Inilalahad dito ang kahulugan at halimbawa ng heograpikal, morpolohikal at ponolohikal na varayti ng wika

1. Heograpikal, Morpolohikal, at
Ponolohikal na Varayti ng Wika
Inihanda ni Lawrence F. Cobrador

2. Heograpikal na Varayti ng Wika
• Nagiging salik ang heograpiya o lugar ng
nagsasalita sa pagkakaroon ng varayti ng wika.
Dahil ang Pilipinas ay isang archipelago na
nahahati ng katubigan at kapatagan, at
napaghihiwalay ng mga pulo at kabundukan, hindi
maiiwasang makalikha ng sariling kultura o
paraan ng pamumuhay ang mga taong sama-
samang naninirahan sa isang partikular na pulo o
lugar.

3. Heograpikal na Varayti ng Wika
• Kasabay ng nabubuong kultura ang pagbuo rin ng
wika sapagkat ang kultura ay kabuhol ng wika.
• Ito ang dahilan kung bakit sa magkakahiwalay at
magkakaibang lugar, ang iisang bagay o konsepto
ay nagkakaroon ng magkaibang katawagan.

4. Heograpikal na Varayti ng Wika
• Halimbawa:
Salita: Ibon
Filipino- ibon Sinugbuanong Binisaya- langgam
Samakatuwid, isang salita ngunit magkaiba ng kahulugan sa dalawang
magkaibang wika.

5. Heograpikal na Varayti ng Wika
• Halimbawa:
Salita: mangutang
Filipino: manghiram ng pera
Pampanga: magtanong ng direksiyon
Salita: maganda Salita: oras
Filipino: kaakitakit Filipino: panahon
Samar: mahusay Pangasinan: hugas

6. Morpolohikal na Varayti ng Wika
• Hindi lamang ang lokasyon ng mga lugar at ang
magkakaibang kultura na lumilikha ng
magkakaibang katawagan at kahulugan ang
nagiging dahilan ng varayti sa wika. Ang iba’t
ibang paraan ng PAGBUO ng SALITA ng mga taong
kabilang sa iba’t ibang kultura ay nagiging salik
din sa varayti ng wika.

7. Morpolohikal na Varayti ng Wika
• Basahin ang mga pahayag:
A. “napatak ang mga dahon”
B. “nasuray ang dyipni”
C. “mapurol ang ulo”

8. Morpolohikal na Varayti ng Wika
• Pansinin ang pagbuo ng mga salitang “napatak” at
“nasuray”. Sa ilang lalawigang Tagalog gaya ng Batangas,
ang pandiwa (verb) o salitang nagpapakita ng aksiyon o
kilos ay nakabanghay sa unlaping /na-/ tulad ng naiyak,
naulan, nakanta at natakbo. Sa maynila ang pandiwa ay
nakabanghay sa gitlaping /-um-/ gaya ng umiiyak,
umuulan, kumakanta, at tumatakbo.
• Kaya sa Maynila, ang napatak ay pumapatak at ang
nasuray ay sumusuray.

9. Morpolohikal na Varayti ng Wika
Dahil sa iba-iba ang wikang ginagamit sa iba’t
ibang lugar, nagkakaiba rin ang paraan ng
pagbuo ng salita ng mga naninirahan sa mga
ito. Ang pagkakaibang ito sa pagbuo ng mga
salita dahil sa paglalapi ang tinatawag na
Morpolohikal na Varayti ng Wika.

10. Ponolohikal na Varayti ng Wika
•Bukod sa mga pagkakaiba sa katawagan at
kahulugan (heograpikal na varayti), anyo at
ispeling (morpolohikal na varayti),
nagkakaroon din ng pagbabago sa bigkas at
tunog ng mga salita ayon sa pangkat ng mga
taong gumagamit nito.

11. Ponolohikal na Varayti ng Wika
• Sa paglikha ng kani-kaniyang wika, hindi maiiwasang
malikha rin ang magkakaibang tunog at bigkas ng mga
salita. Nagkakaroon ng kani-kaniyang dialectal accent
ang bawat lugar. Halimbawa sa Bisaya, nagkakapalitan
ang bigkas ng /e/ at /i/ at ng /o/ at /u/. Maaring ang
maging bigkas ng isang bisaya sa “pera” ay “pira”, ang
“pitaka” ay “petaka”, ang “kuya” ay “koya” at ang
“bola” ay “bula”. Mali ba ang ganitong pagbigkas? Ang
sagot at hindi, sapagkat ang nagsasalit6a ay bumibigkas
ayon sa kanyang dialectal accent.

12. Ponolohikal na Varayti ng Wika
• Ang pagkakaiba-ibang ito sa bigkas at tunog ng mga salita ang
tinatawag na varayti sa ponolohiya.
Halimbawa:
often today
organization centennial
Adidas millennium
Nike accurate

13. Tandaan:
•Sa heograpikal na varayti, nasa katawagan
at kahulugan ng salita ang pagkakaiba. Sa
morpolohikal na varayti, ang pagkakaiba ay
nasa anyo at ispeling ng salita at hindi sa
taglay na kahulugan nito. Samantala, sa
ponolohikal na varayti, nasa bigkas at tunog
ng salita ang pagkakaiba.