Tài liệu

1. Tæ CHøC ADDA- §AN M¹CH Trung −¬ng Héi NDVN
lμm ph©n ñ thËt ®¬n gi¶n
1. Ph©n ñ l
g× v
t¸c dông cña nã nh− thÕ n
o?
Ph©n ñ l vËt chÊt h÷u c¬ gåm c¸c tn d− c©y trång v chÊt th¶i ®éng vËt
®−îc c¸c vi khuÈn v vi sinh vËt lm hoai môc sau mét kho¶ng thêi gian nhÊt ®Þnh.
Cã nhiÒu lo¹i chÊt h÷u c¬ cã thÓ dïng lm ph©n ñ nh− l¸ c©y, r¬m, r¹ v bÑ rau,
ph©n chuång. Sö dông c¸c nguyªn liÖu ®Çu vo kh¸c nhau sÏ cho nh÷ng thnh
phÈm kh¸c nhau. Ph©n ñ tèt cã mu n©u sÉm, t¬i v cã mïi dÔ chÞu. Ph©n ñ rÊt rÎ
tiÒn, dÔ lm v rÊt cã t¸c dông lm c¶i thiÖn chÊt ®Êt v chÊt l−îng c©y trång.
- Ph©n ñ c¶i thiÖn cÊu tróc ®Êt, lm t¨ng l−îng kh«ng khÝ trong ®Êt, lm cho
®Êt dÔ tho¸t n−íc v gi¶m xãi mßn.
- Ph©n ñ gióp gi÷ Èm cho ®Êt tr¸nh bÞ kh« kiÖt khi gÆp h¹n h¸n.
- Th«ng qua viÖc c¶i thiÖn cÊu tróc ®Êt, ph©n ñ gióp c©y trång hÊp thô dinh
d−ìng trong ®Êt dÔ dng h¬n. Ph©n ñ còng cã thÓ c¶i thiÖn chÊt ®Êt th«ng qua viÖc
bæ sung dinh d−ìng. §iÒu ®ã sÏ gióp t¨ng n¨ng suÊt c©y trång.
- Ph©n ñ cã thÓ lm gi¶m bít s©u bÖnh trong ®Êt còng nh− trªn c©y trång.
C©y trång sÏ kháe m¹nh h¬n nªn nã cã kh¶ n¨ng chèng chÞu s©u bÖnh v nh÷ng
®iÒu kiÖn bÊt thuËn tèt h¬n.
Sö dông ph©n ñ t¨ng c−êng dinh d−ìng cho c©y trång tèt h¬n so víi sö dông
ph©n ho¸ häc. Ph©n ho¸ häc cung cÊp dinh d−ìng cho c©y trång th−êng chØ c¶i
thiÖn n¨ng suÊt c©y trång trong vô ®−îc bãn, nh−ng kh«ng cã t¸c dông trong viÖc
c¶i thiÖn cÊu tróc ®Êt v chÊt ®Êt. Ph©n ñ kh«ng bÞ röa tr«i nh− ph©n ho¸ häc nªn cã
t¸c dông cung cÊp dinh d−ìng cho c©y trång v c¶i t¹o ®Êt trong thêi gian di. C©y
trång ®−îc bãn ph©n ho¸ häc cã søc hÊp dÉn h¬n ®èi víi s©u bÖnh do xanh, non
h¬n. C©y trång ®−îc bãn ph©n ñ sinh tr−ëng chËm h¬n mét chót, nh−ng khoÎ m¹nh
h¬n nªn cã kh¶ n¨ng chèng chÞu sù x©m nhËp cña s©u bÖnh tèt h¬n. Ngoi ra, ph©n
ñ cßn chøa nhiÒu vi sinh vËt cã lîi cã thÓ tÊn c«ng trùc tiÕp s©u hoÆc bÖnh.
2. Kü thuËt ñ ph©n:
Cã nhiÒu nguån vËt liÖu ®−îc t¹o ra trong s¶n xuÊt n«ng nghiÖp cã thÓ sö
dông lm ph©n ñ. Lm ph©n ñ sÏ tËn dông ®−îc nh÷ng vËt liÖu l c¸c chÊt th¶i
trong s¶n xuÊt. Mét sè chÊt th¶i còng cã thÓ sö dông cho nh÷ng môc ®Ých kh¸c
nhau. VÝ dô, r¬m, r¹ cã thÓ sö dông lm chÊt ®èt hoÆc nu«i gia sóc. CÇn ph¶i lùa
chän xem cã nªn sö dông chÊt th¶i ny ®Ó ñ ph©n hay kh«ng.
Cã thÓ b¹n ®V lm ph©n ñ.Ti liÖu ny cã thÓ gióp b¹n c¶i tiÕn ph−¬ng ph¸p
cña m×nh. ChÊt h÷u c¬ th−êng ®−îc chÊt ®èng m kh«ng cã sù kiÓm so¸t. Nh− vËy
còng sÏ t¹o thnh ph©n ñ, nh−ng vËt liÖu ñ sÏ mÊt nhiÒu thêi gian ph©n huû h¬n v
mét l−îng lín chÊt dinh d−ìng sÏ bÞ mÊt ®i. NÕu cã thÓ ®Çu t− thêi gian v c«ng
søc kiÓm so¸t ®èng ph©n ñ th× kÕt qu¶ rÊt ®¸ng khÝch lÖ.

2. Trong ®èng ph©n ñ cã sù kiÓm so¸t, l−îng dinh d−ìng bÞ mÊt ®i sÏ gi¶m
®¸ng kÓ , nªn khi ph©n ñ ®−îc sö dông sÏ cã nhiÒu chÊt dinh d−ìng cung cÊp cho
c©y h¬n. §èng ph©n ñ kiÓu ny th−êng cã nhiÖt ®é ®ñ lín ®Ó tiªu diÖt h¹t cá v
mÇm bÖnh cho c©y trång.
3- Quy tr×nh ñ ph©n:
Cã hai qu¸ tr×nh kh¸c nhau ®Ó ph©n huû chÊt h÷u c¬. Mét l qu¸ tr×nh ph©n
huû h¶o khÝ (nghÜa l cã « xy) cã sù tham gia cña c¸c vi sinh vËt sö dông « xy tõ
kh«ng khÝ hoÆc n−íc. Trong ñ ph©n kiÓu h¶o khÝ, mét l−îng nhiÖt lín ®−îc t¹o ra.
Th«ng th−êng, nhiÖt ®é ®èng ph©n tõ 50 ®Õn 60 0C, tuy nhiªn còng cã thÓ ®¹t 70
0C. Ph©n ñ theo kiÓu h¶o khÝ cã chÊt l−îng tèt.
Mét qu¸ tr×nh kh¸c l ph©n huû yÕm khÝ (nghÜa l kh«ng cã « xy). Trong
®iÒu kiÖn yÕm khÝ, nhiÖt ®é kh«ng v−ît qu¸ 45oC. C¸c vi sinh vËt yÕm khÝ kh«ng
ho¹t ®éng trong ®Êt v n−íc cã tån t¹i « xy tù do, m ho¹t ®éng rÊt tÝch cùc trong
m«i tr−êng thiÕu « xy. Chóng h« hÊp b»ng viÖc lÊy « xy tõ vËt chÊt bÞ « xi ho¸.
Còng gièng nh− trong qu¸ tr×nh h¶o khÝ, vi sinh vËt yÕm khÝ sö dông nit¬, phèt pho
v chÊt dinh d−ìng kh¸c ®Ó ph¸t triÓn. Tuy nhiªn, kh«ng gièng qu¸ tr×nh ph©n huû
h¶o khÝ, qu¸ tr×nh ny lm gi¶m l−îng ®¹m h÷u c¬ thnh axit h÷u c¬ v ®¹m
am«ni. C¸c bon tõ c¸c hîp chÊt h÷u c¬ ®−îc gi¶i phãng chñ yÕu d−íi d¹ng khÝ láng
(chñ yÕu l khÝ mª tan hoÆc CH4). Mét l−îng nhá c¸c bon cã thÓ l CO2.
Trong qu¸ tr×nh lªn men yÕm khÝ, c¸c axit h÷u c¬ nh− khÝ láng, axit l¾c tÝch
v axit butiric ®−îc t¹o ra. Nh÷ng chÊt ny cã h¹i ®èi víi c©y trång, v× chóng lm
suy yÕu v c¶n trë sù ph¸t triÓn cña rÔ c©y. Cã mét sè vi khuÈn cã lîi trong sè c¸c
vi khuÈn yÕm khÝ, nh−ng nãi chung, phÇn lín l cã h¹i cho c©y trång n«ng nghiÖp.
Khi c¸c vËt liÖu ®−îc ñ theo kiÓu yÕm khÝ cã thÓ t¹o ra mïi rÊt khã chÞu v× mét sè
hîp chÊt ®−îc t¹o ra (a-m«-ni-¾c v sun-phua hy-®ê-r«) cã mïi thèi ®Æc tr−ng.
Trong ñ ph©n theo kiÓu yÕm khÝ, mÇm bÖnh cã thÓ g©y ra vÊn ®Ò v× kh«ng ®ñ
nhiÖt ®Ó tiªu diÖt chóng, song ñ ph©n theo kiÓu h¶o khÝ l¹i t¹o ra ®ñ nhiÖt.
S¶n phÈm cuèi cïng cña ph©n ñ l mïn, cã nhiÒu mu kh¸c nhau, tõ n©u ®Õn
®en v chøa chñ yÕu l c¸c bon, ngoi ra l ®¹m, mét l−îng nhá phèt pho v sun-phua.
Mïn cã t¸c dông lín ®èi víi víi thnh phÇn lý tÝnh cña ®Êt do c¶i thiÖn cÊu
tróc ®Êt, n©ng cao kh¶ n¨ng hÊp thu v gi÷ n−íc, chèng xãi mßn cña ®Êt, còng nh−
gi÷ chÊt dinh d−ìng d−íi d¹ng dÔ hÊp thu ®èi víi c©y trång. Cã hai lo¹i mïn ®−îc
h×nh thnh th«ng qua qu¸ tr×nh ñ ph©n v khi sö dông sÏ lm cho ®Êt cã tÝnh axit
hoÆc trung tÝnh. Mïn ®−îc h×nh thnh th«ng qua ñ ph©n theo kiÓu h¶o khÝ l trung
tÝnh v rÊt h÷u hiÖu trong viÖc t¨ng ®é mu mì cho ®Êt. Tuy nhiªn, mïn ®−îc h×nh
thnh qua qu¸ tr×nh ph©n hñy yÕm khÝ cã tÝnh axit trong tù nhiªn nªn sÏ lm t¨ng
®é chua cña ®Êt.
4- C¸c vi sinh vËt tham gia v
o trong qu¸ tr×nh ph©n huû.
Trong c¸c giai ®o¹n ®Çu cña qu¸ tr×nh h¶o khÝ, phÇn lín vi khuÈn lm viÖc.
Nh−ng trong c¸c giai ®o¹n sau, c¸c sinh vËt lín h¬n nh− nÊm, rÖp, rÕt, nhÖn, giun
®Êt sÏ trî gióp qu¸ tr×nh ph©n huû.

3. HÇu hÕt c¸c sinh vËt tham gia qu¸ tr×nh ph©n huû cã kÝch th−íc nhá kh«ng
thÓ nh×n thÊy b»ng m¾t th−êng. C¸c sinh vËt ny cÇn n−íc, kh«ng khÝ v chÊt h÷u
c¬ ®Ó tån t¹i. Chóng ¨n chÊt h÷u c¬ v s¶n xuÊt ra « xÝt c¸c bon, n−íc v nhiÖt.
Cã 3 giai ®o¹n quan träng trong qu¸ tr×nh ph©n huû cña mét ®èng ph©n ñ;
giai ®o¹n nãng, giai ®o¹n lm m¸t v giai ®o¹n hon chØnh.
Trong giai ®o¹n nãng, nhiÖt ®é cao nhÊt ®¹t ®−îc ë gi÷a ®èng ph©n. §iÒu
ny cã t¸c dông vÖ sinh, tiªu diÖt bÖnh nÕu cã trong vËt chÊt h÷u c¬ v ®«i khi c¶
h¹t cá d¹i.
TiÕp theo ®ã ®èng ph©n ñ sÏ chuyÓn sang giai ®o¹n lm m¸t v nÊm trë nªn
quan träng. Chóng lm tan vì nh÷ng chÊt x¬ dai, nh− th©n c©y.
Trong giai ®o¹n cuèi cïng, giai ®o¹n hon chØnh, c¸c sinh vËt lín h¬n nh−
mèi v giun cã cã mét vai trß quan träng trong viÖc ph¸ vì v ho trén c¸c vËt liÖu.
Trong ®iÒu kiÖn khÝ hËu nãng, c¸c sinh vËt ho¹t ®éng tÝch cùc h¬n v chÊt
h÷u c¬ bÞ ph©n huû nhanh h¬n trong ®iÒu kiÖn khÝ hËu l¹nh. Lo¹i chÊt h÷u c¬ ®−îc
sö dông lm ph©n ñ v nång ®é axit trong ®Êt còng ¶nh h−ëng ®Õn tèc ®é ph©n huû.
5- Lùa chän vËt liÖu ñ phï hîp.
GÇn nh− tÊt c¶ c¸c vËt liÖu h÷u c¬ ®Òu cã thÓ sö dông ®Ó lm ph©n ñ, nh−ng
c¸c vËt liÖu kh¸c nhau sÏ cÇn nh÷ng kho¶ng thêi gian kh¸c nhau ®Ó ph©n huû v t¹o
ra c¸c lo¹i s¶n phÈm kh¸c nhau.
§Ó cã ®−îc s¶n phÈm tèt rÊt cÇn ph¶i trén lÉn nh÷ng vËt liÖu gi v dai (vËt
liÖu mu n©u) víi vËt liÖu cßn non (vËt liÖu mu xanh). Bëi v× c¸c lo¹i vËt liÖu
h÷u c¬ kh¸c nhau chøa hm l−îng c¸c bon (C) v nit¬ (N) kh¸c nhau. C¸c bon v
nit¬ ®Òu cÇn thiÕt cho sù sinh tr−ëng cña vi sinh vËt. C¸c bon høu c¬ (chiÕm
kho¶ng 50% c¸c tÕ b¶o vi sinh) cung cÊp c¶ n¨ng l−îng v chÊt kiÕn thiÕt tÕ b¶o c¬
b¶n. Nit¬ l thnh phÇn kh«ng thÓ thiÕu cña chÊt ®¹m, axit amin v enzyne cÇn
thiÕt cho tÕ b¶o sinh tr−ëng v ho¹t ®éng.
Khi lùa chän vËt liÖu lm ph©n ñ, ®iÒu quan träng l ph¶i c©n nh¾c sù c©n
b»ng gi÷a tæng l−îng c¸c bon v tæng l−îng nit¬ trong vËt liÖu. Sù c©n b»ng ny gäi
l tØ lÖ c¸c bon/nit¬ (C/N).
TØ lÖ C/N lý t−ëng nhÊt cho qu¸ tr×nh ñ ph©n nãi chung l kho¶ng 30:1 hay
30 phÇn c¸c bon cho mét phÇn nit¬ theo träng l−îng. T¹i sao l¹i l tØ lÖ 30:1? NÕu ë
tØ lÖ thÊp h¬n, nit¬ ®−îc cung cÊp d− thõa v sÏ mÊt d−íi d¹ng khÝ amoniac t¹o ra
mïi kh«ng mong muèn. NÕu tØ lÖ cao h¬n cã nghÜa l kh«ng cã ®ñ l−îng nit¬ cho
sù ph¸t triÓn tèi −u cña quÇn thÓ vi sinh vËt, nªn ph©n ñ sÏ vÉn t−¬ng ®èi m¸t v
qu¸ tr×nh ph©n huû sÏ chËm l¹i.
Nãi chung, nh÷ng vËt liÖu cßn xanh v Èm cã xu h−íng chøa nhiÒu nit¬, vËt
liÖu mu n©u v kh« chøa nhiÒu c¸c bon. B¶ng trong Phô lôc 1 cho biÕt tæng qu¸t
vÒ tØ lÖ C/N v hm l−îng N,P,K trong mét sè vËt liÖu ñ ®−îc dïng phæ biÕn. V×
viÖc lm kh« v c©n vËt liÖu ñ ®−a vo ®èng l kh«ng thùc tÕ, nªn b¹n cã thÓ sö
dông nguyªn t¾c ®¬n gi¶n l ph©n ñ cÇn kho¶ng mét nöa vËt liÖu mu n©u v mét
nöa vËt liÖu mu xanh theo sè l−îng. B¹n cã thÓ ®iÒu chØnh tØ lÖ ny tuú theo sè
l−îng v chÊt l−îng vËt liÖu b¹n cã trong tay. ñ ph©n sím trë thnh vÊn ®Ò tù

4. nhiªn, gièng nh− ®Çu bÕp lm b¸nh m kh«ng cã c«ng thøc. NÕu nh− ®èng ph©n
kh«ng nãng lªn, b¹n cã biÕt r»ng ®ã l ch−a ®ñ vËt liÖu xanh trong hçn hîp, cßn
khi cã mïi amoniac nghÜa l cÇn thªm vËt liÖu mu n©u.
6- T¹i sao ph¶i l
m ®èng ph©n ñ (TiÓu môc v
néi dung cã vÎ kh«ng logic)???
PhÇn lín c¸c vËt liÖu cã thÓ sö dông lm ph©n ñ l tõ ®ång ruéng cña b¹n.
NÕu b¹n kh«ng cã ®ñ vËt liÖu, b¹n cã thÓ thu gom vËt liÖu tõ nguån kh¸c trong lng
khi c¸c vËt liÖu ny kh«ng bÞ xö lý thuèc trõ s©u hoÆc trõ cá.
NÕu c¸c thnh phÇn vËt liÖu ñ kh«ng cã s½n, th× nh m¸y chÕ biÕn ë ®Þa
ph−¬ng cã thÓ cã c¸c s¶n phÈm phô h÷u Ých nh− sä dõa, x¬ dõa hoÆc vá h¹t c phª.
Còng cã thÓ cã ®−îc nh÷ng vËt liÖu phï hîp tõ hai bªn ®−êng. B¶ng 1 ë trang sau
cho biÕt c¸c lo¹i vËt liÖu cã thÓ cho vo ®èng ph©n ñ.
7- Nh÷ng vËt liÖu ñ s½n cã
Mét sè vËt liÖu ®Ò cËp trong B¶ng, nh− ®Êt hoÆc tn d− c©y trång cã thÓ thu
gom ®−îc trong ngy lm ®èng ph©n ñ. Mét sè thnh phÇn nh− tro bÕp ®−îc thu
gom th−êng xuyªn. Nh÷ng vËt liÖu ny nªn ®−îc thu gom v tÝch tr÷. Nªn gi÷
chóng kh«, m¸t v che phñ chóng ®Ó kh«ng cã qu¸ nhiÒu kh«ng khÝ th©m nhËp vo.
Cã thÓ phñ b»ng l¸ chuèi hoÆc cá. ViÖc xö lý ny cã thÓ ng¨n chÆn sù mÊt n−íc
tr−íc khi t¹o ®èng. Ph©n chuång còng ®−îc thu gom theo thêi gian, ch¼ng h¹n b¹n
cã thÓ lm chç gi÷ ph©n ngay c¹nh chuång lîn. Tuy nhiªn, cÇn ®¶m b¶o r»ng l−îng
n−íc tiÓu kh«ng ch¶y ra ®Ó ph©n bÞ qu¸ −ít khi l−u tr÷. NÕu b¹n thu gom n−íc tiÓu
riªng rÏ th× rÊt dÔ sö dông nã lm Èm cho ®èng ph©n ñ.
Ph©n ñ cã an to
n khi sö dông?
Cã, nÕu tu©n thñ c¸c nguyªn t¾c vÖ sinh chung. HVy b¨ng, bã vÕt th−¬ng hay vÕt
c¾t l¹i v röa s¹ch tay tr−íc khi ¨n hoÆc uèng.
§èng ph©n ñ trong qu¸ tr×nh ph©n huû cã thÓ t¹o ra nhiÖt ®é tíi 60-70oC. Do ®ã,
hVy cÈn thËn ®Ó tr¸nh lm báng tay hoÆc ch©n khi ®¶o ®èng ph©n hoÆc kiÓm tra
nhiÖt ®é
B¶ng 1: Nh÷ng vËt liÖu cã thÓ dïng ®Ó ñ ph©n h÷u c¬
VËt liÖu ChuÈn bÞ tr−íc khi ñ Ghi chó Chó ý
T¹i gia ®×nh
Vá cñ, qu¶, rau Kh«ng cÇn Ph©n huû nhanh
Tro, than cñi Kh«ng cÇn Giu Kali v v«i
(can-ci)
Sö dông l−îng võa
ph¶i
GiÊy v b×a c¸t-t
«ng
XÐ nhá hoÆc c¾t vôn Ph©n huû chËm
Trén víi c¸c thnh
phÇn Èm −ít

5. R¸c tæng hîp trong
nh
Kh«ng cÇn Kh«ng æn ®Þnh vÒ
c¶ sè l−îng v chÊt
l−îng
Ngoi v−ên
Gèc, c©y, l¸ cña
c¸c lo¹i c©y trång
(PhÇn cßn l¹i sau
khi ®V thu ho¹ch
c©y trång)
ChÆt nhá nh÷ng vËt liÖu
dai.
NÕu kh«, cÇn t−íi nhiÒu
n−íc tr−íc khi sö dông
NÕu vËt liÖu dai,
ph©n huû sÏ chËm
Kh«ng sö dông nÕu
gÇn ®©y cã phun
thuèc trõ s©u hay trõ
cá trªn c©y trång
ny.
L¸ kh« NÕu kh«, t−íi Èm tr−íc
khi dïng
C©y trång chØ ®Ó
lm ph©n ñ
ChÆt nhá nÕu c©y to Th−êng l nªn
dïng c©y hä ®Ëu
Cá ChÆt nhá nÕu lo¹i cá
ny to
Tr¸nh rÔ c¸c lo¹i cá
l©u n¨m v h¹t gi
cña nh÷ng c©y hng
n¨m
C¸c nguån kh¸c
Ph©n chuång Kh«ng cÇn Nguån dinh d−ìng
v vi sinh vËt lý
t−ëng
Kh«ng sö dông
N−íc gi¶i (cña
ng−êi v sóc vËt)
Cã thÓ thu gom ë
chuång tr¹i
T−íi lªn ®èng
ph©n ñ, sÏ thóc ®Èy
m¹nh qu¸ tr×nh
ph©n huû
Sö dông l−îng võa
ph¶i
§Êt Sö dông ®Êt trªn bÒ mÆt
®Êt trång kho¶ng 10 cm
Kh«ng cÇn thiÕt
nh−ng r¶i mét chót
sÏ gi¶m l−îng ni-t
¬ bÞ mÊt do ®èng
ñ bÞ nãng. L
nguån vi sinh vËt
lý t−ëng. Cã thÓ sö
dông ®Êt phñ lªn
®èng nh−ng chØ
mét líp máng (2-3
cen-ti-mÐt)
NÕu líp ®Êt phñ lªn
®Ønh ®èng ph©n ñ qu¸
dy, kh«ng khÝ
kh«ng thÓ ®i vo
trong ®èng ph©n ñ v
qu¸ tr×nh ph©n huû sÏ
bÞ yÕm khÝ.

6. 8. Nh÷ng vËt liÖu kh«ng nªn dïng ®Ó ñ ph©n
• VËt liÖu nh− l c¸c lo¹i c©y gÇn ®©y ®V phun thuèc s©u hay thuèc trõ cá
• ThÞt vôn, v× chóng sÏ g©y sù hÊp dÉn cho chuét hay c¸c lo¹i c«n trïng kh¸c
• PhÇn lín c©y bÞ bÖnh
• Lo¹i c©y cã nhiÒu gai (NÕu chóng ta b¨m nhá lo¹i c©y ny th× cã thÓ ñ ph©n
®−îc nh−ng sö dông chóng rÊt khã).
• C¸c lo¹i cá l©u n¨m sèng dai (Lo¹i cá ny cã thÓ diÖt ®−îc nÕu ph¬i kh«
chóng b»ng ¸nh n¾ng mÆt trêi hay thËm chÝ ®èt ®Ó tr¸nh cho chóng mäc lan
réng. VËt liÖu sau khi ®V ph¬i kh« hay tro than cã thÓ cho vo ®èng ph©n ñ.
• VËt liÖu v« c¬ nh− kim lo¹i, thuû tinh hay nhùa.
Mét sè n«ng d©n th−êng thªm ph©n ho¸ häc vo ®Ó ñ ph©n nh»m cung cÊp thªm
d−ìng chÊt bæ sung hay ®Ó thóc ®Èy qu¸ tr×nh ñ ph©n. Tuy nhiªn, ph©n bãn ho¸ häc
kh«ng ®−îc phÐp sö dông trong n«ng nghiÖp h÷u c¬ v do ®ã kh«ng thÓ sö dông
chóng trong ph©n ñ ®Ó canh t¸c n«ng nghiÖp h÷u c¬. Bªn c¹nh ®ã, khi b¹n chän lùa
vËt liÖu ®Ó ñ ph©n v chuÈn bÞ ®Ó ®¾p ®èng ph©n ñ mét c¸ch cÈn thËn, ph©n ñ cña
b¹n sÏ ®Çy ®ñ nh÷ng d−ìng chÊt cÇn thiÕt.
9. §èng ph©n ñ nªn ®Æt ë ®©u?
D−íi ®©y l ba yÕu tè ®Ó xem xÐt khi quyÕt ®Þnh vÞ trÝ ®Æt ®èng ñ .
VËn chuyÓn:
§èng ph©n ñ nªn ®Æt ë vÞ trÝ m dÔ dng chuyÓn vËt liÖu ®V lùa chän ®Õn. Chóng
ta còng nªn quan t©m ®Õn yÕu tè kho¶ng c¸ch v quVng ®−êng ®Õn ruéng hay
v−ên sÏ bãn ph©n ñ.
N−íc:
§èng ph©n ñ nªn ®Ó ë n¬i r©m m¸t, cã m¸i che ®Ó tr¸nh bay h¬i qu¸ nhiÒu. NÕu
b¹n muèn lm m¸i che, b¹n cã thÓ lm m¸i b»ng tre che qua ®èng ph©n, dï vËy,
nã còng kh«ng cÇn thiÕt nÕu nh− thiÕu nh©n c«ng.
N−íc cÇn ®−îc t−íi vo ®èng ph©n th−êng xuyªn, do ®ã, tèt nhÊt l nguån n−íc
ph¶i ë gÇn. NÕu nh− kh«ng gÇn nguån n−íc th× b¹n cÇn ph¶i ®Æt mét dông cô
chøa n−íc ®Ó ë gÇn ®èng ph©n ®Ó dÔ ®æ n−íc vo.
C«n trïng hoÆc nh÷ng con vËt cã h¹i:
C«n trïng hay nh÷ng con vËt cã h¹i nh− chuét, r¾n, mèi, b−ím v muçi cã thÓ
bÞ thu hót bëi ®èng ph©n ñ nÕu nh− chóng xuÊt hiÖn trong khu vùc ®ã, nªn ®èng
ph©n kh«ng ®−îc ®Æt ë gÇn nh.
10. Nh÷ng ®iÒu cÇn l−u ý tr−íc khi ®¾p ®èng ph©n ñ:
KÝch cì:
KÝch cì hîp lý cho mét ®èng ph©n ñ kho¶ng réng 2 mÐt, cao 1,5 mÐt. NÕu nh−
réng qu¸, sù l−u th«ng kh«ng khÝ sÏ kÐm. §èng ph©n kh«ng nªn nhá h¬n 1x1m

7. (réng 1 mÐt; cao 1 mÐt). ChiÒu cao cña ®èng ph©n phô thuéc vo sè l−îng ph©n
cÇn thiÕt.
N−íc:
NÕu nh− n−íc khan hiÕm, d−êng nh− l sö dông trùc tiÕp nguån n−íc s½n cã ®Ó
t−íi tiªu ®−îc −u tiªn h¬n l sö dông ®Ó ñ ph©n. Tuy nhiªn, bãn ph©n ñ cho ®Êt
sÏ lm t¨ng kh¶ n¨ng gi÷ n−íc vÒ l©u di, sÏ gi¶m l−îng n−íc t−íi tiªu cho c©y
trång.
NÕu nh− n−íc khan hiÕm, b¹n cÇn ph¶i xem xÐt ®Ó ®o hè ñ ph©n. Ph−¬ng ph¸p
ny nªn ®−îc ¸p dông ë khu vùc kh« bëi v× khi ®ã ñ ph©n sÏ cÇn Ýt n−íc h¬n. Hè
cÇn ®−îc ®o v ñ ph©n nh− c¸ch ®¾p ®èng ph©n ñ. Tuy nhiªn, m−a to hay mùc
n−íc cao cã thÓ sÏ lm cho hè bÞ ngËp. §iÒu ny sÏ lm cho qu¸ tr×nh ñ ph©n bÞ
yÕm khÝ.
Nh©n c«ng:
§¾p ®èng ph©n ñ cÇn ph¶i tÝnh thêi ®iÓm Ýt nh©n c«ng. Mét vi c«ng viÖc tiÕp
theo nh− ®¶o th−êng xuyªn cÇn nhiÒu nh©n lùc h¬n c«ng viÖc kh¸c.
11. §¾p ®èng ph©n ñ nh− thÕ n
o:
B−íc 1: ChuÈn bÞ ®Þa ®iÓm ñ ph©n:
Chän ®Þa ®iÓm kh«ng bÞ ngËp. Chän mét vÞ trÝ r©m m¸t v dÔ tho¸t n−íc. §Ó dÔ
tho¸t n−íc, chç ®Êt ph¼ng tèt h¬n l chç bÒ mÆt cøng, mÊp m«.
B−íc 2: TËp hîp vËt liÖu:
TËp hîp tÊt c¶ vËt liÖu ®Õn khu ñ ph©n. TØ lÖ mçi vËt liÖu ®−îc sö dông phô
thuéc vo viÖc cã ®−îc vËt liÖu g×. PhÇn tr¨m thnh phÇn trén c¬ b¶n nªn :
• C©y xanh c¸c lo¹i: (kho¶ng 50%)
• R¬m r¹ hay vËt liÖu giu c¸c-bon t−¬ng tù (20-30%) (vá trÊu cã thÓ ®−îc
trén cïng nh−ng chØ dïng l−îng võa ph¶i)
• Ph©n chuång (tèt nhÊt sö dông ë d¹ng láng) (20-30%)
C¸c lo¹i c©y xanh sÏ cung cÊp c¸c-bon v ni-t¬, r¬m r¹ chñ yÕu cung cÊp
c¸c-bon, trong khi ®ã, ph©n chuång cung cÊp ni-t¬ v thøc ¨n cho vi khuÈn.
C¸ch trén vËt liÖu hay viÖc thay ®æi tØ lÖ cã thÓ lm thay ®æi tØ lÖ ph©n huû.
§¹t ®−îc viÖc trén ph©n lý t−ëng nh− l mét m«n nghÖ thuËt ®¹t ®−îc th«ng
qua kinh nghiÖm h¬n l qua nghiªn cøu khoa häc chÝnh x¸c.
B−íc 3: S¾p xÕp vËt liÖu th
nh ®èng:
1. T¹o ®èng ph©n ñ b»ng nhiÒu líp vËt liÖu- Mçi líp dy kho¶ng 15-25 cm.
2. Líp ®Çu tiªn l vËt liÖu gç th« vÝ dô nh− gËy nhá hay nh¸nh cnh, ®iÒu
ny ®¶m b¶o ®Ó l−u th«ng kh«ng khÝ v tho¸t n−íc tèt.
3. XÕp thªm mét líp kh« h¬n ®Ó ñ ph©n vÝ dô nh− r¬m r¹, vá trÊu, l¸ c©y
hoÆc c©y ng«.
4. XÕp thªm mét líp ph©n chuång (−ít) ®Ó bao phñ lªn líp c©y.

8. 5. Thªm mét líp vËt liÖu xanh dÔ ph©n huû nh− cá t−¬i, l¸ t−¬i, rÔ, vá rau cñ,
qu¶.
6. R¶i ®Òu mét líp máng tro bao phñ lªn nh÷ng líp ny v t−íi n−íc gi¶i ®Ó
thóc ®Èy qu¸ tr×nh ph©n huû.
7. TiÕp tôc xÕp ®Òu lÇn lùot c¸c líp nh− trªn (nh−ng kh«ng xÕp líp th« ®Çu
tiªn) cho tíi khi ®èng ph©n ñ cao 1 mÐt ®Õn 2 mÐt. Líp cuèi cïng l líp vËt liÖu
t−¬i.
Mçi líp nªn ®−îc xÕp b¾t ®Çu tõ bªn c¹nh ®èng ®Ó tr¸nh bÞ ®æ. CÈn thËn ®Ó
tr¸nh Ên vËt liÖu qu¸ nhiÒu v dÉm ch©n lªn ®èng ph©n ñ khi ®¾p. NÕu vËt liÖu ®−îc
xÕp qu¸ ch¾c sÏ h¹n chÕ l−u th«ng kh«ng khÝ vo trong ®èng ph©n, ®iÒu ny lm
chËm qu¸ tr×nh ñ ph©n hoÆc ph©n huû kh«ng hÕt. T¹o lç th«ng khÝ b»ng c¸ch lÊy
èng tre, ®ôc lç v xÕp ngang däc trªn ®èng ph©n sÏ lm t¨ng sù l−u th«ng kh«ng
khÝ.
B−íc 4: T−íi n−íc cho ®èng ph©n ñ:
T−íi nhiÒu n−íc cho ®èng ph©n ñ cho tíi khi Èm hon ton (Xem ch−¬ng 12 ®Ó
kiÓm tra ®é Èm)
B−íc 5: Phñ ®èng ph©n ñ:
§èng ph©n ñ cÇn ®−îc phñ ®Ó b¶o vÖ tr¸nh bÞ bay h¬i v m−a to v× ®iÒu ny sÏ lm
tr«i d−ìng chÊt. Sö dông tói, cá hay l¸ chuèi.
----------Líp cá
-----------VËt liÖu t−¬i
-----Ph©n chuång
-----R¬m r¹, trÊu
VËt liÖu t−¬i
------Ph©n chuång
------R¬m r¹, trÊu
12. Sö dông c¸c chÕ phÈm t¨ng c−êng trong qu¸ tr×nh ñ ph©n
Mét sè c«ng ty b¸n chÕ phÈm vi sinh ®Ó kÝch thÝch tiÕn tr×nh ñ ph©n hoÆc chÊt lm
t¨ng nhanh qu¸ tr×nh ph©n huû trong ph©n ñ, chÊt ®ã cung cÊp nh÷ng yÕu tè cÇn
thiÕt ®Ó b¾t ®Çu qu¸ tr×nh ph©n huû (lm nãng) trong ®èng ph©n ñ hoÆc ®Èy nhanh
qu¸ tr×nh lªn men. C¸c chÕ phÈm ny th−êng bao gåm c¸c lo¹i ph©n cã nit¬ cao,
c¸c chÊt phô gia EM hoÆc mét sè chÊt vi sinh vËt kh¸c. C¸c lo¹i chÕ phÈm cã hm
l−îng nit¬ cao kh«ng ®−îc phÐp sö dông ®èi víi c©y trång h÷u c¬, v× vËy chóng
kh«ng ®−îc sö dông trong ph©n ñ cho c©y trång h÷u c¬. Nh÷ng lîi Ých cña viÖc bæ
xung thªm nhiÒu vi khuÈn tõ mét gãi chÕ phÈm cßn ch−a ®ñ ®Ó chøng minh. TÊt c¶
c¸c vi khuÈn v c¸c vi sinh kh¸c b¹n ®Òu cÇn cã trong kh«ng khÝ v ®Êt, d−íi ®èng
ph©n ñ,®Æc biÖt trong c¸c nguyªn liÖu m b¹n ®−a vo ®èng ph©n ñ. V× thÕ, t¹i sao
chóng ta ph¶i lVng phÝ tiÒn ®Ó mua c¸c chÊt vi sinh tõ c¸c c«ng ty nÕu nh− cã thÓ cã
®−îc nã tõ tù nhiªn m kh«ng mÊt tiÒn

9. NÕu b¹n vÉn muèn lm “t¨ng c−êng”, cho ®èng ph©n ñ, nguån tèt nhÊt l c¸c chÊt
vi sinh. Khi c¸c nguyªn liÖu c©y trång t−¬i (nh− l¸ c©y xanh) ®−îc bæ xung, nã sÏ
cã ®ñ chÊt nit¬ ®Ó b¾t ®Çu ph©n huû nhanh c¸c vËt chÊt trong ®èng ph©n. Ph©n
chuång t−¬i v c¸c chÊt vi sinh kh¸c l nguån chÊt nit¬ rÊt tèt. T¹i Philippine, n«ng
d©n sö dông c¬m bá ®i, hä ñ vi ngy ®Ó lªn men. Khi c¬m ®V thnh chÊt láng (v
cã ®Çy ®ñ chÊt vi sinh ®Ó lªn men), nã ®−îc bæ xung vo ®èng ph©n ñ.
13. C¸c yÕu tè ¶nh h−ëng trong qu¸ tr×nh ñ ph©n
Th«ng khÝ:
Th«ng khÝ cã nghÜa l bæ xung «-xy cho qu¸ tr×nh ñ ph©n cña b¹n. Vi khuÈn
cÇn «xy ®Ó ph©n huû nguyªn liÖu h÷u c¬ hiÖu qu¶. V× chóng sinh s¶n r©t nhanh
d−íi ®iÒu kiÖn lý t−ëng, vi khuÈn cÇn cã oxy trong c¸c ho¹t ®éng ph©n huû cña nã.
V× thÕ, quan trong ph¶i th«ng khÝ cho ph©n ñ cña b¹n. KhÝ cac bon do ho¹t ®éng
cña c¸c c¬ thÓ sinh vËt sinh ra còng cÇn ®−îc thæi ra theo luång kh«ng khÝ l−u
th«ng
B¹n cÇn th«ng khÝ cho ph©n ñ b»ng c¸ch ®¶o nã lªn. §iÒu ny trùc tiÕp ®−a «-xy
vo trong ®èng ph©n ñ. Mét sè lîi Ých cña viÖc ®¶o ph©n l:
1. §¶o ph©n gióp cho tiªu diÖt c¸c chÊt g©y h¹i nh− gièng cá d¹i,c«n trïng v
nh÷ng sinh vËt g©y bÖnh b»ng c¸ch ph©n huû chóng ë nhiÖt ®é cao.
2. §¶o ph©n gi¶m vÊn ®Ò mïi. Mïi h«i thèi l dÊu hiÖu cña sù mÊt c©n b»ng
trong hÖ thèng ph©n ñ. §¶o ®èng ph©n khi cã dÊu hiÖu ®Çu tiªn cña mïi hoÆc
cã mïi khÝ amoniac.
3. §¶o ph©n ®Ó lm gVy cnh v nh÷ng c©y d¹ng bôi trong ®èng ph©n. Nh÷ng
c©y bôi cßn l¹i trong ®èng ph©n l nguyªn nh©n h×nh thnh nªn nh÷ng ®èng,
côc vãn lín trong ®èng ph©n ñ, khiÕn cho oxy kh«ng hÊp thô ®−îc. Nh÷ng
®èng vãn ny dÉn tíi “yÕm khÝ”, nh÷ng vi sinh vËt kh«ng cÇn oxy thùc hiÖn
c«ng viÖc trong ®èng ph©n ñ. Nh÷ng vi sinh vËt yÕm khÝ ny s¶n xuÊt ra
l−îng khÝ cã mïi nh− l mét s¶n phÈm cña sù ph©n huû. HVy ®¶o nh÷ng
®èng cnh c©y trong ®èng ph©n ñ v cho phÐp oxy hÊp thô. ChÝnh v× vËy, ®Ó
t¹o ra mét thnh phÈm cuèi cïng cã chÊt l−îng tèt, hVy lm nhá nh÷ng cnh
c©y trong ®èng vËt liÖu lm ph©n ñ khi ®¶o ph©n.
B¹n còng cã thÓ lm th«ng khÝ b»ng c¸ch thªm vo nh÷ng vËt liÖu nh− l¸ to, r¬m r¹
hoÆc vá bo, gióp cho viÖc cung cÊp oxy trong v xung quanh ®èng ph©n ñ.Tuy
nhiªn, viÖc sö dông nh÷ng chÊt liÖu ny còng lm cho ®èng ph©n bÞ kÕt chÆt l¹i,
ng¨n ngõa luång khÝ oxy l−u th«ng trong ®èng ph©n ñ.
§é Èm:
Vi sinh vËt cÇn ®é Èm ®Ó ph¸t triÓn. Møc lý t−ëng l 40-60%, th−êng mét l−îng
ph©n ñ sÏ cã ®ñ ®é Èm khi m l−îng n−íc ë trong ®èng ph©n kh«ng ®−îc rót ra
trong qu¸ tr×nh ñ. Mét sè ng−êi so s¸nh l−îng n−íc trong ph©n ñ gièng nh− l−îng
n−íc chøa trong bät xèp Èm.
Ph©n ñ nªn ®−îc gi÷ trong ®iÒu kiÖn Èm chø kh«ng nªn gi÷ trong ®iÒu kiÖn sòng
n−íc. Ho¹t ®éng cña hÖ sinh vËt trong ®èng ph©n sÏ lm chËm qu¸ tr×nh ny nÕu
nh− ®èng ph©n qu¸ kh«. Nh−ng nÕu vËt liÖu lm ph©n qu¸ Èm, chóng sÏ kÕt vãn l¹i

10. v ng¨n luång khÝ di chuyÓn trong ®èng ph©n, dÉn tíi sù “yÕm khÝ” (kh«ng cã
oxy) v lm chËm qu¸ tr×nh ph©n huû khiÕn cho ®èng ph©n cã mïi h«i thèi. Khi
chuÈn bÞ nguyªn liÖu lm ph©n ñ, cÇn nhí r»ng nh÷ng nguyªn liÖu ®ã kh«ng qu¸
Èm −ít. HVy nhí r»ng, viÖc cho thªm n−íc vo ®èng ph©n råi lÊy n−íc ra sÏ dÔ
dng h¬n viÖc sö dông nguyªn liÖu Èm −ít.
ViÖc cho thªm n−íc vo hÖ thèng ph©n ñ l cÇn thiÕt ®Ó gi÷ cho ph©n ñ cã ®é Èm.
Nªn thªm n−íc trong qu¸ tr×nh ñ v ®¶o ph©n. L−îng n−íc no l ®ñ cÇn dùa trªn
nh÷ng kinh nghiÖm lm ph©n ñ.
NhiÖt ®é:
NhiÖt ®é cña ®èng ph©n ñ l mét chøc n¨ng cña ho¹t ®éng sinh vËt häc trong hÖ
thèng ph©n ñ, xÐt trªn mét ph−¬ng diÖn no ®ã, gåm c¶ viÖc ph¬i ph©n ñ d−íi ¸nh
n¾ng. Vi sinh vËt ph¸t triÓn sÏ lm t¨ng nhiÖt ®é cña ®èng ph©n ñ th«ng qua sù trao
®æi chÊt, sù sinh s¶n v sù biÕn ®æi vËt liÖu lm ph©n ñ thnh n¨ng l−îng.
Nguyªn nh©n chÝnh ®−îc xem xÐt ë ®©y l viÖc duy tr× nhiÖt ®é tèi thiÓu cña ®èng
ph©n ñ 55 ®é C trong 03 ngy ®Ó tiªu diÖt mÇm bÖnh cña c©y hoÆc nh÷ng gièng cá
d¹i. §Ó thiÕt lËp hÖ thèng sinh vËt ny cÇn sù c©n b»ng dinh d−ìng t−¬ng ®èi (kÕt
hîp ®¹m v nguyªn liÖu giu hm l−îng cacbon, kÝch cì cña ®èng ph©n (xÊp xØ
mét mÐt khèi), oxy v hm l−îng ®é Èm t−¬ng øng (Èm chø kh«ng ®Ém n−íc).
NÕu ®èng ph©n trë nªn qu¸ nãng (trªn 65 ®é C), vi sinh vËt ho¹t ®éng ë ®iÒu kiÖn
nhiÖt ®é thÊp h¬n sÏ bÞ tiªu diÖt v sÏ lm chËm qu¸ tr×nh ph©n huû. B¹n cã thÓ
gi¶m nhiÖt ®é b»ng c¸ch ®¶o ph©n. §õng lo l¾ng, khi ®èng ph©n gi¶m nhiÖt ®é, vi
sinh vËt sÏ ho¹t ®éng trë l¹i.
KÝch cì cña nguyªn liÖu:
Nh÷ng nguyªn liÖu nhá h¬n cã bÒ mÆt tiÕp xóc thuËn lîi cho vi sinh vËt tÊn c«ng.
ChÝnh v× vËy, gi¶m kÝch th−íc bÒ mÆt cña nguyªn liÖu th« sÏ t¨ng tèc ®é ph©n huû
cña ph©n ñ. ViÖc gi¶m kÝch cì còng lm gi¶m khèi l−îng cña ®èng ph©n ñ, tiÕt
kiÖm ®−îc diÖn tÝch. Nªn c¾t nh÷ng cnh c©y v nh¸nh c©y theo kÝch cì 5-6cm
tr−íc khi lm ph©n ñ. KÝch cì cña nguyªn liÖu lm ph©n ñ cã thÓ rÊt nhá. VÝ dô,
mïn c−a cã thÓ gi¶m qu¸ tr×nh l−u th«ng cña khÝ h¬i, gi¶m tØ lÖ ph©n ñ v g©y ra
nguyªn nh©n yÕm khÝ dÉn tíi nh÷ng vÊn ®Ò liªn quan tíi mïi cña ®èng ph©n.
14. Qu¶n lý ®èng ph©n
§Ó ®¶m b¶o qu¸ tr×nh s¶n xuÊt ph©n ñ thnh c«ng, ®iÒu quan träng l cÇn qu¶n lý
tèt ®èng ph©n ñ sau khi ®èng ph©n ®−îc h×nh thnh. N−íc, ®¶o ph©n, nhiÖt ®é v
giai ®o¹n ph©n chÝn l nh÷ng yÕu tè cÇn thiÕt.
N−íc:
Trong ®iÒu kiÖn kh«, ®èng ph©n cÇn ®−îc t−íi n−íc 02 lÇn mét tuÇn. Mét trong
nh÷ng c¸ch kiÓm tra h¬i Èm l ®Æt mét bã trÊu hoÆc r¬m nhá vo gi÷a ®èng ph©n.
Sau 5 phót lÊy bã trÊu ra, bã trÊu Èm l ®−îc. NÕu bã trÊu kh«ng Èm, cÇn cho thªm
n−íc vo ®èng ph©n ñ ®ã.
Cã nhiÒu c¸ch ®Ó gi¶m l−îng bay h¬i tõ ®èng ph©n ñ, v× vËy, cÇn lm t¨ng thªm
l−îng n−íc vo ®èng ph©n b»ng c¸ch:

11. ◊ Che ®èng ph©n b»ng l¸ chuèi v cá.
◊ Che ®èng ph©n b»ng líp bïn.
◊ Kh«ng ®¶o ®èng ph©n.
NÕu nh− ®èng ph©n ñ qu¸ Èm, nªn ®−îc më ra v thay thÕ b»ng nh÷ng chÊt h÷u c¬
kh« hoÆc ®−îc phÐp ph¬i d−íi ¸nh n¾ng tr−íc khi lm l¹i.
§¶o ph©n:
Trong 03 tuÇn lm ph©n, kÝch cì cña ®èng ph©n sÏ gi¶m ®i mét c¸ch t−¬ng ®èi.
ViÖc ®¶o ph©n sÏ thay thÕ viÖc cung cÊp oxy v ®¶m b¶o nh÷ng chÊt liÖu bªn ngoi
còng bÞ ph©n huû. §Ó ®¶o mét ®èng ph©n, trén ®Òu c¸c vËt liÖu v ñ l¹i. Líp vËt
liÖu bªn ngoi ®èng ph©n sÏ ®−îc ®¶o vo gi÷a ®èng ph©n. NÕu ®èng ph©n kh«,
thªm n−íc v trong tr−êng hîp ®èng ph©n Èm, thªm nh÷ng vËt liÖu lm cho ®èng
ph©n kh« h¬n. LÇn ®¶o ph©n ®Çu tiªn nªn ®−îc thùc hiÖn sau 2-3 tuÇn v lÇn ®¶o
tiÕp theo nªn ®−îc tiÕn hnh 3 tuÇn sau ®ã.
NhiÖt ®é v ®é Èm cña ®èng ph©n nªn ®−îc kiÓm tra vi ngy sau mçi lÇn ®¶o
ph©n. LÇn ®¶o thø 3 cÇn thiÕt tr−íc khi tÊt c¶ nh÷ng chÊt liÖu lm ph©n ñ, vÝ dô nh−
cnh c©y v th©n c©y dy bÞ ph©n huû.
Ph©n ñ cã thÓ ®−îc lm m kh«ng cÇn ®¶o, nh−ng c¸c vËt liÖu ë xung quanh ®èng
ph©n sÏ kh«ng ph©n huû ®Òu. C¸c gièng cá d¹i hoÆc bÊt kú vËt liÖu thùc vËt g©y
bÖnh no cã mÆt ë ®ã sÏ kh«ng bÞ chÕt. Nh÷ng vËt liÖu ny nªn ®−îc t¸ch khái
®èng ph©n thnh phÈm v nªn ®−îc sö dông cho nh÷ng ®èng ph©n ñ sau. MÆc dï
viÖc ®¶o ph©n kh«ng nhÊt thiÕt ph¶i thùc hiÖn, nh−ng viÖc ®¶o ph©n ny sÏ khiÕn
cho chÊt l−îng cña ph©n ñ tèt h¬n.
§é nãng:
§Ó kiÓm tra ®é nãng cña ®èng ph©n, ®Æt mét chiÕc que vo ®èng ph©n ®−îc ñ sau
10 ngy . Sau khi rót que ra, khi sê vo thÊy nhiÖt ®é cña c©y gËy kh«ng qu¸ nãng
l ®¹t yªu cÇu. NÕu nhiÖt ®é kh«ng ®−îc nh− vËy, nguyªn nh©n l do sù ph©n huû
chÊt ch−a x¶y ra. Trong tr−êng hîp ny, thªm kh«ng khÝ hoÆc n−íc cã thÓ cÇn thiÕt,
hoÆc ®èng ph©n cÇn ñ thªm trong mét thêi gian n÷a. NÕu nhiÖt ®é cña ®èng ph©n l
rÊt nãng, qu¸ tr×nh ph©n huû x¶y ra nh−ng ®é nãng cã thÓ ®ñ ®Ó giÕt nh÷ng vi sinh
vËt −a ho¹t ®éng ë nhiÖt ®é thÊp h¬n. Trong tr−êng hîp ny, viÖc cung cÊp kh«ng
khÝ cÇn ®−îc gi¶m bít v cÇn thªm n−íc ®Ó lm ®èng ph©n m¸t h¬n. B¹n nªn kiÓm
tra nhiÖt ®é cña ®èng ph©n trong thêi gian ñ ph©n b»ng biÖn ph¸p sö dông chiÕc
que ny.
15. Khi n
o ph©n ñ cã thÓ sö dông ®−îc?
Ph©n ñ cã thÓ sö dông ®−îc sau tõ 1 ®Õn 12 th¸ng, tuú thuéc vo kÝch cì vËt liÖu
trong hÖ thèng ®èng ph©n ñ, tr×nh ®é qu¶n lý v môc ®Ých sö dông. Ph©n ñ sö dông
®Ó bãn lãt cã thÓ dïng lo¹i ph©n cã thêi gian ñ ng¾n nhÊt. Ph©n ñ dïng ®Ó bãn thóc
ph¶i ®−îc ñ kü h¬n.
*Nh÷ng dÊu hiÖu cho biÕt ph©n ñ cã thÓ sö dông ®−îc:
- §èng ph©n ñ thu nhá l¹i tíi mét nöa so víi kÝch cì ban ®Çu.
- VËt liÖu h÷u c¬ ban ®Çu ®−a vo kh«ng cßn nhËn ra ®−îc n÷a.

12. - NÕu b¹n sö dông ph−¬ng ph¸p ñ nãng, ®èng ph©n ñ sÏ kh«ng t¹o nhiÖt n÷a.
*Xö lý ph©n ñ:
NÕu ph©n ñ ch−a thÓ sö dông ®−îc cÇn ph¶i xö lý thªm trong mét thêi gian nhÊt
®Þnh. Xö lý l qu¸ tr×nh cho phÐp ph©n ñ ®V hon tÊt giai ®o¹n ñ nãng chuyÓn sang
hon tÊt qu¸ tr×nh ph©n huû. Ngay c¶ trong giai ®o¹n ny còng cÇn che phñ ®èng
ph©n ®Ó khái bÞ ¶nh h−ëng bëi m−a, n¾ng. Ph¶i ®¶m b¶o ®é Èm (kh«ng ®Ó −ít) v
th«ng tho¸ng cho ph©n ñ trong suèt giai ®o¹n xö lý, nhanh l mét th¸ng, chËm l 1
n¨m hoÆc l©u h¬n. Tuy nhiªn, nÕu ph©n ñ ®−îc l−u gi÷ l©u qu¸ tr−íc khi sö dông sÏ
mÊt ®i mét sè chÊt dinh d−ìng v cã thÓ l n¬i sinh s¶n cho nh÷ng c«n trïng kh«ng
mong muèn.
*Can thiÖp lÇn cuèi:
HÖ thèng ph©n ñ cña b¹n cã thÓ kh«ng ph©n huû hÕt tÊt c¶ c¸c vËt liÖu cã kÝch cì
lín nh− lâi ng«, phoi bo trong lÇn ñ ®Çu. Khi b¹n sng ph©n ñ cã thÓ lo¹i bá nh÷ng
vËt liÖu kÝch cì lín (xem tranh) ®Ó cã thÓ sö dông cho lÇn ñ sau. Vi sinh vËt v
kh«ng khÝ ®V s½n cã ë nh÷ng vËt liÖu ny sÏ gióp kÝch thÝch m¹nh qu¸ tr×nh ph©n
huû trong lÇn ñ míi.
*KiÓm tra sù ho)n chØnh cña ph©n ñ:
HÇu hÕt n«ng d©n kh«ng kiÓm tra ph©n ñ cña m×nh. §«i khi b¹n cÇn xem xÐt, c¶m
nhËn v ngöi ph©n khi ®V ®−îc ñ hon chØnh. §Ó dïng cho c¸c môc ®Ých kh¸c ngoi
bãn lãt, ph©n ñ ch−a hon chØnh cã thÓ lm c©y cßi cäc hoÆc chÕt. Do vËy, n«ng
d©n cÇn x¸c ®Þnh xem ph©n ®V hon chØnh ch−a tr−íc khi bãn xuèng ®Êt.
Mét ph−¬ng ph¸p thö ®¬n gi¶n l cho ph©n ñ vo mét vi bÇu nhá v gieo mét vi
h¹t c¶i cñ vo ®ã (hoÆc h¹t cña bÊt kú c©y trång no cã thÓ nÈy mÇm v tr−ëng
thnh nhanh). NÕu 3/4 sè h¹t hoÆc nhiÒu h¬n nÈy mÇm v ph¸t triÓn thnh c©y c¶i
cñ, th× ph©n ñ ®V cã thÓ sö dông ®−îc.
16. C¸ch sö dông ph©n ñ
Môc ®Ých chÝnh cña viÖc sö dông ph©n ñ l duy tr× v t¨ng n¨ng suÊt c©y trång
th«ng qua viÖc t¨ng kh¶ n¨ng gi÷ n−íc, dinh d−ìng v duy tr× sù ®é s¹ch cña ®Êt.
Ph©n ñ khi bãn vo ®Êt, nã lm t¨ng ®é æn ®Þnh cña kÕt cÊu ®Êt, b¶o vÖ ®−îc cÊu
tróc ®Êt v v× thÕ ng¨n chÆn ®−îc xãi mßn
Cã nhiÒu c¸ch dïng ph©n ñ. Mét sè c¸ch dïng phæ biÕn nhÊt l:
- C¶i t¹o ®Êt.
- Lm mïn
- Lm tr ph©n ñ
*Sö dông ph©n ñ c¶i t¹o ®Êt:
Sö dông ph©n ñ c¶i t¹o ®Êt lm t¨ng chÊt h÷u c¬ trong ®Êt. ChÊt h÷u c¬ rÊt cÇn thiÕt
cho sù sinh tr−ëng v ph¸t triÓn cña c©y trång. §Êt ë vïng nhiÖt ®íi v cËn nhiÖt
®íi rÊt thiÕu chÊt h÷u c¬. Trong khi ®Êt ë vïng «n ®íi hm l−îng chÊt h÷u c¬ chiÕm
tíi 50%, th× ®Êt ë vïng cËn nhiÖt ®íi hm l−îng ny chØ kho¶ng 1% hoÆc Ýt h¬n.
Ph©n ñ gióp t¨ng l−îng h÷u c¬ trong ®Êt.

13. V× ®Êt khu vùc nhiÖt ®íi v cËn nhiÖt ®íi kh«ng bao giê bÞ b¨ng gi¸, ho¹t ®éng cña
vi sinh vËt diÔn ra liªn tôc quanh n¨m. Do vËy, chÊt h÷u c¬ nhanh chãng bÞ sö dông
hÕt. V× ho¹t ®éng sinh häc cña ®Êt v thêi tiÕt Êm quanh n¨m, n«ng d©n nªn sö
dông ph©n ñ th−êng xuyªn trong n¨m ®Ó t¨ng hm l−îng chÊt h÷u c¬ trong ®Êt.
§Ó cho kÕt qu¶ tèt nhÊt, chØ sö dông ph©n ñ ®V hon chØnh ®Ó c¶i t¹o ®Êt. Ph©n ñ
dïng ®Ó c¶i t¹o ®Êt nªn bãn vo ®Êt tr−íc khi gieo trång. R¶i mét líp ph©n ñ dÇy tõ
3 - 5 cm lªn trªn mÆt ®Êt, sau ®ã ®¶o ph©n xuèng ®Êt ë ®é s©u 8-10 cm. Kh«ng nªn
vïi s©u h¬n v× rÔ c©y kh«ng hÊp thu ®−îc chÊt dinh d−ìng tõ ph©n ñ. C¸ch lm hiÖu
qu¶ nh»m tiÕt kiÖm ph©n ñ l bãn mét l−îng nhá ph©n ñ trùc tiÕp vo hè trång c©y.
ë nh÷ng khu vùc kh« h¹n cã thÓ lm hè trång theo c¸c hng hoÆc rVnh ®Ó tiÖn cho
viÖc t−íi n−íc.
Sö dông ph©n ch−a hon chØnh ®Ó c¶i t¹o ®Êt cã thÓ ¶nh h−ëng ®Õn c©y trång, lm
cho c©y bÞ vng l¸ hoÆc c»n cçi, v× qu¸ tr×nh ph©n huû tiÕp tôc diÔn ra gÇn rÔ c©y v
c¸c vi sinh vËt c¹nh tranh dinh d−ìng víi c©y trång.
Phôc lôc 2 cho biÕt yªu cÇu ®èi víi ph©n ñ cña mét sè c©y rau. Xin l−u ý l c¸c sè
liÖu ®−a ra ë ®©y chØ cã tÝnh chÊt tham kh¶o, viÖc bãn cô thÓ sÏ tuú thuéc vo lo¹i
®Êt, sè n¨m xö lý h÷u c¬ v chÊt l−îng ph©n ñ. Tèt nhÊt nªn lm mét sè thö nghiÖm
trªn ®ång ruéng vÒ c¸c liÒu l−îng ph©n ñ kh¸c nhau ®Ó x¸c ®Þnh liÒu l−îng thÝch
hîp cho tõng khu vùc cô thÓ hay c©y trång cô thÓ.
*Sö dông ph©n ñ l)m mïn:
Th¶m thùc vËt l hÖ thèng ph©n ñ tù nhiªn, ë ®ã l¸ c©y t¹o mét líp mïn trªn bÒ mÆt
cña ®Êt v dÇn dÇn ®−îc ph©n huû, t¸i t¹o chÊt dinh d−ìng v båi bæ cho ®Êt. Còng
nh− vËy, nh÷ng tn d− trong v−ên nh− l¸ c©y, cá hay cnh c©y cã thÓ sö dông lm
mïn v ®−îc ph©n huû dÇn trªn bÒ mÆt ®Êt. Theo thêi gian mïn sÏ bÞ ph©n huû.
Ph©n ñ hon chØnh hoÆc kh«ng hon chØnh cã thÓ ®−îc dïng t¹o mét líp mïn dy
8-10 cm trªn bÒ mÆt ®Êt. Kh«ng trén vo trong ®Êt. Gi÷ cho líp mïn c¸ch gèc c©y
5-8 cm. Dinh d−ìng sÏ ngÊm dÇn vo ®Êt m kh«ng lÊy ®i l−îng ®¹m ë khu vùc
quanh rÔ c©y. Mïn ñ cã nh÷ng lîi Ých nh− mïn th«ng th−êng:
- Gi÷ ®é Èm cho ®Êt.
- Lm th«ng tho¸ng ®Êt trong nh÷ng ®iÒu kiÖn nhiÖt ®é bÊt lîi.
- Ph©n huû ®Ó cung cÊp dinh d−ìng v chÊt h÷u c¬ x©y dùng kÕt cÊu ®Êt.
Khi sö dông ph©n ñ lm mïn cÇn ph¶i phñ mét líp r¬m/r¹ dy gióp tr¸nh sù thÊt
tho¸t dinh d−ìng do tiÕp xóc trùc tiÕp víi n¾ng, nãng.
Mét trong nh÷ng h¹n chÕ cña viÖc sö dông ph©n ñ lm mïn l kh«ng h¹n chÕ ®−îc
sù ph¸t triÓn cña cá d¹i. Trong thùc tÕ, nã l¹i cã thÓ kÝch thÝch sù ph¸t triÓn cña cá
d¹i, nÕu kh«ng ®−îc phñ mét líp vËt liÖu mïn th«ng th−êng. Ph©n ñ hoÆc mïn cÇn
®−îc sö dông th−êng xuyªn ®Ó bæ xung cho qu¸ tr×nh ph©n huû.

14. Tranh
R¶i ph©n xung quanh gèc c©y ®Ó h¹n chÕ sù ph¸t triÓn cña cá d¹i v
c¶i thiÖn kÕt cÊu ®Êt.
*Tr) ph©n ñ:
Tr ph©n ñ l mét ph−¬ng ph¸p sö dông dinh d−ìng v c¸c vi sinh vËt cã lîi trong
ph©n ñ ®Ó bãn qua l¸ (phun qua l¸ c©y). Tr ph©n ñ t¸ch dinh d−ìng v vi sinh vËt
tõ ph©n ñ v cho phÐp b¹n sö dông c¸c chÊt cã lîi ny cho c©y trång. Do ®ã, tr
ph©n ñ ho¹t ®éng nh− mét lo¹i ph©n láng, thÊp vÒ l−îng ®¹m, nh−ng l¹i cao vÒ hm
l−îng c¸c vi chÊt v l chÊt h¹n chÕ sù ph¸t triÓn cña bÖnh mét c¸ch tù nhiªn.
Quy tr×nh lm tr ph©n ñ nh− sau:
B−íc 1: Cho ph©n ñ hon chØnh* vo mét tói dÖt(tói v¶i,…).
B−íc 2: Cho tói v¶i vo thïng hoÆc chËu n−íc.
B−íc 3: §Ó nguyªn tói mét giê, sau ®ã bá tói ra.
B−íc 4: Dïng n−íc ng©m ®ã – cßn gäi l tr ph©n ñ phun cho c©y. (ChØ
dïng tr ph©n ñ khi kh«ng cã mïi khã chÞu).
B−íc 5: §−a bV trong tói ra v−ên v sö dông lm mïn ñ hoÆc c¶i t¹o ®Êt.
_______________________________________________
* Kh«ng nªn sö dông ph©n ñ kh«ng hon chØnh v× cã thÓ cã mÇm bÖnh v c¸c hîp
chÊt kh«ng cã lîi cho c©y trång. ChØ nªn sö dông ph©n ñ hon chØnh.
Phô lôc 1
Hm l−îng dinh d−ìng trong tn d− c©y trång v ph©n ®éng vËt
Thnh phÇn NPK trung b×nh cña mét sè tn d− c©y trång, ph©n xanh, ph©n chuång
sö dông lm ph©n ñ
(% chÊt kh«)
VËt liÖu C/N N P K
R¬m/r¹ 105 0.58 0.10 1.38
Th©n lóa m× 105 0.49 1.11 1.06
BÑ ng« 55 0.59 0.31 1.31
Vá ®Ëu t−¬ng 32 1.3 - -
L¸ v th©n c©y b«ng - 0.88 0.15 1.45
Th©n ®ç l¹c 19 0.59 - -

15. Th©n c©y ®Ëu bß - 1.75 0.20 1.24
BV mÝa - 1.07 1.14 2.54
C¶i b¾p 116 0.35 0.04 0.50
Thuèc l¸ 12 3.6 - -
Ph©n xanh 13 3.0 - -
-
- - 2.18 - -
§Ëu bß 18 2.51 - -
- - 3.09 - -
- - 3.36 0.22 1.27
- - 1.97 - -
- - 2.96 0.13 0.88
- - 2.61 0.17 1.20
- - 2.93 0.14 1.30
- - 3.02 - -
- 18 2.04 0.37 3.40
BÌo hoa d©u - 3.68 0.20 0.15
- - 2.47 0.12 0.37
Ph©n ®éng vËt
Gia sóc 19 1.50 1.00 0.94
Cõu 29 2.02 1.75 1.94
Ngùa 24 1.59 1.65 0.65
Lîn 13 2.81 1.61 1.52
G - 4.00 1.98 2.32
VÞt - 2.15 1.13 1.15
Ph©n b¾c 8 7.24 1.72 2.41

16. Phô lôc 2
Nhu cÇu ph©n ñ cña mét sè lo¹i rau
C©y rau L−îng (kg/so)
C¶i 400
Sóp l¬ 600
Sóp l¬ xanh 450
C 800
ít 1250
D−a chuét 600
§Ëu tr¹ch 450
§Ëu ®òa 700
C chua 400