CONCELLOS: Castro Caldelas, Montederramo, Parada do Sil e A Teixeira
A comarca de Terra de Caldelas está situada no centro-norte da provincia de Ourense, separada de Lugo polo profundo canón do río Sil.
É un territorio de grandes contrastes no relevo e no clima marcado polas grandes diferenzas de altitude entre o fondo do Val do Sil (300 m) e os cumes das serras (a máxima altura está no San Mamede, con 1.619 m), e pola diferente orientación á solaina ou avesía, o que da lugar a numerosos ambientes.
Nas áreas máis asolladas domina o cultivo da vide acollido, desde 1995 á D.O. Ribeira Sacra, dentro da subzona Ribas de Sil.
Concellos: A Gudiña, A Mezquita, Viana do Bolo e Vilariño de Conso
O territorio é, na súa maior parte, de alta montaña, situado entre dous importantes macizos, Pena Trevinca e Macizo Central Ourensan, e varias serras de menor altitude. É unha sucesión de cumes e vales profundos e encaixados polos que circulan ríos das cuncas do Sil (Bibei, Camba e Conso) e do Douro (Rabaçal, con numerosas cabeceiras). O sur da Gudiña e os concellos de A Mezquita e Riós, coñécese como Terra de Frieiras.
É unha comarca con importantes valores ambientais e culturais.
A comarca Terra de Celanova atópase ao oeste da provincia de Ourense, lindando con Portugal polo suroeste. O territorio é moi irregular e está formado polas serras Serras (Laboreiro, Outeiro de Augas, Montes de Bande, Monte Calvo e San Cibrao) e os vales dos ríos Arnoia e Deva e os seus afluentes. É unha área dun grande interesse natural e cultural.
Concellos: A Bola, A Merca, Cartelle, Celanova, Gomesende, Pontedeva, Quintela de Leirado, Ramirás e Verea.
Concellos: A Rúa, A Veiga, Carballeda de Valdeorras, Larouco, O Barco de Valdeorras, O Bolo, Petín, Rubiá e Vilamartín de Valdeorras.
Está situada no surleste de Galiza, ocupando o norleste da provincia de Ourense, nos lindes con Zamora e León das que a separan os montes do Macizo de Trevinca e Enciña da Lastra.
O territorio presenta grandes contrastes entre o valdo Sil, de fondo aplanado, onde se asenta a maior parte da poboación e dos recursos, e as serras do norte (Cereixido, Cabalos, Lastra) e do centro e sur (Mouzón, Macizo de Trevinca), onde se atopan as maiores alturas de Galiza.
CONCELLOS: Melide, Santiso, Sobrado e Toques.
A comarca de Melide está situada no surleste da provincia da Coruña, separada de Lugo polas serras da Dorsal e de Pontevedra polo río Ulla. O territorio é moi variado en formas de relevo e na composición das rochas o que da lugar a unha gran diversidade paisaxística e biolóxica. Sitúase entre unha superficie achairada, as serras da Dorsal Galega que fan de linde polo leste e o profundo val do Ulla. Outros ríos que recollen as augas da comarca son o Mandeo e o Tambre, nos seus cursos altos.
Acolle importantes valores naturais asociados ás serras e aos ríos.
A comarca de Quiroga, coñecida en grande parte tamén co nome do Courel, está situada ao sur de Lugo, lindando polo leste con León e O Barco (Ourense) e inclúe os concellos de Folgoso do Courel, Quiroga e Ribas de Sil. O territorio é, na súa maior parte, de alta montaña, agás o val do Sil, que a atravesa polo sur. Está percorrida por numerosos ríos, pertencentes á cunca do Sil, que escavan profundos vales.
É unha comarca dun grande interese natural que acolle pegadas glaciarias, monumentos xeolóxicos, paisaxes impresionantes en calquera época do ano, e unha grande biodiversidade.
Concellos de Chandrexa de Queixa, Manzaneda, A Pobra de Trives e San Xoán de Río.
A comarca de Terra de Trives está situada no centro-norte da provincia de Ourense. Está asentada sobre un territorio cun releve moi accidentado e de grandes alturas no que se poden diferenciar dúas unidades de relevo en liña xerais: no leste, centro e sur un conxunto de serras que van elevándose ata acadar as máximas alturas na Cabeza Grande de Manzaneda (1.782 m), no Macizo Central; ao norte os restos dunha penichaira moi erosionada e dividida polos profundos vales dos ríos que desembocan no Bibei, en especial o Navea e o San Lázaro.
Acolle un importante patrimonio natural e cultural.
Concellos: Arnoia, Avión, Beade, Carballeda de Avia, Castrelo de Miño, Cenlle, Cortegada, Leiro, Melón e Ribadavia.
O territorio da comarca sitúase ao abrigo das últimas serras da Dorsal Galega (O Suído e o Faro de Avión) e ocupa unha parte do val do Miño, o val do Avia e o curso baixo de Arnoia. As variacións de altitude e no releve determinan a existencia de áreas diferenciadas: os vales dos ríos e zonas próximas e as áreas de montaña, que chegan ata alturas superiores aos 1.000 m. Os principais valores naturais sitúanse nos cumes das serras e nos ríos, onde se conserva unha rica flora e fauna.
Está situada ao surleste de Pontevedra, lindando con Ourense e Portugal dos que a separa o río Miño. O relevo, irregular, está condicionado pola serra do Suído, ao norte, a do Faro de Avión ao norleste, a Paradanta no centro, cruzando a comarca do norleste ao suroeste, entre as que se atopa o val e o curso alto do río Tea; e o río Miño ao leste e ao sur cara ao que se dirixen as pendentes e os afluentes Ribadil, Deva e Cea.
É unha comarca que acolle importantes valores naturais, ligados sobre todo aos rios e as serras.
CONCELLOS: Arbo, A Cañiza, Crecente e Covelo.
Concellos: A Gudiña, A Mezquita, Viana do Bolo e Vilariño de Conso
O territorio é, na súa maior parte, de alta montaña, situado entre dous importantes macizos, Pena Trevinca e Macizo Central Ourensan, e varias serras de menor altitude. É unha sucesión de cumes e vales profundos e encaixados polos que circulan ríos das cuncas do Sil (Bibei, Camba e Conso) e do Douro (Rabaçal, con numerosas cabeceiras). O sur da Gudiña e os concellos de A Mezquita e Riós, coñécese como Terra de Frieiras.
É unha comarca con importantes valores ambientais e culturais.
A comarca Terra de Celanova atópase ao oeste da provincia de Ourense, lindando con Portugal polo suroeste. O territorio é moi irregular e está formado polas serras Serras (Laboreiro, Outeiro de Augas, Montes de Bande, Monte Calvo e San Cibrao) e os vales dos ríos Arnoia e Deva e os seus afluentes. É unha área dun grande interesse natural e cultural.
Concellos: A Bola, A Merca, Cartelle, Celanova, Gomesende, Pontedeva, Quintela de Leirado, Ramirás e Verea.
Concellos: A Rúa, A Veiga, Carballeda de Valdeorras, Larouco, O Barco de Valdeorras, O Bolo, Petín, Rubiá e Vilamartín de Valdeorras.
Está situada no surleste de Galiza, ocupando o norleste da provincia de Ourense, nos lindes con Zamora e León das que a separan os montes do Macizo de Trevinca e Enciña da Lastra.
O territorio presenta grandes contrastes entre o valdo Sil, de fondo aplanado, onde se asenta a maior parte da poboación e dos recursos, e as serras do norte (Cereixido, Cabalos, Lastra) e do centro e sur (Mouzón, Macizo de Trevinca), onde se atopan as maiores alturas de Galiza.
CONCELLOS: Melide, Santiso, Sobrado e Toques.
A comarca de Melide está situada no surleste da provincia da Coruña, separada de Lugo polas serras da Dorsal e de Pontevedra polo río Ulla. O territorio é moi variado en formas de relevo e na composición das rochas o que da lugar a unha gran diversidade paisaxística e biolóxica. Sitúase entre unha superficie achairada, as serras da Dorsal Galega que fan de linde polo leste e o profundo val do Ulla. Outros ríos que recollen as augas da comarca son o Mandeo e o Tambre, nos seus cursos altos.
Acolle importantes valores naturais asociados ás serras e aos ríos.
A comarca de Quiroga, coñecida en grande parte tamén co nome do Courel, está situada ao sur de Lugo, lindando polo leste con León e O Barco (Ourense) e inclúe os concellos de Folgoso do Courel, Quiroga e Ribas de Sil. O territorio é, na súa maior parte, de alta montaña, agás o val do Sil, que a atravesa polo sur. Está percorrida por numerosos ríos, pertencentes á cunca do Sil, que escavan profundos vales.
É unha comarca dun grande interese natural que acolle pegadas glaciarias, monumentos xeolóxicos, paisaxes impresionantes en calquera época do ano, e unha grande biodiversidade.
Concellos de Chandrexa de Queixa, Manzaneda, A Pobra de Trives e San Xoán de Río.
A comarca de Terra de Trives está situada no centro-norte da provincia de Ourense. Está asentada sobre un territorio cun releve moi accidentado e de grandes alturas no que se poden diferenciar dúas unidades de relevo en liña xerais: no leste, centro e sur un conxunto de serras que van elevándose ata acadar as máximas alturas na Cabeza Grande de Manzaneda (1.782 m), no Macizo Central; ao norte os restos dunha penichaira moi erosionada e dividida polos profundos vales dos ríos que desembocan no Bibei, en especial o Navea e o San Lázaro.
Acolle un importante patrimonio natural e cultural.
Concellos: Arnoia, Avión, Beade, Carballeda de Avia, Castrelo de Miño, Cenlle, Cortegada, Leiro, Melón e Ribadavia.
O territorio da comarca sitúase ao abrigo das últimas serras da Dorsal Galega (O Suído e o Faro de Avión) e ocupa unha parte do val do Miño, o val do Avia e o curso baixo de Arnoia. As variacións de altitude e no releve determinan a existencia de áreas diferenciadas: os vales dos ríos e zonas próximas e as áreas de montaña, que chegan ata alturas superiores aos 1.000 m. Os principais valores naturais sitúanse nos cumes das serras e nos ríos, onde se conserva unha rica flora e fauna.
Está situada ao surleste de Pontevedra, lindando con Ourense e Portugal dos que a separa o río Miño. O relevo, irregular, está condicionado pola serra do Suído, ao norte, a do Faro de Avión ao norleste, a Paradanta no centro, cruzando a comarca do norleste ao suroeste, entre as que se atopa o val e o curso alto do río Tea; e o río Miño ao leste e ao sur cara ao que se dirixen as pendentes e os afluentes Ribadil, Deva e Cea.
É unha comarca que acolle importantes valores naturais, ligados sobre todo aos rios e as serras.
CONCELLOS: Arbo, A Cañiza, Crecente e Covelo.
Cabana de Bergantiños, Carballo, Coristanco, A Laracha, Laxe, Malpica de Bergantiños e Ponteceso
A comarca de Bergantiños está situada no oeste da provincia de A Coruña e forma parte do amplo espazo coñecido como Costa da Morte. É un territorio de relevo moi accidentado cunha grande diversidade morfolóxica e litolóxica atravesado de SE a NO polo río Anllóns, a arteria principal que drena a comarca. Ten unha costa moi recortada na que alternan cantís, enseadas, rías e areais que son a base de actividades pesqueiras e turísticas.
CONCELLOS: Agolada, Dozón, Lalín, Rodeiro, Silleda e Vila de Cruces.
A comarca do Deza está situada no centro de Galiza, ao nordeste da provincia de Pontevedra.
O territorio é moi diverso en canto ao relevo e á paisaxe, desde as terras baixas nos arredores do Ulla ata os cumes do Faro. Está rodeada polo leste e sur polas serras da Dorsal Galega e forma parte por completo da cunca do Ulla e os seus dous afluentes principais na comarca, o Arnego e o Deza.
Ten áreas dun grande valor natural incluídas en diferentes espazos protexidos.
A comarca dos Ancares inclúe os concellos de Baralla, Becerreá, Cervantes, Navia de Suarna, As Nogais e Pedrafita do Cebreiro. Está situada en plenas serras orientais galegas, ao leste da provincia de Lugo, no linde con León. É un territorio eminentemente de montaña onde se atopan serras que acadan case os dous mil metros altura. O río Navia atravesa a comarca de sur a norte e recibe numerosos afluentes que baixan das serras. Conserva importantes valores xeolóxicos (vales glaciares, canóns, fervenzas), ecolóxicos (diversidade de ecosistemas e de especies), e culturais.
CONCELLOS: Amoeiro, Barbadás, Coles, Esgos, Nogueira de Ramuín, Ourense, O Pereiro de Aguiar, A Peroxa, San Cibrao das Viñas, Toén, Vilamarín e Taboadela.
Concellos: Castrelo do Val, Cualedro, Laza, Monterrei, Oímbra, Riós, Verín e Vilardevós.
A comarca de Verín está situada no sur da provincia de Ourense, no linde con Portugal. O centro está ocupado pola depresión de Monterrei ou de Verín, unha foxa tectónica rodeada de montañas que segue unha inclinación lixeira de norte a sur, e atravesada polo río Támega e os seus afluentes. As maiores alturas atópanse ao norte, nas serras do Macizo Central.
Acolle zonas de gran interese natural.
Comprende os concellos de Allariz, Baños de Molgas, Maceda, Paderne de Allariz, Xunqueira de Ambía e Xunqueira de Espadañedo. Desde o punto de vista natural ten varias zonas claramente diferenciadas: as depresións de Maceda e unha pequena parte da Limia, o val do Arnoia e as serras que a limitan polo leste (Meda, San Mamede), onde se atopan as maiores alturas, en terreos dos concellos de Xunqueira de Espadañedo e Maceda. É unha comarca dunha gran riqueza natural, en especial na contorna dos ríos e serras; histórica, artística e etnográfica.
A comarca coñecida como O Arenteiro ou O Carballiño está situada ao noroeste da provincia de Ourense, lindando coas de Pontevedra e Lugo. O territorio é moi irregular e está intensamente fracturado. Sitúase entre as serras da dorsal (Candán, Testeiro e Faro) coas súas estribacións cara ao sur e leste (Martiñá, Montes do Paraño) e os vales do Miño e os seus afluentes; Avia, do que colle a metade norte da cunca cos ríos Doade, Viñao e Arenteiro, e Barbantiño, do que colle a metade oeste. É unha comarca dunha grande riqueza natural, asociada aos vales dos ríos e á montaña.
CONCELLOS: Beariz, Boborás, O Carballiño, O Irixo, Maside, Piñor, Punxín, San Amaro e San Cristovo de Cea.
CONCELLOS: Carballedo, Chantada e Taboada.
A comarca de Chantada está situada no suroeste da provincia de Lugo, entre as serras da Dorsal (Martiñá, Faro, Farelo e Vacaloura), que lle serven de linde con Pontevedra e Ourense polo oeste, e o val do río Miño, ao leste, lindando coas Terras de Lemos. No territorio desta comarca distínguense claramente tres unidades: as serras, con altitudes superiores aos 1.000 m, a superficie de aplanamento de Chantada e o encaixado val do Miño, con paredes que nalgúns lugares acadan os 400 m de altura.
As serras e o río Miño son os grandes protagonistas da natureza da comarca e neles atópanse paisaxes e espazos naturais de gran beleza e valor ecolóxico.
CONCELLOS: A Estrada e Forcarei
A comarca de Tabeirós-Terra de Montes está situada ao norte da provincia de Pontevedra, separada da Coruña polo río Ulla e de Ourense e a comarca do Deza polas serras da Dorsal que a limitan polo leste. É unha comarca cun relevo moi variado na que se diferencian tres áreas con características específicas. Ao norte as terras máis, baixas, no Val do Ulla, no centro terras de media altura e no sur e leste serras que acadan ata máis de 1.000 m de altitude.
A rede fluvial é tamén diversa e está estruturada arredor do Ulla, o Umia e o Lérez que, xunto cos seus afluentes forman multitude de vales.
A riqueza paisaxística e de espazos naturais é un dos importantes atractivos desta comarca na que se atopan varios espazos protexidos.
Tradicionalmente Cerdedo e Forcarei formaron a comarca coñecida como Terra de Montes.
A Limia é unha comarca formada polos concellos de Baltar, Os Blancos, Calvos de Randín, A Porqueira, Rairiz de Veiga, Sandiás, Sarreaus, Trasmiras, Vilar de Barrio, Vilar de Santos e Xinzo de Limia. É unha área de marcado carácter rural que ten como núcleo fundamental a vila de Xinzo de Limia. Acolle unha gran diversidade de hábitats, desde as veigas húmidas da antiga lagoa da Antela, ata a alta montaña dos cumes que superan os mil metrose conserva importantes restos histórico-artísticos e etnográficos e festas de interese cultural como o Entroido.
Unha comarca do sur de Ourense, no linde con Portugal, formada polos concellos de Bande, Entrimo, Lobeira, Lobios e Muíños. De grande interese natural e cultural.
CONCELLOS: Cariño, Cerdido, Mañón e Ortigueira
A comarca de Ortegal atópase na costa nordeste da provincia da Coruña entre o Océano Atántico e o Mar Cantábrico. O territorio sitúase arredor da ría de Ortigueira, incluíndo as puntas de Estaca de Bares e Ortegal, cunha costa na que se combinan impresionantes cantís con rías, enseadas, esteiros e praias. No interior as terras baixas, formadas polos vales dos ríos Mera, Baleo e Maior e dous sistemas de serras: no oeste o Macizo da Capelada e no leste unha aliñación formada polas serras da Coriscada e Faladoira.
É unha comarca con grandes valores naturais nas serras, na costa e nos ríos.
CONCELLOS: A Lama, Barro, Campo Lameiro, Cerdedo-Cotobade, Poio, Ponte Caldelas, Pontevedra e Vilaboa.
A comarca de Pontevedra esténdese desde a costa, no fondo das rías de Pontevedra e Vigo, aos cumes da Dorsal Galega nas serra do Cando e o Suído. É unha comarca cun medio físico moi variado onde se poden atopar paisaxes costeiras, vales fluviais e unha grande parte de terreo montañoso que, partindo das serras orientais vai perdendo altura pouco a pouco ata a Depresión Meridiana, unha foxa tectónica que ocupa o centro dos concellos de Barro e Pontevedra con direción N-s e na que se concentra a maior parte da poboación e das infraestruturas. A rede fluvial estrutúrase na maior parte arredor do Lérez e, en menor medida, do Verdugo.
CONCELLOS: Ames, Boqueixón, Brión, Santiago de Compostela, Teo, Val do Dubra e Vedra
A comarca de Santiago está situada no centro-sur da provincia de A Coruña. É unha área que inclúe outras comarcas con entidade propia como A Ulla, parte de Amaía ou o Val do Dubra.
O territorio preséntase cunha gran diversidade de formas debido á confluencia de factores téctónicos, como a gran falla que o rompe de norte a sur, e da erosión dos numerosos ríos que a atravesan que forman parte das concas do Tambre, ao norte, e do Ulla, ao sur.
Os espazos naturais están asociados aos ríos. Conta ademais cunha grande riqueza botánica en parques e xardíns, tanto públicos como privados.
Inclúe parte do Macizo Central (Serras da Queixa, Montes do Invernadeiro, Altos do Samión e unha parte das de Fial das Corzas e San Mamede); parte do val do río Bibei, cos afluentes pola esquerda e parte do Xares, pola dereita; e o val do Navea entre os encoros de Chandrexa e Guistolas.
É unha área de elevado interese xeomorfolóxico e paisaxístico que acolle unha grande diversidade de hábitats e especies.
El Codex Seraphinianus es un libro escrito e ilustrado por el artista italiano, arquitecto y diseñador industrial Luigi Serafini durante treinta meses, entre 1976 y 1978.1 El libro es de aproximadamente 360 páginas (según la edición), y parece ser una enciclopedia visual de un mundo desconocido, escrito en una de sus lenguas, una escritura alfabética que tiene el propósito de ser un sinsentido.
Cabana de Bergantiños, Carballo, Coristanco, A Laracha, Laxe, Malpica de Bergantiños e Ponteceso
A comarca de Bergantiños está situada no oeste da provincia de A Coruña e forma parte do amplo espazo coñecido como Costa da Morte. É un territorio de relevo moi accidentado cunha grande diversidade morfolóxica e litolóxica atravesado de SE a NO polo río Anllóns, a arteria principal que drena a comarca. Ten unha costa moi recortada na que alternan cantís, enseadas, rías e areais que son a base de actividades pesqueiras e turísticas.
CONCELLOS: Agolada, Dozón, Lalín, Rodeiro, Silleda e Vila de Cruces.
A comarca do Deza está situada no centro de Galiza, ao nordeste da provincia de Pontevedra.
O territorio é moi diverso en canto ao relevo e á paisaxe, desde as terras baixas nos arredores do Ulla ata os cumes do Faro. Está rodeada polo leste e sur polas serras da Dorsal Galega e forma parte por completo da cunca do Ulla e os seus dous afluentes principais na comarca, o Arnego e o Deza.
Ten áreas dun grande valor natural incluídas en diferentes espazos protexidos.
A comarca dos Ancares inclúe os concellos de Baralla, Becerreá, Cervantes, Navia de Suarna, As Nogais e Pedrafita do Cebreiro. Está situada en plenas serras orientais galegas, ao leste da provincia de Lugo, no linde con León. É un territorio eminentemente de montaña onde se atopan serras que acadan case os dous mil metros altura. O río Navia atravesa a comarca de sur a norte e recibe numerosos afluentes que baixan das serras. Conserva importantes valores xeolóxicos (vales glaciares, canóns, fervenzas), ecolóxicos (diversidade de ecosistemas e de especies), e culturais.
CONCELLOS: Amoeiro, Barbadás, Coles, Esgos, Nogueira de Ramuín, Ourense, O Pereiro de Aguiar, A Peroxa, San Cibrao das Viñas, Toén, Vilamarín e Taboadela.
Concellos: Castrelo do Val, Cualedro, Laza, Monterrei, Oímbra, Riós, Verín e Vilardevós.
A comarca de Verín está situada no sur da provincia de Ourense, no linde con Portugal. O centro está ocupado pola depresión de Monterrei ou de Verín, unha foxa tectónica rodeada de montañas que segue unha inclinación lixeira de norte a sur, e atravesada polo río Támega e os seus afluentes. As maiores alturas atópanse ao norte, nas serras do Macizo Central.
Acolle zonas de gran interese natural.
Comprende os concellos de Allariz, Baños de Molgas, Maceda, Paderne de Allariz, Xunqueira de Ambía e Xunqueira de Espadañedo. Desde o punto de vista natural ten varias zonas claramente diferenciadas: as depresións de Maceda e unha pequena parte da Limia, o val do Arnoia e as serras que a limitan polo leste (Meda, San Mamede), onde se atopan as maiores alturas, en terreos dos concellos de Xunqueira de Espadañedo e Maceda. É unha comarca dunha gran riqueza natural, en especial na contorna dos ríos e serras; histórica, artística e etnográfica.
A comarca coñecida como O Arenteiro ou O Carballiño está situada ao noroeste da provincia de Ourense, lindando coas de Pontevedra e Lugo. O territorio é moi irregular e está intensamente fracturado. Sitúase entre as serras da dorsal (Candán, Testeiro e Faro) coas súas estribacións cara ao sur e leste (Martiñá, Montes do Paraño) e os vales do Miño e os seus afluentes; Avia, do que colle a metade norte da cunca cos ríos Doade, Viñao e Arenteiro, e Barbantiño, do que colle a metade oeste. É unha comarca dunha grande riqueza natural, asociada aos vales dos ríos e á montaña.
CONCELLOS: Beariz, Boborás, O Carballiño, O Irixo, Maside, Piñor, Punxín, San Amaro e San Cristovo de Cea.
CONCELLOS: Carballedo, Chantada e Taboada.
A comarca de Chantada está situada no suroeste da provincia de Lugo, entre as serras da Dorsal (Martiñá, Faro, Farelo e Vacaloura), que lle serven de linde con Pontevedra e Ourense polo oeste, e o val do río Miño, ao leste, lindando coas Terras de Lemos. No territorio desta comarca distínguense claramente tres unidades: as serras, con altitudes superiores aos 1.000 m, a superficie de aplanamento de Chantada e o encaixado val do Miño, con paredes que nalgúns lugares acadan os 400 m de altura.
As serras e o río Miño son os grandes protagonistas da natureza da comarca e neles atópanse paisaxes e espazos naturais de gran beleza e valor ecolóxico.
CONCELLOS: A Estrada e Forcarei
A comarca de Tabeirós-Terra de Montes está situada ao norte da provincia de Pontevedra, separada da Coruña polo río Ulla e de Ourense e a comarca do Deza polas serras da Dorsal que a limitan polo leste. É unha comarca cun relevo moi variado na que se diferencian tres áreas con características específicas. Ao norte as terras máis, baixas, no Val do Ulla, no centro terras de media altura e no sur e leste serras que acadan ata máis de 1.000 m de altitude.
A rede fluvial é tamén diversa e está estruturada arredor do Ulla, o Umia e o Lérez que, xunto cos seus afluentes forman multitude de vales.
A riqueza paisaxística e de espazos naturais é un dos importantes atractivos desta comarca na que se atopan varios espazos protexidos.
Tradicionalmente Cerdedo e Forcarei formaron a comarca coñecida como Terra de Montes.
A Limia é unha comarca formada polos concellos de Baltar, Os Blancos, Calvos de Randín, A Porqueira, Rairiz de Veiga, Sandiás, Sarreaus, Trasmiras, Vilar de Barrio, Vilar de Santos e Xinzo de Limia. É unha área de marcado carácter rural que ten como núcleo fundamental a vila de Xinzo de Limia. Acolle unha gran diversidade de hábitats, desde as veigas húmidas da antiga lagoa da Antela, ata a alta montaña dos cumes que superan os mil metrose conserva importantes restos histórico-artísticos e etnográficos e festas de interese cultural como o Entroido.
Unha comarca do sur de Ourense, no linde con Portugal, formada polos concellos de Bande, Entrimo, Lobeira, Lobios e Muíños. De grande interese natural e cultural.
CONCELLOS: Cariño, Cerdido, Mañón e Ortigueira
A comarca de Ortegal atópase na costa nordeste da provincia da Coruña entre o Océano Atántico e o Mar Cantábrico. O territorio sitúase arredor da ría de Ortigueira, incluíndo as puntas de Estaca de Bares e Ortegal, cunha costa na que se combinan impresionantes cantís con rías, enseadas, esteiros e praias. No interior as terras baixas, formadas polos vales dos ríos Mera, Baleo e Maior e dous sistemas de serras: no oeste o Macizo da Capelada e no leste unha aliñación formada polas serras da Coriscada e Faladoira.
É unha comarca con grandes valores naturais nas serras, na costa e nos ríos.
CONCELLOS: A Lama, Barro, Campo Lameiro, Cerdedo-Cotobade, Poio, Ponte Caldelas, Pontevedra e Vilaboa.
A comarca de Pontevedra esténdese desde a costa, no fondo das rías de Pontevedra e Vigo, aos cumes da Dorsal Galega nas serra do Cando e o Suído. É unha comarca cun medio físico moi variado onde se poden atopar paisaxes costeiras, vales fluviais e unha grande parte de terreo montañoso que, partindo das serras orientais vai perdendo altura pouco a pouco ata a Depresión Meridiana, unha foxa tectónica que ocupa o centro dos concellos de Barro e Pontevedra con direción N-s e na que se concentra a maior parte da poboación e das infraestruturas. A rede fluvial estrutúrase na maior parte arredor do Lérez e, en menor medida, do Verdugo.
CONCELLOS: Ames, Boqueixón, Brión, Santiago de Compostela, Teo, Val do Dubra e Vedra
A comarca de Santiago está situada no centro-sur da provincia de A Coruña. É unha área que inclúe outras comarcas con entidade propia como A Ulla, parte de Amaía ou o Val do Dubra.
O territorio preséntase cunha gran diversidade de formas debido á confluencia de factores téctónicos, como a gran falla que o rompe de norte a sur, e da erosión dos numerosos ríos que a atravesan que forman parte das concas do Tambre, ao norte, e do Ulla, ao sur.
Os espazos naturais están asociados aos ríos. Conta ademais cunha grande riqueza botánica en parques e xardíns, tanto públicos como privados.
Inclúe parte do Macizo Central (Serras da Queixa, Montes do Invernadeiro, Altos do Samión e unha parte das de Fial das Corzas e San Mamede); parte do val do río Bibei, cos afluentes pola esquerda e parte do Xares, pola dereita; e o val do Navea entre os encoros de Chandrexa e Guistolas.
É unha área de elevado interese xeomorfolóxico e paisaxístico que acolle unha grande diversidade de hábitats e especies.
El Codex Seraphinianus es un libro escrito e ilustrado por el artista italiano, arquitecto y diseñador industrial Luigi Serafini durante treinta meses, entre 1976 y 1978.1 El libro es de aproximadamente 360 páginas (según la edición), y parece ser una enciclopedia visual de un mundo desconocido, escrito en una de sus lenguas, una escritura alfabética que tiene el propósito de ser un sinsentido.
El documento describe los pasos realizados para buscar artículos en la base de datos Scopus sobre imágenes médicas y cirugía oral, seleccionar 5 artículos, exportarlos a Mendeley, y generar citas y bibliografía en formato Vancouver en Microsoft Word. Estos pasos incluyen realizar una búsqueda estratégica en Scopus, filtrar los resultados por año y número de citas, seleccionar artículos para importar a Mendeley, sincronizar Mendeley con la web, seleccionar el estilo bibliográfico Vancouver, e
El documento define el género narrativo y sus características principales. Explica que una narrativa cuenta una historia ficticia a través de la voz de un narrador, personajes, eventos y diálogos que ocurren en un tiempo y espacio determinados. También describe los diferentes tipos de narradores, personajes, la importancia del espacio y tiempo en una narrativa, y cómo se usa el diálogo.
El documento presenta un problema de rentas constantes donde un señor vende un apartamento por 120.000 euros e invierte el dinero en una entidad financiera para recibir una renta anual durante 18 años. Se calcula la renta anual que recibiría con un interés del 3.5%, así como el interés necesario para recibir 12.000 euros anuales. Finalmente, se calculan varias extracciones complementarias.
FlowVision CFD - Verification Calculations as per CFD FlowVision Code for Sod...capvidia
Application of FlowVision CFD Software for Analytical Validation of Sodium-Cooled Fast Reactor Structure Components
Verification of LMS (Liquid Metals Sodium) Turbulent Heat Transfer Model
Streaming and Mixing of Coolant Flows within "OKBM Afrikantov, BN-600 Reactor with Integral Layout of Equipment
Matematicas Financieras. Teoria de rentas anuales variables en progresion geo...Juan González Díaz
Este documento explica la teoría de valoración de rentas variables en progresión geométrica. Presenta fórmulas para calcular el valor actual y valor final de rentas variables anuales, inmediatas, diferidas, prepagables y postpagables de n períodos o perpetuas, dependiendo de si la razón de progresión es igual a uno dividido por el tipo de interés o no.
Este documento presenta dos ejercicios de repaso de operaciones financieras. El primer ejercicio contiene varias operaciones como la contratación de un fondo, la compra de letras del tesoro, la venta de una letra, y el descuento de efectos comerciales. El segundo ejercicio incluye preguntas sobre depósitos a la vista, y la contratación de un fondo con aportaciones periódicas y tipos de interés variables. El objetivo es que el lector practique cálculos como montantes, rentabilidades efectivas, precios de em
O documento apresenta trechos e questões sobre obras literárias do período romântico no Brasil, abordando características como a idealização do índio e da natureza, o uso de vocabulário arcaico e a adjetivação abundante. As questões examinam elementos como temas, estilo e influências encontrados nos textos literários citados, pertencentes a autores como Gonçalves Dias, Álvares de Azevedo, Castro Alves, José de Alencar e Bernardo Guimarães.
This document provides an overview of health economics. It defines health economics as the study of how scarce resources are allocated for health and healthcare based on individual and societal choices. The document outlines several key areas of study in health economics including the value of health, determinants of health, demand and supply of healthcare, economic evaluations, and healthcare organization and financing. It also discusses important concepts like positive and normative analysis and equity in healthcare.
Présentation d'IDEFIA et Nantes Habitat - Bâtiment MutantNovabuild
Présentation d'IDEFIA à l'occasion de la matinée de restitution des groupes de réflexion du 28 janvier 2016 : Numérique, Préfabrication, Bâtiments Mutants et BEPOS
Analytical case-control studies compare exposures in groups with and without a disease. Cases are selected who have the disease, and controls without the disease are matched on characteristics like age and sex. Investigators measure past exposures and compare frequencies between cases and controls. The odds ratio association measure compares the odds of exposure in cases versus controls. Selection bias can occur if cases or controls are not representative, and recall bias can occur if cases remember past exposures differently than controls.
A comarca do Condado constitue unha unidade xeográfica ben definida asentada no val do río Tea, que inclúe case toda a súa cunca, agás un pequeno tramo do seu curso alto, desde as estribacións cara ao suroeste do Suído, ao norte; ao río Miño, ao que vai o Tea, ao sur; flanqueada polo leste polos montes da Paradanta, e polo oeste pola serra do Galleiro e os montes de Budiño. Os principais valores naturais da zona ofrecennos os ríos e as amplas e ricas paisaxes que se poden gozar desde os seus montes coroados, nalgúns casos, por formidables penedos.
CONCELLOS: Mondariz, Mondariz Balneario, As Neves, Ponteareas e Salvaterra.
CONCELLOS: Caldas de Reis, Catoira, Cuntis, Moraña, Pontecesures, Portas e Valga
A comarca de Caldas, coñecida tamén co nome de Ulla-Umia ou simplemente Umia, está situada ao noroeste da provincia de Pontevedra, no linde coa de A Coruña, da que a separa o río Ulla. O territorio é unha transición entre as chairas costeiras da ría de Arousa e as pequenas elevacións que seguen o trazado das numerosas fallas que atravesan a comarca. As concas fluvias pertencen, na súa maior parte, ao Ulla (ao norte) e ao Umia, que atravesa a comarca polo sur, de leste a oeste.
É unha comarca moi diversa con ecosistemas e paraxes naturais moi ricos e variados: costa do fondo da Ría de Arousa e esteiro do Ulla, vales fluviais amplos, ríos encaixados e montañas de pouca altura.
Concellos de Cervo, Ourol, O Vicedo, Viveiro e Xove.
A Mariña Occidental forma parte da Mariña de Lugo. Abrangue o territorio comprendido entre a serra dos Cabaleiros, polo leste, e o río Sor, que fai de linde coa provincia da Coruña, polo oeste.
Acolle un importante patrimonio natural (espazos naturais fluviais, costeiros e de montaña) e cultural.
Concellos de Cervo, Ourol, O Vicedo, Viveiro e Xove.
A Mariña Occidental forma parte da Mariña de Lugo. Abrangue o territorio comprendido entre a serra dos Cabaleiros, polo leste, e o río Sor, que fai de linde coa provincia da Coruña, polo oeste.
Acolle un importante patrimonio natural (espazos naturais fluviais, costeiros e de montaña) e cultural.
CONCELLOS: Cerceda, Frades, Mesía, Ordes, Oroso, Tordoia e Trazo.
A comarca de Ordes está situada no centro da provincia da Coruña e articúlase arredor do río Tambre e os seus afluentes pola dereita, sobre todo o Samo e o Lengüelle que forman amplos vales. As maiores alturas atópanse no norte e sobrepasan pouco os 500 m.
Os principais valores naturais atópanse na contorna dos ríos, en especial do Tambre.
O BAIXO MIÑO ocupa o extremo SO da provincia de Pontevedra, entre o río Miño e o mar. O territorio ten inclinación N-S, entre as estribacións cara ao leste da serra da Groba e as estribacións cara ao oeste da serra do Galiñeiro, e o río Miño. Está formado polos vales polos que baixan os últimos afluentes do Miño, todos eles de curto percorrido.
Pódense distinguir, a nivel paisaxístico, tres zonas: a costa, rectilinea, rochosa, sen apenas abrigos e batida constantemente polo mar; a montaña, unha sucesión de cumes achairados que ocupan o norte e o oeste; e os vales nos que se desenvolve unha intensa actividade agrícola.
É unha comarca con importantes valores históricos, etnográficos, paisaxísticos e ecolóxicos.
CONCELLOS: A Guarda, Oia, O Rosal, Tomiño e Tui.
Vigo é unha comarca que se extende por territorios que se asentan entre a costa e a Dorsal Galega e inclúe outras comarcas menores como o Miñor e a Louriña. O relevo é irregular sen grandes elevacións pero con fortes pendentes e poucas zonas chans, agás a Depresión Meridiana que atravesa a comarca de norte a sur e os tramos finais dos vales dos ríos.
A rede fluvial é moi densa e diversificada: forma parte da as cuncas do Miño e Verdugo e hai numerosos ríos menores que van directamente ao mar.
A pesar da intensa presión humana conserva numerosos lugares de interese natural, varios deles protexidos e numerosos parques urbanos e forestais, nos que se poden realizar rutas de sendeirismo.
CONCELLOS: Baiona, Fornelos de Montes, Gondomar, Mos, Nigrán, Pazos de Borbén, O Porriño, Redondela, Salceda de Caselas, Soutomaior e Vigo.
CONCELLOS: Bóveda, Monforte de Lemos, Pantón, A Pobra do Brollón, O Saviñao e Sober.
A comarca de Terra de Lemos está situada no sur da Provincia de Lugo, entre os vales dos ríos Miño e Sil e os contrafortes do Courel. É unha área dunha grande diversidade morfolóxica e climática o que da lugar a unha grande variedade de ecosistemas con especies atlánticas e mediterráneas e a paisaxes dun grande interese. Ademais acolle un valioso patrimonio cultural.
CONCELLOS: Antas de Ulla, Monterroso e Palas de Rei.
A comarca da Ulloa está situada na zona suroriental da provincia de Lugo a carón das serras da Dorsal Galega que lle fan de linde polo leste e sur. Ocupa un territorio chan resto dunha antiga superficie de erosión formada por bloques afundidos, con suaves ondulacións e moi incidido pola erosión dos ríos. Está rodeado en todo o seu contorno por serras de formas suaves e alturas que non sobrepasan os 800 m. O río principal é o Ulla que lle da nome á comarca e ten nela o seu curso alto e parte do medio. Acolle espazos de grande valor natural: a Serra do Careón, o canón do Ulla e en xeral todos os cursos dos ríos e as serras.
CONCELLOS: Ares, Cedeira, Fene, Ferrol, Moeche, Mugardos, Narón, Neda, San Sadurniño, As Somozas e Valdoviño
A comarca de Ferrol ten unha gran diversidade morfolóxica, litolóxica e paisaxística: unha grande área costeira con rías, praias e cantís; zonas de montaña, e amplos vales fluviais que se articular arredor do principal curso, o río Grande de Xuvia e os seus afluentes.
É unha comarca moi poboada, en especial na faixa costeira e na contorna da ría de Ferrol, onde se concentran ademais a maior parte dos servizos e das industrias.
Acolle importantes espazos naturais moi diversos.
CONCELLOS: Dodro Padrón e Rois
A comarca do Sar está situada ao sur da provincia da Coruña ocupando parte do esteiro e do último tramo do Ulla e os vales de varios afluentes entre os que destaca o Sar. É un terreo de contrastes entre as terras baixas, as Veigas de Padrón e pequenos cumes, restos de antigas superficies de erosión que se sitúan polos lindes leste e oeste.
A comarca conta con interesantes espazos naturais, sobre todo a área protexida no río Ulla e o seu esteiro.
O concello de Vimianzo está situado, na súa maior parte, no núcleo do Val de Soneira -o val do río Grande-. Conta con dous pequenos tramos de litoral, na costa ao mar aberto e no interior da Ría de Camariñas. Está protexido no LIC/ZEC e ZEPA “Costa da Morte”.
A ría de Corme e Laxe está situada na Costa da Morte. Ábrese entre as puntas do Roncudo (ao norte) e Laxe (ao sur), na saída ao mar do río Anllóns. Nesta ría pódense distinguir dúas áreas diferenciadas: o interior, formado polo esteiro do Anllóns, protexido da forza do mar por unha barra de area de 2 km; e o resto do espazo, máis aberto, rochoso e recortado con algunhas zonas abrigadas nas que hai praias. As vilas máis importantes son Corme, Ponteceso e Laxe. Está protexida no LIC/ZEC “Río Anllóns” e “Costa da Morte” e na ZEPA “Costa da Morte”.
O concello de Ponteceso está situado na marxe dereita da ría de Corme e Laxe e na costa de mar aberto, entre as puntas do Roncudo e Queimada. Os principais núcleos de poboación son Ponteceso e Corme. Acolle áreas de grande valor paisaxístico e biolóxico asociados ás costas e ao río. Está protexida nos LICs/ZECs “Costa da Morte” e “Río Anllóns” e na ZEPA “Espazo Mariño da Costa da Morte”.
O concello de Laxe está situado no corazón da Costa da Morte, entre a ría de Corme e Laxe e o litoral de mar aberto. Ten unha costa moi diversa na que se alternan grandes areais e marismas, ría, enseadas, cabos, illotes, furnas... con tramos expostos e protexidos, zonas baixas e elevados cantís. É dun grande interese paisaxístico, xeolóxico e biolóxico. Está protexida no LIC/ZEC e ZEPA “Costa da Morte” e na Paisaxe Protexida “Penedos de Traba e Pasarela”.
O concello de Camariñas está situado no centro da Costa da Morte. Ten unha parte de costa moi exposta polo norte e o oeste e outra parte protexida, dentro da ría, polo sur. Acolle importantes áreas de interese paisaxístico, xeolóxico, ecolóxico e cultural. Está protexida no LIC/ZEC e ZEPA “Costa da Morte”,no Sitio Natural de Interese Nacional “Cabo Vilán” e no Lugar de Interese Xeolóxico “Praia do Trece”.
CABANA DE BERGANTIÑOS está situado no fondo e na banda sur da ría de Corme e Laxe, onde ten un amplo tramo de litoral, en parte protexido nos LICs/ZECs “Río Anllóns” e “Costa da Morte”.
O concello de Malpica de Bergantiños forma parte do tramo de litoral coñecido como Costa da Morte, unha sucesión de cantís abruptos entre os que se atopan algunhas praias e que inclúe as illas Sisargas.
Acolle importantes valores naturais e culturais. Parte do litoral está protexido no LIC/ZEC e ZEPA “Costa da Morte”.
O concello de Carballo forma da parte da Costa da Morte, unha costa exposta aberta ao océano e moi diversa, na que se alternan grandes areais e marismas, enseadas cabos, illas... con zonas baixas e elevados cantís. Parte do litoral está protexido no LIC/ZEC e ZEPA “Costa da Morte”.
O concello de Arteixo atópase na fachada atlántica, no comezo do tramo de costa coñecido como “A Costa da Morte”. Nos seus 19 km de costa atópanse cantís de distintas alturas, esteiros, coídos e extensos areais. É unha costa dun grande valor ecolóxico, paisaxístico e xeolóxico, cunha importante actividade industrial e turística. Unha parte está protexida no LIC/ZEC e ZEPA “Costa da Morte”.
O concello de A Laracha ten unha única parroquia que da ao mar, Caión. Está situada na Costa da Morte e ten un litoral que alterna cantís e areais de grande valor paisaxístico e biolóxico.
A costa comprendida entre a Punta de Mera e Torella é un espazo de mar aberto que separa as rías da Coruña e Betanzos-Ares. Un espazo de enormes valores paisaxísticos e ecolóxicos.
É unha ría curta e ampla, que se abre entre as puntas do Seixo Branco e Herminia, cunha separación de 4 km, e unha lonxitude total de 14 km, dos que case a metade corresponden á chamada ría do Burgo formada polo esteiro do Mero, que está separada da parte máis ancha pola frecha de Santa Cristina.
O concello de Oleiros ten unha liña litoral de case 40 km. Unha parte na ría do Burgo, outra na ría da Coruña, unha terceira mirando ao mar aberto e outra na boca da ría de Betanzos. Parte está protexida no LIC/ZEC e Monumento Natural “Costa de Dexo e Seixo Branco”
O concello da Coruña ten unha costa moi recortada e variada, parte na ría, onde se atopa o porto da cidade, e parte en mar aberto onde se suceden cantís e fermosas praias como as de Orzán e Riazor.
O Río Umia, a inspiración desde a paisaxeiesasorey
Descrición da paisaxe do río Umia, que foi fonte de inspiración de poetas e do que xurdiron lendas que quedaron fixas na tradición oral galega. Elaborada por Aldara Rey Blanco, de 3º ESO B
Sobre as revoltas sociais que rematan coa morte dos señores na Baixa Idade Media. Tradución ó galego e actualización da anterior versión "Violencia y muerte del señor en Galicia a finales de la Edad Media", Studia Histórica. Historia Medieval, Salamanca, vol. IX, 1991, pp. 125-157.
2. Canón do Sil desde o miradoiro de Cabezoás, en Parada do Sil
A comarca de Terra de Caldelas está situada no centro-norte da provincia de
Ourense, separada de Lugo polo profundo canón do río Sil.
É un territorio de grandes contrastes no relevo e no clima marcado polas grandes
diferenzas de altitude entre o fondo do Val do Sil (300 m) e os cumes das serras (a
máxima altura está no San Mamede, con 1.619 m), e pola diferente orientación á
solaina ou avesía, o que da lugar a numerosos ambientes.
Nas áreas máis asolladas domina o cultivo da vide acollido, desde 1995 á D.O.
Ribeira Sacra, dentro da subzona Ribas de Sil.
4. CLIMA
Oceánico con matices de montaña, nos cumes do Macizo Central e características
mediterráneas nos vales mellor orientados.
5. ACTIVIDADES
As principais actividades son a agrogandaría, as explotacións forestais, os servizos (en especial
o turismo) e, en menor medida, a industria.
Viticultura
6. Un dos recursos económicos máis importantes da comarca de Caldelas é o cultivo da vide para a
elaboración de viños acollidos á Denominación de Orixe Ribeira Sacra. Esta actividade ten unha longa
tradición, desde o tempo dos romanos, e foi desenvolvida posteriormente arredor dos numerosos
mosteiros da ribeira. Despois duns anos de abandono o sector está a recuperarse e a maior parte das
explotacións están en activo.
A cultura do viño resulta tamén un atractivo para os visitantes que poden gozar da paisaxe humanizada,
visitar as adegas ou probar os viños. Na Teixeira existe un museo etnográfico “A casa do viño” que recolle
as tradicións da comarca.
O cultivo da vide na Ribeira Sacra é moi
traballoso e en grande parte artesanal. Os
grandes desniveis do terreo e a escaseza de
terras ben orientadas fai que as xentes
desta terra aproveiten ao máximo as abas
dos vales orientadas ao sol construíndo
muros para conter a terra en socalcos ou
pataos.
OS VIÑEDOS DA RIBEIRA SACRA
7. PATRIMONIO
É unha comarca con importantes valores histórico-artísticos, asociados á Ribeira Sacra que
acolle importantes representacións de tipo etnográfico (núcleos de poboación, pontes,
muíños, hórreos...) e histórico artísticos (igrexas, mosteiros, castelos, pazos...)
Necrópole de
San Vitorio en
Parada de Sil
8. CONCELLOS
SUPERFICIE: 87,61 km2
POBOACIÓN: 1.351 habitantes
(2015)
PARROQUIAS: Abeleda (san Paio e
Santa Tegra), Alais, O Burgo,
Camba, Castro Caldelas, Folgoso,
Mazaira, Paradela, Pedrouzos,
Poboeiros, Sas de Penelas,
Trabazos, Tronceda, Vilamaior de
Caldelas e Vimieiro.
Vista de Castro
Caldelas desde as
beiras do Sil.
CASTRO CALDELAS
Situado no nordeste da comarca, separado polo río Sil da provincia de Lugo e da Terra de
Trives pola serra do Burgo, a maior altitude da comarca. O territorio está estruturado en tres
zonas moi diferenciadas: ao norte o profundo canón dos Sil, que se abre lixeiramente na zona
de Abeleda, por onde discorren as vías de comunicación con Monforte; no centro unha
penichaira cunha altitide de 700 a 1.000 m, na que están asentados a maioría dos núcleos de
poboación; e no sur a serra do Burgo, onde se acadan as máximas altitudes (Monte Cruz,
1.289 m). Está atravesada de sur a norte polo río Edo, un afluente do Sil.
9. Castelo dos condes de
Lemos, levantado nos
séculos XIV - XV en Cima
de Vila, parte alta do
casco antigo de
Castrocaldelas.
O 19 de xaneiro celébrase
a festa dos Fachós, de
orixe moi antiga.
Mantendo a tradición, os
homes levan grandes
feixes de palla acesos e
diríxense cara ao castelo
onde os amorean
bailando e cantando.
As principais actividades son a agricultura
(viñedos, castiñeiros, pastos, patacas...), a
gandaría, os servizos e pequenas
industrias.
É un concello onde a natureza cobra unha
grande importancia pola espectacularidade
das paisaxes no val do sil e dos seus
afluentes. Conserva interesantes restos
históricos-artísticos (castelos, igrexas,
mosteiros) e etnográficos.
Mosteiro de Abeleda, actualmente en estado ruinoso.
Foi un dos centros monásticos más influíntes da
comarca.
10. SUPERFICIE: 135,51 km2
POBOACIÓN: 807
habitantes (201).
PARROQUIAS: Os Abeledos,
As Chás, Covas, Gabín,
Marrubio, A Medorra,
Montederramo (Santa
María e San Cosme),
Nogueira, Paredes, Sas do
Monte, Seoane Vello e
Vilariño Frío.
Área recreativa de Ponte
Mazaira en Montederramo,
ás beiras do Mao.
MONTEDERRAMO
Situado ao sur da comarca, nun terreo ocupado en gran parte polas serras do Macizo Central:
San Mamede, ao sur, O Burgo, ao leste e Cabeza de Meda ao oeste. O territorio está dividido
en dúas áreas, unha penichaira, cunha altitude media de 800 a 1000 m cunha leve inclinación
cara ao norte, e as serras, que acadan a máxima altitude en San Memede, no linde coas
comarcas de Allariz-Maceda e A Limia. Está percorrido polo río Mao, que vai ao Sil, e polos
cursos altos do Vaos, Figueiro e Queixa, que son afluentes do Navea (tributario tamén do Sil).
O clima é oceánico de montaña.
11. Mosteiro de Santa María Montederramo.
Iniciado no século XII e reformado e varias
ocasións. Destaca a igrexa de estilo
Herreriano. Actualmente unha parte está
ocupado por vivendas.
As principais actividades son a
agricultura, a gandeiría (destaca a
porcina), as explotacións forestais e
os servizos.
Montederramo acolle paraxes de
excepcional valor ecolóxico como o
LIC “Bidueiral de Montederramo”, na
serra de San Mamede, ou as fragas do
Monte Meda.
Ponte romana de Vilariño Frío sobre o
Alavenche (afluente do Mao). Por esta ponte
pasaba a Vía Romana XVIII.
12. SUPERFICIE: 62,41 km2
POBOACIÓN: 605 habitantes
(2015)
PARROQUIAS: Caxide,
Chandrexa, Forcas, A
Hedrada, Parada do Sil, As
Paradellas, Pradomao,
Sacardebois e Barxacova.
Miradoiro sobre os Canóns do Sil.
Neste concello están situados dous dos
miradores máis espectaculares do Canón:
o de Cabezoás, no linde con Nogueira de
Ramuín, e o de As Torgás, coñecido tamén
como “Balcóns de Madrid”
PARADA DE SIL
Está situado ao nordeste da comarca, co Canón do Sil ao norte, no linde coa provincia de Lugo
(Terras de Lemos) e a serra de Cabeza de Meda ao Leste. O territorio é moi accidentado. Ao
norte está ocupado polo Canón do Sil, nunha das partes máis abruptas e espectaculares, con
pendentes que van desde a altitude de algo menos de 300 m ata os 700 m das bocarribeiras.
Desde o o val do Sil o terreo vaise elevando ata acadar a súa altitude máxima na serra de
Cabeza de Meda (1.320 m) no linde coa comarca de Maceda.
É un concello eminentemente rural, cunha poboación que foi descendendo moito nos últimos
tempos.
13. Mosteiro de Santa Cristina de Ribas de Sil, nunha escarpada ladeira do
canón do Sil. A igrexa é románica, do século XII e XIII e ten elementos
góticos posteriores. Foi ocupado por monxes benedictinos ata 1835.
O concello de parada do Sil forma parte da zona coñecida como Ribeira
Sacra, unha área de gran interese histórico, artístico e etnográfico. O
nome de “Rivoyra Sacrata” está documentado para referirse ao refuxio
de monxes e eremitas desde tempos dos suevos nas gorxas do Sil. O
nome de Ribeira Sacra fai referencia tamén á Denominación de Orixe
dos viñedos que se cultivan na zona.
As principais actividades son a agricultura (viñedos, cultivos forraxeiros), a gandaría,
especialmente as granxas de porcino, e os servizos.
Conserva importantes valores naturais, ligados ao río Sil e os seus afluentes, históricos-
artísticos e etnográficos.
Unha parte do territorio de Parada do Sil está protexida dentro do LIC “Canón do Sil”.
14. SUPERFICIE:
27,62 km2
POBOACIÓN:
378 habitantes (2015)
PARROQUIAS:
Abeleda, Boazo,
Cristosende, Fontao,
Lumeares, Montoedo,
Pedrafita e Sistín.
A Teixeira
A TEIXEIRA
Situada no centro-norte da comarca orientada cara ao profundo val do Sil, que a separa, polo
norte, da provincia de Lugo (comarca de Terra de Lemos). O territorio da Teixeira é de releve
moi irregular. Ao norte está ocupado polas escarpadas ladeiras do Sil, con desniveis que van
desde os 300 aos 800 m e vaise elevando paulatinamente cara ao sur ata acadar as máximas
alturas no Outeiro da Toca, con 874 m. Está percorrido polos afluentes do Sil: o Mao, que fai
de linde con Parada do Sil e o Edo, co seu afluente o Vaos.
15. Vista da parroquia de Lumeares cos viñedos
aproveitando as abas na solaina.
É un concello rural, con pequenos núcleos de poboación onde as principais actividades son a
agricultura (viñedos da D.O. Ribeira Sacra, castiñeiros, forraxe) e os servizos.
Acolle importantes valores naturais: paisaxes espectaculares arredor do Sil, gorxas e
fervenzas nos seus afluentes e soutos de castiñeiros centenarios.
Cruceiro no lugar de A Cruz (Lumeares)
16. RELEVO
Vista do Canón do Sil desde os cumes do Monte Meda
Esta comarca presenta tres unidades de releve diferenciadas. Ao norte sitúase o val do Sil,
escavado nun profundo canón que acada en zonas os 500 m de desnivel. No centro unha área
achairada situada arredor de 1.000 de altitude, unha superficie de erosión levantada no
Terciario con respecto á Depresión de Lemos, que ten en Montederramo a súa zona máis
baixa. No sur as serras máis altas: o Burgo, San Mamede e Cabeza de Meda, pertencentes ao
Macizo Central e no leste os últimos contrafortes da serra das Cabanas.
17. Vista desde os cumes da Serra do Burgo sobre a
depresión de Montederramo co monte Meda ao fondo.
18. Penedos graníticos no cume da serra do Burgo. A erosión traballou durante séculos as partes máis
duras das cristas das serras do Burgo e San Mamede dando lugar a curiosas formas.
As rochas dominantes son os granitos (sobre todo no sector oriental), as cuarcitas e as lousas.
19. A vexetación dos cumes está dominada polo mato de uces e carqueixas, xestas, piornos,
queirugas... nas abas dos montes hai bosques de bidueiros, capudres, acivros...
Nas zonas avesías máis altas dominan os bidueiros e máis abaixo as reboleiras con rebolos ou
capudres, carballos, acivros, avelairas e algún teixo... Nas abas da solaina atópanse tamén
especies mediterráneas como as sobreiras e os érvedos. Unha parte está repoboada con
piñeiros silvestres.
Cumes do Monte Meda
22. Os capudres conservan os froitos (dos que se
alimentan moitas aves) despois de perder as follas
As follas dos bidueiros tínguense no outono dunha
fermosa cor dourada.
23. Os bosques ben conservados acollen gran
variedade de brións, fungos e liques
Lique “Barba de frade” (Usnea filipendula)
Fungo (Fistulina hepatica)
sobre o toro dunha vella árbore
24. Lagarto arnao (Lacerta lepida)
A fauna é tamén moi abundante e variada: lobo, raposo, corzo, xeneta, xabarín, lebre, perdiz,
aves de rapina e do mato, réptiles, anfibios, insectos, arañas... bosques lobo, xabarín, raposo,
xeneta, gato bravo, corzo, morcego da fraga, morcego de orellas partidas.
25. Cumes graníticos de San Mamede con Cabeza de Manzaneda ao fondo
SERRA DE SAN MAMEDE
Esténdese con dirección NO-SE desde o Alto do Rodicio ata as cabeceiras do Támega. Formada
por xistos e areíscas, que orixinan un relevo de formas redondeadas e suaves con granitos de
dúas micas e algunha cuarcita nos cumes que lle dan á paisaxe un aspecto ruiniforme e de
grandes penedos. O cume máis alto, San Mamede, acada os 1.619 m. Na vertente sur nace o
río Arnoia e varios dos seus afluentes e no norte o Mao e varias cabeceiras do Navea. Nas
nacentes dos ríos Mao e Broil consérvanse mostras de actividade glaciar (pódense observar
depósitos de orixe periglaciar).
Domina as depresións ourensáns de Maceda e A Limia e ten unhas boas vistas sobre as serras
da Queixa, Fial das Corzas e Altos do Samión.
Accedese desde Montederramo por pistas de terra.
28. Aba leste de Cabeza de Meda, co cume de Cabeza de Meda ou Picoña no centro
CABEZA DE MEDA
Pequena serra de cumes redondeados que se pode considerar como uha prolongación cara ao
noroeste da de San Mamede. O punto máis alto é cabeza de Meda, con 1.323 m, lugar de
confluencia entre os concellos de Xunqueira de Espadañedo, Montederramo e Parada do Sil.
É un mirador sobre o Canón do Sil e as depresións de Maceda, ao sur, e Monforte, ao norte.
Accedese por unha estrada asfaltada desde o Alto do Rodicio, ou desde Xunqueira de
Espadañedo pola pista do parque eólico.
29. Vista do Canón do Sil (Parada do Sil) desde o alto de Cabeza de Meda, no primeiro plano uces en flor.
30. Vista da aba NO da serra do Burgo
SERRA DA BURGO
É unha serra de formas suaves con dirección NE-SO, paralela á serra de Queixa, da que a
separa o río Navea polo leste. Os seus cumes son a divisoria das comarcas de Castro Caldelas
e Terra de Trives. Os picos máis altos son A Pena da Cruz, con 1.289 m e O Serro, con 1.211 m
e O Valisco, con 1.203 m. A rocha dominante é o granito de dúas micas. Na vertente oeste
nace o río Edo e varios regatos afluentes do Mao, todos eles tributarios do Sil.
Está ocupada por un parque eólico.
Accedese desde Montederramo ou Castro Caldelas, e polas pistas do parque eólico.
33. Vista da serra das Cabanas desde o Cume da serra do Burgo
SERRA DAS CABANAS
Situada entre os concellos de Ribas de Sil, Castro Caldelas e San Xoán de Río, con orientación
SE-O, rodeada polo leste e norte polo Sil. Ten un perfil suave cara a Castro Caldelas e San
Xoán de Río e cae bruscamente cara ao canón do Sil, onde forma as paredes do canón no
concello de Castro Caldelas. As rochas dominantes son os xistos e gneis con algúns filóns e
cristas de cuarcita.
Na vertente sur nacen varios afluentes do Edo, tributario do Sil.
O cume máis alto nesta comarca é o Arma, con 1.030 m.
34. Miradoiro As Penas de Matacás, cara ao canón do Sil
Desde os montes que caen cara ao canón do Sil hai unhas vistas espectaculares sobre o
mesmo: miradoiro da Pena do Xastre, en Vilarello; Pena das Matacás, en Paradela.
Accedese desde Castro Caldelas pola estrada de Vilarellos, Tronceda e Torbeo. Hai varias
rutas indicadas desde Castro Caldelas ou Abeleda (A Teixeira) que percorren os miradoiros e
chegan ata a Pena do Xastre.
35. RÍOS
Canón do Sil desde o miradoiro de Cabezoás (Parada de Sil)
Agás a nacente do río Castelo, que pertence á cunca do Arnoia, a rede fluvial das Terras de
Caldelas depende do Sil, que percorre o norte da comarca nos concellos de Castro Caldelas, A
Teixeira e Parada do Sil. Os afluentes circulan con dirección sur-norte e salvan, en pouca
distancia, un grande desnivel, desde as alturas de San Mamede, Cabeza de Meda e a Serra do
Burgo (ata máis de 1.500 m) ao fondo do val do Sil, a 300 m de altitude. Todos eles aproveitan
fallas do terreo e encáixanse en canóns nunha boa parte do seu percorrido, escavando gorxas
nas rochas e formando rápidos e fervenzas.
36. Bosques en outono nas abas orientadas ao norte, na Teixeira
Á beira dos ríos consérvase vexetación típica de ribeira: salgueiros, amieiras freixos, fentos, pé de boi...
Nos vales máis abertos e expostos ao sol (en especial no canón do Sil) cultívanse viñedos en socalcos
(pataos, como se chaman na zona) e medran as sobreiras e os érvedos. Nas abas orientadas ao norte
consérvanse carballeiras.
37. Cancaro (Primula vulgaris ). Atópase á
sombra nas ribeiras.
Lentellas de auga (Lemna minor).
Vive nas zonas remansadas.
38. Corvo mariño grande (Phalacrocorax carbo). Inverna en abundancia nos encoros.
A fauna dos ríos deste espazo é moi é moi variada. Os cantís acollen aves de rapina como o falcón
peregrino, lagarteiro peneireiro, aguia real, aguia perdiceira, azor, bufo real...; no río podemos ver corvos
mariños, garzas, parrulos (chupón e cristado), alavancos, merlos rieiros, lavandeiras... Haí tamén gran
variedade de réptis, anfibios e insectos. Nos encoros abondan as aves acuáticas.
39. Muíño na casa da Fervenza,
no curso alto do río Mao, en
Montederramo.
Na contorna dos ríos
consérvase un rico
patrimonio etnográfico e
histórico: muíños,
pontes...
40. RÍO SIL
Nace na Cordilleira Cantábrica e, despois de cruzar a comarca do Bierzo, entra en Galiza pola
depresión de Valdeorras. Entra na comarca no concello de Pontecaldelas, no linde con Ribas
de Sil (comarca de Quiroga) nun percorrido encaixado e totalmente retido no encoro de Santo
Estevo, ata o linde do concello de Parada de Sil con Nogueira de Ramuín (comarca de
Ourense). Xúntase co Miño nos Peares.
En todo o seu percorrido fai de linde entre Ourense e Lugo.
Os principais afluentes na comarca (todos pola marxe esquerda) son o Edo e o Mao.
O Sil entre Castro Caldelas e a comarca Terra de Lemos. Á esquerda da imaxe, en terra de Castrocaldelas, as paredes do
Canón do Sil están formadas polas abas da serra da Cabanas.
41. O río e a súa contorna teñen un grande
interese xeolóxico (pregues, canóns),
paisaxístico, ecolóxico (bosques de
ribeiras e zonas remansadas creadas
polos encoros onde se pode ver unha
interesante avifauna) histórico e
etnográfico.
Unha parte do seu percorrido está
protexido no espazo “Canóns do Sil”.
O Sil desde as Penas de Matacás
en Paradela (Castro Caldelas).
42. Ponte sobre o Sil, na estrada de Ponte Caldelas a Monforte. Detrás as Penas de Matacás.
45. Vista do val do Sil desde o miradoiro das Torgás (Parada de Sil) cara á Teixeira.
46. Vista das paredes do canón en Sober desde o
miradoiro das Torgás coñecido tamén como
“Balcóns de Madrid”, en Parada do Sil. No alto
atópase o santuario das Cadeiras.
47. Catamarán no Sil. O canón do Sil pode
percorrerse por terra para gozar das
impresionantes vistas desde os distintos
miradoiros, ou facer rutas en barco o
embarcadoiros de Castro Caldelas.
Vista desde o barco
48. Canóns do Sil desde o miradoiro de Cabezoás (Parada de Sil).
49. Canón do Sil co monte Meda ao fondo desde o miradoiro do Cotarro en Sober.
50. RÍO EDO
Chamado tamén río de Caldelas. Fórmase a partir de varios regos que baixan da Serra do Burgo por
terreos do concello de Castro Caldelas. Os principais afluentes son o Vaos e Ponte Batán, pola esquerda e
o Castoi e Ferreiros, pola dereita (que baixan da serra das Cabanas). Xúntase ao Sil no linde coa Teixeira.
Os cursos altos e medio son de pendentes suaves e no curso baixo encáixase para salvar o desnivel de
case 700 m que hai desde a penichaira de Castro Caldelas ata o Sil.
Na súa contorna consérvanse bosques dun grande valor ecolóxico.
Val do Edo en terreo de
Castro Caldelas. Desde
as terras altas de
Pontecaldelas o Edo
forma un estreito val
encaixado e descende
bruscamente cara ao Sil.
51. Río de Caldelas ou Edo en
Castro Caldelas
Ponte medieval sobre o río Vaos
en Lumeares (A Teixeira).
54. Rego do Porto (Río Edo)
Poboeiros (Castro Caldelas)
Desembocadura do Edo no Sil
55. O Edo, na desembocadura no Sil,
no encoro de Santo Estevo.
56. Encoro no Mao
RÍO MAO
O Mao ou Mau recolle as augas da vertente norte de San Mamede e da oeste da Serra do
Burgo, percorre a penichaira de Montederramo e desde alí cae ao Sil formando un cavorco
con rápidos e fervenzas. Os principais afluentes son o Alavenche, o Broil e o Covas.
57. Cavorco do Mao.
No río Mao forma un profundo canón entre
paredes graníticas entre os concellos de Parada
de Sil e A Teixeira, antes de desembocar no Sil,
no que abondan os rápidos e pequenas
fervenzas e pozas.
62. Rego de Fiós (Río do Batán).
Un afluente do Sil en Parada do Sil
63. AS ÁRBORES
Bosque no canón do Edo
As árbores máis abundantes son os bidueiros, os rebolos, e algunhas sobreiras e érvedos. Nos
arredores das poboacións abondan os soutos onde se atopan exemplares de castiñeiros
monumentais.
64. O outono acentúa o contraste entre as plantas de folla caediza, típicas das fraga atlántica e as de folla perenne da
vexetación mediterránea.
65. Bidueiros en Montederramo.
O bidueiro ou bido (Betula celtiberica) é unha árbore de crecemento rápido que gosta das zonas húmidas de media e
grande altitude. Pode acadar os 20 m de altura e ata 100 anos. Os bidueiros forman bosques mestos (bidueirais ou
biduídos). Medran formando rodais arredor das árbores vellas ou mortas.
A madeira é branda e lixeira. Úsase para facer cestos, zocas, culleres...
67. Pradairo de San Paio de Abeleda (Castro Caldelas).
Mide 3 m de contorno e está situado na entrada do mosteiro, acompañado dun carballo.
68. Os soutos mansos son plantacións de castiñeiros enxertados. Noutros tempos ocuparon grandes superficies en Galiza
polo aproveitamento da madeira e a castaña. Os castiñeiros bravos atópanse mesturados con outras especies en moitos
bosques naturais por todo o territorio.
70. Castiñeiro en Trambolosríos (Parada do Sil). No souto do lugar, preto dunha construción abandonada.
Está incluído no CATÁLOGO DE ÁRBORES SENLLEIRAS DA XUNTA DE GALIZA
71. Canón do Mao (Parada de Sil)
Vese seguindo a ruta do canón do Mao que vai
desde Forcas a San Lourenzo de Barxacova.
Castiñeiro de Pedra do Sol (Montoedo, A Teixeira)
-11,56 m de perímetro.
75. Piñeiro manso en Lumeares
(A Teixeira).
Atópase a pé da estrada que
vai ao canón do Sil desde
Lumeares. Mide 3,90 m de
perímetro.
76. ESPAZOS PROTEXIDOS
LIC CANÓN DO SIL
Espazo de 5.914 ha compartido coa provincia de Lugo. Nesta comarca inclúe un tramo da
ribeira do Canón do Sil no concello de Parada do Sil.
O curso do río está retido polo encoro de San Estebo, construído en 1955.
A zona presenta características mediterráneas con precipitacións escasas e concentradas no
inverno e unha grande amplitude térmica, o que da lugar a unha grande diversidade
biolóxica.
O maior interese deste espazo reside na espectaculidade das paisaxes do canón do Sil, de
grande valor xeolóxico, e ecolóxico. Ten ademais un grande interese cultural e etnográfico
ligado á Ribeira Sacra.
77. O Bidueiral no outono
BIDUEIRAL DE MONTEDERRAMO
Espazo que inclúe terreos de monte baixo e bosques (1.984 ha) situados nas abas orientadas
cara ao norte da Serra de San Mamede, nos concellos de Montederramo e Vilar de Barrio.
Distínguese pola altitude á que está, entre os 1.000 e os 1.619 m, e por ser un dos bidueirais
situados máis ao sur de Galiza. Acolle unha grande cantidade de exemplares centenarios entre
os que se atopa unha importande biodiversidade.