A comarca dos Ancares inclúe os concellos de Baralla, Becerreá, Cervantes, Navia de Suarna, As Nogais e Pedrafita do Cebreiro. Está situada en plenas serras orientais galegas, ao leste da provincia de Lugo, no linde con León. É un territorio eminentemente de montaña onde se atopan serras que acadan case os dous mil metros altura. O río Navia atravesa a comarca de sur a norte e recibe numerosos afluentes que baixan das serras. Conserva importantes valores xeolóxicos (vales glaciares, canóns, fervenzas), ecolóxicos (diversidade de ecosistemas e de especies), e culturais.
Concellos: A Gudiña, A Mezquita, Viana do Bolo e Vilariño de Conso
O territorio é, na súa maior parte, de alta montaña, situado entre dous importantes macizos, Pena Trevinca e Macizo Central Ourensan, e varias serras de menor altitude. É unha sucesión de cumes e vales profundos e encaixados polos que circulan ríos das cuncas do Sil (Bibei, Camba e Conso) e do Douro (Rabaçal, con numerosas cabeceiras). O sur da Gudiña e os concellos de A Mezquita e Riós, coñécese como Terra de Frieiras.
É unha comarca con importantes valores ambientais e culturais.
A comarca Terra de Celanova atópase ao oeste da provincia de Ourense, lindando con Portugal polo suroeste. O territorio é moi irregular e está formado polas serras Serras (Laboreiro, Outeiro de Augas, Montes de Bande, Monte Calvo e San Cibrao) e os vales dos ríos Arnoia e Deva e os seus afluentes. É unha área dun grande interesse natural e cultural.
Concellos: A Bola, A Merca, Cartelle, Celanova, Gomesende, Pontedeva, Quintela de Leirado, Ramirás e Verea.
Concellos de Chandrexa de Queixa, Manzaneda, A Pobra de Trives e San Xoán de Río.
A comarca de Terra de Trives está situada no centro-norte da provincia de Ourense. Está asentada sobre un territorio cun releve moi accidentado e de grandes alturas no que se poden diferenciar dúas unidades de relevo en liña xerais: no leste, centro e sur un conxunto de serras que van elevándose ata acadar as máximas alturas na Cabeza Grande de Manzaneda (1.782 m), no Macizo Central; ao norte os restos dunha penichaira moi erosionada e dividida polos profundos vales dos ríos que desembocan no Bibei, en especial o Navea e o San Lázaro.
Acolle un importante patrimonio natural e cultural.
Comprende os concellos de Allariz, Baños de Molgas, Maceda, Paderne de Allariz, Xunqueira de Ambía e Xunqueira de Espadañedo. Desde o punto de vista natural ten varias zonas claramente diferenciadas: as depresións de Maceda e unha pequena parte da Limia, o val do Arnoia e as serras que a limitan polo leste (Meda, San Mamede), onde se atopan as maiores alturas, en terreos dos concellos de Xunqueira de Espadañedo e Maceda. É unha comarca dunha gran riqueza natural, en especial na contorna dos ríos e serras; histórica, artística e etnográfica.
Cabana de Bergantiños, Carballo, Coristanco, A Laracha, Laxe, Malpica de Bergantiños e Ponteceso
A comarca de Bergantiños está situada no oeste da provincia de A Coruña e forma parte do amplo espazo coñecido como Costa da Morte. É un territorio de relevo moi accidentado cunha grande diversidade morfolóxica e litolóxica atravesado de SE a NO polo río Anllóns, a arteria principal que drena a comarca. Ten unha costa moi recortada na que alternan cantís, enseadas, rías e areais que son a base de actividades pesqueiras e turísticas.
CONCELLOS: Castro Caldelas, Montederramo, Parada do Sil e A Teixeira
A comarca de Terra de Caldelas está situada no centro-norte da provincia de Ourense, separada de Lugo polo profundo canón do río Sil.
É un territorio de grandes contrastes no relevo e no clima marcado polas grandes diferenzas de altitude entre o fondo do Val do Sil (300 m) e os cumes das serras (a máxima altura está no San Mamede, con 1.619 m), e pola diferente orientación á solaina ou avesía, o que da lugar a numerosos ambientes.
Nas áreas máis asolladas domina o cultivo da vide acollido, desde 1995 á D.O. Ribeira Sacra, dentro da subzona Ribas de Sil.
CONCELLOS: A Estrada e Forcarei
A comarca de Tabeirós-Terra de Montes está situada ao norte da provincia de Pontevedra, separada da Coruña polo río Ulla e de Ourense e a comarca do Deza polas serras da Dorsal que a limitan polo leste. É unha comarca cun relevo moi variado na que se diferencian tres áreas con características específicas. Ao norte as terras máis, baixas, no Val do Ulla, no centro terras de media altura e no sur e leste serras que acadan ata máis de 1.000 m de altitude.
A rede fluvial é tamén diversa e está estruturada arredor do Ulla, o Umia e o Lérez que, xunto cos seus afluentes forman multitude de vales.
A riqueza paisaxística e de espazos naturais é un dos importantes atractivos desta comarca na que se atopan varios espazos protexidos.
Tradicionalmente Cerdedo e Forcarei formaron a comarca coñecida como Terra de Montes.
CONCELLOS: Amoeiro, Barbadás, Coles, Esgos, Nogueira de Ramuín, Ourense, O Pereiro de Aguiar, A Peroxa, San Cibrao das Viñas, Toén, Vilamarín e Taboadela.
Concellos: A Gudiña, A Mezquita, Viana do Bolo e Vilariño de Conso
O territorio é, na súa maior parte, de alta montaña, situado entre dous importantes macizos, Pena Trevinca e Macizo Central Ourensan, e varias serras de menor altitude. É unha sucesión de cumes e vales profundos e encaixados polos que circulan ríos das cuncas do Sil (Bibei, Camba e Conso) e do Douro (Rabaçal, con numerosas cabeceiras). O sur da Gudiña e os concellos de A Mezquita e Riós, coñécese como Terra de Frieiras.
É unha comarca con importantes valores ambientais e culturais.
A comarca Terra de Celanova atópase ao oeste da provincia de Ourense, lindando con Portugal polo suroeste. O territorio é moi irregular e está formado polas serras Serras (Laboreiro, Outeiro de Augas, Montes de Bande, Monte Calvo e San Cibrao) e os vales dos ríos Arnoia e Deva e os seus afluentes. É unha área dun grande interesse natural e cultural.
Concellos: A Bola, A Merca, Cartelle, Celanova, Gomesende, Pontedeva, Quintela de Leirado, Ramirás e Verea.
Concellos de Chandrexa de Queixa, Manzaneda, A Pobra de Trives e San Xoán de Río.
A comarca de Terra de Trives está situada no centro-norte da provincia de Ourense. Está asentada sobre un territorio cun releve moi accidentado e de grandes alturas no que se poden diferenciar dúas unidades de relevo en liña xerais: no leste, centro e sur un conxunto de serras que van elevándose ata acadar as máximas alturas na Cabeza Grande de Manzaneda (1.782 m), no Macizo Central; ao norte os restos dunha penichaira moi erosionada e dividida polos profundos vales dos ríos que desembocan no Bibei, en especial o Navea e o San Lázaro.
Acolle un importante patrimonio natural e cultural.
Comprende os concellos de Allariz, Baños de Molgas, Maceda, Paderne de Allariz, Xunqueira de Ambía e Xunqueira de Espadañedo. Desde o punto de vista natural ten varias zonas claramente diferenciadas: as depresións de Maceda e unha pequena parte da Limia, o val do Arnoia e as serras que a limitan polo leste (Meda, San Mamede), onde se atopan as maiores alturas, en terreos dos concellos de Xunqueira de Espadañedo e Maceda. É unha comarca dunha gran riqueza natural, en especial na contorna dos ríos e serras; histórica, artística e etnográfica.
Cabana de Bergantiños, Carballo, Coristanco, A Laracha, Laxe, Malpica de Bergantiños e Ponteceso
A comarca de Bergantiños está situada no oeste da provincia de A Coruña e forma parte do amplo espazo coñecido como Costa da Morte. É un territorio de relevo moi accidentado cunha grande diversidade morfolóxica e litolóxica atravesado de SE a NO polo río Anllóns, a arteria principal que drena a comarca. Ten unha costa moi recortada na que alternan cantís, enseadas, rías e areais que son a base de actividades pesqueiras e turísticas.
CONCELLOS: Castro Caldelas, Montederramo, Parada do Sil e A Teixeira
A comarca de Terra de Caldelas está situada no centro-norte da provincia de Ourense, separada de Lugo polo profundo canón do río Sil.
É un territorio de grandes contrastes no relevo e no clima marcado polas grandes diferenzas de altitude entre o fondo do Val do Sil (300 m) e os cumes das serras (a máxima altura está no San Mamede, con 1.619 m), e pola diferente orientación á solaina ou avesía, o que da lugar a numerosos ambientes.
Nas áreas máis asolladas domina o cultivo da vide acollido, desde 1995 á D.O. Ribeira Sacra, dentro da subzona Ribas de Sil.
CONCELLOS: A Estrada e Forcarei
A comarca de Tabeirós-Terra de Montes está situada ao norte da provincia de Pontevedra, separada da Coruña polo río Ulla e de Ourense e a comarca do Deza polas serras da Dorsal que a limitan polo leste. É unha comarca cun relevo moi variado na que se diferencian tres áreas con características específicas. Ao norte as terras máis, baixas, no Val do Ulla, no centro terras de media altura e no sur e leste serras que acadan ata máis de 1.000 m de altitude.
A rede fluvial é tamén diversa e está estruturada arredor do Ulla, o Umia e o Lérez que, xunto cos seus afluentes forman multitude de vales.
A riqueza paisaxística e de espazos naturais é un dos importantes atractivos desta comarca na que se atopan varios espazos protexidos.
Tradicionalmente Cerdedo e Forcarei formaron a comarca coñecida como Terra de Montes.
CONCELLOS: Amoeiro, Barbadás, Coles, Esgos, Nogueira de Ramuín, Ourense, O Pereiro de Aguiar, A Peroxa, San Cibrao das Viñas, Toén, Vilamarín e Taboadela.
Concellos: Castrelo do Val, Cualedro, Laza, Monterrei, Oímbra, Riós, Verín e Vilardevós.
A comarca de Verín está situada no sur da provincia de Ourense, no linde con Portugal. O centro está ocupado pola depresión de Monterrei ou de Verín, unha foxa tectónica rodeada de montañas que segue unha inclinación lixeira de norte a sur, e atravesada polo río Támega e os seus afluentes. As maiores alturas atópanse ao norte, nas serras do Macizo Central.
Acolle zonas de gran interese natural.
CONCELLOS: Ames, Boqueixón, Brión, Santiago de Compostela, Teo, Val do Dubra e Vedra
A comarca de Santiago está situada no centro-sur da provincia de A Coruña. É unha área que inclúe outras comarcas con entidade propia como A Ulla, parte de Amaía ou o Val do Dubra.
O territorio preséntase cunha gran diversidade de formas debido á confluencia de factores téctónicos, como a gran falla que o rompe de norte a sur, e da erosión dos numerosos ríos que a atravesan que forman parte das concas do Tambre, ao norte, e do Ulla, ao sur.
Os espazos naturais están asociados aos ríos. Conta ademais cunha grande riqueza botánica en parques e xardíns, tanto públicos como privados.
CONCELLOS: Agolada, Dozón, Lalín, Rodeiro, Silleda e Vila de Cruces.
A comarca do Deza está situada no centro de Galiza, ao nordeste da provincia de Pontevedra.
O territorio é moi diverso en canto ao relevo e á paisaxe, desde as terras baixas nos arredores do Ulla ata os cumes do Faro. Está rodeada polo leste e sur polas serras da Dorsal Galega e forma parte por completo da cunca do Ulla e os seus dous afluentes principais na comarca, o Arnego e o Deza.
Ten áreas dun grande valor natural incluídas en diferentes espazos protexidos.
A comarca do Condado constitue unha unidade xeográfica ben definida asentada no val do río Tea, que inclúe case toda a súa cunca, agás un pequeno tramo do seu curso alto, desde as estribacións cara ao suroeste do Suído, ao norte; ao río Miño, ao que vai o Tea, ao sur; flanqueada polo leste polos montes da Paradanta, e polo oeste pola serra do Galleiro e os montes de Budiño. Os principais valores naturais da zona ofrecennos os ríos e as amplas e ricas paisaxes que se poden gozar desde os seus montes coroados, nalgúns casos, por formidables penedos.
CONCELLOS: Mondariz, Mondariz Balneario, As Neves, Ponteareas e Salvaterra.
Concellos: Arnoia, Avión, Beade, Carballeda de Avia, Castrelo de Miño, Cenlle, Cortegada, Leiro, Melón e Ribadavia.
O territorio da comarca sitúase ao abrigo das últimas serras da Dorsal Galega (O Suído e o Faro de Avión) e ocupa unha parte do val do Miño, o val do Avia e o curso baixo de Arnoia. As variacións de altitude e no releve determinan a existencia de áreas diferenciadas: os vales dos ríos e zonas próximas e as áreas de montaña, que chegan ata alturas superiores aos 1.000 m. Os principais valores naturais sitúanse nos cumes das serras e nos ríos, onde se conserva unha rica flora e fauna.
CONCELLOS: Antas de Ulla, Monterroso e Palas de Rei.
A comarca da Ulloa está situada na zona suroriental da provincia de Lugo a carón das serras da Dorsal Galega que lle fan de linde polo leste e sur. Ocupa un territorio chan resto dunha antiga superficie de erosión formada por bloques afundidos, con suaves ondulacións e moi incidido pola erosión dos ríos. Está rodeado en todo o seu contorno por serras de formas suaves e alturas que non sobrepasan os 800 m. O río principal é o Ulla que lle da nome á comarca e ten nela o seu curso alto e parte do medio. Acolle espazos de grande valor natural: a Serra do Careón, o canón do Ulla e en xeral todos os cursos dos ríos e as serras.
A Limia é unha comarca formada polos concellos de Baltar, Os Blancos, Calvos de Randín, A Porqueira, Rairiz de Veiga, Sandiás, Sarreaus, Trasmiras, Vilar de Barrio, Vilar de Santos e Xinzo de Limia. É unha área de marcado carácter rural que ten como núcleo fundamental a vila de Xinzo de Limia. Acolle unha gran diversidade de hábitats, desde as veigas húmidas da antiga lagoa da Antela, ata a alta montaña dos cumes que superan os mil metrose conserva importantes restos histórico-artísticos e etnográficos e festas de interese cultural como o Entroido.
CONCELLOS: Melide, Santiso, Sobrado e Toques.
A comarca de Melide está situada no surleste da provincia da Coruña, separada de Lugo polas serras da Dorsal e de Pontevedra polo río Ulla. O territorio é moi variado en formas de relevo e na composición das rochas o que da lugar a unha gran diversidade paisaxística e biolóxica. Sitúase entre unha superficie achairada, as serras da Dorsal Galega que fan de linde polo leste e o profundo val do Ulla. Outros ríos que recollen as augas da comarca son o Mandeo e o Tambre, nos seus cursos altos.
Acolle importantes valores naturais asociados ás serras e aos ríos.
CONCELLOS: Caldas de Reis, Catoira, Cuntis, Moraña, Pontecesures, Portas e Valga
A comarca de Caldas, coñecida tamén co nome de Ulla-Umia ou simplemente Umia, está situada ao noroeste da provincia de Pontevedra, no linde coa de A Coruña, da que a separa o río Ulla. O territorio é unha transición entre as chairas costeiras da ría de Arousa e as pequenas elevacións que seguen o trazado das numerosas fallas que atravesan a comarca. As concas fluvias pertencen, na súa maior parte, ao Ulla (ao norte) e ao Umia, que atravesa a comarca polo sur, de leste a oeste.
É unha comarca moi diversa con ecosistemas e paraxes naturais moi ricos e variados: costa do fondo da Ría de Arousa e esteiro do Ulla, vales fluviais amplos, ríos encaixados e montañas de pouca altura.
Concellos: A Rúa, A Veiga, Carballeda de Valdeorras, Larouco, O Barco de Valdeorras, O Bolo, Petín, Rubiá e Vilamartín de Valdeorras.
Está situada no surleste de Galiza, ocupando o norleste da provincia de Ourense, nos lindes con Zamora e León das que a separan os montes do Macizo de Trevinca e Enciña da Lastra.
O territorio presenta grandes contrastes entre o valdo Sil, de fondo aplanado, onde se asenta a maior parte da poboación e dos recursos, e as serras do norte (Cereixido, Cabalos, Lastra) e do centro e sur (Mouzón, Macizo de Trevinca), onde se atopan as maiores alturas de Galiza.
CONCELLOS: Carballedo, Chantada e Taboada.
A comarca de Chantada está situada no suroeste da provincia de Lugo, entre as serras da Dorsal (Martiñá, Faro, Farelo e Vacaloura), que lle serven de linde con Pontevedra e Ourense polo oeste, e o val do río Miño, ao leste, lindando coas Terras de Lemos. No territorio desta comarca distínguense claramente tres unidades: as serras, con altitudes superiores aos 1.000 m, a superficie de aplanamento de Chantada e o encaixado val do Miño, con paredes que nalgúns lugares acadan os 400 m de altura.
As serras e o río Miño son os grandes protagonistas da natureza da comarca e neles atópanse paisaxes e espazos naturais de gran beleza e valor ecolóxico.
O BAIXO MIÑO ocupa o extremo SO da provincia de Pontevedra, entre o río Miño e o mar. O territorio ten inclinación N-S, entre as estribacións cara ao leste da serra da Groba e as estribacións cara ao oeste da serra do Galiñeiro, e o río Miño. Está formado polos vales polos que baixan os últimos afluentes do Miño, todos eles de curto percorrido.
Pódense distinguir, a nivel paisaxístico, tres zonas: a costa, rectilinea, rochosa, sen apenas abrigos e batida constantemente polo mar; a montaña, unha sucesión de cumes achairados que ocupan o norte e o oeste; e os vales nos que se desenvolve unha intensa actividade agrícola.
É unha comarca con importantes valores históricos, etnográficos, paisaxísticos e ecolóxicos.
CONCELLOS: A Guarda, Oia, O Rosal, Tomiño e Tui.
CONCELLOS: Boiro, A Pobra do Caramiñal, Rianxo e Ribeira.
A comarca do Barbanza ou Arousa Norte atópase no suroeste da provincia da Coruña, ocupando a parte sur na península do mesmo nome. O territorio está ocupado na súa maior parte pola serra do Barbanza e a costa da banda norte da ría de Arousa e un tramo de mar aberto ata pasado o cabo Corrubedo. O último tramo do esteiro do Ulla ocupa parte das costas de Rianxo, e numerosos cursos fluviais de pequeno percorrido baixan da serra directamente ao mar.
As principais actividades son os servizos (destaca o turismo), a pesca, a industria (sobre todo relacionada coa pesca) e a construción. Ten un rico patrimonio natural centrado especialmente na costa exterior e no esteiro do Ulla.
Unha comarca do sur de Ourense, no linde con Portugal, formada polos concellos de Bande, Entrimo, Lobeira, Lobios e Muíños. De grande interese natural e cultural.
CONCELLOS: Bóveda, Monforte de Lemos, Pantón, A Pobra do Brollón, O Saviñao e Sober.
A comarca de Terra de Lemos está situada no sur da Provincia de Lugo, entre os vales dos ríos Miño e Sil e os contrafortes do Courel. É unha área dunha grande diversidade morfolóxica e climática o que da lugar a unha grande variedade de ecosistemas con especies atlánticas e mediterráneas e a paisaxes dun grande interese. Ademais acolle un valioso patrimonio cultural.
Vigo é unha comarca que se extende por territorios que se asentan entre a costa e a Dorsal Galega e inclúe outras comarcas menores como o Miñor e a Louriña. O relevo é irregular sen grandes elevacións pero con fortes pendentes e poucas zonas chans, agás a Depresión Meridiana que atravesa a comarca de norte a sur e os tramos finais dos vales dos ríos.
A rede fluvial é moi densa e diversificada: forma parte da as cuncas do Miño e Verdugo e hai numerosos ríos menores que van directamente ao mar.
A pesar da intensa presión humana conserva numerosos lugares de interese natural, varios deles protexidos e numerosos parques urbanos e forestais, nos que se poden realizar rutas de sendeirismo.
CONCELLOS: Baiona, Fornelos de Montes, Gondomar, Mos, Nigrán, Pazos de Borbén, O Porriño, Redondela, Salceda de Caselas, Soutomaior e Vigo.
The Leveson Inquiry was a public inquiry in the UK that examined the culture and ethics of the press. It was established in response to the phone hacking scandal at News of the World. Lord Justice Leveson recommended establishing a new press regulatory body backed by legislation to ensure independence and handle complaints effectively, though newspapers would still self-regulate. Prime Minister Cameron initially supported the recommendations but then had doubts about legislation underpinning self-regulation.
Concellos: Castrelo do Val, Cualedro, Laza, Monterrei, Oímbra, Riós, Verín e Vilardevós.
A comarca de Verín está situada no sur da provincia de Ourense, no linde con Portugal. O centro está ocupado pola depresión de Monterrei ou de Verín, unha foxa tectónica rodeada de montañas que segue unha inclinación lixeira de norte a sur, e atravesada polo río Támega e os seus afluentes. As maiores alturas atópanse ao norte, nas serras do Macizo Central.
Acolle zonas de gran interese natural.
CONCELLOS: Ames, Boqueixón, Brión, Santiago de Compostela, Teo, Val do Dubra e Vedra
A comarca de Santiago está situada no centro-sur da provincia de A Coruña. É unha área que inclúe outras comarcas con entidade propia como A Ulla, parte de Amaía ou o Val do Dubra.
O territorio preséntase cunha gran diversidade de formas debido á confluencia de factores téctónicos, como a gran falla que o rompe de norte a sur, e da erosión dos numerosos ríos que a atravesan que forman parte das concas do Tambre, ao norte, e do Ulla, ao sur.
Os espazos naturais están asociados aos ríos. Conta ademais cunha grande riqueza botánica en parques e xardíns, tanto públicos como privados.
CONCELLOS: Agolada, Dozón, Lalín, Rodeiro, Silleda e Vila de Cruces.
A comarca do Deza está situada no centro de Galiza, ao nordeste da provincia de Pontevedra.
O territorio é moi diverso en canto ao relevo e á paisaxe, desde as terras baixas nos arredores do Ulla ata os cumes do Faro. Está rodeada polo leste e sur polas serras da Dorsal Galega e forma parte por completo da cunca do Ulla e os seus dous afluentes principais na comarca, o Arnego e o Deza.
Ten áreas dun grande valor natural incluídas en diferentes espazos protexidos.
A comarca do Condado constitue unha unidade xeográfica ben definida asentada no val do río Tea, que inclúe case toda a súa cunca, agás un pequeno tramo do seu curso alto, desde as estribacións cara ao suroeste do Suído, ao norte; ao río Miño, ao que vai o Tea, ao sur; flanqueada polo leste polos montes da Paradanta, e polo oeste pola serra do Galleiro e os montes de Budiño. Os principais valores naturais da zona ofrecennos os ríos e as amplas e ricas paisaxes que se poden gozar desde os seus montes coroados, nalgúns casos, por formidables penedos.
CONCELLOS: Mondariz, Mondariz Balneario, As Neves, Ponteareas e Salvaterra.
Concellos: Arnoia, Avión, Beade, Carballeda de Avia, Castrelo de Miño, Cenlle, Cortegada, Leiro, Melón e Ribadavia.
O territorio da comarca sitúase ao abrigo das últimas serras da Dorsal Galega (O Suído e o Faro de Avión) e ocupa unha parte do val do Miño, o val do Avia e o curso baixo de Arnoia. As variacións de altitude e no releve determinan a existencia de áreas diferenciadas: os vales dos ríos e zonas próximas e as áreas de montaña, que chegan ata alturas superiores aos 1.000 m. Os principais valores naturais sitúanse nos cumes das serras e nos ríos, onde se conserva unha rica flora e fauna.
CONCELLOS: Antas de Ulla, Monterroso e Palas de Rei.
A comarca da Ulloa está situada na zona suroriental da provincia de Lugo a carón das serras da Dorsal Galega que lle fan de linde polo leste e sur. Ocupa un territorio chan resto dunha antiga superficie de erosión formada por bloques afundidos, con suaves ondulacións e moi incidido pola erosión dos ríos. Está rodeado en todo o seu contorno por serras de formas suaves e alturas que non sobrepasan os 800 m. O río principal é o Ulla que lle da nome á comarca e ten nela o seu curso alto e parte do medio. Acolle espazos de grande valor natural: a Serra do Careón, o canón do Ulla e en xeral todos os cursos dos ríos e as serras.
A Limia é unha comarca formada polos concellos de Baltar, Os Blancos, Calvos de Randín, A Porqueira, Rairiz de Veiga, Sandiás, Sarreaus, Trasmiras, Vilar de Barrio, Vilar de Santos e Xinzo de Limia. É unha área de marcado carácter rural que ten como núcleo fundamental a vila de Xinzo de Limia. Acolle unha gran diversidade de hábitats, desde as veigas húmidas da antiga lagoa da Antela, ata a alta montaña dos cumes que superan os mil metrose conserva importantes restos histórico-artísticos e etnográficos e festas de interese cultural como o Entroido.
CONCELLOS: Melide, Santiso, Sobrado e Toques.
A comarca de Melide está situada no surleste da provincia da Coruña, separada de Lugo polas serras da Dorsal e de Pontevedra polo río Ulla. O territorio é moi variado en formas de relevo e na composición das rochas o que da lugar a unha gran diversidade paisaxística e biolóxica. Sitúase entre unha superficie achairada, as serras da Dorsal Galega que fan de linde polo leste e o profundo val do Ulla. Outros ríos que recollen as augas da comarca son o Mandeo e o Tambre, nos seus cursos altos.
Acolle importantes valores naturais asociados ás serras e aos ríos.
CONCELLOS: Caldas de Reis, Catoira, Cuntis, Moraña, Pontecesures, Portas e Valga
A comarca de Caldas, coñecida tamén co nome de Ulla-Umia ou simplemente Umia, está situada ao noroeste da provincia de Pontevedra, no linde coa de A Coruña, da que a separa o río Ulla. O territorio é unha transición entre as chairas costeiras da ría de Arousa e as pequenas elevacións que seguen o trazado das numerosas fallas que atravesan a comarca. As concas fluvias pertencen, na súa maior parte, ao Ulla (ao norte) e ao Umia, que atravesa a comarca polo sur, de leste a oeste.
É unha comarca moi diversa con ecosistemas e paraxes naturais moi ricos e variados: costa do fondo da Ría de Arousa e esteiro do Ulla, vales fluviais amplos, ríos encaixados e montañas de pouca altura.
Concellos: A Rúa, A Veiga, Carballeda de Valdeorras, Larouco, O Barco de Valdeorras, O Bolo, Petín, Rubiá e Vilamartín de Valdeorras.
Está situada no surleste de Galiza, ocupando o norleste da provincia de Ourense, nos lindes con Zamora e León das que a separan os montes do Macizo de Trevinca e Enciña da Lastra.
O territorio presenta grandes contrastes entre o valdo Sil, de fondo aplanado, onde se asenta a maior parte da poboación e dos recursos, e as serras do norte (Cereixido, Cabalos, Lastra) e do centro e sur (Mouzón, Macizo de Trevinca), onde se atopan as maiores alturas de Galiza.
CONCELLOS: Carballedo, Chantada e Taboada.
A comarca de Chantada está situada no suroeste da provincia de Lugo, entre as serras da Dorsal (Martiñá, Faro, Farelo e Vacaloura), que lle serven de linde con Pontevedra e Ourense polo oeste, e o val do río Miño, ao leste, lindando coas Terras de Lemos. No territorio desta comarca distínguense claramente tres unidades: as serras, con altitudes superiores aos 1.000 m, a superficie de aplanamento de Chantada e o encaixado val do Miño, con paredes que nalgúns lugares acadan os 400 m de altura.
As serras e o río Miño son os grandes protagonistas da natureza da comarca e neles atópanse paisaxes e espazos naturais de gran beleza e valor ecolóxico.
O BAIXO MIÑO ocupa o extremo SO da provincia de Pontevedra, entre o río Miño e o mar. O territorio ten inclinación N-S, entre as estribacións cara ao leste da serra da Groba e as estribacións cara ao oeste da serra do Galiñeiro, e o río Miño. Está formado polos vales polos que baixan os últimos afluentes do Miño, todos eles de curto percorrido.
Pódense distinguir, a nivel paisaxístico, tres zonas: a costa, rectilinea, rochosa, sen apenas abrigos e batida constantemente polo mar; a montaña, unha sucesión de cumes achairados que ocupan o norte e o oeste; e os vales nos que se desenvolve unha intensa actividade agrícola.
É unha comarca con importantes valores históricos, etnográficos, paisaxísticos e ecolóxicos.
CONCELLOS: A Guarda, Oia, O Rosal, Tomiño e Tui.
CONCELLOS: Boiro, A Pobra do Caramiñal, Rianxo e Ribeira.
A comarca do Barbanza ou Arousa Norte atópase no suroeste da provincia da Coruña, ocupando a parte sur na península do mesmo nome. O territorio está ocupado na súa maior parte pola serra do Barbanza e a costa da banda norte da ría de Arousa e un tramo de mar aberto ata pasado o cabo Corrubedo. O último tramo do esteiro do Ulla ocupa parte das costas de Rianxo, e numerosos cursos fluviais de pequeno percorrido baixan da serra directamente ao mar.
As principais actividades son os servizos (destaca o turismo), a pesca, a industria (sobre todo relacionada coa pesca) e a construción. Ten un rico patrimonio natural centrado especialmente na costa exterior e no esteiro do Ulla.
Unha comarca do sur de Ourense, no linde con Portugal, formada polos concellos de Bande, Entrimo, Lobeira, Lobios e Muíños. De grande interese natural e cultural.
CONCELLOS: Bóveda, Monforte de Lemos, Pantón, A Pobra do Brollón, O Saviñao e Sober.
A comarca de Terra de Lemos está situada no sur da Provincia de Lugo, entre os vales dos ríos Miño e Sil e os contrafortes do Courel. É unha área dunha grande diversidade morfolóxica e climática o que da lugar a unha grande variedade de ecosistemas con especies atlánticas e mediterráneas e a paisaxes dun grande interese. Ademais acolle un valioso patrimonio cultural.
Vigo é unha comarca que se extende por territorios que se asentan entre a costa e a Dorsal Galega e inclúe outras comarcas menores como o Miñor e a Louriña. O relevo é irregular sen grandes elevacións pero con fortes pendentes e poucas zonas chans, agás a Depresión Meridiana que atravesa a comarca de norte a sur e os tramos finais dos vales dos ríos.
A rede fluvial é moi densa e diversificada: forma parte da as cuncas do Miño e Verdugo e hai numerosos ríos menores que van directamente ao mar.
A pesar da intensa presión humana conserva numerosos lugares de interese natural, varios deles protexidos e numerosos parques urbanos e forestais, nos que se poden realizar rutas de sendeirismo.
CONCELLOS: Baiona, Fornelos de Montes, Gondomar, Mos, Nigrán, Pazos de Borbén, O Porriño, Redondela, Salceda de Caselas, Soutomaior e Vigo.
The Leveson Inquiry was a public inquiry in the UK that examined the culture and ethics of the press. It was established in response to the phone hacking scandal at News of the World. Lord Justice Leveson recommended establishing a new press regulatory body backed by legislation to ensure independence and handle complaints effectively, though newspapers would still self-regulate. Prime Minister Cameron initially supported the recommendations but then had doubts about legislation underpinning self-regulation.
Perkembangan Sosial Pada Anak HomeschoolingMuhamad Yogi
Makalah ini membahas perkembangan sosial anak usia sekolah dasar yang menempuh pendidikan homeschooling. Teori yang dijelaskan meliputi karakteristik perkembangan anak usia sekolah dasar secara umum dan konsep Montessori yang relevan dengan pendidikan homeschooling. Makalah ini bertujuan menganalisis perkembangan sosial anak homeschooling berdasarkan data interaksinya dan membandingkannya dengan teori untuk mengetahui apakah perke
This document is a survey for a music magazine. It asks respondents about their demographics, music preferences, spending habits related to music magazines, and opinions on magazine features. The survey contains multiple choice and free response questions to gather information on topics like the respondent's favorite artists, how often they purchase music magazines, preferred genres, and what typically draws them to buy a music magazine.
Pankaj Agrrawal, a finance professor at the Maine Business School, was included in a list of 17 influential business school professors who have helped reshape curriculum by teaching extensively about exchange-traded funds (ETFs). ETFs, which were rarely covered in finance courses previously, have grown in popularity in recent years as an investment vehicle linked to stock or bond indexes. Agrrawal's research on ETF liquidity and digitization of investor sentiment has been recognized. He founded companies to disseminate quantitative finance information and is inspired by his students' enthusiasm for the field.
A comarca coñecida como O Arenteiro ou O Carballiño está situada ao noroeste da provincia de Ourense, lindando coas de Pontevedra e Lugo. O territorio é moi irregular e está intensamente fracturado. Sitúase entre as serras da dorsal (Candán, Testeiro e Faro) coas súas estribacións cara ao sur e leste (Martiñá, Montes do Paraño) e os vales do Miño e os seus afluentes; Avia, do que colle a metade norte da cunca cos ríos Doade, Viñao e Arenteiro, e Barbantiño, do que colle a metade oeste. É unha comarca dunha grande riqueza natural, asociada aos vales dos ríos e á montaña.
CONCELLOS: Beariz, Boborás, O Carballiño, O Irixo, Maside, Piñor, Punxín, San Amaro e San Cristovo de Cea.
Concellos de Cervo, Ourol, O Vicedo, Viveiro e Xove.
A Mariña Occidental forma parte da Mariña de Lugo. Abrangue o territorio comprendido entre a serra dos Cabaleiros, polo leste, e o río Sor, que fai de linde coa provincia da Coruña, polo oeste.
Acolle un importante patrimonio natural (espazos naturais fluviais, costeiros e de montaña) e cultural.
Concellos de Cervo, Ourol, O Vicedo, Viveiro e Xove.
A Mariña Occidental forma parte da Mariña de Lugo. Abrangue o territorio comprendido entre a serra dos Cabaleiros, polo leste, e o río Sor, que fai de linde coa provincia da Coruña, polo oeste.
Acolle un importante patrimonio natural (espazos naturais fluviais, costeiros e de montaña) e cultural.
A comarca de Quiroga, coñecida en grande parte tamén co nome do Courel, está situada ao sur de Lugo, lindando polo leste con León e O Barco (Ourense) e inclúe os concellos de Folgoso do Courel, Quiroga e Ribas de Sil. O territorio é, na súa maior parte, de alta montaña, agás o val do Sil, que a atravesa polo sur. Está percorrida por numerosos ríos, pertencentes á cunca do Sil, que escavan profundos vales.
É unha comarca dun grande interese natural que acolle pegadas glaciarias, monumentos xeolóxicos, paisaxes impresionantes en calquera época do ano, e unha grande biodiversidade.
CONCELLOS: Lousame, Noia, Outes e Porto do Son.
A comarca de Noia está situada no suroeste da provincia de A Coruña, con fronte ao centro e sur da ría de Muros e Noia, nas Rías Baixas Galegas. É unha comarca de paisaxes asociados ao mar e ás serras, onde as estreitas chairas costeiras están rodeadas en toda a súa contorna por aliñacións de cumes que van do Tremuzo, ao norte, ata o Barbanza, ao sur. O río Tambre é a principal arteria da comarca e forma o maior esteiro que ocupa o fondo da ría.
As áreas de maior interese natural atópanse ao longo de toda a costa onde hai numerosas praias e cantís de grande valor ecolóxico, e no esteiro do Tambre.
CONCELLOS: Cariño, Cerdido, Mañón e Ortigueira
A comarca de Ortegal atópase na costa nordeste da provincia da Coruña entre o Océano Atántico e o Mar Cantábrico. O territorio sitúase arredor da ría de Ortigueira, incluíndo as puntas de Estaca de Bares e Ortegal, cunha costa na que se combinan impresionantes cantís con rías, enseadas, esteiros e praias. No interior as terras baixas, formadas polos vales dos ríos Mera, Baleo e Maior e dous sistemas de serras: no oeste o Macizo da Capelada e no leste unha aliñación formada polas serras da Coriscada e Faladoira.
É unha comarca con grandes valores naturais nas serras, na costa e nos ríos.
Está situada ao surleste de Pontevedra, lindando con Ourense e Portugal dos que a separa o río Miño. O relevo, irregular, está condicionado pola serra do Suído, ao norte, a do Faro de Avión ao norleste, a Paradanta no centro, cruzando a comarca do norleste ao suroeste, entre as que se atopa o val e o curso alto do río Tea; e o río Miño ao leste e ao sur cara ao que se dirixen as pendentes e os afluentes Ribadil, Deva e Cea.
É unha comarca que acolle importantes valores naturais, ligados sobre todo aos rios e as serras.
CONCELLOS: Arbo, A Cañiza, Crecente e Covelo.
CONCELLOS: A Capela, Cabanas, Monfero, Pontedeume e As Pontes de García Rodríguez.
A comarca do Eume esténdese desde as serras da Dorsal Galega, ao leste ata a ría de Ares ao oeste, nun territorio moi diverso onde se dan grandes diferenzas de altitude, de formas de releve e litolóxicas no que o río Eume é o principal protagonista.
É unha comarca con numerosos espazos naturais e cunha paisaxe moi rica en matices.
O LIC “Ancares-Courel” é un amplo espazo que inclúe dúas áreas coñecidas tradicionalmente como “Os Ancares” e “O Courel”, artellados na contorna das serras do mesmo nome, situadas no leste de Galiza. Un territorio de montañas de relevo abrupto, no que se suceden serras e vales e que acolle importantes valores xeolóxicos (vales glaciares, canóns, fervenzas, pregamentos), paisaxísticos, e ecolóxicos (diversidade de ecosistemas entre os que destacan as grandes fragas).
A amplitude e importancia ambiental dos Ancares e do Courel faríaos merecentes dunha protección de maior nivel.
Este primeiro traballo está dedicado aos Ancares, o terreo situado na contorna da serra dos Ancares e o val do río Navia.
CONCELLOS: Cerceda, Frades, Mesía, Ordes, Oroso, Tordoia e Trazo.
A comarca de Ordes está situada no centro da provincia da Coruña e articúlase arredor do río Tambre e os seus afluentes pola dereita, sobre todo o Samo e o Lengüelle que forman amplos vales. As maiores alturas atópanse no norte e sobrepasan pouco os 500 m.
Os principais valores naturais atópanse na contorna dos ríos, en especial do Tambre.
O concello de Vimianzo está situado, na súa maior parte, no núcleo do Val de Soneira -o val do río Grande-. Conta con dous pequenos tramos de litoral, na costa ao mar aberto e no interior da Ría de Camariñas. Está protexido no LIC/ZEC e ZEPA “Costa da Morte”.
A ría de Corme e Laxe está situada na Costa da Morte. Ábrese entre as puntas do Roncudo (ao norte) e Laxe (ao sur), na saída ao mar do río Anllóns. Nesta ría pódense distinguir dúas áreas diferenciadas: o interior, formado polo esteiro do Anllóns, protexido da forza do mar por unha barra de area de 2 km; e o resto do espazo, máis aberto, rochoso e recortado con algunhas zonas abrigadas nas que hai praias. As vilas máis importantes son Corme, Ponteceso e Laxe. Está protexida no LIC/ZEC “Río Anllóns” e “Costa da Morte” e na ZEPA “Costa da Morte”.
O concello de Ponteceso está situado na marxe dereita da ría de Corme e Laxe e na costa de mar aberto, entre as puntas do Roncudo e Queimada. Os principais núcleos de poboación son Ponteceso e Corme. Acolle áreas de grande valor paisaxístico e biolóxico asociados ás costas e ao río. Está protexida nos LICs/ZECs “Costa da Morte” e “Río Anllóns” e na ZEPA “Espazo Mariño da Costa da Morte”.
O concello de Laxe está situado no corazón da Costa da Morte, entre a ría de Corme e Laxe e o litoral de mar aberto. Ten unha costa moi diversa na que se alternan grandes areais e marismas, ría, enseadas, cabos, illotes, furnas... con tramos expostos e protexidos, zonas baixas e elevados cantís. É dun grande interese paisaxístico, xeolóxico e biolóxico. Está protexida no LIC/ZEC e ZEPA “Costa da Morte” e na Paisaxe Protexida “Penedos de Traba e Pasarela”.
O concello de Camariñas está situado no centro da Costa da Morte. Ten unha parte de costa moi exposta polo norte e o oeste e outra parte protexida, dentro da ría, polo sur. Acolle importantes áreas de interese paisaxístico, xeolóxico, ecolóxico e cultural. Está protexida no LIC/ZEC e ZEPA “Costa da Morte”,no Sitio Natural de Interese Nacional “Cabo Vilán” e no Lugar de Interese Xeolóxico “Praia do Trece”.
CABANA DE BERGANTIÑOS está situado no fondo e na banda sur da ría de Corme e Laxe, onde ten un amplo tramo de litoral, en parte protexido nos LICs/ZECs “Río Anllóns” e “Costa da Morte”.
O concello de Malpica de Bergantiños forma parte do tramo de litoral coñecido como Costa da Morte, unha sucesión de cantís abruptos entre os que se atopan algunhas praias e que inclúe as illas Sisargas.
Acolle importantes valores naturais e culturais. Parte do litoral está protexido no LIC/ZEC e ZEPA “Costa da Morte”.
O concello de Carballo forma da parte da Costa da Morte, unha costa exposta aberta ao océano e moi diversa, na que se alternan grandes areais e marismas, enseadas cabos, illas... con zonas baixas e elevados cantís. Parte do litoral está protexido no LIC/ZEC e ZEPA “Costa da Morte”.
O concello de Arteixo atópase na fachada atlántica, no comezo do tramo de costa coñecido como “A Costa da Morte”. Nos seus 19 km de costa atópanse cantís de distintas alturas, esteiros, coídos e extensos areais. É unha costa dun grande valor ecolóxico, paisaxístico e xeolóxico, cunha importante actividade industrial e turística. Unha parte está protexida no LIC/ZEC e ZEPA “Costa da Morte”.
O concello de A Laracha ten unha única parroquia que da ao mar, Caión. Está situada na Costa da Morte e ten un litoral que alterna cantís e areais de grande valor paisaxístico e biolóxico.
A costa comprendida entre a Punta de Mera e Torella é un espazo de mar aberto que separa as rías da Coruña e Betanzos-Ares. Un espazo de enormes valores paisaxísticos e ecolóxicos.
É unha ría curta e ampla, que se abre entre as puntas do Seixo Branco e Herminia, cunha separación de 4 km, e unha lonxitude total de 14 km, dos que case a metade corresponden á chamada ría do Burgo formada polo esteiro do Mero, que está separada da parte máis ancha pola frecha de Santa Cristina.
O concello de Oleiros ten unha liña litoral de case 40 km. Unha parte na ría do Burgo, outra na ría da Coruña, unha terceira mirando ao mar aberto e outra na boca da ría de Betanzos. Parte está protexida no LIC/ZEC e Monumento Natural “Costa de Dexo e Seixo Branco”
O concello da Coruña ten unha costa moi recortada e variada, parte na ría, onde se atopa o porto da cidade, e parte en mar aberto onde se suceden cantís e fermosas praias como as de Orzán e Riazor.
O Río Umia, a inspiración desde a paisaxeiesasorey
Descrición da paisaxe do río Umia, que foi fonte de inspiración de poetas e do que xurdiron lendas que quedaron fixas na tradición oral galega. Elaborada por Aldara Rey Blanco, de 3º ESO B
Sobre as revoltas sociais que rematan coa morte dos señores na Baixa Idade Media. Tradución ó galego e actualización da anterior versión "Violencia y muerte del señor en Galicia a finales de la Edad Media", Studia Histórica. Historia Medieval, Salamanca, vol. IX, 1991, pp. 125-157.
2. A comarca dos Ancares está situada en plenas serras orientais galegas, ao leste da
provincia de Lugo, no linde con León. É un territorio eminentemente de montaña
onde se atopan serras que acadan case os dous mil metros altura. O río Navia
atravesa a comarca de sur a norte e recibe numerosos afluentes que baixan das
serras. Conserva importantes valores xeolóxicos (vales glaciares, canóns, fervenzas),
ecolóxicos (diversidade de ecosistemas e de especies), e culturais.
Serra dos Ancares no inverno: Tres Bispos, Penarrubia e serra das Maseiras co val do rego da Vara.
3. SUPERFICIE:
1.048,7 km2
POBOACIÓN:
13.350 habitantes
CONCELLOS:
Baralla, Becerreá,
Cervantes, Navia de
Suarna, As Nogais e
Pedrafita do Cebreiro.
ESPAZOS PROTEXIDOS:
LICs “Os Ancares O
Courel” e “Cruzul-
Agüeira”.
Os Ancares lugueses e os
montes de Navia foron
declarados Reserva da
Biosfera pola UNESCO, en
outubro de 2006.
5. Mecer na serra do Pando. Vista desde o alto do Cieiro. O vapor de auga que se condensa e descende de nivel ao baixar as
temperaturas polas noites forma pola mañán masas de nubes das que sobresaen cumes.
7. HISTORIA e PATRIMONIO
A pesar do seu relevo accidentado son áreas habitadas desde a prehistoria como o atestiguan
os numerosos restos arqueolóxicos atopados. Conserva un rico patrimonio histórico-artístico
(castros, igrexas, castelos...) e etnográfico (pallozas, hórreos, núcleos tradicionais, pontes,
alvarizas, muíños, folclore...).
Capela e castro de Santa María do Castro (Cervantes )
19. Pazo de Doncos (As Nogais)
Pombeiro en Doncos (As Nogais)
20. Muíño en Penamaior (Becerreá)
Muíño en Pontes de Gatín
(Liber, Becerreá)
21. CONCELLOS
SUPERFICIE: 141,10 km2
POBOACIÓN: 2.774 habitantes (2014)
PARROQUIAS: Aranza (Santiago), Arroxo (San Xoán),
Baralla (Santa Mª Madalena), Berselos (San Martiño),
Costantín (Santa María), Covas (Santiago), Ferreiros (San
Pedro), Francos (San Salvador), Guimarei (San Tomé), Laxes
(San Pedro), Lebruxo (San Tomé), Lexo (San Xoán), Pacios
(Santa María), Pedrafita de Camporredondo (San Xoán),
Penarrubia (Santa María), Piñeira (San Salvador), Pol (Santa
María), Pousada (Santiago), Recesende (San Cirilo), Riba de
Neira (Santalla), San Martín de Neira de Rei (San Pedro), San
Miguel de Neira de Rei, Sixirei (San Pedro), Sobrado de
Picato (Santa Cruz), Vale (San Xurxo), Vilachambre (Santa
Mariña), Vilarpunteiro (Santa Marta), Vilartelín (Santa
Eufemia). O río Neira no val de
Neira de Rei.
BARALLA
Está situado no oeste da comarca, no val do río Neira que atravesa o territorio do concello de
NE a SO. O territorio é moi irregular. Unha grande parte é montañoso: ao norte os últimos
cumes da serra do Puñago, ao leste a de Vilamane e ao sur a Pena do Pico. A máxima altura é
o monte Labrada con 900 m. O Neira circula nun primeiro tramo encaixado (vales de Neira de
Rei e Baralla) nunha fractura entre lousas, xistos e cuarcitas, e máis abaixo ábrese formando o
val de Xusá.
22. Casa e hórreo en San Martiño
de Neira de Rei.
As principais actividades son a agrogandaría e os servizos.
Conserva importantes valores naturais, etnográficos e histórico-artísticos na contorna do río
Neira e os seus afluentes: bosques de ribeira, carballeiras, pontes, muíños, ferrerías, arcas
para a pesca de anguías, igrexas, casas, pazos, hórreos...
Hai sinalizadas varias rutas que percorren os lugares de maior interese do concello.
23. SUPERFICIE: 172,01 km2
POBOACIÓN: 2.987 habitantes (2015)
PARROQUIAS: Agüeira (San
Xoán), Armesto (San Román), Becerreá (San
Xoán), Cadoalla (San Pedro), Cascallá (Santa
María), O Cereixal (San Xosé), Cruzul (San
Martiño), Ferreirós de Valboa (Santa
María), Fontarón (Sancti Spiritus), Furco (San
Xoán), Guilfrei (Santa Eulalia), Guillén (San
Pedro), Liber (San Remixio), Morcelle (San
Xulián), Ouselle (San Cosme), Ousón (Santo
Adrao), Pando (San Xoán), Penamaior (Santa
María de San Lourenzo), Quintá de
Cancelada (Santa Eulalia), Sevane (San
Xoán), Tortes (San Pedro), Veiga (Santa
Mariña), Vilachá (San Pedro), Vilaíz
(Santiago), Vilamane (Santa María), Vilouta
(Santa Mariña).
Becerreá un día de inverno.
Detrás a serra da Pena do Pico.
BECERREÁ
Está situada no centro norte da comarca, na marxe esquerda do río Navia. O territorio é
montañoso e descende pouco a pouco cara ao val do Navia que fai de linde polo leste cos
concellos de As Nogais e Cervantes. Ao norte atópanse as serras de Calamouco, Portelo,
Restelo e Vilamane, ao sur a Pena da Hedra e Albela, e ao oeste a Pena do Pico. O cume máis
alto é o Pico da Pena con 1.182 m.
O Navia é o río principal e recibe en Becerreá ao San Martiño, Narón e Ferreiros.
24. Santa María de
Penamaior, románica
do século XII, resto
dun antigo mosteiro.
Declarado Ben de
Interese Cultural.
Fronte á igrexa
atópase un muíño.
As principais actividades son a agrogandaría (especialmente o gando vacún de leite), a
forestal e os servizos. A vila de Becerreá é a capital municipal e comarcal e concentra a
maioría dos servizos. Acolle importantes valores naturais arredor dos ríos e nas serras. Dentro
do territorio do concello está protexido o LIC “Cruzul-Agüeira” e o linde do LIC “Os Ancares O
Courel”, que afecta ao curso do río Navia.
Tamén conserva un rico patrimonio etnográfico e histórico artístico: pontes, muíños, igrexas,
mosteiros, castros...
25. CERVANTES
Está situado no extremo oriental da comarca e da provincia de Lugo, no linde con León, na
marxe dereita do río Navia.
O relevo vai gañando altura desde o val do Navia cara ao leste ata a liña de Cumes dos
Ancares onde se atopa a máxima cota (Mostallar, con 1.924 m). Os sistema fluvial está
artellado arredor do Navia que recibe varios afluentes que baixan da serra dos Ancares e as
súas estribacións: Ser, Castro, Cervantes...
Xantes.
SUPERFICIE: 277,6 km2
POBOACIÓN: 1.487 habitantes
(2015)
PARROQUIAS: Ambasvías (Santalla),
Castelo (San Pedro), O Castro (Santa
María), Cereixedo (Santiago), Donís
(San Fiz), Dorna (Santa María), Lamas
(San Xiao), O Mosteiro (San Xoán),
Noceda (San Pedro), O Pando (Santa
María), Quindous (San Xusto), A Ribeira
(San Martín), San Pedro de Cervantes,
San Román de Cervantes, San Tomé de
Cancelada, Vilapún (Santa Comba),
Vilaquinte (San Breixo), Vilarello (Santa
María), Vilasante (Santiago),
Vilaspasantes (San Xoán), Vilaver (San
Xusto).
26. É un concello de montaña eminentemente rural cunha poboación moi avellentada e unha alta
taxa de emigración. As principais actividades son a agrogandaría (especialmente gando vacún)
e as explotacións forestais. Recentemente están adquirindo importantacia os servizos
asociados ao turismo.
É un concello cuns grandes valores naturais (fragas, formacións xeolóxicas, especies animais e
vexetais raras ou únicas...) e etnográficos (pallozas, hórreos, asentamentos de montaña...).
Unha grande parte do territorio está protexido no do LIC “Os Ancares O Courel” e forma parte
da Reserva da Biosfera “Os Ancares”.
Piornedo.
27. SUPERFICIE: 242,54 km2
POBOACIÓN: 1.211 habitantes
(2015)
PARROQUIAS: Barcia (San Miguel),
Cabanela (Santa María), Castañedo
(Santiago), Folgueiras (Santa Eufemia),
Freixís (San Pedro), Galegos (Santiago),
Moia (Santiago), Mosteiro (San
Salvador), Muñís (San Xosé), Penamil
(Santiago), Pin (Santa María), A Proba
de Navia (Santa María Madanela),
Queizán (Santiago), Rao (Santa
María), A Ribeira (Santo Estevo), Ribón
(Santa Mariña), Son (Santa María),
Vallo (Santa Mariña), Vilarpandín
(Santo Estevo).
A Pobra de Navia de Suarna. No centro o castelo e a “Ponte Vella”,
unha ponte medieval sobre o Navia, de posible orixe romana.
NAVIA DE SUARNA
Situada ao nordeste da comarca, no linde con Asturias e A Fonsagrada. O territorio pode
considerarse, na súa maior parte, de alta montaña. Está ocupado por serras separadas por
profundos vales dos ríos que aproveitan as fracturas do terreo. O Val do Navia atravesa o
concello de SO a NE e recibe numerosos afluentes: Ser, Mingueiro, Vilarpandín, Moia e Rao,
pola dereita; Queizán e Mosteiro pola esquerda.
Ao norte atópanse as serras da Mora e A Bara; ao oeste Restelo, Pedruñais e Pedreo; ao sur
Murias e Corneantes; e ao leste Ancares, Brañal, Surcio e Barreiro. O cume máis alto do
concello é o Tesón, con 1.74 m.
28. Castelo da Pobra de Navia de Suarna,
destruído na Revolta Irmandiña e
recostruído posteriormente.
As principais actividades son as explotacións
forestais, a agrogandaría (especialmente
gando vacún) e os servizos. Acolle un grande
patrimonio natural e etnográfico e forma
parte do LIC “Os Ancares O Courel” e da
Reserva da Biosfera “Os Ancares”.
Serra de Airelos e val do Rao. No centro Coro, un
núcleo rural que se está rehabilitando.
29. Torre de Doncos situada nun resalte rochoso rodeado polo río Navia.
AS NOGAIS
Situado no centro-sur da comarca, Ten un relevo moi irregular con numerosas serras situadas
nas dúas marxes do río Navia que atravesa o concello con dirección SE-NO nun estreito val
cunha altitude media de 600-800 m. Ao norte está a serra da Pena da Hedra, ao leste
Pintinidoira e A Escrita, ao sur o Rañadoiro, Piornal, A Pena e Travesa, e ao oeste o monte
Albela, no linde con Triacastela (comarca de Sarria). O cume máis alto é o Alto do Poio, con
1.415 m.
SUPERFICIE: 110,31 km2
POBOACIÓN: 1.191
habitantes (2015).
PARROQUIAS: A Alence
(santa Lucía), Doncos
(Santiago), Noceda (San
Xoán), As Nogais (santa
María Madanela), Nullán
(San Cosmede), Quintá (San
Pedro), Santo André, Torés
(San Xoán) e Vilaicente (San
Xoán).
30. Vista do territorio das Nogais desde os cumes do Rañadoiro, no linde con Pedrafita.
É un concello de montaña eminentemente rural, con pequenos núcleos de poboación e
atravesado polas principais vias de comunicación de Galiza coa Meseta.
As principais actividades son as explotacións forestais, a agrogandaría e a mineiría.
Acolle importantes valores naturais nas serras e nos vales dos ríos e un variado patrimonio
histórico-artístico e etnográfico: castelos, pazos, muíños, pontes...
O curso do río Navia está protexido no LIC “Os Ancares O Courel”.
31. SUPERFICIE: 104,87 km2
POBOACIÓN: 1.119 habitantes
(2015).
PARROQUIAS: O Cebreiro (Santa
María), Fonfría (San Xoán),
Hospital (San Xoán), Liñares
(Santo Estevo), Lousada (San
Vicente), Louzarela (San Xoán),
Pacios (San Lourenzo), Padornelo
(San Xoán), Pedrafita do Cebreiro
Santo Antón), Riocereixa (santa
María Madanela), Veiga de Forcas
(Santa María) e Zanfoga (San
Martiño).
Igrexa de Santa María a Real, no Cebreiro. Formou parte dun
mosteiro fundado no século IX que tivo gran importancia como
institución hospitalaria no Camiño Francés da Ruta Xacobea. O
edificio do antigo hospital está convertido en hospedería.
PEDRAFITA DO CEBREIRO
Está situado no sur da comarca, nun terreo de transición entre as serras dos Ancares e O
Courel e nun lugar natural de paso entre as serras orientais galegas e as rutas á Meseta.
O relevo é moi irregular e está profundamente dividido por fallas aproveitadas polos ríos para
escavar os seus vales. A norte está a serra do Piornal; ao leste os Montes de Pedrafita, o Chao
da Poza (1402 m), A Pena e A Travesa; ao sur a serra do Courel (O Faro, 1.621 m); e ao oeste o
Rañadoiro. O territorio de Pedrafita é punto de separación das vertentes do Navia, cara ao
norte, e os Lor e o seu afluente o Lóuzara, cara ao sur.
32. Pedrafita cos
Ancares ao
fondo.
As principais actividades son a agrogandaría,
o sector forestal e os servizos, en especial o
turismo asociado á natureza e ao Camiño de
Santiago, que atravesa o concello e ten no
Cebreiro un dos seus referentes máis
destacados.
Acolle un importante patrimonio natural,
etnográfico e histórico-artístico. Parte do
curso do Navia está protexido no LIC “Os
Ancares O Courel”.
Palloza no Cebreiro
33. RELEVO
O territorio da comarca dos Ancares é unha sucesión de serras interrumpidas por fracturas e
vales fluviais encaixados con predominancia de xistos e lousas e algunhas bandas de
cuarcitas.
A serra máis importante é a dos Ancares, que fai de linde, na liña de cumes con orientación
norte-sur, coa provincia de León. Entre ela e o val do Navia esténdese unha sucesión de
serras menores: Barreiro, Surcio, Liñares, Brañal, Granda de Arroxo, Fiosa, Pando, Maseiras e
Escrita. Na marxe esquerda do Navia atópanse, de norte a sur, as serras da Mora, Bara,
Pedruñais, Portelo, Vilamane, Calamouco, Pena do Pico, Pena da Hedra, Piornal e Rañadoiro.
Ao sur da comarca, en terras de Pedrafita do Cebreiro atópanse as últimas estribaciónas cara
ao norte da serra do Courel.
Os Ancares desde Becerreá. A altitude dos Ancares,ademais de facelos visibles desde todas as áreas da contorna, é a
consecuencia de que sobre eles se manifesten, antes que en ningunha outra zona, as variacións climáticas.
34. En xeral son serras de cumes erosionados e ladeiras abruptas que se corresponden cun antigo
bloque desgastado e posteriormente erguido pola Oroxenia Alpina no que máis tarde a
actividade glaciar e fluvial escavou profundos vales de paredes con grandes desniveis.
Vista desde o alto do Murallón (serra do Rañadoiro).
No primeiro plano as serras de Pional e Pena da Hedra e ao fondo Os Ancares.
35. Faial de Fonteformosa, nas abas do Faro (Pedrafita do Cebreiro), o faial máis puro de Galiza.
Nestas serras consérvanse formacións vexetais de grande valor ecolóxico: matogueiras,
fragas, acibeirais, carballeiras, bidueirais, soutos... e unha rica flora e fauna asociadas entre as
que se atopan numerosos endemismos e especies en perigo de extinción.
36. Piñeiro Rubio (Pinus silvestris), especie
empregada en plantacións forestais.
O capudre ou carnabudo (Sorbus aucuparia) é unha
árbore típica das montañas. Cóbrese de flores a
finais da primavera e os seus froitos vermellos atraen
aos paxaros durante o outono.
37. Acibeiral na
Fraga da
Cabanavella.
Froitos de acivro (Ilex aquifolilium), Os acivros medran como sotobosque nas fragas e
carballeiras e ás veces forman bosques monoespecíficos en zonas de altura moi illadas. Son
importantes para o mantemento da vida na zona. A persistencia das follas crea núcleos libres
de neve e os froitos, que se manteñen na árbore ata o inverno e no chan durante moito tempo,
son o principal alimento do que dispoñen moitos animais nos momentos máis duros do
39. Uvas de can (Cornus sanguinea), arbusto de
follas ovais que se volven encarnadas no
outono. Atópase nas sebes e beirais do
bosque en zonas calcárias.
A herba do pobre (Clematis vitalba) en Galiza
aparece sempre asociada ás rochas calcarias.
41. Vista xeral da Serra dos Ancares desde a serra de Vilamane.
O territorio que se coñece co nome dos Ancares chamábase antes Serra dos Picos e Montes de Cervantes. O nome de
Ancares aplicóuselle a partir da xeralización do topónimo do Val de Ancares, en terreos do Bierzo leonés.
SERRA DOS ANCARES
É a prolongación cara ao Oeste da Cordilleira Cantábrica que se extende en dirección NNE a
SSO formando unha cadea rectilínea de aspecto macizo de 30 km de lonxitude entre o porto
dos Ancares e Pedrafita do Cebreiro e que separa administrativamente Galiza (concello de
Cervantes) do Bierzo. Está limitada polo río Navia no oeste, as cabeceiras dos ríos Cua, Burbia
e Ancares, polo leste e as estribacións da serra do Courel cara ao sur. As rochas máis
abundantes son as lousas do Paleozoico, posteriormente pregadas na Oroxenia Hercínica,
que lle confiren un perfil suave, mesturadas con cuarcitas, areíscas e granitos de dúas micas.
42. Na vertente leste dos Ancares nacen os ríos que van á cunca do Sil e na oeste os da cunca do
Navia (Ser, Rao...).
A serra dos Ancares ten un grande interese xeolóxico, biolóxico e etnográfico.
Forma parte do LIC “Ancares-Courel”, e da ZEPA e Reserva da Biosfera “Os Ancares”
Pódese acceder desde Navia de Suarna, Becerreá, Pedrafita do Cebreiro ou Ambasmestas.
Numerosas rutas permiten percorrer os lugares de maior interese e facer travesías polos
cumes conectando coas dos Ancares Leoneses.
O Mostallar.
O cume máis alto da serra é
o Cuíña (1.987 m), en León.
Na parte galega o máis alto é
o Mostallar, na fronteira,
con 1.924 m.
43. Penarrubia, con 1.826 m. Nas súas abas consérvanse unhas das mellores fragas
de Galiza (bosques de Brego e Fieiro) e a lagoa de Ferrón.
44. Na partes altas da serra dos Ancares consérvanse vales de orixe glaciar nos que se poden observar
diferentes mostras das glaciacións (morrenas, vales en forma de artesa), como no Val de Tres Bispos, val
de Bous en Piornedo, Cancelada, Suárbol...
Vista desde o Mostallar sobre o val glaciar de Piornedo
Morrenas en Piornedo. No val de
Piornedo (val de Bous) houbo un
glaciar de 6 km de lonxitude e
180 m de espesor.
Corte do solo onde se aprecian os
distintos materiais transportados
en períodos de xeo-desxeo.
45. Circo glaciar de Tres Bispos, cabeceira
do Ortigal, afluente do Ser.
46. Nas zonas baixas dos vales e ata os 1.500 m de altitude medran bosques caducifolios de enorme valor
ecolóxico. Nas abas soleadas están formados por cerquiños e nas sombrías de carballos acompañados de
carbas, abelairas, freixos, capudres, teixos, pradairos e acivros. Atópanse 20 endemismos de plantas da
área cantábrica Campanula cantabrica, Gentiana lutea, subsp. aurantiaca, Iris latifolia, Juniperus nana,
Vaccinium uliginosum...)
O avesedo de Donís, situado no val do Ortigal foi o
bosque máis grande de Galiza. Durante moitos anos
talose madeira de carballo e carba, para as travesas
de ferrocarril e a construción naval.
Os avesedos son bosques que medran nas abas sombrizas
(avesías) orientadas ao norte.
Interior dunha fraga camiño de Penarrubia.
47. Nas partes altas da serra aparecen bidueiros acompañados de piornos, xenebreiros, e xensás. O mato está
formado por carqueixas, uces e arandeiras. Tamén hai áreas de pradeiras subalpinas e algunhas turbeiras.
A Fauna é moi variada e conta con moitas especies en perigo, entre as que destaca o oso pardo, a lebre de
piornal, o bufo real, a charrela...
Pinguicula lusitanica.
Nas áreas achairadas dos
cumes máis altos
abondan as turbeiras
onde se poden atopar
especies adaptadas aos
solos pobres que se
alimentan de insectos
como as pinguicolas e as
rorelas..
Iris latifolia Ranunculus platanifolius
49. Víbora de Seoane (Vipera seoanei cantabrica). Endémica do norte peninsular
que en Galiza só se atopa nos Ancares, Courel e Trevinca.
50. Vista da serras da Fiosa e a
Cortella (ao fondo) no
primeiro plano Xantes, na
beira da serra do Agulleiro.
SERRA DA CORTELLA
Pequeno macizo con dirección oeste-leste rodeada polo norte polo rego de Ribón. O cume
máis alto é o Sete Carballos con 1.228 m de altitude.
Accedese desde Vilar de Mouros.
51. SERRA DA FIOSA
Esténdese con orientación N-S, con
prolongación cara á serra da Cortella, ao
oeste, e do Vilar, ao noroeste. Accedese
desde San Román de Cervantes ou
Quindous. O punto máis alto é o Monte da
Fiosa, con 1.422 m.
Accedese desde a estrada de Cervantes (San
Román) a Degrada.
Monte da Fiosa
(á esquerda) e
Pena do Santo.
Vista da serra
da Fiosa desde
o alto de
Boixecide, a
carón do
Albergue dos
Ancares.
52. Serra das Maseiras despois
dunha nevada. Detrás vese
Penarrubia.
SERRAS DO PANDO E MASEIRAS
É un sistema montañoso que se pode considerar
como unha das estribacións dos Ancares, con
orientación NE-SO. O punto máis elevado é o
monte Fieiró de Deva, con 1.643 m. Está rodeada
polos regos da Vara e Brego (afluentes do
Cancelada-Cervantes).
Accedese desde Cereixedo, Pando e Deva. Unha ruta que
sae do Albergue dos Ancares permite percorrer as fragas
do rego da Vara e continuar cara a Penarrubia. Desde
Doiras, por Vilanova do Pedregal sae outra ruta que chega
a Penarrubia e pasa polo rego de Brego. Serra do Pando. Ao fondo
Tres Bispos (á esquerda) e
Penarrubia (á dereita).
53. Vista da Serra das Maseiras co val do rego da Vara
desde o camiño a Tres Bispos. Nas abas consérvanse
unhas das fragas máis importantes dos Ancares.
Cereixido e detrás a serra do Pando.
54. SERRA DE GRANDA DE ARROXO
E VILAR
Esténdese con dirección SO-NO entre os
ríos de Quindous e Ser. O cume máis alto
acada 1.278 m no contacto coa serra da
Fiosa. Accedese desde Quindous por
Vilarín ou desde Vilar.
56. Vista da serra de Agulleiro e Villous no inverno.
SERRAS DE AGULLEIRO E VILLOUS
Esténdense con dirección SO-NO desde Os Ancares ata o río das Pontes. Está rodeada polos
regos Ortigal e Piornedo. Os cumes máis altos son o Agulleiro con 1.693 e a Golada da Toca
con 1.598 m. Conserva restos de acción glaciar nas súas abas en forma de penedos aliñados.
Accedese desde Vilarello ou Piornedo. Unha ruta que segue o río Piornedo sube aos cumes onde se poden
atravesar fragas e acibeirais.
57. SERRAS DE MURIAS E DO BRAÑAL
Esténdense con orientación NE-SO entre os regos de Balouta e Murias. O punto máis alto é o
Teso de Sobreporeiras, con 1.252 m.
Accedese desde Navia de Suarna pola estrada de Murias. Unha ruta segue a serra, pasa polo penedo de
Murias e as Brañas de Pan de Zarco e sae na Cruz de Cespedosa.
Vista da zona de
Murias de Rao.
De esquerda a
dereita: o canón do
Rao, a serra do
Brañal co Penedo
de Murias e a serra
de Airelos.
58. Vista das Brañas de Pan de Zarco, nos
cumes da serra do Brañal.
Cabanas na Alzada de Pan de Zarco. As
Alzadas eran lugares de pastoreo no verán.
As cabanas estaban acondicionadas para
residir na tempada de verán mentres se
coidaba do gando na montaña.
Penedo de Murias de Rao, con 1.027 m de
altura. Este impresionante penedo de
cuarcitas sobresae á beira do camiño de
Murias de Rao ás Brañas de Pan de Zarco.
59. Pico do Surcio. Na chaira que se
ve á dereita da imaxe conflúen
Galiza, Asturias e León.
SERRA DE SURCIO
No límite de Navia de Suarna con Asturias, con orientación NO-SE. Na vertente sur nace o río
Rao ou Balouta (afluente do Navia), que forma un profundo canón de grandes paredes
verticais de cuarcita, entre esta serra e a do Brañal. A máxima altura é o Pico de Surcio, con
1.456 m. Accedese desde Navia de Suarna, pola estrada de Rao.
60. A serra do Barreiro está cuberta
de mato agás nos fondos dos
vales e nas proximidades dos
lugares habitados.
SERRA DE BARREIRO
Situada no límite de Navia de Suarna
con Asturias, con orientación NO-SE,
formada por lousas e cuarcitas.
A máxima altura é o Dangoleo, con
1.181 m. Na vertente sur nacen
pequenos ríos afluentes do Rao.
Accedese desde Navia de Suarna.
61. Serra de Louxas cos Ancares ao fondo.
SERRA DE LOUXAS
Con orientación E-O, en terreos dos concellos de A Fonsagrada e Navia de Suarna. O punto
máis alto é A Louriña, con 912 m. Ten formas suaves e achairadas, aproveitadas en grande
parte para pastos e outros cultivos.
Accedese desde a estrada de Navia de Suarna á Fonsagrada, ou pola do Cereixal a Asturias,
que percorre os cumes.
62. Vista desde o cume do Restelo cara á serra de Louxas.
MONTE RESTELO
É o cume dun sistema de serras radiais que perden altura cara ao vales do Navia e o Suarna.
Pola súa posición é un magnífico miradoiro sobre as serras dos Ancares, A Fonsagrada e
Becerreá.
63. Bidueiros na serra do Portelo.
SERRA DO PORTELO
Situada no concello de Becerreá, con
orientación NO-SE. O punto máis alto
é o Portelo, con 938 m.
Accedese pola estrada do Cereixal
(Becerreá) a Fontaneira.
64. Serra de Vilamane. Ao fondo Os Ancares.
SERRA DE VILAMANE
Situada ao sur da serra do Portelo, coa mesma orientación. O monte máis alto é o Lago, con
1.046 m. Na vertente oeste nacen varios afluentes do Navia.
Accedese desde O Cereixal (Becerreá) pola estrada que vai á Fonsagrada.
65. SERRA DE PUÑAGO
Xunto coa da Vaqueriza e Miradoiro,
separadas por pequenas diferenzas de cota,
forman unha liña recta contínua, con
orientación N-S, na que apenas se
diferencian os cumes.
Están formadas por faixas concéntricas de
pelitas, cuarcitas, calcárias e areíscas. O
punto máis alto é o Lagua, con 945 m.
Accedese desde a estrada de Baralla a
Meira. Vista do conxunto das serras,
O Puñago á esquerda e a
Vaqueriza á dereita.
Detalle da serra do Puñago, na que se aprecian os distintos aproveitamentos do monte.
66. Nas partes baixas da
serra do Calamouco
consérvanse
carballeiras e nas
altas monte baixo e
plantacións de
piñeiros.
SERRA DE CALAMOUCO
Esténdese con orientación norte-sur a
continuación da serra de Vilamane en
terreos do concello de Becerreá. O cume
máis alto é o Castiñeira, con 896 m.
Accedese desde Becerreá.
A serra do Calamouco está atravesada poloa
autovía A Coruña-Benavente que salva os
desniveis por medio de túneis e viadutos.
67. Vista da cara sur da Pena do Pico.
SERRA DE PENA DO PICO
Esténdese en dirección N-SO en terreos do concello de Becerreá. Está formada por xistos e
cuarcitas e a máxima altura é o Monte da Pena, con 1.182 m. Nas súas abas consérvanse boas
carballeiras. Accedese desde Becerreá, pola estrada de Láncara.
68. Aciñeiral de Cruzul, na aba sur
do Serrón da Pena da Hedra
sobre unha formación de
rochas calcárias.
SERRÓN DE PENA DA HEDRA
Esténdese con orientación NO-SE, en terreos
de Becerreá e As Nogais. O punto máis alto é
O Figueiro, con 1.046 m. Nas súas abas
atópase o espazo “Cuzul-Agüeira” onse se
conservan fragas mixtas, soutos e aciñeirais
de grande valor ecolóxico.
Accedese desde As Nogais ou Becerreá.
Pena da Hedra (aba sur)
69. Vista da Serra do Piornal desde O Cebreiro.
SERRA DO PIORNAL
Situada no norte do concello de Pedrafita do Cebreiro, con orientación NO-SE e limitada polo
val do Navia ao nordeste. O monte máis alto é o Carballeda, con 1.392 m.
Accedese desde As Nogais ou desde Pedrafita.
70. Val do Navia, limitado pola dereita por un grupo de pequenas serras: Travesa, Pintinidoira, Chan de Pereira e A Escrita.
Polas abas destas serras discorren as vías de comunicación de A Coruña e Lugo coa meseta. Ao fondo á esquerda o
monte Carballeda (1.392 m) da serra do Piornal. A altitude máxima é o Chao de Pereira con 1.256 m.
71. Serra do Rañadoiro desde Hospital.
SERRA DO RAÑADOIRO
Situada entre As Nogais e Pedrafita do Cebreiro, con orientación NO-SE. O punto máis alto é a
Muralla, con 1.480 m. Na vertente sur nace o río Lóuzara que vai cara ao Courel a xuntarse co
Lor. Accedese desde Pedrafita (O Cebreiro) ou Triacastela.
72. Vista xeral do Cebreiro.
Está situado a nas estribacións da serra do Rañadoiro 1.300 m de altura, entre os montes Pozo de Area (1.394 m) e o
Chan da Poza (1.402). É unha zona de transición entre as serras de Ancares e O Courel.
73. Devesa de Zanfoga e serra do Courel.
SERRA DO COUREL
Orientada en dirección NE-SO, separada do sistema de serras dos Ancares pola serra do
Rañadoiro. As últimas estribacións cara ao norte están no concello de Pedrafita do Cebreiro,
no linde coa provincia de León. As principais alturas nesta comarca son O Faro, con 1.615 e o
Pico Grande, con 1.544.
Os materiais que a forman son moi variados, principalmente lousas e xistos, e, en menor
cantidade cuarcitas, areíscas e calcarias. Destaca polas devesas e faiais que se conservan nas
súas ladeiras: devesa de Zanfoga e Riocereixa e faial de Fonteformosa.
Accedese desde O Cebreiro ou Hospital. Unha pista de montaña segue os cumes e sae no
Formigueiros, nun dos accesos á Devesa de Rogueira.
74. OS RÍOS
A rede fluvial da comarca dos Ancares está dividida en dúas polas serras do Rañadoiro e
Piornal. O Navia (que desemboca no Cantábrico, en Asturias) circula cara ao norte e recolle as
augas dos numerosos afluentes que baixan do complexo sistema de serras que rodean as súas
marxes. Cara ao sur circulan o Lor e o seu afluente o Lóuzara que recollen as augas dos
montes de Pedrafita e van verter ao Sil. O Neira recolle as augas das serras do noroeste e
xúntase ao Miño nas proximidades de Portomarín.
Rego das Pasadas,
afluente do Ser.
Río Piornedo ou de
Bous ao pé do
Mostallar.
75. En xeral os ríos teñen un réxime pluvio-nival con augas altas no inverno e primavera, e
percorridos encaixados e con grandes desniveis nos que abondan as pozas, rápidos e
fervenzas. Na súa contorna consérvanse espazos naturais de grande valor ecolóxico e un rico
patrimonio etnográfico: pontes, muíños, caneiros, mazos...
Val do río Ortigal, unha das cabeceiras do Ser (afluente do Navia).
76. Val do Navia desde O Cebreiro. O río, a pouco do seu nacemento, corre por un val
limitado pola serra do Piornal, á esquerda e polas serras Travesa, Pintinidoira,
Chan de Pereira e A Escrita, á dereita.
RÍO NAVIA
Nace no monte Chao da Serra (Serra do Rañadoiro) en terras do Cebreiro e percorre 90 km
por territorio galego, métese en Asturias e desemboca na ría de Navia. Aínda que a maior
parte da cunca se extende por Asturias, este río recolle as augas das altas montañas luguesas
das comarcas do Cebreiro, Ancares e Fonsagrada. O seu percorrido é encaixado e con
constantes cambios de dirección por vales fondos e estreitos. Ten un forte caudal de augas
procedentes da chuvia que recibe ao longo da súa cunca e da fusión das neves caídas nos
picos máis altos. Isto fai que as súas augas altas se alonguen ata finais da primavera. Varios
tramos forman parte do LIC “Ancares-Courel”.
AFLUENTES DO NAVIA
NA COMARCA:
Pola dereita: Valdeparada,
Cervantes (Casas ou Cancelada-
Toural, Noceda, Brego, Vara-),
Quindós, Ser ou Ortigal,
Vilapardín, Canlorcia, Rúa, Rao
ou Valouta.
Pola esquerda: Bullón
(Refuxiados), Narón ou Ferreiros,
Calamouco, Vilaiz, Donsal,
Bullán, Gueizán, Mosteiro e
Suarna (Lamas- Castelo, Córneas,
Castosa, Ransinde-).
77. O Navia en
Agüeira
(Becerreá)
“Ponte Vella” sobre o Navia na Pobra de Navia de Suarna.
Muíño no río Ferreria (afluente do
Narón) en Becerreá.
Río Narón en Cruzul.
O NARÓN é un
afluente do Navia que
discorre polo concello
de Becerreá. Fórmase
pola confluencia de
varios regueiros que
nacen nas serras de
Pena do Pico e Pena da
Hedra, o máis
importante é o
Ferreiros.
79. RÍO SER. Fórmase con numerosos regos que baixan dos
Ancares e das serras próximas. Nun comezo chámase
rego das Pontes. Xúntase co Navia en Souto.
Val do Ser
80. Fervenza no rego de Boixecide, un afluente do Ortigal.
Salva un desnivel en cuarcitas de 6-7 m de altura en dous
saltos
RÍO ORTIGAL.
É unha das cabeceiras do Ser (Navia). Ten un
percorrido con numerosos rápidos e fervenzas.
81. O REGO DE BOUS OU DE PIORNEDO nace
no Penalonga e desemboca no río das
Pontes (cabeceira do Ser que á súa vez vai
ao Navia). En todo o seu percorrido forma
varias fervenzas de pequeno tamaño,
pozas e rápidos. Pódense observar na ruta
que vai de Piornedo ao Mostallar, na
estrada de Campo da Braña a Piornedo
(un pouco antes de Donís) ou na
desembocadura cando se xunta co río das
Pontes.
Pontella sobre o río Piornedo
no camiño do Mostallar.
82. FERVENZA DAS PONTES.
Na parroquia de Donís (Cervantes).
No rego de Bous ou de Piornedo,
pouco antes de xuntarse co río das
Pontes (Ser).
83. O RAO fórmase con varios regos que baixan das serras de Ancares, Airelos, Murias, Brañal, Surcio e Barreiro e xúntase
ao Navia preto do Tabillón. Forma un val moi encaixado con rápidos, fervenzas e tobogáns de moi difícil acceso.
PESQUEIRA DE LASTROA. En
Murias (Rao-Navia de Suarna). No
rego de Campos, unha das
cabeceiras do Murias, afluente do
Rao. A fervenza vese xusto en
fronte do penedo de Murias. O
acceso é practicamente imposible
xa que o río forma un canón con
moito desnivel e varias fervenzas,
rápidos e tobogáns en cuarcitas.
Canon do Rao
(Navia de Suarna),
entre Murias e
Valouta.
84. O Lor en Zanfoga.
RÍO LOR
Nace nos montes do Cebreiro e ten como cabeceiras os regatos Fonlor (que nace no Cebreiro),
Fonte Grande e Brañuelas (que baixa da serra do Courel). Ten un percorrido de 50 km por
terreos do Courel e desemboca no Sil en Augasmestas. Ten un curto percorrido por esta
comarca, polo concello de Pedrafita do cebreiro, no seu curso alto.
Fervenza de
Pontalor, nun
afluente do Lor
entre Lousada
(Pedrafita do
Cebreiro) e Vilela
(O Courel).
85. Río Neira en San
Martiño de Neira de
Rei (Baralla).
RÍO NEIRA
Nace nas proximidades de Fontaneira (Baleira) e xúntase ao Miño entre os concellos de
Portomarín, O Páramo e Láncara. Na comarca percorre o concello de Baralla.
Recibe pola dereita o Val Pedroso, Mazuco, A Pena, Xemil, Guimarei, Basille, A Carballeira, A
Aspara e O Val. Pola esquerda o Busto, Furco, O Souto, Pena do Gato, As Veigas, Cobo e
Toanzos.
Mazo a carón do río Busto, un afluente do Neira,
no lugar de Os Mazos (Baralla).
86. AS ÁRBORES
Na comarca dos Ancares atópanse varias fragas representativas dos bosques naturais
atlánticos (caducifolos) caracteristicos de Galiza. Son fragmentos dos bosques antigos
orixinais que chegaron aos nosos días cun grao de naturalidade máis ou menos importante.
Teñen unha estrutura complexa nas que se diferencia un estrato arbóreo, arbustivo, herbáceo
e muscinal. As árbores dominantes son o carballo, a abelaira, o bidueiro ou o pradairo, e, en
menor cantidade capudres, faias, carbas, castiñeiros e especies de folla perenne como
loureiros, acivros, érvedos... Ademais atópanse boas representación de acibeirais,
carballeiras, soutos, aciñeirais e faiais. Algunhas áreas están repoboadas con piñeiros.
En moitos lugares consérvanse exemplares monumentais de carballos, bidueiros, acivros,
faias e castiñeiros.
Capudres na fraga de
Penarrubia, un dos maiores
bosques dos Ancares.
92. Faial de Liñares, situado na encosta ladeira do Alto do Penendo (serra do Rañadoiro) sobre rochas calcárias. O bosque
complétano acivros, bidueiros e capudres.
94. O cultivo de castiñeiros tivo sempre unha
grande importancia na comarca. A utilidade
mixta do castiñeiro para madeira e castañas
favoreceu o seu cultivo, que noutros tempos
ocupou amplas superficies. Na actualidade
segue sendo unha fonte de recursos para os
habitantes da montaña.
95. ÁRBORES SENLLEIRAS
Incluídos no Catálogo de Árborese Senlleiras da Xunta de Galiza (P)
A Cortella. (Becerreá).
CARBALLO (Quercus robur)
A Cortella. (Becerreá).
-14 m de altura e 5,70 m de perímetro.
Monte da Vara e Fraga de Cabana Vella.
(Cereixido, Cervantes). Nove exemplares de
grande porte, de ata 4,7 m de perímetro. (P)
Río Ortigal (P)
99. Os Acebais (Piornedo, Donís, Cervantes)
CARBA/MOURÉS (Quercus petraea)
Os Acebais (Piornedo, Donís, Cervantes).
Nas abas de Penalonga.
Varios exemplares, os de máis porte
acadan os 10,30 m de perímetro.
As Freitas (Piornedo, Donís, Cervantes)
Avesedo de Donís (Cervantes)
Varios exemplares de ata 6,40 m de
perímetro.
Río Ortigal
Teso das Valiñas (Piornedo)
102. Quercus x rosacea
(híbrido de carballo e carba)
Praza do Campo.
(Quindous- Cervantes)
-20,4 m de altura e 6,37 m de
perímetro. (P)
103. CERQUIÑO/REBOLO
(Quercus pyrenaica)
Praza do Campo. (Quindous. Cervantes).
Praza do Campo. (Quindous.
Cervantes). -16,9 m de altura e 4,15 m
de perímetro. (P)
As Freitas (Piornedo, Cervantes)
No Teso das Valiñas
104. CASTIÑEIRO
(Castanea
sativa)
Aucella (Cervantes)
Vallo (Navia de Suarna) -6 m de perímetro .
A Pedreira (Queizán-Navia de Suarna) -6,97m
de perímetro.
Souto de Saencia (Rao-Navia de Suarna)
Varios exemplares de ata 8,40 m de perímetro.
Robledo de Rao (Rao-Navia de Suarna)
Varios exemplares de ata 6,30 m de perímetro.
Rao (Navia de Suarna), varios exemplares no
souto e no centro da aldea, de ata 9,5 m de
perímetro.
Castelo de Frades (Cereixedo- Cervantes)
-10, 30 m de perímetro.
Verdello de Cereixedo (A Canceliña, Veiga do
Seixo, Cervantes)
-7 m de perímetro.
Noceda
(As Nogais)
112. Fraga da Cabana Vella
ACIVRO/XARDÓN
(Ilex aquifolium)
Fraga da Cabana Vella
(Cereixedo-Cervantes).
- Varios exemplares de bo porte.
Avesedo de Donís (Cervantes).
- Varios exemplares de bo porte de
ata 3,20 m de perímetro.
114. BIDUEIRO / BIDO
(Betula celtiberica)
Monte dos Acebais (Piornedo,
Cervantes). Nas abas de Penalonga.
Varios exemplares de ata 4,30 m de
perímetro.
Avesedo de Donís (Cervantes).
Varios exemplares de ata 4,30 m de
perímetro.
Monte dos Acebais (Piornedo, Cervantes)
121. ESPAZOS PROTEXIDOS
RESERVA DA BIOSFERA
OS ANCARES
53.664 ha nos concellos de Navia de Suarna,
Cervantes e Becerreá cunha poboacións duns
4.900 habitantes.
Está situada en plenas serras orientais galegas,
ao leste da provincia de Lugo, no linde con
León. É un territorio eminentemente de
montaña de relevo accidentado. Son áreas
habitadas desde a prehistoria como o
atestiguan os numerosos restos arqueolóxicos
atopados. Na actualidade conserva
importantes valores naturais e culturais.
122. LIC “OS ANCARES O COUREL”
É un grande espazo de 102.830 ha que abrangue as Serras Orientais de Lugo, ata o límite con
León, nesta comarca os concellos de Becerreá, Cervantes, Navia de Suarna, As Nogais e
Pedrafita do Cebreiro. É un espazo eminentemente de montaña onde se atopan serras que
acadan case os dous mil metros que verten as súas augas case por completo ao río Navia.
Conserva importantes valores xeolóxicos (vales glaciares), ecolóxicos (diversidade de
ecosistemas entre os que destacan as grandes fragas) e etnográficos.
Pita do monte (Tetrao urogallus), unha especie que desapareceu
dos Ancares. A Fauna dos Ancares é moi variada e conta con
moitas especies en perigo, a de maior interese é o oso pardo, que
procedente dos montes cantábricos aparece esporadicamente
polos Ancares.
Aula da Natureza, en Degrada.
123. LIC CRUZUL-AGÜEIRA
Pequeno espazo (652 ha) situado nos concellos de Becerreá e As Nogais que inclúe os bosques
de Cruzul e Agüeira e parte do curso do río Navia e os seus afluentes Valdeparada e Boullón.
O aciñeiral de Cruzul está
situado ás beiras do Río
Narón sobre un estreito
banco de calcarias
dolomíticas mesturadas con
lousas e cuarcita con fortes
pendentes que proporcionan
un ambiente seco. É o bosque
de aciñeiras situado máis ao
norte de Galiza, un enclave
mediterráneo inmerso dentro
do dominio florístico
eurosiberiano. Está formado
por aciñeiras mesturadas con
rebolos e castiñeiros. No
sotobosque hai uvas de can
(Tamus communis), Anthyllis
vulneraria e Lithodora
diffusa.
O bosque da Agüieira está
próximo á localidade da
Agüeira, na marxe esquerda
do curso alto do Navia.
Desenvólvese sobre outeiros
redondeados de lousas. Está
formado por cerquiños
acompañados de freixos,
pradairos, bidueiros, abeleiras
e abundantes fentos. Abondan
os soutos.
124. Entre a avifauna propia de matogueiras, pasteiros e rochedos montanos
atópanse a moi ameazada charrela (Perdix perdix), a pica alpina (Anthus
spinoletta), a azulenta alpina (Prunella collaris), o merlo rubio (Monticola
saxatilis), e a choia (Pyrrhocorax pyrrhocorax).
ZEPA OS ANCARES
Un espazo protexido de 12.656 ha en terreos de Cervantes e Navia de Suarna que se
corresponde parcialmente tamén coa IBA 009 “Serra dos Ancares”, incluída no inventario de
SEO/BirdLife (2012).
A serra dos Ancares constitúe o límite sudoccidental da área de distribución durante a época de cría para
un bo número de especies eurosiberianas vinculadas aos bosques montanos, aínda que os seus efectivos
son en xeral moi escasos. Entre elas, dúas están probablemente extintas na actualidade, a pita do monte
cantábrica (Tetrao urogallus subsp. Cantabricus) (sen datos de cría desde 1995) e o peto mediano
(Dendrocopos medius). A becada (Scolopax rusticola), o peto negro (Dryocopus martius), a estreliña do
norte (Regulus regulus), e o ferreiriño palustre (Parus palustris), son outras especies deste grupo de aves
forestais de ámbito moi restrinxido en Galiza.
Hai unha interesante
poboación de aves rapaces,
con presenza de aguia real
(Aquila chrysaetos),
actualmente non nidificante,
miñato abelleiro (Pernis
apivorus), aguia cobreira
(Circaetus gallicus),
gatafornela (Circus cyaneus ),
tartaraña cincenta (Circus
pygargus), aguia calzada
(Hieraaetus pennatus), falcón
peregrino (Falco peregrinus),
e bufo real (Bubo bubo),
entre as nidificantes
probables ou seguras.
Bufo real
Choia
125. A palloza é unha construción propia da alta montaña luguesa. Hoxe consérvanse algunhas nos
Ancares e no Cebreiro. Hai uns anos extendíanse desde A Fonsagrada ata a serra do Courel.
É un tipo de vivenda moi primitiva tanto na súa forma como nas súas estruturas. É unha
unidade na que se integra a vivenda e todas as dependencias necesarias nunha casa agro-
gandeira: corte, forno, almacén...
AS PALLOZAS
Palloza no Cebreiro.
126. A planta pode ser redonda, elíptica, oval,
rectangular-redondeada...
A construción está realizada cos materiais da
contorna aplicando técnicas elementais. Nas
paredes úsase xisto e pedra de gran. Madeira de
castiñeiro ou de carballo para vigas e soportes e
palla centea para a cuberta.
Os ocos son reducidos e escasos para evitar perdas
de calor.
O interior está dividido en dúas partes por unha
parede que separa a zona do gando (estravariza) da
das persoas. Enriba da estrabariza hai unha división
horizontal (barra) que serve de almacén de herba e
palla para o inverno, e como dormitorio no verán.
O piso é terreo agás na zona da lareira que vai
enlousado.
Nalgúns casos constrúense tabiques de madeira
para delimitar un cuarto de durmir.
A altura do cume serve para darlle inclinanción á
cuberta e favorecer o escoado da auga e permitir
que o fume se eleve.
A palloza adáptase ao terreo e encáixase nel para
protexerse dos ventos e íllase da humidade cun
rego ou canle (viela) pola que escoa a auga ou a
neve.
128. Pallozas en Piornedo (arredor de 1977).
O arquitecto Pedro de Llano catalogou no ano 1984, 300 pallozas nos concellos de Baleira, Baralla, Becerreá, Cervantes, A
Fonsagrada, Navia de Suarna e Pedrafita do Cebreiro, das que 50 estaban habitadas e o resto dedicadas a cortes ou
palleiras.