nota

1. MODUL PBD SAINS
TINGKATAN 4
1 | M O D U L P B D S A I N S T I N G K A T A N 4
cikgu abye
TEMA 2
PENYELENGGARAAN DAN KESINAMBUNGAN
HIDUP
BAB 6
SOKONGAN, PERGERAKAN DAN PERTUMBUHAN
6.1 SOKONGAN, PERGERAKAN DAN
PERTUMBUHAN HAIWAN
6.1.1 Menjelaskan dengan
contoh jenis
sokongan pada haiwan.
6.1.2 Menghubungkaitkan saiz
rangka luar dengan
pertumbuhan.
6.1.3 Menghubungkaitkan rangka
hidrostatik dengan
pergerakan.
6.1.4 Menghuraikan fungsi rangka
dalam bagi haiwan.
6.1.5 Mencerakinkan sistem rangka
manusia.
6.1.6 Menjalankan eksperimen
untuk membandingkan
kekuatan tulang yang padat
dan tulang yang berongga.
6.1.7 Menghubungkait sistem
sokongan dengan
faktor kestabilan haiwan
6.2 PERGERAKAN DAN
PERTUMBUHAN MANUSIA
6.2.1 Menerangkan fungsi
sendi dan otot dalam
pergerakan.
6.2.2 Menjanakan idea
masalah yang
berkaitan dengan
sendi dan otot dalam
kehidupan harian
6.2.3 Menerangkan pola
pertumbuhan
manusia.
6.2.4 Membanding dan
membezakan pola
pertumbuhan antara
lelaki dan
perempuan.
6.3 SOKONGAN, PERTUMBUHAN
DAN KESTABILAN DALAM
TUMBUHAN
6.3.1 Menerangkan sistem sokongan
tumbuhan daratan dan
akuatik.
6.3.2 Menentukan usia tumbuhan
berkayu.
6.3.3 Menghubungkait sistem
sokongan dan kestabilan
dalam tumbuhan.
6.3.4 Menjalankan eksperimen untuk
BAB 6
SOKONGAN, PERGERAKAN DAN
PERTUMBUHAN
PENTAKSIRAN BILIK DARJAH (PBD)
SAINS TINGKATAN 4
TEMA 2
PENYENGGARAAN DAN
KESINAMBUNGAN HIDUP

2. MODUL PBD SAINS
TINGKATAN 4
2 | M O D U L P B D S A I N S T I N G K A T A N 4
cikgu abye
TEMA 2
PENYELENGGARAAN DAN KESINAMBUNGAN
HIDUP
BAB 6
SOKONGAN, PERGERAKAN DAN PERTUMBUHAN
6.1 SOKONGAN, PERGERAKAN DAN
PERTUMBUHAN HAIWAN
6.1.1 Menjelaskan dengan
contoh jenis
sokongan pada haiwan.
6.1.2 Menghubungkaitkan saiz
rangka luar dengan
pertumbuhan.
6.1.3 Menghubungkaitkan rangka
hidrostatik dengan
pergerakan.
6.1.4 Menghuraikan fungsi rangka
dalam bagi haiwan.
6.1.5 Mencerakinkan sistem rangka
manusia.
6.1.6 Menjalankan eksperimen
untuk membandingkan
kekuatan tulang yang padat
dan tulang yang berongga.
6.1.7 Menghubungkait sistem
sokongan dengan
faktor kestabilan haiwan
6.2 PERGERAKAN DAN
PERTUMBUHAN MANUSIA
6.2.1 Menerangkan fungsi
sendi dan otot dalam
pergerakan.
6.2.2 Menjanakan idea
masalah yang
berkaitan dengan
sendi dan otot dalam
kehidupan harian
6.2.3 Menerangkan pola
pertumbuhan
manusia.
6.2.4 Membanding dan
membezakan pola
pertumbuhan antara
lelaki dan
perempuan.
6.3 SOKONGAN, PERTUMBUHAN
DAN KESTABILAN DALAM
TUMBUHAN
6.3.1 Menerangkan sistem sokongan
tumbuhan daratan dan
akuatik.
6.3.2 Menentukan usia tumbuhan
berkayu.
6.3.3 Menghubungkait sistem
sokongan dan kestabilan
dalam tumbuhan.
6.3.4 Menjalankan eksperimen untuk
mendapatkan pola pertumbuhan
tumbuhan

3. MODUL PBD SAINS
TINGKATAN 4
3 | M O D U L P B D S A I N S T I N G K A T A N 4
cikgu abye
STANDARD KANDUNGAN / OBJEKTIF PEMBELAJARAN
6.1 Murid dapat memerihalkan sokongan, pergerakan dan pertumbuhan haiwan
STANDARD PEMBELAJARAN / KRITERIA KEJAYAAN
Murid dapat
6.1.1 Menjelaskan dengan contoh jenis sokongan pada haiwan
6.1.2 Menghubungkaitkan saiz rangka luar dengan pertumbuhan.
*** Rujuk buku teks muka surat 114 hingga 116
1. Apakah yang dimaksudkan dengan rangka? (TP1)
……………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………
2. Nyatakan tiga jenis sokongan pada haiwan? (TP1)
a. ………………………………………………………………………………………………..
b. ………………………………………………………………………………………………..
c. ………………………………………………………………………………………………..
3. Padankan jenis sokongan pada haiwan dan pernyataan yang tepat berkaitannya.
(TP2)
Jenis sokongan bagi semua vertebrata
termasuk manusia yang terdiri daripada
tulang atau rawan
RANGKA LUAR
Terdiri daripada dinding berotot yang
meliputi rongga badan yang diisi
dengan bendalir
RANGKA DALAM
.
Terdiri daripada lapisan keras kitin
berlilin atau cangkerang RANGKA HIDROSTATIK
4. Apakah peranan atau fungsi rangka dalam bagi semua vertebrata termasuk manusia.
(TP3)
a. ………………………………………………………………………………………………..
b. ………………………………………………………………………………………………..
c. ………………………………………………………………………………………………..
d. ………………………………………………………………………………………………..
5. Apakah fungsi rangka luar bagi kebanyakan invertebrata.
(TP3)
a. ……………………………………………………………………………………………….
b. ……………………………………………………………………………………………….
c. ……………………………………………………………………………………………….
d. ……………………………………………………………………………………………….
6. Bagaimanakah bendalir yang terdapat dalam rongga badan bagi haiwan berangka
hidrokstatik memainkan peranannya? (TP3)
……………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………

4. MODUL PBD SAINS
TINGKATAN 4
4 | M O D U L P B D S A I N S T I N G K A T A N 4
cikgu abye
7. Lengkapkan peta pokok di bawah dengan maklumat yang diberikan di bawah.
(TP3)
Jenis Sokongan pada haiwan
Rangka dalam Rangka Luar Rangka hidrostatik
………………… ………………… ……………………..
………………… ………………… ……………………..
………………… ………………… ……………………..
………………… ………………… ……………………..
…………………
8. Lengkapkan pernyataan di bawah bagi menerangkan lengkung pertumbuhan.
(TP2)
a. Lengkung pertumbuhan bagi …………….. organisma pada asasnya berbentuk
………………….. Cuma corak pertumbuhannya ………………. mengikut jenis
organisma.
b. Lengkung pertumbuhan haiwan dengan rangka …………… seperti lipas dan
belalang adalah ……………………………..
9. Padankan rajah graf pertumbuhan di bawah dengan jenis pertumbuhan dengan tepat.
(TP2)
10. Mengapakah lengkung pertumbuhan haiwan dengan rangka luar adalah berperingkat?
(TP3)
……………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………
11. Apakah yang dimaksudkan dengan ekdisis? (TP1)
……………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………
Ikan Udang Labah-labah Lintah
Ketam Katak Kala jengking Kucing
Labah-labah Tapak sulaiman Buaya Manusia
Obor-obor cacing tanah

5. MODUL PBD SAINS
TINGKATAN 4
5 | M O D U L P B D S A I N S T I N G K A T A N 4
cikgu abye
12. Terangkan bagaimana proses ekdisis berlaku? (TP2)
……………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………
13. Labelkan graf pertumbuhan secara berperingkat di bawah dengan perkataan berikut
(TP2)
Telur Instar Ekdisis Dewasa Nimfa
14. Mengapakah graf lengkung pertumbuhan haiwan berbentuk tangga? (TP3)
……………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………
15. Mengapakah haiwan berangka luar sewaktu peringkat nimfa akan makan dengan
banyak? (TP3)
……………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………

6. MODUL PBD SAINS
TINGKATAN 4
6 | M O D U L P B D S A I N S T I N G K A T A N 4
cikgu abye
16. Terangkan proses metamorfosis belalang tersebut berdasarkan lengkung pertumbuhan
di bawah.
(TP4)
a. Pada hari 1 – 5
………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………
b. Pada penghujung hari ke-5
………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………
c. Pada hari ke 6 – 10
………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………
d. Proses …………………………. berlaku lagi pada hari ke-15, hari ke-20, hari ke-
25 sehingga serangga mencapai saiz …………………….

7. MODUL PBD SAINS
TINGKATAN 4
7 | M O D U L P B D S A I N S T I N G K A T A N 4
cikgu abye
STANDARD KANDUNGAN / OBJEKTIF PEMBELAJARAN
6.1 Murid dapat memerihalkan sokongan, pergerakan dan pertumbuhan haiwan
STANDARD PEMBELAJARAN / KRITERIA KEJAYAAN
Murid dapat
6.1.3 Menghubungkaitkan rangka hidrostatik dengan pergerakan
*** Rujuk buku teks muka surat 118 hingga 119
1. Lengkapkan pernyataan di bawah bagi menerangkan hubungkait antara rangka
hidrostatik dengan pergerakan. (TP3)
1. Cacing tanah mempunyai rangka
………………….. iaitu ruang
badannya dipenuhi
……………………………..
2. Cacing tanah bergerak di atas
tanah dengan bantuan …………
(bulu kejur yang terdapat pada sisi
badannya).
3. Terdapat ……… jenis otot pada
dinding badan cacing iaitu
………….. dan …………………
1. Otot-otot pada cacing bertindak
secara …………………………….
(berlawanan).
2. Apabila otot lingkar
……………………., otot membujur
………………. menyebabkan badan
cacing menjadi ……………. dan
……………..
3. Apabila otot membujur
………………….., otot lingkar
……………………… menyebabkan
badan cacing ………………. dan
…………………………..
Otot
…………….
mengendur
Otot lingkar
………………
Otot bujur
………………
…..
Otot
…………..
mengendur
1. Tindakan otot lingkar dan otot
membujur secara
……………………… (bertentangan)
menghasilkan tekanan
……………… pada ………………. di
dalam badan cacing.
2. Apabila badan cacing ……………..
dan …………………. tekanan
hidrostatik memindahkan cecair di
dalam badannya ke ……………….
badan.
3. Cecair badan dipindahkan ke
bahagian …………………. oleh
tekanan hidrostatik dan
menyebabkan bahagian
……………… cacing ditarik ke
……………………………
Keta mencengkam tanah
Arah pergerakan
Gelombang pengecutan
Belakang Hadapan
Posterior Anterior

8. MODUL PBD SAINS
TINGKATAN 4
8 | M O D U L P B D S A I N S T I N G K A T A N 4
cikgu abye
2. Lengkapkan pernyataan di bawah dan labelkan rajah dengan tepat.
(TP3)
Otot
membujur
mengendur
Otot
lingkar
mengecut
Otot bujur
mengecut
Otot lingkar
mengendur
Keta mencengkam tanah
Belakang Hadapan
Posterior Anterior
Cacing tanah bergerak dengan
bantuan …………………………. dan
…………………. otot ……………..
dan otot …………………….. yang
berlaku secara ………………………
daripada bahagian ……………….. ke
bahagian ………………………
Keta mencengkam
tanah
Belakang Hadapan
Anterior
Posterior
1. Apabila otot ………………….
mengecut dan otot lingkar
……………………, segmen-
segmen pada bahagian badan
cacing tanah akan
…………………. dan
………………………………….
2. …………. pada segmen ini
akan mencengkam tanah
1. Pada masa yang sama
segmen-segmen lain pada
badan cacing tanah akan
………………… dan
…………………… Hal ini
berlaku kerana otot
…………………… pada
segmen ini ………………………
dan otot membujur
…………………….
2. Keta pada segmen ini akan
melepaskan cengkaman untuk
membenarkan cacing tanah
memanjang dan bergerak ke
hadapan

9. MODUL PBD SAINS
TINGKATAN 4
9 | M O D U L P B D S A I N S T I N G K A T A N 4
cikgu abye
STANDARD KANDUNGAN / OBJEKTIF PEMBELAJARAN
6.1 Murid dapat memerihalkan sokongan, pergerakan dan pertumbuhan haiwan
STANDARD PEMBELAJARAN / KRITERIA KEJAYAAN
Murid dapat
6.1.4 Menghuraikan fungsi rangka dalam bagi haiwan
*** Rujuk buku teks muka surat 120 hingga 121
1. Lengkapkan pernyataan di bawah dengan perkataan yang betul. (TP3)
1. Haiwan vertebrata darat memerlukan rangka
yang …….. dan ………. untuk …………….
badan. Ianya juga mempunyai rangka yang
………… dan sepadan dengan ……………..
2. Berat badan vertebrata daratan disokong
terutamanya oleh ……………………………..
dan ………………………………
Contoh:
Gajah memerlukan lengkungan pektoral dan
lengkungan pelvis yang ……………… untuk
menyokong …………………………..
HAIWAN
VERTEBRATA DARAT
1. Haiwan vertebrata akuatik mempunyai
rangka ……………… lebih …………
berbanding dengan badannya.
2. Lengkungan pektoral dan lengkungan
pelvisnya lebih ………… dan ……………..
3. Vertebrata akuatik seperti ikan paus boleh
membesar lebih daripada saiz rangkanya.
Ini disebabkan berat badannya disokong
oleh ………………………………..
1. Burung mempunyai struktur tulang
yang beradaptasi untuk ……………..
2. Tulang …………. (tulang dada)
……….. dan …………. berfungsi
sebagai tempat ……………….. otot
untuk ……………………
3. Tulang-tulang burung juga
………………. dan ………………….
4. Saiz tengkorak burung adalah
…………….. supaya memudahkan
burung …………………….
HAIWAN VERTEBRATA
BURUNG

10. MODUL PBD SAINS
TINGKATAN 4
10 | M O D U L P B D S A I N S T I N G K A T A N 4
cikgu abye
STANDARD KANDUNGAN / OBJEKTIF PEMBELAJARAN
6.1 Murid dapat memerihalkan sokongan, pergerakan dan pertumbuhan haiwan
STANDARD PEMBELAJARAN / KRITERIA KEJAYAAN
Murid dapat
6.1.5 Mencerakinkan sistem rangka manusia*** Rujuk buku teks muka surat 122 hingga 123
1. Labelkan sistem rangka manusia di bawah
(TP3)
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12. 6
13.
14.
15.
16.
17.
18.
19.
20.
21.
22.
23.
24.
25.
SISTEM RANGKA MANUSIA
33 ruas tulang
vertebrata
membentuk
satu turus yang
kuat dan boleh
melentur bagi
melindungi
………………
………………
……… pasang tulang rusuk
bersendi dengan
……………………. di bahagian
belakang.
Sternum dan tulang rusuk
berfungsi melindungi
…………… dan ……………….
Menyokong
……………………..
melindungi
………………… dan
………………………
……………
……………
Rangka
muka dan
menyokong
……………
…………….
Melindungi
……………

11. MODUL PBD SAINS
TINGKATAN 4
11 | M O D U L P B D S A I N S T I N G K A T A N 4
cikgu abye
2. Lengkapkan peta pokok di bawah bagi menerangkan pengelasan sistem rangka
manusia.
(TP3)
SISTEM RANGKA MANUSIA
…………………………………... ……………………………
Tengkorak …………………………….
…………………………………….. …………………………….
Turus vertebrata …………………………….
…………………………….
3. Padankan jenis tulang dan fungsinya dengan betul.
(TP3)
Turus
vertebrata
Melindungi otak
Lengkungan
pelvis
Memberi bentuk asas atau rangka muka dan
menyokong gigi
Tulang rusuk
dan sternum
Melindungi organ utama iaitu jantung dan
peparu
Tulang
kranium
Melindungi saraf tunjang
Lengkungan
pektoral
Menghubungkan tulang tangan dengan
rangka paksi
Tulang
muka
Menyokong berat badan, melindungi pundi
kencing dan organ pembiakan

12. MODUL PBD SAINS
TINGKATAN 4
12 | M O D U L P B D S A I N S T I N G K A T A N 4
cikgu abye
STANDARD KANDUNGAN / OBJEKTIF PEMBELAJARAN
6.1 Murid dapat memerihalkan sokongan, pergerakan dan pertumbuhan haiwan
STANDARD PEMBELAJARAN / KRITERIA KEJAYAAN
Murid dapat
6.1.6 Membandingkan kekuatan tulang yang padat dan tulang yang berongga.
Eksperimen wajib tingkatan 4
6.1.7 Menghubungkait sistem sokongan dengan faktor kestabilan murid.
*** Rujuk buku teks muka surat 124 hingga 127
1. Mengapakah vertebrata darat mempunyai tulang yang besar, padat dan kuat?
(TP3)
Contoh Gajah
……………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………
2. Burung mempunyai jenis tulang berongga. Apakah kelebihan bagi haiwan yang
mempunyai tulang berongga berbanding haiwan bertulang padat?
(TP5)
a. ………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………..
b. ………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………
c. ………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………
3. Padankan pernyataan dengan betul. (TP2)
Pusat
graviti
Titik keseluruhan berat sistem sokongan
atau objek itu bertindak untuk mengimbangi
kedudukan sistem sokongan atau objek
tersebut
Titik
keseimbangan
Merujuk kepada titik keseimbangan suatu
sistem sokongan atau objek
4. Apakah hubungan antara pusat graviti dengan kestabilan objek? (TP2)
……………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………
5. Mengapakah zirafah kurang stabil berbanding badak sumbu? (TP3)
……………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………..

13. MODUL PBD SAINS
TINGKATAN 4
13 | M O D U L P B D S A I N S T I N G K A T A N 4
cikgu abye
6. Nyatakan dua faktor yang mempengaruhi kestabilan. (TP2)
a. ………………………………………………………………………………………………..
b. ………………………………………………………………………………………………..
7. Nyatakan hubungan di antara pusat graviti dan luas tapak terhadap kestabilan objek.
(TP3)
a. ………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………
b. ………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………
8. Tentukan objek yang manakah yang lebih stabil dalam rajah di bawah. Tandakan (√)
pada jawapan yang tepat dan berikan sebab.
(TP3)
Pasu A Pasu B
Pasu A Pasu B
9. Bagaimanakah kanggaru dan zirafah menyelesaikan masalah kestabilan yang mereka
hadapi?
(TP3)
Sebab jawapan anda.
Sebab jawapan anda.

14. MODUL PBD SAINS
TINGKATAN 4
14 | M O D U L P B D S A I N S T I N G K A T A N 4
cikgu abye
10. Mengapakah kereta lumba direka lebih rendah dan lebar daripada kereta biasa.
(TP4)
……………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………
11. Rajah di bawah menunjukkan seekor unta. Cadangkan satu postur bilakah unta berada
dalam keadaan yang lebih stabil. Berikan sebab di atas jawapan anda.
(TP4)
……………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………

15. MODUL PBD SAINS
TINGKATAN 4
15 | M O D U L P B D S A I N S T I N G K A T A N 4
cikgu abye
STANDARD KANDUNGAN / OBJEKTIF PEMBELAJARAN
6.2 Murid dapat memerihalkan pergerakan dan pertumbuhan manusia
STANDARD PEMBELAJARAN / KRITERIA KEJAYAAN
Murid dapat
6.2.1 menerangkan fungsi sendi dan otot dalam pergerakan
6.2.2 Menjanakan idea bagi mengatasi masalah berkaitan sendi dan otot dalam kehidupan
harian.
*** Rujuk buku teks muka surat 128 hingga 130
1. Apakah yang dimaksudkan dengan otot berantagonis?
(TP1)
……………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………
2. Labelkan rajah di bawah bagi menunjukkan keadaan otot trisep dan otot biseps sewaktu
aktiviti membengkokkan lengan dan meluruskan lengan.
(TP3)
Aktiviti membengkokkan lengan
Aktiviti meluruskan lengan
3. Apakah yang dimaksudkan dengan sendi? (TP1)
……………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………
4. Berikan dua jenis sendi.
(TP1)
a. ……………………………………………………………………………………………….
b. ……………………………………………………………………………………………….

16. MODUL PBD SAINS
TINGKATAN 4
16 | M O D U L P B D S A I N S T I N G K A T A N 4
cikgu abye
5. Padankan kedua-dua sendi dengan penerangan yang betul
(TP2)
Sendi bergerak
Sendi yang membenarkan anggota
bergerak
Sendi tidak
bergerak
Sendi yang tidak membenarkan
bahagian anggota badan bergerak
6. Kelaskan setiap sendi pada rajah di bawah sama ada sendi bergerak atau sendi tidak
bergerak.
(TP3)
Sendi pada tengkorak
Jenis sendi
…………………………….
Sendi peluru
Jenis sendi
…………………
….
Sendi putar
Jenis sendi
…………………
…
Sendi engsel
Jenis sendi
………………… Sendi gulung
Jenis sendi
………………….
Sendi pelana
Jenis sendi
…………………
….
Sendi geser
Jenis sendi
…………………
…..

17. MODUL PBD SAINS
TINGKATAN 4
17 | M O D U L P B D S A I N S T I N G K A T A N 4
cikgu abye
7. Labelkan rajah di bawah bagi menunjukkan otot yang terlibat dalam pergerakan sendi
engsel
(TP3)
8. Padankan perkataan di bawah bagi menerangkan fungsinya.
(TP3)
Ligamen
a. Bertindak sebagai kusyen dan pelindung
terhadap sendi
b. Mengurangkan geseran
Tendon
a. Melicinkan dan membekalkan nutrien
kepada rawan
b. Sebagai pelincir di dalam sendi
Cecair
sinovial
Tisu penghubung yang menyambungkan otot
ke tulang
Tulang
rawan
Tisu penghubung yang menyambungkan dua
tulang
9. Apakah sifat ligamen yang membolehkannya mengikat dan memaut tulang serta
membenarkan pergerakan? (TP3)
……………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………….
10. Apakah perbezaan di antara tendon dengan ligamen? (TP5)
a. ………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………
b. ………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………

18. MODUL PBD SAINS
TINGKATAN 4
18 | M O D U L P B D S A I N S T I N G K A T A N 4
cikgu abye
11. Labelkan rajah di bawah bagi menunjukkan fungsi cecair sinovial, tulang rawan dan
tendon pada sendi
(TP3)
FUNGSI
FUNGSI
➢ Tisu penghubung
yang
menyambungkan
…………… ke …………
➢ Terdiri daripada
gabungan gentian
yang bersifat
…………. dan
………………………….
➢ Daya ……………………
otot dipindahkan ke
tulang melalui
………………………..
OTOT

19. MODUL PBD SAINS
TINGKATAN 4
19 | M O D U L P B D S A I N S T I N G K A T A N 4
cikgu abye
STANDARD KANDUNGAN / OBJEKTIF PEMBELAJARAN
6.2 Murid dapat memerihalkan pergerakan dan pertumbuhan manusia
STANDARD PEMBELAJARAN / KRITERIA KEJAYAAN
Murid dapat
6.2.3 menerangkan pola pertumbuhan manusia
6.2.4 membanding dan membezakan pola pertumbuhan antara lelaki dan perempuan
*** Rujuk buku teks muka surat 130 hingga 133
1. Apakah yang dimaksudkan dengan pertumbuhan? (TP1)
Pertumbuhan ialah satu proses berlakunya perubahan dari segi saiz, jumlah
bilangan sel, berat, bentuk badan, fungsi badan dan merupakan proses yang
kekal dan tidak berbalik.
2. Apakah yang menyebabkan pertumbuhan berlaku? (TP2)
Disebabkan oleh pertambahan bilangan sel pada tubuh
3. Berikut merupakan peringkat pertumbuhan manusia. Lengkapkan pernyataan di bawah
bagi menerangkan setiap fasa pertumbuhan manusia
(TP3)
1. Bermula daripada ……….. hingga ………… tahun.
2. Bayi lelaki dan perempuan mengalami pertumbuhan yang
…………………….
3. Pertumbuhan bayi sangat pesat kerana …………….. sel berlaku
dengan …………………..
4. Pada peringkat bayi, keseimbangan …………………. adalah
penting bagi ……………….. yang seimbang.
1. Bermula daripada ……….. hingga ………………….tahun.
2. Kadar pertumbuhan ………………… secepat semasa
pertumbuhan peringkat ……………………
3. Kadar pertumbuhan kanak-kanak ………….. lebih ………………
berbanding dengan kadar pertumbuhan kanak-kanak
………………….
4. Makanan yang ………….. diperlukan pada peringkat ini bagi
pertumbuhan ………… yang seimbang

20. MODUL PBD SAINS
TINGKATAN 4
20 | M O D U L P B D S A I N S T I N G K A T A N 4
cikgu abye
4. Di bawah menunjukkan graf lengkung pertumbuhan manusia. Lengkapkan pernyataan
di bawah bagi menerangkan corak pertumbuhan manusia.
(TP3)
1. Pada peringkat awal remaja …… hingga ……. tahun, lelaki
dan perempuan mengalami pertumbuhan yang pesat.
2. Remaja ……….. mengalami pertumbuhan yang ………..
berbanding remaja …………… di mana perempuan lebih
tinggi dan besar daripada lelaki.
3. ………….. ciri-ciri seks ………… bagi remaja mula berlaku.
4. Pada umur 16-18 tahun, kepesatan pertumbuhan bagi remaja
perempuan mula ………….. dan akan ……………. tapi
pertumbuhan remaja …………… berterusan sehingga umur
18-20 tahun. Oleh itu remaja lelaki kelihatan lebih …………
berbanding remaja perempuan
1. …………… dewasa lebih ……………….. dan besar daripada
…………….. dewasa kerana pertumbuhan ………….. lebih
………… berbanding perempuan.
2. Pada peringkat dewasa, ………………. manusia akan
…………… dan hampir sifar. Ini bermakna pertumbuhan
manusia …………….. kecuali pada bahagian tertentu seperti
kuku, kulit dan rambut.
1. Pertumbuhan manusia hampir berhenti sepenuhnya.
2. Tubuh badan manusia mula ……………… dan ………………
di bahagian-bahagian ……….. dan kulit mula ………………….
Pertumbuhan
……………….
Pertumbuhan
……………….
Pertumbuhan
……………….
Pertumbuhan
……………………..
Pertumbuhan
…………………

21. MODUL PBD SAINS
TINGKATAN 4
21 | M O D U L P B D S A I N S T I N G K A T A N 4
cikgu abye
5. Apakah bentuk graf pertumbuhan manusia?
(TP1)
…………………………………………………………………………………………………….
6. Apakah kepentingan kita mempelajari corak graf lengkung pertumbuhan manusia?
(TP4)
…………………………………………………………………………………………………….
…………………………………………………………………………………………………….
7. Nyatakan dua parameter yang boleh digunakan untuk mengukur kadar pertumbuhan
manusia?
(TP2)
a. ………………………………………………………………………………………………..
b. ………………………………………………………………………………………………..
8. Bagaimanakah kadar pertumbuhan dapat diukur dengan menggunakan parameter
besat dan ketinggian?
(TP3)
…………………………………………………………………………………………………….
9. Adakah gizi makanan memberi kesan terhadap pertumbuhan seseorang inidividu?
Huraikan.
(TP3)
…………………………………………………………………………………………………….
…………………………………………………………………………………………………….
…………………………………………………………………………………………………….
10. Semasa pemeriksaan rutin bayi dan kanak-kanak di klinik kesihatan atau hospital, ciri-
ciri seperti jisim badan, tinggi dan ukur lilit kepala akan dilakukan. Apa pendapat anda
apakah tujuan pemeriksaan ini dilakukan? (TP4)
…………………………………………………………………………………………………….
…………………………………………………………………………………………………….
…………………………………………………………………………………………………….
…………………………………………………………………………………………………….
…………………………………………………………………………………………………….
…………………………………………………………………………………………………….
…………………………………………………………………………………………………….
…………………………………………………………………………………………………….
…………………………………………………………………………………………………….

22. MODUL PBD SAINS
TINGKATAN 4
22 | M O D U L P B D S A I N S T I N G K A T A N 4
cikgu abye
STANDARD KANDUNGAN / OBJEKTIF PEMBELAJARAN
6.3 Murid dapat memerihalkan sokongan, pertumbuhan dan kestabilan dalam tumbuhan.
STANDARD PEMBELAJARAN / KRITERIA KEJAYAAN
Murid dapat
6.3.1 menerangkan sistem sokongan tumbuhan darat dan akuatik
6.3.2 menentukan usia tumbuhan berkayu
6.3.3 menghubungkaitkan sistem sokongan dan kestabilan dalam tumbuhan
*** Rujuk buku teks muka surat 133 hingga 137
1. Nyatakan empat peranan sistem sokongan pada tumbuhan. (TP3)
a. ………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………….
b. ………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………
c. ………………………………………………………………………………………………
d. ………………………………………………………………………………………………
2. Di bawah menunjukkan sistem sokongan utama dalam tumbuhan iaitu batang dan akar.
Huraikan bagaimanakah batang dan akar memainkan peranannya.
(TP3)
3. Lengkapkan peta konsep di bawah berkaitan dengan perkataan yang tepat.
(TP2)
Akar memberikan sokongan
kepada tumbuhan dengan
……………………………….
Batang menyokong
……………………… itu
sendiri dan juga berat ………
SISTEM SOKONGAN TUMBUHAN DARAT
1. Biasanya besar dan tinggi
2. Sistem sokongannya ialah
a. ……………………………
……………………………
……………………………
b. ……………………………
……………………………
……………………………
Bergantung kepada
a. ………………………………………
………………………………………
b. Tumbuhan ini mendapat
sokongan daripada
………………………………………..
c. Batang ……………. dan …………..
jika kekurangan ………………..

23. MODUL PBD SAINS
TINGKATAN 4
23 | M O D U L P B D S A I N S T I N G K A T A N 4
cikgu abye
4. Padankan struktur khas dalam sistem sokongan tumbuhan darat dengan betul.
(TP3)
JENIS
SOKONGAN
PENERANGAN
CONTOH
TUMBUHAN
Akar banir
Mencengkam pada tumbuhan
atau struktur lain untuk
sokongan
Pokok ara, pokok
banyan, pokok
pandan
Akar sokong Pokok besar dan tinggi Pokok bakau
Akar jangkang
Menyokong pokok bakau yang
hidup dalam kawasan paya
Pokok durian, pokok
angsana
Sulur paut
Akar-akar yang tumbuh
daripada batang atau dahan
ke dalam tanah untuk
menyokong tumbuhan
Pokok orkid, pokok
deduit
Akar cengkam
Struktur halus dan berlingkar
yang melilit tumbuhan lain
atau objek untuk sokongan
Pokok timun, peria
dan labu
5. Apakah nama daya yang memberikan sokongan kepada tumbuhan akuatik?
(TP1)
……………………………………………………………………………………………………
6. Apakah ciri-ciri tisu aerenkima yang terdapat pada batang dan daun tumbuhan akuatik?
(TP2)
a. ………………………………………………………………………………………………..
b. ………………………………………………………………………………………………..
7. Apakah peranan ruang-ruang udara yang terdapat dalam tisu aerenkima pada batang
dan daun tumbuhan akuatik?
(TP2)
…………………………………………………………………………………………………….
8. Apakah ciri-ciri pokok keladi bunting dan teratai yang membolehkannya terapung di atas
air? Huraikan
(TP4)
…………………………………………………………………………………………………….
…………………………………………………………………………………………………….
…………………………………………………………………………………………………….
…………………………………………………………………………………………………….
…………………………………………………………………………………………………….
…………………………………………………………………………………………………….
…………………………………………………………………………………………………….

24. MODUL PBD SAINS
TINGKATAN 4
24 | M O D U L P B D S A I N S T I N G K A T A N 4
cikgu abye
STANDARD KANDUNGAN / OBJEKTIF PEMBELAJARAN
6.3 Murid dapat memerihalkan sokongan, pertumbuhan dan kestabilan dalam tumbuhan.
STANDARD PEMBELAJARAN / KRITERIA KEJAYAAN
Murid dapat
6.3.2 menentukan usia tumbuhan berkayu
*** Rujuk buku teks muka surat 135 hingga 137
1. Nyatakan dua cara bagaimana usia tumbuhan berkayu boleh ditentukan?
(TP3)
a) ………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………….
b) ………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………
2. Tentukan berapakah umur tumbuhan di bawah.
(TP2)
……………………… ………………………..
3. Di bawah menunjukkan cara menentukan usia tumbuhan menggunakan gerudi khas.
Lengkapkan pernyataan di bawah bagi menerangkan apakah langkah-langkah yang
betul apabila menggunakan gerudi tersebut agar mendapat keputusan yang tepat.
(TP3)
4. Apakah kelebihan menggunakan gerudi khas dalam menentukan usia tumbuhan
berbanding dengan kaedah mengira gelang yang terdapat pada batang?
(TP5)
…………………………………………………………………………………………………….
…………………………………………………………………………………………………….
…………………………………………………………………………………………………….
…………………………………………………………………………………………………….
a. Pokok tidak ditebang tetapi dikorek menggunakan ………………………………..
b. Pokok digerudi sehingga …………… mata gerudi atau ………………. ukur lilit
pokok.
c. Mata gerudi dikeluarkan dan ……………………. pertumbuhan dikira.

25. MODUL PBD SAINS
TINGKATAN 4
25 | M O D U L P B D S A I N S T I N G K A T A N 4
cikgu abye
STANDARD KANDUNGAN / OBJEKTIF PEMBELAJARAN
6.3 Murid dapat memerihalkan sokongan, pertumbuhan dan kestabilan dalam tumbuhan.
STANDARD PEMBELAJARAN / KRITERIA KEJAYAAN
Murid dapat
6.3.3 menghubungkaitkan sistem sokongan dan kestabilan dalam tumbuhan
*** Rujuk buku teks muka surat 136 hingga 137
1. Kestabilan tumbuhan dipengaruhi oleh dua faktor. Nyatakan dua faktor tersebut.
(TP3)
a. ………………………………………………………………………………………………
b. ………………………………………………………………………………………………
2. Pokok teratai merupakan tumbuhan yang hidup terapung di atas permukaan air. Ianya
mempunyai daya apungan air yang memberikan sokongan ke atasnya. Selain itu
tumbuhan akuatik mempunyai ciri-ciri khas yang membolehkannya terapung di atas air.
(TP4)
Nyatakan apakah ciri-ciri pada tumbuhan akuatik yang membolehkan tumbuhan
tersebut dalam keadaan stabil di atas permukaan air?
a. ………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………
b. ………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………
3. Pokok keembung merupakan tumbuhan jenis tidak berkayu ataupun tumbuhan herba.
Nyatakan apakah ciri-ciri yang terdapat pada tumbuhan herba bagi memastikannya
dalam keadaan stabil.
(TP4)
a. ………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………
b. ………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………
4. Pokok bunga raya merupakan salah satu contoh tumbuhan berkayu. Berikan ciri-ciri
penyesuaian pada tumbuhan berkayu supaya tumbuhan menjadi stabil.
(TP4)
a. ………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………
b. ………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………
c. ………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………

26. MODUL PBD SAINS
TINGKATAN 4
26 | M O D U L P B D S A I N S T I N G K A T A N 4
cikgu abye
PENTAKSIRAN BAB 6
1. Rajah di bawah menunjukkan sistem otot manusia.
a) i. Namakan struktur yang berlabel R. (TP1)
…………………………………………………………………………………….
ii. Nyatakan fungsi struktur yang dinamakan dalam soalan 1(a)(i) (TP2)
…………………………………………………………………………………….
iii. Senaraikan ciri struktur yang dinamakan dalam soalan 19(a)(i) (TP2)
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
b) Apakah yang akan berlaku jika struktur dalam soalan 9 (a)(i) mengalami
kecederaan? (TP3)
………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………
c) Nyatakan perbezaan antara tendon dengan ligamen. (TP5)
………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………
2. Gambar di bawah menunjukkan seekor cacing tanah sedang bergerak.
a) Apakah jenis rangka pada cacing? (TP1)
………………………………………………………………………………………………
b) Cacing bergerak dengan bantuan dua jenis otot. Namakan jenis otot tersebut
(TP2)
………………………………………………………………………………………………
c) Terangkan cara otot pada badan cacing membentuk pergerakan. (TP3)
………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………

27. MODUL PBD SAINS
TINGKATAN 4
27 | M O D U L P B D S A I N S T I N G K A T A N 4
cikgu abye
3. Gambar di bawah menunjukkan seekor zirafah sedang minum air.
a) i. Berdasarkan gambar di atas, nyatakan cara zirafah berdiri semasa meminum
air. (TP3)
………………………………………………………………………………………….
ii. Bagaimanakah cara berdiri ini dapat menstabilkan zirafah itu? (TP3)
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
b) Gambar di bawah menunjukkan dua jenis haiwan X dan Y.
i. Jika kedua-dua haiwan itu mempunyai jisim yang sama, nyatakan haiwan
yang lebih stabil. (TP1)
……………………………………………………………………………………….
ii. Terangkan jawapan anda dalam soalan 3(b)(i) (TP2)
……………………………………………………………………………………….
……………………………………………………………………………………….
……………………………………………………………………………………….
iii. Cadangkan satu postur apabila haiwan Y berada dalam keadaan yang lebih
stabil. (TP3)
……………………………………………………………………………………….
……………………………………………………………………………………….
4. Tumbuhan berkayu mempunyai akar seperti akar banir, akar sokong dan akar jangkang
untuk menambahkan sokongan.
Berdasarkan pernyataan di atas, huraikan cara tumbuhan berkayu dapat menstabilkan
kedudukan tanpa tumbang akibat angin kuat. (TP4)
……………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………

28. MODUL PBD SAINS
TINGKATAN 4
28 | M O D U L P B D S A I N S T I N G K A T A N 4
cikgu abye
5. Gambar di bawah menunjukkan seekor ikan paus terdampar di persisiran pantai.
5
a) Berdasarkan pengetahuan anda tentang sistem sokongan ikan paus, bolehkah
ikan paus itu kembali ke lautan dengan sendirinya.
(TP2)
………………………………………………………………………………………………
b) Terangkan jawapan anda. (TP3)
……………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………

29. MODUL PBD SAINS
TINGKATAN 4
29 | M O D U L P B D S A I N S T I N G K A T A N 4
cikgu abye
SENARAI SEMAK PELAKSANAAN PBD
TEMA 2 : PENYENGGARAAN DAN KESINAMBUNGAN HIDUP
BAB 6 : SOKONGAN, PERGERAKAN DAN PERTUMBUHAN
NAMA MURID
KELAS
STANDARD PRESTASI
TAHAP
PENGUASAAN
TAFSIRAN
PENCAPAIAN
YANG DIUJI
PENCAPAIAN
MURID
1
Mengingat kembali pengetahuan dan
kemahiran sains mengenai sokongan,
pergerakan dan pertumbuhan

2
Memahami sokongan, pergerakan dan
pertumbuhan dan dapat menjelaskan
kefahaman tersebut.

3
Mengaplikasi pengetahuan mengenai
sokongan, pergerakan dan pertumbuhan
dan prosedur dan dapat melaksanakan
tugasan mudah

4
Menganalisis pengetahuan dan
kemahiran sains mengenai sokongan,
pergerakan dan pertumbuhan dalam
konteks penyelesaian masalah
mengenai kejadian atau fenomena alam

5
Menilai pengetahuan dan kemahiran
sains mengenai sokongan, pergerakan
dan pertumbuhan dalam konteks
penyelesaian masalah dan membuat
keputusan untuk melaksanakan satu
tugasan

6
Mencipta dengan menggunakan
pengetahuan dan kemahiran sains
mengenai sokongan, pergerakan dan
pertumbuhan konteks penyelesaian
masalah dan membuat keputusan atau
dalam melaksanakan satu tugasan dalam
situasi baharu secara kreatif dan inovatif
dengan mengambil kira
sosial/ekonomi/budaya masyarakat
Nama Pentaksir : …………………………………………………………………
Nama sekolah : …………………………………………………………………