрэгцээг хангах зорилго чиглэлтэй зохион
байгуулалтай үйл ажиллагааны цогцыгбайгуулалтай үйл ажиллагааны цогцыг
сурган хүмүүжүүлэх үйл явц гэнэ. /СХҮЯ/сурган хүмүүжүүлэх үйл явц гэнэ. /СХҮЯ/

16. Хүүхдийг сурган хүмүүжүүлэх тодорхойХүүхдийг сурган хүмүүжүүлэх тодорхой
зорилго чиглэлтэйгээр явуулж буй бүхзорилго чиглэлтэйгээр явуулж буй бүх
хэлбэрийн ажлыг сургалт хүмүүжлийнхэлбэрийн ажлыг сургалт хүмүүжлийн
ажил гэх ба энэ нь нэг талаас багшажил гэх ба энэ нь нэг талаас багш
сурган хүмүүжүүлэгч, эцэг эх ахмадсурган хүмүүжүүлэгч, эцэг эх ахмад
хүмүүсийн сурган хүмүүжүүлэх үйлхүмүүсийн сурган хүмүүжүүлэх үйл
ажиллагаа, нөгөө талаас хүүхдийнажиллагаа, нөгөө талаас хүүхдийн
сурч хүмүүжих үйл ажиллагаанысурч хүмүүжих үйл ажиллагааны
нэгдэл байдаг.нэгдэл байдаг.

17. СХҮЯ-ын дүнд хүн өөрөө өөрийгөөСХҮЯ-ын дүнд хүн өөрөө өөрийгөө
боловсруулж, суралцах чадвартайболовсруулж, суралцах чадвартай
болж тасралтгүй боловсрох болно.болж тасралтгүй боловсрох болно.
СХҮЯ- нь сургалт хүмүүжлийн үйлСХҮЯ- нь сургалт хүмүүжлийн үйл
ажиллагаагаар хэрэгждэг зорилгоажиллагаагаар хэрэгждэг зорилго
чиглэлтэй зохион байгуулалттайчиглэлтэй зохион байгуулалттай
нарийн үйл явц болох нь харагдажнарийн үйл явц болох нь харагдаж
байна. СХҮЯ- нь тогтолцоо болохынбайна. СХҮЯ- нь тогтолцоо болохын
хувьд бие хүнийг хөгжүүлэнхувьд бие хүнийг хөгжүүлэн
төлөвшүүлэх боловсролын зорилгыгтөлөвшүүлэх боловсролын зорилгыг
хэрэгжүүлэхэд чиглэгдсэн өөрхэрэгжүүлэхэд чиглэгдсэн өөр

18. хоорондоо уялдаа холбоо бүхийхоорондоо уялдаа холбоо бүхий
бүрэлдэхүүн хэсгүүдээс бүрэлдэнэ.бүрэлдэхүүн хэсгүүдээс бүрэлдэнэ.
• Сургалт хүмүүжлийн ажлынСургалт хүмүүжлийн ажлын
зорилго /хэнийг юуны тулд сургажзорилго /хэнийг юуны тулд сургаж
хүмүүжүүлэх/хүмүүжүүлэх/
•Сургалт хүмүүжлийн ажлынСургалт хүмүүжлийн ажлын
агуулга /Юунд сургаж хүмүүжүүлэх/агуулга /Юунд сургаж хүмүүжүүлэх/

19.  Сурч хүмүүжих үйлийн сэдэл,Сурч хүмүүжих үйлийн сэдэл,
тэмүүллийг бий болгох /тэмүүллийг бий болгох /Юуны тулдЮуны тулд
яагаад сурч буй/яагаад сурч буй/
 Сургаж хүмүүжүүлэх болон сурчСургаж хүмүүжүүлэх болон сурч
хүмүүжих арга барил, хэрэгсэл /хүмүүжих арга барил, хэрэгсэл /ЯажЯаж
сургаж хүмүүжүүлэх/сургаж хүмүүжүүлэх/
 Сурган хүмүүжүүлэх ажлын зохионСурган хүмүүжүүлэх ажлын зохион
байгуулалтын хэлбэр /байгуулалтын хэлбэр /хэзээ хаанахэзээ хаана
хэрхэн сургаж хүмүүжүүлэх/хэрхэн сургаж хүмүүжүүлэх/
 Сургалт хүмүүжлийн ажлыг үнэлж,Сургалт хүмүүжлийн ажлыг үнэлж,
дүгнэх засаж залруулахдүгнэх засаж залруулах

20. Засаж залруулах, суралцагчдын өөрийнЗасаж залруулах, суралцагчдын өөрийн
хяналт /хяналт / Зорилго хэрхэн хангагдав/Зорилго хэрхэн хангагдав/
Сурган хүмүүжүүлэх харилцаа:Сурган хүмүүжүүлэх харилцаа: СХҮЯ ньСХҮЯ нь
багш суралцагчдын, багш эцэгбагш суралцагчдын, багш эцэг
эхчүүдийн сурагч сурагчийн, сурагчэхчүүдийн сурагч сурагчийн, сурагч
хамт олны, багш – сургуулийнхамт олны, багш – сургуулийн
удирдлагын, сурагч найз нөхдийнудирдлагын, сурагч найз нөхдийн
хүүхэд эцэг эхийн гэх мэт маш олонхүүхэд эцэг эхийн гэх мэт маш олон
талын харилцаанд тулгуурладаг. Энэталын харилцаанд тулгуурладаг. Энэ
харилцаа хэрхэн эерэг талтай, гэдгээсхарилцаа хэрхэн эерэг талтай, гэдгээс
ажлын үр дүн хамаарна.ажлын үр дүн хамаарна.

21. СХҮЯ-ын амжилт нь нэг талаас хүүхэдСХҮЯ-ын амжилт нь нэг талаас хүүхэд
өөрөө хэр их идэвхтэй оролцох, багшөөрөө хэр их идэвхтэй оролцох, багш
эцэг эхчүүдийн сурган хүмүүжүүлэхэцэг эхчүүдийн сурган хүмүүжүүлэх
арга ухаан, ур чадвар хэрхэн эзэмшиж,арга ухаан, ур чадвар хэрхэн эзэмшиж,
яаж нөлөөлж байна вэ? Гэдгээсяаж нөлөөлж байна вэ? Гэдгээс
хамаарна. Харилцаанд хайхрамжгүйхамаарна. Харилцаанд хайхрамжгүй
хандсан, харилцан бие биеэ ойлгоогүй,хандсан, харилцан бие биеэ ойлгоогүй,
хүнд итгээгүй үл итгэсэн зэрэгхүнд итгээгүй үл итгэсэн зэрэг
харилцааны соёлын хэм хэмжээгхарилцааны соёлын хэм хэмжээг
гажуудуулснаас зөрчил үүсдэг.гажуудуулснаас зөрчил үүсдэг.
Боловсролын салбарт хийх өөрчлөлтБоловсролын салбарт хийх өөрчлөлт
шинэчлэлийн гол асуудлын нэг болшинэчлэлийн гол асуудлын нэг бол

22. Ардчилал ил тод байдлыг сурганАрдчилал ил тод байдлыг сурган
хүмүүжүүлэх харилцаанд гүнзгийхүмүүжүүлэх харилцаанд гүнзгий
нэвтрүүлж, сургах хүмүүжүүлэх үйлнэвтрүүлж, сургах хүмүүжүүлэх үйл
явцыг нийтэд нь хүмүүнлэг болгохявцыг нийтэд нь хүмүүнлэг болгох
явдал юм.явдал юм.
Сурч хүмүүжих үйл ажиллагаа:Сурч хүмүүжих үйл ажиллагаа: мэдлэгмэдлэг
чадвар дадал олж авах, хүний эрхэмчадвар дадал олж авах, хүний эрхэм
сайн шинж чанар, биеэ авч явах соёл,сайн шинж чанар, биеэ авч явах соёл,
харилцааны чадварыг эзэмших,харилцааны чадварыг эзэмших,
авъяас билгээ хөгжүүлэхэд чиглэгддэг.авъяас билгээ хөгжүүлэхэд чиглэгддэг.
Энэ нь сурч буй хүний өөрийн идэвхи,Энэ нь сурч буй хүний өөрийн идэвхи,

23. Хичээл, оролдлоготой салшгүйХичээл, оролдлоготой салшгүй
холбоотой. Монголчууд “ эрлийгхолбоотой. Монголчууд “ эрлийг
сургаар, эрдмийг хичээлээр” гэдэг юм.сургаар, эрдмийг хичээлээр” гэдэг юм.
Сурч хүмүүжих идэвх, зүтгэлийг бийСурч хүмүүжих идэвх, зүтгэлийг бий
болгоход багш сурган хүмүүжүүлэгчидболгоход багш сурган хүмүүжүүлэгчид
маш их үүрэгтэй. Сурч танин мэдэх,маш их үүрэгтэй. Сурч танин мэдэх,
хүмүүнлэг үзэл харилцааны дадалтайхүмүүнлэг үзэл харилцааны дадалтай
болох, ажил хөдөлмөр хийх, мэргэжилболох, ажил хөдөлмөр хийх, мэргэжил
эзэмших хэрэгцээ хүүхдэд аяндаа бийэзэмших хэрэгцээ хүүхдэд аяндаа бий
болдоггүй. Үүнийг бий болгож бүтээхэдболдоггүй. Үүнийг бий болгож бүтээхэд
багш эцэг эхийн ур чадвар шийдвэрлэхбагш эцэг эхийн ур чадвар шийдвэрлэх
үүрэгтэй.үүрэгтэй.

24. Сурган хүмүүжүүлэх үйл ажиллагаа:Сурган хүмүүжүүлэх үйл ажиллагаа:
Энэ үйл ажиллагаа нь сургалтЭнэ үйл ажиллагаа нь сургалт
хүмүүжлийн ажлыг оновчтой зохионхүмүүжлийн ажлыг оновчтой зохион
байгуулах, сурагчдад мэдлэг чадварбайгуулах, сурагчдад мэдлэг чадвар
дадал эзэмшүүлэх, тэднийг залждадал эзэмшүүлэх, тэднийг залж
чиглүүлэх хөтлөн жолоодох, хянажчиглүүлэх хөтлөн жолоодох, хянаж
зөвлөх, туслах зорилго бүхий үйлзөвлөх, туслах зорилго бүхий үйл
ажиллагаа юм. Сурган хүмүүжүүлэхажиллагаа юм. Сурган хүмүүжүүлэх
үйлийн эзэн нь суралцагч өөрөө байжүйлийн эзэн нь суралцагч өөрөө байж
болох юм. Энэ тохиолдолд СХҮЯ-ынболох юм. Энэ тохиолдолд СХҮЯ-ын
сүбъект болдог.сүбъект болдог.

25. Мэдлэг, чадвар, дадал:Мэдлэг, чадвар, дадал: Байгаль нийгэмБайгаль нийгэм
хүний сэтгэлгээний тухай тодорхойхүний сэтгэлгээний тухай тодорхой
баримт сэлт, ухагдахуун,хууль зүйбаримт сэлт, ухагдахуун,хууль зүй
тогтлын цогцыг мэдлэг гэнэ.тогтлын цогцыг мэдлэг гэнэ.
Мэдлэгийн тогтолцоо нь үндсэнМэдлэгийн тогтолцоо нь үндсэн
ухагдахуун, нэр томъёо, тодорхойлолт,ухагдахуун, нэр томъёо, тодорхойлолт,
дүрэм, баримт сэлт, хууль, онол үзэлдүрэм, баримт сэлт, хууль, онол үзэл
санаа, харилцааны хэм хэмжээнийсанаа, харилцааны хэм хэмжээний
мэдлэг гэх мэт мэдлэг эзэмшилтийнмэдлэг гэх мэт мэдлэг эзэмшилтийн
чанарууд нь: системтэй, системгүй, гүнчанарууд нь: системтэй, системгүй, гүн
өнгөц, бат бэх, бат бэх биш гэх мэтөнгөц, бат бэх, бат бэх биш гэх мэт

26. Чадвар нь мэдлэгээ практикт хэрэглэхЧадвар нь мэдлэгээ практикт хэрэглэх
батжин бэхжсэн арга барил юм. Олонбатжин бэхжсэн арга барил юм. Олон
дахин хийсэн дасгалын үндсэн дээрдахин хийсэн дасгалын үндсэн дээр
ухамсар оюун санааны хүчлэл барагухамсар оюун санааны хүчлэл бараг
шаардагдахгүй, автоматчилсан үйлийншаардагдахгүй, автоматчилсан үйлийн
чадварыг дадал гэнэ.чадварыг дадал гэнэ.
Сурган хүмүүжүүлэх үйл ажиллагааныСурган хүмүүжүүлэх үйл ажиллагааны
гол элементийн нэг нь түүний зорилгогол элементийн нэг нь түүний зорилго
юм. Тодорхой зорилго чиглэлтэйюм. Тодорхой зорилго чиглэлтэй
сурган хүмүүжүүлэх үйл ажиллагаанысурган хүмүүжүүлэх үйл ажиллагааны
урьдаас бодож төлөвлөсөн эцсийн үрурьдаас бодож төлөвлөсөн эцсийн үр

27. үр дүнг сурган хүмүүжүүлэх ажлынүр дүнг сурган хүмүүжүүлэх ажлын
зорилго гэнэ. Зорилгыг хэрэгжүүлэх нэгзорилго гэнэ. Зорилгыг хэрэгжүүлэх нэг
алхам бол хичээл хүмүүжлийн ажилдалхам бол хичээл хүмүүжлийн ажилд
боловсрол олгох хүмүүжүүлэх,боловсрол олгох хүмүүжүүлэх,
хөгжүүлэх зорилтыг зөв төлөвлөж,хөгжүүлэх зорилтыг зөв төлөвлөж,
хэрэгжүүлэх явдал юм. Сурганхэрэгжүүлэх явдал юм. Сурган
хүмүүжүүлэх үйл явцын объект ньхүмүүжүүлэх үйл явцын объект нь
сургалт хүмүүжлийн агуулга болно.сургалт хүмүүжлийн агуулга болно.
Суралцагчдаас ирээдүйд тодорхой үйлСуралцагчдаас ирээдүйд тодорхой үйл
ажиллагааг амжилттай гүйцэтгэхэдажиллагааг амжилттай гүйцэтгэхэд
зайлшгүй шаардагдах мэдлэг, практикзайлшгүй шаардагдах мэдлэг, практик

28. Практик чадвар, үзэл бодлын үнэмшил,Практик чадвар, үзэл бодлын үнэмшил,
үүрэг хариуцлагын ухамсар, ажилүүрэг хариуцлагын ухамсар, ажил
хөдөлмөрийн ашиг тусыг эрхэмлэххөдөлмөрийн ашиг тусыг эрхэмлэх
зэрэг бие хүний чиг хандлагазэрэг бие хүний чиг хандлага
харилцааны чадвар, дадлыг сургалтхарилцааны чадвар, дадлыг сургалт
хүмүүжлийн ажлын агуулга гэнэ.хүмүүжлийн ажлын агуулга гэнэ.
Сургалт хүмүүжлийн ажлын агуулгыгСургалт хүмүүжлийн ажлын агуулгыг
сурагчдад эзэмшүүлэх ажил ньсурагчдад эзэмшүүлэх ажил нь
тодорхой арга хэлбэрээр хэрэгжинэ.тодорхой арга хэлбэрээр хэрэгжинэ.
Сургалт хүмүүжлийн ажил нь хичээл,Сургалт хүмүүжлийн ажил нь хичээл,
хичээлийн бус хэлбэрээр явагдана.хичээлийн бус хэлбэрээр явагдана.

29. Анхаарал тавьсандАнхаарал тавьсанд
баярлалаабаярлалаа