1. Institut Kemahiran MARA
Jasin, Melaka
INFORMATION SHEET
PROGRAMME : A14 - SIJIL TEKNOLOGI BAIKPULIH BADAN KENDERAAN
SESSION : SEMESTER : 2
TAB 2042 / BASIC AUTOMOTIVE
CODE/COURSE : SHEET NO : A14/M03/IS05
ELECTRICAL AND ELECTRONIC
LECTURER : MD HAFIZI BIN MOHAMAD WEEK : 4
TOPIC : M03 CIRCUIT AND TERMINALS
03.01 WIRE HARNESS
03.02 COLOR CODING
03.03 TERMINALS AND SOCKET
SUB-TOPIC :
03.04 RELAYS, SWITCHERS AND SOLENOIDS
03.05 EARTH
03.06 POWER WINDOW
Pelajar-pelajar mesti boleh:
1. Nyatakan lokasi relay.
LEARNING 2. Terangkan binaan relay
OUTCOME : 3. Terangkan jenis-jenis relay.
4. Jelaskan operasi relay
5. Terangkan operasi relay 5 kaki
TAJUK : RELAY
TUJUAN
Litar elektrik amat penting dalam sistem elektrikal kenderaan. Ia membolehkan komponen-
komponen elektrik kenderaan berfungsi dengan sempurna. Terdapat pelbagai cara yang boleh
digunakan untuk membuat penyambungan dalam pendawaian elektrik kenderaan. Setiap
sambungan mestilah sempurna dan berkesan. Kertas penerangan ini akan menerangkan maksud
tersebut.
1

2. PENERANGAN
RELAYS
Binaan di dalam relay terdiri dari struktur mekanikal seperti satu suis. Untuk menggerakkan suis
tersebut, satu gegelung yang bertindak sebagai magnet (elektromagnet) menggerakkan struktur
suis di dalamnya. Jadi, apabila terdapat daya magnet yang dihasilkan dari pengaliran arus
seterusnya menghasilkan daya elektromagnet, ia kemudian menarik plat suis di dalam relay
tersebut. Tindakan tersebut menyebabkan plat yang ditarik menyentuh kepada terminal yang lain.
Proses tersebut boleh disamakan dengan satu suis slide dua hala. Kenderaan biasa mempunyai
20 relays atau lebih
Gambarajah 5.1 Relay boleh ditempatkan dimana-mana pada kenderaan.
Gambarfoto 5.1 Relay
2

3. KEDUDUKAN RELAYS
Relays terdapat diserata tempat dalam badan kenderaan. Relay blocks, kedua-duanya besar dan
kecil biasanya terletak dalam bahagian enjin ,di belakang kanan atau kiri kick panels atau di bawah
dashboard. Relay biasanya diletakkan bersama atau bersama-sama dengan komponen-komponen
yang lain seperti fius atau diletakkan bersendirian.
Gambarfoto 5.2 Kedudukan relay
Mengenal Pasti Kedudukan Relay
Penutup Relay/ Fuse biasanya terdapat label dan kedudukan dan posisi setiap fius, relay atau
elemen-elemen fius yang lain serta kegunaannya.
Gambarfoto 5.3 Lokasi relay mengikut kegunaannya
3

4. BINAAN RELAY
Aliran biasa melalui litar pengawal di mana wayar pengalir membaluti mengelilingi batang besi.
Batang besi akan menguatkan medan magnet. Medan magnet menarik titik sesentuh dibahagian
atas dan menariknya ke bawah dan menyentuh titik sesentuh. Sentuhan titik sesentuh ini
membenarkan kuasa dari punca kuasa.
1. Control Coil
2. Switch Contact points
3. Iron Core
4. Terminal
Gambarajah 5.2 Binaan sesebuah relay
4

5. JENIS-JENIS RELAY
a. Normally Open Relay (NO)
b. Normally Closed Relay (NC)
a. NORMALLY OPEN RELAY (NO)
Relay ini mempunyai suis atau sesentuh yang sentiasa terbuka sehingga diaktifkan di mana
terdapatnya pengaliran arus melalui litar utama relay.
Gambarajah 5.3 Normally open relay
b. NORMALLY CLOSED RELAY (NC)
Operasi relay ini adalah sama sahaja seperti normally open relay (NO) tetapi pergerakkannya
terbalik. Apabila litar utama tidak dialirkan arus elektrik, titik sesentuh relay akan sentiasa tertutup.
Apabila terdapat pengaliran arus titik sesentuh tersebut akan terpisah.
Gambarajah 5.4 Normally closed relay
5

6. OPERASI RELAY
Relays ialah alat kawalan suis elektrik yang dikawal oleh suis yang lain seperti horn switch atau
komputer seperti dalam modul kawalan kuasa. Relays membolehkan pengaliran litar kecil untuk
mengawal litar besar. Sesetengah rekabentuk relays biasa digunakan 3-pin, 4-pin, 5-pin dan 6-pin,
suis ‘single’ atau suis berkembar.
Gambarajah 5.5 Contoh litar yang menggunakan relay
6

7. Semua relays beroperasi menggunakan prinsip asas yang sama. Contoh dibawah menunjukkan
relay 4-pin digunakan. Relays mempunyai 2 litar iaitu litar kawalan(merah) dan juga litar load
(hijau). Litar kawalan mempunyai dawai penebat yang kecil manakala litar ‘load’ mempunyai suis.
Dawai penebat mengawal operasi suis.
Gambarajah 5.6 Litar di dalam relay
Relay Energized (On)
Pengaliran biasa melalui litar kawalan (pin 1 dan 3) menghasilkan medan magnet yang kecil di
mana akan mengakibatkan suis tertutup antara pin 2 dan 4. Suis adalah sebahagian daripada litar
‘load’ digunakan untuk mengawal litar elektrik yang mungkin disambungkan dengannya. Aliran
biasa yang berlaku melalui pin 2 dan 4 apabila relay diaktifkan
Gambarajah 5.7 Relay yang telah diaktifkan
7

8. Relay De-Energized (OFF)
Apabila arus berhenti mengalir melalui litar kawalan pada pin 1 dan pin 3, relay menjadi tidak aktif.
Tanpa kehadiran medan magnet, sius atau titik sesentuh akan terbuka dan menghalang arus
melalui pin 2 dan pin 4.
Gambarajah 5.8 Relay yang tidak diaktifkan
RELAY 5 KAKI
Relay terdapat 5 kaki. Dua kaki untuk disambungkan ke terminal voltan bagi menggerakkannya.
Tiga kaki lagi untuk keluaran, sebagai suis. Tiga kaki yang bertindak sebagai suis mempunyai tiga
nama yang biasa digunakan pada mana-mana relay. Antara nama tersebut adalah NO (normally
open), NC (normally close) dan C (center). Ketiga-tiga nama ini sebenarnya terdiri dari dari asas
satu suis dua hala. Simbol C adalah tengah, iaitu terminal tengah yang mesti disambung dan perlu
digunakan untuk penyambungan dengan litar lain. NC adalah kedudukan suis pada keadaan
sediakala adalah bersentuhan dengan C. Jika diukur keterusan antara C dan NC dengan
multimeter pada julat OHM, terdapat bacaan atau meter akan naik. Bermakna, C dan NC terdapat
sambungan. NO adalah terminal yang pada keadaan asalnya tiada sentuhan dengan mana-mana
terminal. Jika diukur dengan multimeter pada julat Ohm antara NO dengan C, tiada bacaan
ditunjukkan. Bermakna NO tidak bersentuh dengan C.
8

9. Gambarajah 5.9 Operasi relay 5 kaki
Apa akan jadi jika voltan dikenakan pada dua terminal masukan voltan? Jika voltan masuk
dikenakan, plat sesentuh yang pada asalnya berada pada C dan NC, akan bergerak kepada NO.
Jadi, pada keadaan voltan dikenakan, ia menjadi C dan NO bersentuhan dan manakala C dan NC
tidak bersentuhan lagi.
Jika ingin membuat penyambungan dengan litar lain seperti litar kipas atau lampu, bahagian
terminal mana yang mesti disambungkan. Jawapannya adalah terminal C dan NO. Apabila voltan
masukan dikenakan, C dan NO akan bersentuhan dan seterusnya mengaktifkan litar kipas atau
lampu. Bagaimana pula caranya untuk mematikan litar lain seperti lampu atau kipas. Jawapannya
dalah dengan penyambungan antara C dan NC. Pada keadaan sedia, tiada voltan masuk
dikenakan, litar lampu atau kipas akan aktif atau ON. Apabila voltan masukan relay dikenakan, suis
dalam relay akan bergerak dan mematikan lampu atau kipas tersebut.
Seperti gambarajah di atas ini menunjukkan pada keadaan pertama iaitu keadaan sedia tanpa
kemasukan voltan, NC dan C bersentuhan. Pada gambarajah kedua apabila voltan kemasukan
dikenakan, plat sesentuh akan bergerak dan C dan NO pula bersentuhan.
Fungsi diod yang dipasang adalah sebagai melindungi relay. Jika tiada diod dipasang, relay masih
boleh berfungsi. Hanya apa yang perlu adalah perlindungan sahaja.
Apa yang ditunjukkan di atas tadi merupakan asas binaan dan kendalian relay yang sebenar.
Terdapat juga relay yang mempunyai lebih dari lima kaki seperti lapan kaki. Walau banyak mana
9

10. pun kaki yang ada, asasnya tetap sama cuma bilangan NO,NC dan C mungkin bertambah.
KESIMPULAN
Relay merupakan satu komponen yang bertindak sebagai suis untuk menghubungkan arus elektrik
dari sumber kuasa iaitu bateri ke unit tenaga. Ia berkerja hasil daripada medan magnet yang
terhasil apabila arus elektrik mengalir melalui satu teras besi yang dililitkan dengan wayar pengalir.
EXERCISE
1. Berikan jenis-jenis relay yang anda ketahui.
2. Jelaskan apakah yang dimaksudkan dengan N.O relay dan lakarkan secara ringkas rajah relay
tersebut?
3. Jelaskan bagaimana relay berfungsi?
REFERENCE
1. Akademi Saga, Basic Electrical & electronic System Information Sheet, Shah Alam, Selangor:
Edaran Otomobil Nasional Berhad.
2. Akademi Saga, Basic Electrical & electronic System Work Sheet, Shah Alam, Selangor: Edaran
Otomobil Nasional Berhad.
3. Tom Denton, Automobile Electrical & Electronic Systems
4. DTAF IKM Jasin, Information Sheet Auto-Electric
5. Toyota Service Training 1989, Fundamentals of Electricity, Vol 14(Step 2), Toyota Motor
Corporation.
6. V.A.W. Hillier1986, Fundamentals of Automotive Electronics, Croydon College: Stanley Thornes
Ltd. System
7. Automotif Electrical/electronic System
8. James E.Duffy 1998, Auto Electricity and Electronics Technology : The Goodheart-Willcox
Company, Inc.
10

11. pun kaki yang ada, asasnya tetap sama cuma bilangan NO,NC dan C mungkin bertambah.
KESIMPULAN
Relay merupakan satu komponen yang bertindak sebagai suis untuk menghubungkan arus elektrik
dari sumber kuasa iaitu bateri ke unit tenaga. Ia berkerja hasil daripada medan magnet yang
terhasil apabila arus elektrik mengalir melalui satu teras besi yang dililitkan dengan wayar pengalir.
EXERCISE
1. Berikan jenis-jenis relay yang anda ketahui.
2. Jelaskan apakah yang dimaksudkan dengan N.O relay dan lakarkan secara ringkas rajah relay
tersebut?
3. Jelaskan bagaimana relay berfungsi?
REFERENCE
1. Akademi Saga, Basic Electrical & electronic System Information Sheet, Shah Alam, Selangor:
Edaran Otomobil Nasional Berhad.
2. Akademi Saga, Basic Electrical & electronic System Work Sheet, Shah Alam, Selangor: Edaran
Otomobil Nasional Berhad.
3. Tom Denton, Automobile Electrical & Electronic Systems
4. DTAF IKM Jasin, Information Sheet Auto-Electric
5. Toyota Service Training 1989, Fundamentals of Electricity, Vol 14(Step 2), Toyota Motor
Corporation.
6. V.A.W. Hillier1986, Fundamentals of Automotive Electronics, Croydon College: Stanley Thornes
Ltd. System
7. Automotif Electrical/electronic System
8. James E.Duffy 1998, Auto Electricity and Electronics Technology : The Goodheart-Willcox
Company, Inc.
10

12. pun kaki yang ada, asasnya tetap sama cuma bilangan NO,NC dan C mungkin bertambah.
KESIMPULAN
Relay merupakan satu komponen yang bertindak sebagai suis untuk menghubungkan arus elektrik
dari sumber kuasa iaitu bateri ke unit tenaga. Ia berkerja hasil daripada medan magnet yang
terhasil apabila arus elektrik mengalir melalui satu teras besi yang dililitkan dengan wayar pengalir.
EXERCISE
1. Berikan jenis-jenis relay yang anda ketahui.
2. Jelaskan apakah yang dimaksudkan dengan N.O relay dan lakarkan secara ringkas rajah relay
tersebut?
3. Jelaskan bagaimana relay berfungsi?
REFERENCE
1. Akademi Saga, Basic Electrical & electronic System Information Sheet, Shah Alam, Selangor:
Edaran Otomobil Nasional Berhad.
2. Akademi Saga, Basic Electrical & electronic System Work Sheet, Shah Alam, Selangor: Edaran
Otomobil Nasional Berhad.
3. Tom Denton, Automobile Electrical & Electronic Systems
4. DTAF IKM Jasin, Information Sheet Auto-Electric
5. Toyota Service Training 1989, Fundamentals of Electricity, Vol 14(Step 2), Toyota Motor
Corporation.
6. V.A.W. Hillier1986, Fundamentals of Automotive Electronics, Croydon College: Stanley Thornes
Ltd. System
7. Automotif Electrical/electronic System
8. James E.Duffy 1998, Auto Electricity and Electronics Technology : The Goodheart-Willcox
Company, Inc.
10