Bài Giảng Bệnh Bò Điên

1. bÖnh bß ®iªn
bÖnh bß ®iªn
(BSE: Bovine Spongiform Encephalopathy)
(BSE: Bovine Spongiform Encephalopathy)
TS. NguyÔn H÷u Nam
TS. NguyÔn H÷u Nam

2. BÖnh bß ®iªn lµ mét bÖnh míi, tr­êng hîp
®Çu tiªn ®­îc ph¸t hiÖn ë Anh n¨m 1986. §Õn
n¨m 1989 con sè bß ®iªn cña n­íc Anh ®· lªn
tíi 7228 tr­êng hîp vµ tíi n¨m 1992 sè l­îng
bß ®iªn gia t¨ng ®Õn 37280 con. §©y lµ thêi
®iÓm bÖnh bß ®iªn ph¸t triÓn m¹nh nhÊt ë n­íc
Anh. N¨m 2000 bÖnh bß ®iªn kh«ng chØ dõng
l¹i ë n­íc Anh vµ c¸c n­íc l¸ng giÒng, bÖnh ®·
lan sang hÇu hÕt c¸c n­íc EU. N¨m 2001-2002
NhËt B¶n ®· ph¸t hiÖn ra 5 tr­êng hîp bß ®iªn.
§iÒu nµy chøng minh bÖnh bß ®iªn kh«ng chØ
bã hÑp ë Ch©u ¢u mµ bÖnh ®· lan sang c¶
Ch©u ¸.

3. MÆc dï tû lÖ bÖnh trªn bß thÊp (3-5%) nh­
ng nh÷ng tæn thÊt cña bÖnh bß ®iªn g©y ra ®èi
víi nÒn kinh tÕ rÊt lín do luËt cÊm nhËp khÈu
thÞt bß tõ c¸c n­íc cã bÖnh bß ®iªn.
BÖnh cã tªn gäi n«m na lµ Mad cow hay bß
“ ”
®iªn. BÖnh cã ®Æc ®iÓm g©y suy tho¸i thÇn
kinh, tiÕn triÓn vµo hÖ thÇn kinh trung ­¬ng cña
bß. BÖnh tÝch chñ yÕu ®Ó ph©n biÖt víi c¸c
bÖnh kh¸c lµ quan s¸t vi thÓ thÊy hiÖn t­îng
xuÊt hiÖn nhiÒu kh«ng bµo ë mét sè vïng tËp
hîp tÕ bµo thÇn kinh (Nucleus) vµ ë vïng tËp
hîp c¸c sîi d©y thÇn kinh (Neutropil) g©y c¶m
gi¸c nh­ ta quan s¸t mÆt c¾t cña miÕng bät
biÓn (®Öm mót).

4. Do vËy, c¸c t¸c gi¶ ®Æt tªn lµ BÖnh viªm xèp
“
n·o bß (TiÕng Anh:
” Bovine Spongiform
Encephalopathy - Madcow disease; tiÕng Ph¸p:
EncÐphalopathie Spongiforme Bovine, Maladie
de la Vache Folle
 T¸c nh©n g©y bÖnh bß ®iªn
 Víi triÖu chøng vµ bÖnh tÝch cña bß bÖnh lµm
ng­êi ta liªn t­ëng tíi c¸c bÖnh do virus chËm
(Slow virus) g©y ra. Sau khi nghiªn cøu, t×m
hiÓu nguyªn nh©n g©y bÖnh, c¸c nhµ khoa häc
®· kÕt luËn: bÖnh bß ®iªn do virus chËm g©y ra.
Virut chËm hay cßn gäi lµ virut kh«ng quy ­íc
hay tªn kh¸c lµ Prion .

5.  Prion lµ g× ?
 B¶n th©n Prion lµ tõ ghÐp cña hai ch÷ Protein
vµ Ion, nã kh«ng ph¶i lµ vi sinh vËt (KST, VK
hay virus) mµ nã lµ mét tiÓu phÇn Protein g©y
nhiÔm, cã kh¶ n¨ng tù nh©n lªn nh­ng kh«ng
cÇn cã th«ng tin di truyÒn ®­îc l­u gi÷ trong
AND hay trong ARN nµo ®ã.
 Prion cã søc ®Ò kh¸ng rÊt lín víi:
 NhiÖt ®é s«i ë ¸p suÊt khÝ quyÓn
 Tia tö ngo¹i
 Men NDAza víi liÒu 100mg/ml
 Zn2+ víi liÒu 25mM

6.  Sù ph¸t hiÖn ra Protein cã kh¶ n¨ng g©y bÖnh
®· lµm ®¶o lén quan niÖm hiÖn thêi vÒ tÝnh sinh
bÖnh, trong ®ã ph¶i cã AND hoÆc ARN l­u gi÷
th«ng tin di truyÒn ®Ó tæng hîp Protein vµ sau
®ã Protein sÏ g©y lªn bÖnh.
 §Æc tÝnh sinh häc, ho¸ lý, miÔn dÞch vµ sinh
bÖnh cña Prion.
 Prion lµ mét tiÓu phÇn Protein kh«ng cã axÝt
nh©n ngoµi ra nã kh«ng bÞ ph©n huû bëi c¸c
men tiªu ho¸ Protein (Protease) b¶n th©n nã cã
thÓ tù nh©n lªn trong c¬ thÓ ®éng vËt vµ g©y
bÖnh.
 Prion kh«ng kÝch thÝch t¹o miÔn dÞch ®èi víi vËt
chñ (bß) mµ nã g©y bÖnh.

7.  Prion kÝch thÝch t¹o miÔn dÞch ®èi víi ®éng vËt
phßng thÝ nghiÖm.
 Formol kh«ng lµm v« ho¹t ®­îc Prion
 ChØ cã axit Formic míi v« ho¹t ®­îc Prion.
 Nh­ vËy Protein g©y nhiÔm nµy rÊt ®Æc biÖt:
- Nh©n lªn kh«ng cÇn th«ng tin di truyÒn
- Kh«ng bÞ biÕn tÝnh bëi nhiÖt.
- Kh«ng bÞ v« ho¹t bëi ho¸ chÊt
- Kh«ng bÞ ph©n huû bëi Proteaza
- Kh«ng kÝch thÝch s¶n sinh kh¸ng thÓ.
§iÒu nµy lµm ®¶o lén quan niÖm vÒ nguyªn
nh©n bÖnh tõ x­a tíi nay cña c¸c nhµ bÖnh lý
häc.

8.  §Æc tÝnh truyÒn l©y cña Prion.
 Theo c¸c tµi liÖu n­íc ngoµi, thùc chÊt bÖnh bß
®iªn chØ cã kh¶ n¨ng truyÒn lan (Transmissible)
chø kh«ng truyÒn l©y (Non – contagious).
 Khi quan s¸t vi thÓ cña n·o bß bÞ bÖnh ta chØ
thÊy bÖnh tÝch ®iÓn h×nh lµ cã c¸c kho¶ng trèng
(kh«ng bµo) ë c¸c tÕ bµo thÇn kinh vµ c¸c sîi
thÇn kinh.
 Kh«ng cã dÊu hiÖu vÒ viªm hay nh÷ng tæn th­
¬ng huû myelin trong hÖ TKTW.
 Kh«ng cã bÊt kú mét chÊt bÊt th­êng sinh ho¸
hay tÕ bµo trong m¸u hay dÞch n·o tñy.

9.  Kh«ng cã c¸c VSV trong n·o cña c¸c c¸ thÓ bÞ
nhiÔm, khi xÐt nghiÖm cã sù biÕn ®æi ®Æc hiÖu
trong hÖ TKTW vµ cã sù tÝch tô Protein b×nh th­
êng Prp-c (Normal Cellular Prion Protein) víi
mét ®ång d¹ng g©y bÖnh Prp-sc (Proteinase
Resistant Prion Protein).
 C¸c ®Æc tÝnh lý ho¸ cña Protein g©y bÖnh nµy
kh¸c víi Protein b×nh th­êng, chÊt siªu läc tõ
chÊt nghiÒn cña n·o cã tÝnh truyÒn bÖnh rÊt
cao.
 Tuy nhiªn tÝnh l©y nhiÔm cßn phô thuéc vµo l­
îng tiªm hoÆc ®­êng truyÒn bÖnh:
 Tiªm mÇm bÖnh qua n·o lµ cã hiÖu lùc nhÊt, ®­
êng tiªu ho¸ cho hiÖu qu¶ kÐm h¬n.

10.  Kh¶ n¨ng g©y nhiÔm cña Prion bÞ gi¶m sót do
t¸c ®éng cña c¸c chÊt lµm biÕn tÝnh Protein,
trong khi ®ã nã kh«ng bÞ h­ háng bëi c¸c ph­
¬ng ph¸p vËt lý, ho¸ häc lµm gi¸ng ho¸ c¸c axÝt
Nucleic.
 S.B.Prusiner vµ céng sù ®· ®Ò xuÊt gi¶ thiÕt vÒ
bÖnh BÖnh hËu sao m· (
“ ” Maladie
posttranscriptionelle) cã liªn quan ®Õn sù mÊt
trËt tù trong s¾p xÕp di truyÒn tæng hîp Protein,
dÉn tíi sù tÝch tô cña mét Protein b×nh th­êng
d­íi d¹ng ho¸ sinh miÔn dÞch bÖnh lý trong hÖ
thÇn kinh trung ­¬ng.

11.  §­êng truyÒn lan cña bÖnh.
 MÆc dï vÉn ch­a x¸c ®Þnh ®­îc hoµn toµn c¸c
®­êng truyÒn bÖnh bß ®iªn nh­ng ®· cã mét sè
th«ng tin ®¸ng tin cËy vÒ ®­êng truyÒn cña
bÖnh nµy.
 BÖnh bß ®iªn x¶y ra ë Anh cã thÓ do sù kÕt hîp
cña nhiÒu yÕu tè liªn quan tíi tíi viÖc thay ®æi
khÈu phÇn ¨n cña bß.
 Tr­íc nh÷ng n¨m1980 bét thÞt vµ bét x­¬ng ®­
îc bæ sung vµo thøc ¨n cho bß ®Ó t¨ng hµm l­
îng Protein, Canxi, Ph«tpho, nh»m n©ng cao
…
n¨ng suÊt cho ®µn bß.

12.  Tõ nh÷ng n¨m 1970, viÖc chÕ biÕn bét x­¬ng,
bét thÞt b»ng c¸ch cho tÊt c¶ c¸c s¶n phÈm phô
cña lß mæ vµo nh÷ng thïng lín víi nhiÖt ®é cao
vµ ¸p suÊt cao, ngoµi ra ng­êi ta cßn sö dông
c¸c dung m«i chiÕt t¸ch.
 C«ng viÖc nµy rÊt ®éc h¹i vµ vÊt v¶ nªn ng­êi
ta ®· huû bá quy tr×nh nµy.
 Thay vµo ®ã lµ mét quy tr×nh míi b»ng viÖc xö lÝ
nhiÖt liªn tôc ë nhiÖt ®é thÊp h¬n, kh«ng cã
chÊt chiÕt suÊt dung m«i.
MÆt kh¸c, do t¨ng c¸c s¶n phÈm phô tõ cõu ®­
îc dïng lµm thøc ¨n bæ xung cho bß.

13.  Trong quy tr×nh chÕ biÕn míi, cã thÓ kh«ng tiªu
diÖt ®­îc bÖnh Scrapie (BÖnh ngøa ë cõu, mét
trong nh÷ng bÖnh do Prion g©y nªn) nªn c¸c
t¸c nh©n g©y bÖnh Scrapie cã thÓ x©m nhËp
d©y truyÒn vµo thøc ¨n cho bß.
 Tuy nhiªn, bÖnh bß ®iªn kh¸c víi bÖnh Scrapie,
nÕu nh­ nh÷ng yÕu tè kÓ trªn lµ tiÒn ®Ò dÉn tíi
bÖnh bß ®iªn th× t¸c nh©n g©y bÖnh Scrapie ë
cõu ®· cã nh÷ng biÕn ®æi, nã cã thÓ lµ mét
d¹ng ®ét biÕn. Mét khi ®· h×nh thµnh bÖnh bß
®iªn t¸c nh©n Prp - sc cã thÓ t¸i quay vßng
trong ®µn bß do c¸c s¶n phÈm tõ bß (Specified
Bovine Material) còng ®­îc sö dông lµm bét
thÞt, bét x­¬ng, cµng lµm t¨ng thªm nguy c¬
nhiÔm bÖnh.

14.  Trong lóc ®ã ng­êi ta cho r»ng bÖnh Scrapie
l©y lan do cõu ¨n nhau thai sau khi ®Î. VÒ sau
ng­êi ta cho r»ng trong nhau thai cõu cã mang
mÇm bÖnh lµm l©y lan ra m«i tr­êng vµ cã thÓ
con vËt bÞ l©y qua ®­êng tiªu ho¸, tiÕp xóc,
truyÒn däc tõ mÑ sang con sau khi mang thai.
 §Õn n¨m 1988 ng­êi ta míi chøng minh ®­îc
r»ng bÖnh bß ®iªn chØ truyÒn qua ®­êng tiªu
ho¸.
 MÇm bÖnh vµ nguån g©y bÖnh chÝnh lµ bét thÞt,
bét x­¬ng chÕ tõ loµi nhai l¹i. Sau 6 n¨m cÊm
dïng bét thÞt, bét x­¬ng lµm thøc ¨n cho bß
(1989 -1995), nh÷ng con bß d­íi 6 th¸ng tuæi
®· ®­îc theo dâi vµ thÊy r»ng tû lÖ bß m¾c
bÖnh bß ®iªn gi¶m ®¸ng kÓ.

15.  Ngoµi ra, BÖnh bß ®iªn cã thÓ truyÒn tõ mÑ
sang con (trong thêi gian mang thai) víi tû lÖ
10%.
 GÇn ®©y Na Uy ®· cã th«ng b¸o viªm n·o xèp
bß x¶y ra ë mÌo vµ nguyªn nh©n lµ do mÌo ¨n
thøc ¨n nhËp khÈu.
 ViÖc lo¹i bá thøc ¨n cã chøa bét thÞt, bét x­¬ng
cã nguån gèc tõ loµi nhai l¹i chØ h¹n chÕ chø
ch­a thanh to¸n ®­îc bÖnh vµ míi ®©y mét lo¹i
bß rõng (Tragelaphus Stepieros) ë v­ên thó
Marwell Zoological Park ë Hampshire còng ®·
bÞ l©y bÖnh bß ®iªn (Kirwood vµ Cunningham
1994).

16.  VÒ hiÖn t­îng l©y bÖnh bß ®iªn sang ng­êi th×
ch­a cã mét c«ng tr×nh nghiªn cøu nµo chøng
minh døt kho¸t do kh«ng thÓ g©y bÖnh thùc
nghiÖm trªn ng­êi, h¬n n÷a bÖnh cã thêi gian ñ
bÖnh rÊt l©u trong khi ®ã bÖnh bß ®iªn míi xuÊt
hiÖn h¬n 10 n¨m trë l¹i ®©y.
 G©y bÖnh nh©n t¹o b»ng c¸ch tiªm truyÒn c¸c
m« bµo bÞ « nhiÔm nÆng (chÊt chiÕt n·o cña
®éng vËt bÞ bÖnh ch¼ng h¹n) vµo n·o cña ®éng
vËt phßng thÝ nghiÖm.
 Ngµy 2/3/1990 t¹p chÝ Veterinary Record ®·
cho biÕt bÖnh cã kh¶ n¨ng l©y truyÒn cho bß
qua ®­êng tÜnh m¹ch vµo n·o (b»ng chÊt
nhiÔm bÖnh) vµ cho chuét qua ®­êng miÖng.

17.  Còng trong thêi gian ®ã ng­êi ta ®· ph¸t hiÖn
bÖnh trªn mÌo nhµ ë Anh vµ khi dÞch bÖnh nµy
ph¸t triÓn cho thÊy: mçi tuÇn ®· cã 300 mÌo bÞ
bÖnh, mét con b¸o vµ mét con s­ tö ë v­ên thó
còng lµ n¹n nh©n cña bÖnh.
 Vµo th¸ng 6, th¸ng 7 n¨m 1996 thêi k× khñng
ho¶ng cña bÖnh bß ®iªn, bÖnh ®· lan trµn sang
khu vùc cõu vµ dª.
 Còng n¨m 1996, nhµ nghiªn cøu Noelle Bond
®· ph¸t hiÖn mét con khØ ®Çu chã vµ hai con v­
în c¸o (Nicrocebus murinus) ë v­ên thó Mont
Pellia cña Ph¸p ®· m¾c bÖnh bß ®iªn.
 Loµi v­în c¸o rÊt nh¹y c¶m víi viÖc truyÒn
bÖnh qua ®­êng tiªu ho¸.

18.  V­în c¸o dµi 12 cm, nÆng gÇn 100g, tuæi thä
kh«ng qu¸ 10 n¨m, d­íi con m¾t c¸c nhµ khoa
häc ®©y lµ con vËt lÝ t­ëng ®Ó nghiªn cøu bÖnh
bß ®iªn cã l©y sang ng­êi hay kh«ng.
 Trong thùc nghiÖm ng­êi ta ®· g©y nhiÔm cho
hai con v­în c¸o. Mét con cho ¨n 0,5g n·o bß
bÞ bÖnh bß ®iªn (t­¬ng ®­¬ng víi mét ng­êi
nÆng 70kg), con thø hai cho ¨n l­îng n·o gÊp
®«i, chia hai lÇn c¸ch nhau hai th¸ng. KÕt qu¶
c«ng tr×nh ®­îc c«ng bè thËt ®¸ng kinh ng¹c.
Trong khi c¸c con vËt kh«ng cã biÓu hiÖn cña
triÖu chøng rèi lo¹n thÇn kinh nµo, ng­êi ta giÕt
chóng sau 7 th¸ng truyÒn bÖnh vµ xÐt nghiÖm
bÖnh lý tæ chøc häc c¸c t¸c gi¶ ®· ph¸t hiÖn
thÊy bÖnh tÝch nh­ bÖnh bß ®iªn.

19.  TriÖu chøng l©m sµng
TriÖu chøng chung chñ yÕu lµ hiÖn t­îng vÒ
thÇn kinh. Lóc ®Çu ©m thÇm, sèt nhÑ nªn khã
ph¸t hiÖn. Chñ yÕu lµ biÓu hiÖn rèi lo¹n vÒ thÇn
kinh c¶m gi¸c vµ vËn ®éng. Nh¹y c¶m víi ¸nh
s¸ng, tiÕng ®éng, t¨ng tÝnh h­ng phÊn, thay ®æi
b¶n tÝnh vµ tiÕn triÓn chËm dÇn ®Õn c¸i chÕt.
Sù chó ý cña ng­êi ch¨n nu«i bÞ thu hót ®Çu
tiªn bëi sù thay ®æi tËp tÝnh cña con vËt vµ nã
trë nªn dÔ bÞ kÝch thÝch vµ sî sÖt. Ng­êi ta quan
s¸t thÊy vËt m¾c bÖnh mÊt ®i b¶n n¨ng sèng
thµnh ®µn. Trong qu¸ tr×nh gÆm cá nã th­êng
t¸ch xa ®µn.

20. §a sè con vËt hay ®¸ ch©n khi v¾t s÷a, thØnh
tho¶ng co giËt c¬ nhÑ, lóc l¾c ®Çu, ch©n sau
yÕu, hay vÊp ng· vµ mÊt ®i sù nhÞp nhµng cña
sù vËn ®éng, kh«ng tu©n theo sù ®iÒu khiÓn
cña chñ nu«i. Khi ®i, ®Çu nghiªng sang mét
phÝa, kªu rèng lªn.
 §Æc biÖt con vËt dÔ bÞ kÝch thÝch víi c¸c yÕu tè
kh¸ch quan nh­:
 Sù kÝch thÝch cña ¸nh s¸ng: Con vËt bÞ kÝch
®éng rÊt m¹nh cã thÓ co giËt hoÆc nh¶y chåm
lªn, m¾t më to kh«ng chíp khi ta lµm thÝ
nghiÖm thö sù nh¹y c¶m víi ¸nh s¸ng cña bß
(lµm ®éng t¸c t¾t ®Ìn vµ bËt ®Ìn).

21.  Sù kÝch thÝch cña ©m thanh: Con vËt còng cã
biÓu hiÖn nh¹y c¶m ®èi víi ©m thanh.
 Sù kÝch thÝch c¬ häc vµo da: Dïng vËt nhän
ch©m vµo da con vËt bÞ bÖnh con vËt cã nh÷ng
ph¶n øng râ rÖt. Nã cã nh÷ng biÓu ®Æc biÖt vÒ
vËn ®éng. Còng tuú tõng con vËt bÖnh mµ t­
¬ng øng víi nh÷ng vïng da mµ khi ta kÝch thÝch
vµ cã biÓu hiÖn bÊt th­êng vÒ c¶m gi¸c (qu¸
nh¹y c¶m). C¸c rèi lo¹n trªn cã thÓ kh«ng xuÊt
hiÖn ®ång thêi ë bß bÞ bÖnh.
 C¸c triÖu chøng nghiªm träng t¨ng dÇn lªn:
 S¶n l­îng s÷a gi¶m, gÇy yÕu, con vËt trë lªn
hung d÷ ch¹y lo¹n lªn, lao ®Çu vµo t­êng run
rÈy råi ng· liÖt råi chÕt

22.  C¸i chÕt ®Õn tõ tõ, con vËt n»m phñ phôc vµ
chÕt kh«ng ®au ®ín. Thêi gian kÐo dµi cña
bÖnh rÊt thay ®æi, sau khi xuÊt hiÖn c¸c triÖu
chøng ®Õn khi chÕt th­êng tõ 7 ngµy ®Õn nhiÒu
th¸ng, ®a sè th­êng tõ 6 - 8 tuÇn.
 BÖnh tÝch
 + BÖnh tÝch ®¹i thÓ kh«ng ®iÓn h×nh
 + BÖnh tÝch vi thÓ: BÖnh bß ®iªn thuéc c¸c
bÖnh suy tho¸i thÇn kinh ®­îc tËp hîp d­íi
thuËt ng÷ bÖnh n·o d¹ng xèp. B»ng c¸ch xÐt
nghiÖm vi thÓ tæ chøc thÇn kinh vµ c¶ n·o vËt
nghi ngê sau khi chÕt x¸c minh ch¾c ch¾n sù
cã mÆt cña bÖnh.

23.  C¸c bÖnh tÝch vi thÓ chñ yÕu th­êng thÊy ë
hµnh tuû.
 Khi quan s¸t vi thÓ cña n·o bß bÞ bÖnh ta chØ
thÊy bÖnh tÝch ®iÓn h×nh lµ cã c¸c kho¶ng trèng
(kh«ng bµo) ë c¸c tÕ bµo thÇn kinh vµ c¸c sîi
thÇn kinh.
 §©y lµ bÖnh tÝch ®Æc tr­ng cho bÖnh bß ®iªn,
hiÖn nay ng­êi ta vÉn ch­a t×m thÊy c¸c bÖnh
tÝch vi thÓ còng nh­ ®¹i thÓ ®Æc tr­ng kh¸c cho
c¨n bÖnh.
Tải bản FULL (file ppt 44 trang): bit.ly/36fFZOZ
Dự phòng: fb.com/TaiHo123doc.net

24.  DÞch tÔ häc cña bÖnh
 BÖnh x¶y ra quanh n¨m kh«ng phô thuéc vµo
mïa vô, tÝnh dôc, gièng bß hay thêi s¶n xuÊt
(cho s÷a hay cã chöa ). Tuy nhiªn bÖnh chØ
…
gÆp ë bß 2-3 n¨m tuæi trë lªn. Tû lÖ ph¸t bÖnh
cao nhÊt ë bß 4 n¨m tuæi. Thêi gian b¾t ®Çu khi
bÖnh míi xuÊt hiÖn ë Anh, ng­êi ta kh«ng nghÜ
r»ng ®©y lµ bÖnh truyÒn nhiÔm v× tû lÖ m¾c
trong ®µn rÊt thÊp. §µn bß lín th× tû lÖ m¾c
bÖnh cao h¬n ®µn bß nhá tÝnh truyÒn bÖnh cña
nã ®­îc kh¼ng ®Þnh b»ng thùc nghiÖm.
3421948