Arquitectura Gótica

1. ARQUITECTURA
GÓTICA

2. CONTEXTO HISTÓRICO

3.  O termo gótico naceu para referirse
pexorativamente a arte da Baixa Idade
Media. Foron os humanistas italianos
quenes considerárono bárbaro e inferior a
arte da Antigüidade. No século XIX,
coincidindo coa corrente cultural do
Romanticismo, a arte gótica foi
revalorizada pasando a denominar a arte
europea entre os séculos XIII e XV.

5. EVOLUCIÓN CRONOLÓXICA
 PERÍODO INICIAL (Segunda metade do século XII
e principios do século XIII). Partindo de modelos
románicos, se rexistra a evolución cara a
configuración das novas formas góticas.
 PERÍODO CLÁSICO OU DE PLENITUDE (Séculos
XIII e XIV), considerado a etapa clásica e de
expansión daquelas formas.
 PERÍODO FINAL OU FLAMÍXERO (Século XV e
inicios do XVI), no que que perde a harmonía
formal da etapa anterior, que é substituída por
unha exuberancia ornamental.

7.  A arte gótica empezou a desenvolverse a
mediados do XII na zona de París, L´Îlle de
France, cando o rei reforza o seu poder sobre os
señores feudais. Nace polo tanto nun contexto
urbano tutelado polo monarca e promovido por
unha burguesía mercantil relacionada coa
aparición dos gremios , o desenvolvemento de
feiras por gran parte de Europa e o aumento do
comercio con oriente polas cruzadas. Ademais
nalgunhas urbes destacadas xurdiron
universidades e así a cultura deixou de depender
exclusivamente dos mosteiros

9.  A mediados do século XII, coincidindo no tempo co
arrinque da arte gótica, San Bernardo de Claraval
emprende a reforma monástica cisterciense (nada en
Citeaux) que ía en contra da relaxación de costumes
(alonxamento do principio evanxélico de pobreza) nos
mosteiros bieitos. Chega a propor normas
arquitectónicas que reducen os edificios aos
elementos estructurais e que prohiben calquer tipo de
decoración (dicía San Bernardo que distraía aos
monxes durante as liturxias). Esta orde do Cister será
a que comeza a usar sistemáticamente o arco
apuntado ou oxival e as bóvedas de nervios.

10.  A aparición de novas ordes relixiosas de
franciscanos (orde de mendicantes porque
vivían exclusivamente das esmolas que
recibían) e dos dominicos (orde de
predicadores) xorden nas cidades para
atender as necesidades espirituais dos que
vivían alí. A vida nos conventos en
comunidade fraternal (procede do termo
frère, irmán en francés) estaba gobernada
por un prior.

11. SAN BERNARDO
SAN FRANCISCO
SANTO DOMINGO

12.  Outra novidade na época do Gótico foi o despertar
do humanismo. San Francisco de Asís, que viviu no
XIII, transmitiunos unha nova dimensión da creación
na que o ser humano, a natureza, os animais… son
reflexo da bondade divina e isto procede da corrente
filosófica aristotélica.
 Na Baixa Idade Media vaise abandoando a visión
terrorífica presente na relixiosidade románica (Cristo
xuíz ou Pantocrator) para evolucionar cara unha
visión relixiosa amable e bondadosa de Deus, a
Virxe ,os santos e de todos os seres creados,
especialmente a natureza.

13.  A evolución do novo pensamento filosófico
e teolóxico do Neoplatonismo, impulsado
polos escolásticos, inspirado en textos de
Aristóteles, desenvolve unha teoría sobre a
estética da luz no interior das catedrais
iluminadas coa luz coloreada das vidreiras. A
presenza desta luz era identificada coa
proxección da imaxe de Deus na Terra, coa
beleza e o reflexo divino desta.
 Fronte ao Románico, rural, monástico e
agrario, o Gótico convertiuse en burgués e
artesanal o que se manifesta na construción
de catedrais de gran altura e fermosura.

19. CARACTERÍSTICAS XERAIS
DA ARQUITECTURA

20.  Mentres que a arquitectura románica se
desenvolve maioritariamente no ámbito rural,
a gótica desenvólvese no urbano e as
catedrais convértense no motivo principal de
orgullo delas. O sentido ascensional das súas
formas e a intensa luminosidade do interior
pretendían crear o espazo ideal para
achegarse a Deus. Esta proximidade entre a
divinidade e os homes tamén se acentúa na
escultura e na pintura, dúas artes
subordinadas á arquitectura.

21.  Hai unha teoría que tende a definir o gótico
como un resultado da evolución do románico.
Sen embargo, parece máis apropiado falar do
nacemento dun novo estilo que recolle
elementos do anterior e que se configura
despóis dun período de tanteos. Nesta etapa,
o gótico colle elementos da arquitectura
románica (fachadas, espacio límite) pero os
reinterpreta e lles da unha nova función.

22.  Os principais elementos arquitectónicos
definitorios do novo estilo serán:
 ARCOS (1): se o arco típico do románico era o de
medio punto, o arco que vai definir o gótico será
o arco apuntado ou oxival, moito máis lixeiro que
o de medio punto. Este tipo de arco xa aparece
no románico e musulmán, pero será no gótico
cando acade o seu maior desenvolvemento e
variacións. De feito, a evolución do arco
apuntado xenera o carpanel, o conopial e o
mixtilíneo que se utilizarán no gótico final.

23. ARCO CARPANEL

24. ARCO CONOPIAL

25. ARCO MIXTILÍNEO

27.  BÓVEDA DE CRUZARÍA (Crucería). Resulta do
cruzamento de dous arcos oxivais; esta estrutura
permitía descargar o peso directamente sobre as
columnas e piares, e liberaba así ao muro da función
de soporte.
 Grazas a eses dous elementos, os arquitectos
puideron abrir grandes ventas, que foron ricamente
ornamentadas con VIDREIRAS de cores.
 A maior altura e amplitude das naves, o alixeiramente
dos muros obrigou a reforzar exteriormente a
estrutura do edificio. Isto conseguiuse cun complexo
sistema de ARCOBOTANTES (Arbotantes) e
CONTRAFORTES que compensaban o peso das
bóvedas interiores.

28. LAON

31.  A PLANTA:
 A planta gótica é moi característica: xeralmente é de
plan basilical de 3-5 noves lonxitudinais con unha de
transepto, normalmente máis curto que o románico.
 A nave central adoita estar sobreelevada respecto ás
laterais para que os vans (vanos) sexan máis amplos e
contribúan á luminosidade do edificio.
 Tamén é característico o desenvolvemento da
cabeceira e que se prefira a forma poligonal á
semicircular nos remates das mesmas (macrocefalia).

33.  O ALZADO interior divídese en tres niveis:
 As arcadas, que dan acceso ás naves laterais.
 O triforio, un pasadizo de estreitas arcadas.
 O clarestorio (claristorio), un corpo superior de grandes
ventás.
 En canto ás TORRES, o máis destacado é a súa
grande altura. Adoitan ser de pranta cadrada,
variando esta forma en altura. Remátanse cun
chapitel, cuxa decoración complicarase a medida que
nos adentremos no estilo. Hai escolas que acaban en
torre plana. Na súa estrutura xeralmente distínguense
varias franxas horizontais superpostas.

39.  Outros elementos destacados do exterior son
a cuberta a dúas augas que cobre as
bóvedas interiores e o ciborio que en
ocasións coroa o cruceiro. Os outros
elementos arquitectónicos destacados –
capitéis e pináculos en forma piramidal ou
cónica, que coroan o cume das torres, e os
gabletes ou acabados en punta como se
fosen un frontón- acentúan a verticalidade
dos edificios.

40.  A PORTADA.
 O Románico polo xeral decora o tímpano cunha sola escena,
mentres que o gótico adoita dividir o espazo central en
franxas horizontais.
 O Románico decoraba as arquivoltas con figuras en paralelo,
de forma radial e o gótico o fai en sentido lonxitudinal,
seguindo a curva do arco.
 O Románico final decoraba as jambas e columnas das portas
con figuras adosadas (estatuas columna ou placa) mentres
que na etapa gótica aparecen protexidas por un dosel
característico e máis independentes do muro.
 Por último, as ventas góticas adoitan incluír tracería que se
irá complicando co tempo ata chegar ao flamíxero. Esta
tracería serve de armazón para a vidreira.

43.  Enriba das portadas, e non sempre na mesma
orde, adoita haber un corpo de arcadas, un
gran rosetón e un triforio decorado con
esculturas. Esta estrutura, ademáis, repítese
nas fachadas do transepto.

46.  A DECORACIÓN dos templos góticos supera á
románica. Abandónase a decoración xeométrica do
románico e esta tende a facerse máis naturalista:
follas de hiedra, vide, a cardina (a folla do cardo ou
berza) e a animal, que é máis detallista e realista que
a románica e se advirte unha individualización en
cada figura.
 A decoración románica concentrábase nas portadas e nos
capiteis, además das pinturas muráis que decoraban os
ábsides. No gótico continúa a decoración de portadas,
capiteis, arquivoltas abocinadas e jambas das portas, pero
aparecen zonas de ornamentación importantes como as
sillerías dos coros, os retablos e as vidrieras que cubren os
vans lateráis.

48.  A VIDREIRA/VITRAL:
 Coa disminución do muro que se verifica na arquitectura gótica,
decae e pintura mural, salvo no caso italiano no que esta
desaparición do muro non é tan radical e continúan
realizándose frescos decorativos de grande importancia. Pode
dicirse que a pintura refúxiase nestes anos na iluminación de
manuscritos e que se perde a tradición pictórica do Románico
polo menos ata o século XIV. A vidreira será a grande
manifestación pictórica desta época e incluso chega a haber
pinturas muráis que imitan a estructura e a cor da vidreira.
 A vidreira, en principio, está pensada para diminuir a luz
interior, pero ao mesmo tempo contribúe a crear unha
atmósfera coloreada na que a luz do sol, tamizada polo cristal, é
o elemento fundamental.
 A vidreira ven sendo un mosaico de vidros coloreados, do tipo
opus sectile. Primeiro se traza o seu diseño e logo se recortan
as pezas de vidro que despóis se engarzan nunha rede de
plomo que constitúe a trama do debuxo. As cores son escasas e
os tonos obtense dando un maior ou menor grosor ao vidro. No
século XIII, paralelamente á difusión do gótico radiante e á
desaparición do muro, a vidreira acada o seu máximo
desenvolvemento.

51. EXEMPLOS

52. Mosteiro de
Oseira,
Ourense

54. INTERIOR DE SAN XOÁN DOS REIS. TOLEDO

55. INTERIOR DE SAN XOÁN DOS REIS. TOLEDO

56. PARÍS

58. CHARTRES

59. CHARTRES

60. REIMS

61. REIMS
AMIENS

62. REIMS
AMIENS

63. SAINTECHAPELLEDEPARÍS

64. BURGOS

65. LEÓN

69. BARCELONA

71. CATEDRAL DE BARCELONA

72. GIRONA

73. SANTA MARÍA DEL MAR
BARCELONA