Heograpikal,morpolohikal at ponolohikal na varayti ng wika

2. Heograpikal na Varayti
ng Wika

3. • Nagiging salik ang heograpiya o lugar ng
nagsasalita sa pagkakaroon ng varayti ng wika.
Dahil ang Pilipinas ay isang archipelago na
nahahati ng katubigan at kapatagan, at
napaghihiwalay ng mga pulo at kabundukan,
hindi maiiwasang makalikha ng sariling kultura o
paraan ng pamumuhay ang mga taong sama-
samang naninirahan sa isang partikular na pulo o
lugar.

4. • Kasabay ng nabubuong kultura ang
pagbuo rin ng wika sapagkat ang
kultura ay kabuhol ng wika.
• Ito ang dahilan kung bakit sa
magkakahiwalay at magkakaibang
lugar, ang iisang bagay o konsepto ay
nagkakaroon ng magkaibang
katawagan

5. MGA HALIMBAWA NG
HEOGRAPIKAL NA VARAYTI
NG WIKA

6. Salita: Ibon
Filipino-ibon
Sinugbuanong Binisaya- langgam
Salita: mangutang
Filipino: manghiram ng pera
Pampanga: magtanong ng
direksiyon

7. Morpolohikal na
Varayti ng Wika

8. Hindi lamang ang lokasyon ng mga lugar at
ang magkakaibang kultura na lumilikha ng
magkakaibang katawagan at kahulugan ang
nagiging dahilan ng varayti sa wika. Ang
iba't ibang paraan ng PAGBUO ng SALITA
ng mga taong kabilang sa iba't ibang
kultura ay nagiging salik din sa varayti ng
wika.

9. Basahin ang mga pahayag:
A. "napatak ang mga
dahon"
B. "nasuray ang dyipni"
C. "mapurol ang ulo"

10. Pansinin ang pagbuo ng mga salitang "napatak" at
"nasuray". Sa ilang lalawigang Tagalog gaya ng
Batangas, ang pandiwa (verb) o salitang nagpapakita
ng aksiyon o kilos ay nakabanghay sa unlaping /na-/
tulad ng naiyak, naulan, nakanta at natakbo. Sa
maynila ang pandiwa ay nakabanghay sa gitlaping /-
um-/ gaya ng umiiyak, umuulan, kumakanta, at
tumatakbo
Kaya sa Maynila, ang napatak ay pumapatak at ang
nasuray ay sumusuray

11. Dahil sa iba-iba ang wikang ginagamit
sa iba't ibang lugar, nagkakaiba rin ang
paraan ng pagbuo ng salita ng mga
naninirahan sa mga ito. Ang
pagkakaibang ito sa pagbuo ng mga
salita dahil sa paglalapi ang tinatawag
na Morpolohikal na Varayti ng Wika.

12. Ponolohikal na Varayti ng
Wika

13. • Bukod sa mga pagkakaiba sa
katawagan at kahulugan (heograpikal
na varayti), anyo at ispeling
(morpolohikal na varayti),
nagkakaroon din ng pagbabago sa
bigkas at tunog ng mga salita ayon sa
pangkat ng mga taong gumagamit nito.

14. • Sa paglikha ng kani-kaniyang
wika, hindi maiiwasang malikha rin
ang magkakaibang tunog at bigkas
ng mga salita. Nagkakaroon ng
kani-kaniyang dialectal accent ang
bawat lugar.

15. Halimbawa sa Bisaya, nagkakapalitan ang bigkas
ng /e/ at /i/ at ng /o/ at /u/. Maaring ang maging
bigkas ng isang bisaya sa "pera" ay "pira", ang
"pitaka" ay "petaka", ang "kuya" ay "koya" at ang
"bola" ay "bula". Mali ba ang ganitong pagbigkas?
Ang sagot at hindi, sapagkat ang nagsasalitóa ay
bumibigkas ayon sa kanyang dialectal accent.

16. Ang pagkakaiba-ibang ito sa bigkas at tunog ng mga
salita ang tinatawag na varayti sa ponolohiya.
HALIMBAWA
• OFTEN
• ORGANIZATION
• ADIDAS
• NIKE
• TODAY
• CENTENNIAL
• MILLENNIUM
• ACCURATE

17. Tandaan:
•Sa heograpikal na varayti, nasa katawagan at
kahulugan ng salita ang pagkakaiba. Sa
morpolohikal na varayti, ang pagkakaiba ay
nasa anyo at ispeling ng salita at hindi sa taglay
na kahulugan nito. Samantala, sa ponolohikal na
varayti, nasa bigkas at tunog ng salita ang
pagkakaiba.