φύλλο εργασίας στην τάξη και το σπίτι

1. Ενότητα 2η Η εκπαίδευση των παιδιών στην αρχαία Αθήνα
Ἐν Ἀθήναις τοὺς παῖδας μετ’ ἐπιμελείας Στην Αθήνα τα παιδιά με φροντίδα
διδάσκουσι καὶ νουθετοῦσι. διδάσκουν και συμβουλεύουν.
Πρῶτον μὲν καὶ τροφὸς καὶ μήτηρ Πρώτα απ' όλους και η παραμάνα και η μητέρα
καὶ παιδαγωγὸς καὶ αὐτὸς ὁ πατὴρ ἐπιμελοῦνται, και ο παιδαγωγός και ο ίδιος ο πατέρας φροντίζουν
ὅπως βέλτιστος γενήσεται ὁ παῖς, πώς θα γίνει το παιδί ακόμα καλύτερο
διδάσκοντες ὅτι τὸ μὲν δίκαιόν , διδάσκοντας ότι το ένα είναι δίκαιο,
τὸ δὲ ἄδικον καὶ τόδε μὲν καλόν, τόδε δὲ αἰσχρόν ἐστι. το άλλο άδικο, αυτό ωραίο, το άλλο άσχημο.
Εἶτα δέ, ἐπειδὰν οἱ παῖδες εἰς ἡλικίαν ἔλθωσιν, Έπειτα, τα παιδιά όταν φτάσουν στην κατάλληλη ηλικία
οἱ γονεῖς εἰς (οἴκους) διδασκάλων πέμπουσιν οι γονείς τα στέλνουν στα σπίτια των δασκάλων,
ἔνθα οἱ μὲν γραμματισταὶ ἐπιμελοῦνται όπου οι δάσκαλοι της γραφής και της ανάγνωσης φροντίζουν
ὅπως γράμματα μάθωσιν καὶ τὰ γεγραμμένα ἐννοῶσι,
να μάθουν γράμματα και να καταλαβαίνουν όσα είναι
γραμμένα,
οἱ δὲ κιθαρισταὶ τῷ κιθαρίζειν ἡμερωτέρους αὐτοὺς ποιεῖν
πειρῶνται
ενώ οι κιθαριστές με το να παίζουν λύρα προσπαθούν να τα
κάνουν πιο ήμερα
καὶ τὰς τῶν παίδων ψυχὰς πρὸς τὸν ῥυθμὸν καὶ τὴν
ἁρμονίαν οἰκειοῦσι.
και εξοικειώνουν την ψυχή τους στο ρυθμό και την αρμονία.
Ἔτι οἱ παῖδες ἐν γυμνασίοις καὶ παλαίστραις φοιτῶσιν,
Επιπλέον, τα παιδιά συχνάζουν στα γυμναστήρια και στις
παλαίστρες,
ἔνθα οἱ παιδοτρίβαι βελτίω τὰ σώματα αὐτῶν ποιοῦσι,
όπου οι δάσκαλοι της γυμναστικής κάνουν τα σώματά τους
πιο δυνατά,
ἵνα μὴ ἀναγκάζωνται ἀποδειλιᾶν για να μην αναγκάζονται να δειλιάζουν
διὰ τὴν τῶν σωμάτων πονηρίαν. εξαιτίας της κακής σωματικής κατάστασης.
© Ελληνικός Πολιτισμός - Γιάννης Παπαθανασίου-Κατερίνα Πρανδέκου
Νοηματικό διάγραμμα κειμένου: Ποιος, πότε, πού, τι, για ποιο σκοπό διδάσκει και διδάσκεται
Συμπληρώνεται ως εργασία στην τάξη με βάση το κείμενο και τη μετάφρασή του
ποιος πότε πού τι σκοπός

2. Παράλληλα κείμενα
Σε αντίθεση με την εκπαίδευση των παιδιών στην αρχαία Αθήνα, στην οποία ο πατέρας και η μητέρα φροντίζουν
πρώτοι να δώσουν καλές βάσεις στο παιδί, στη Σπάρτη, όπως μας πληροφορεί ο Πλούταρχος στα παρακάτω
αποσπάσματα, οι γονείς δεν μπορούσαν να μεγαλώνουν και να μορφώνουν τα παιδιά τους όπως ήθελαν, αφού, μόλις
αυτά γίνονταν επτά ετών, ζούσαν σε ομάδες και μάθαιναν τόσα γράμματα όσα τους ήταν αναγκαία.
Πρώτο παράλληλο κείμενο
Τοὺς δὲ Σπαρτιατῶν παῖδας οὐκ ἐπὶ ὠνητοῖς οὐδὲ
μισθίοις ἐποιήσατο παιδαγωγοῖς ὁ Λυκοῦργος, οὐδ' ἐξῆν
ἑκάστῳ τρέφειν οὐδὲ παιδεύειν ὡς ἐβούλετο τὸν υἱόν,
ἀλλὰ πάντας εὐθὺς ἑπταετεῖς γενομένους παραλαμβάνων
αὐτὸς εἰς ἀγέλας κατελόχιζε, καὶ συννόμους ποιῶν καὶ
συντρόφους μετ' ἀλλήλων εἴθιζε συμπαίζειν καὶ
συσχολάζειν. ( Πλούταρχος, Λυκοῦργος 16.4-5)
Μετάφραση
Ο Λυκούργος στα παιδιά των Σπαρτιατών δεν όρισε
παιδαγωγούς αγορασμένους ή έμμισθους ούτε ήταν
δυνατό στον καθένα να ανατρέφει και να εκπαιδεύει,
όπως ήθελε το γιο του, αλλά μόλις γίνονταν όλοι επτά
χρονών, αφού τους έπαιρνε ο ίδιος, τους κατένεμε σε
λόχους και κάνοντάς τους συντρόφους και οικείους
μεταξύ τους, τους συνήθιζε να παίζουν μαζί και να
περνούν τον καιρό τους ομαδικά.
Δεύτερο παράλληλο κείμενο
Γράμματα μὲν οὖν ἕνεκα τῆς χρείας ἐμάνθανον· ἡ δ' ἄλλη
πᾶσα παιδεία πρὸς τὸ ἄρχεσθαι καλῶς ἐγίνετο καὶ
καρτερεῖν πονοῦντα καὶ νικᾶν μαχόμενον. Διὸ καὶ τῆς
ἡλικίας προερχομένης ἐπέτεινον αὐτῶν τὴν ἄσκησιν, ἐν
χρῷ τε κείροντες καὶ βαδίζειν ἀνυποδήτους παίζειν τε
γυμνοὺς ὡς τὰ πολλὰ συνεθίζοντες.
Πλούταρχος, Λυκοῦργος 16.6
Μετάφραση
Μάθαιναν λοιπόν γράμματα όσα χρειάζονταν· και η
μόρφωσή τους είχε σκοπό να τους μάθει την υπακοή
στους κυβερνώντες και να έχουν υπομονή στους κόπους
και να νικούν στις μάχες. Γι' αυτό και όσο μεγάλωναν
αύξαναν τις ασκήσεις τους, κουρεύοντάς τους σύρριζα και
συνηθίζοντάς τους ως επί το πλείστον να βαδίζουν
ξιπόλητοι και να παίζουν γυμνοί.
Ερωτήσεις-εργασίες
1.α.Ποιος ήταν ο σκοπός της εκπαίδευσης στην αρχαία Αθήνα τον 5ο αι. πΧ όπως προκύπτει από το πλατωνικό
απόσπασμα και με ποιους τρόπους υπηρετούνταν;
β.Να συγκρίνεις με τον αντίστοιχο σκοπό και τους τρόπους της σύγχρονης εκπαίδευσης
2. Σε ποιες αξίες φαίνεται από το κείμενο πως στόχευε η ενασχόληση με τη μουσική και τη γυμναστική στην αρχαία
Αθήνα;
3. Αναζήτησε σε ένα λεξικό (έντυπο ή ηλεκτρονικό στη διεύθυνση http://www.greek-
language.gr/greekLang/modern_greek/tools/lexica/search.html?lq=%25%CE%B5%CE%BA%CF%80%CE%B1%CE%
AF%CE%B4%CE%B5%CF%85%25&dq= ) ομόρριζες λέξεις των : εκπαίδευση, παιδαγωγός, γραμματιστής,
γυμνάσιον, διδάσκαλος.
4. Μπες στη θέση ενός από τα πρόσωπα του κειμένου (πχ παιδί, παιδαγωγός, κιθαριστής, γραμματιστής…) και
διηγήσου στο ημερολόγιο σε πρωτοπρόσωπη αφήγηση τις σχετικές δράσεις μιας μέρας του. Να στηριχτείς και στο
κεφάλαιο «Η ζωή στην αρχαία Αθήνα» από το βιβλίο της Ιστορίας σου.
5. Να συγκρίνεις την εκπαίδευση των παιδιών στην αρχαία Αθήνα και τη Σπάρτη με βάση τα παραπάνω κείμενα του
Πλάτωνα και του Πλούταρχου.
6. Αποτύπωσε σε σκίτσο/ ζωγραφιά/ comic (έντυπο ή ψηφιακό) μια σκηνή από μάθημα ενός Αθηναίου με αφετηρία το
κείμενο του Πλάτωνα και την κύλικα του του Δούριδος.
Να απαντηθούν οπωσδήποτε οι 1,3,4 και προαιρετικά οι άλλες ερωτήσεις-εργασίες.
Γενικές Παρατηρήσεις
Στη μελέτη μπορεί να σε βοηθήσει η ιστοσελίδα
http://users.sch.gr/ipap/Ellinikos%20Politismos/Yliko/Yliko%20arx..htm με πλούσιο και διαδραστικό υλικό.
Αν θέλεις να ξαναδείς σημεία του μαθήματος στην τάξη ανάτρεξε στο ιστολόγιο της διδάσκουσας με τίτλο «Τα παιδία
πληκτρολογεί» στη διεύθυνση http://arxaiognosia2014.blogspot.gr/
Καλή μελέτη
Αναστοχασμός
Σημεία συζήτησης για ανατροφοδότηση
 Τι καινούριο έμαθα σε αυτή την ενότητα για α) την εκπαίδευση στην αρχαία Αθήνα;
β) την αε γλώσσα
γ) τη νε γλώσσα
 Τι με εντυπωσίασε από α) όσα διδάχτηκα στην τάξη
β) όσα μελέτησα μόνος/η
 Από τον τρόπο διδασκαλίας μου άρεσε… γιατί….
δε μου άρεσε…… γιατί…
 Οι εργασίες με βοήθησαν σε…
 Αντιμετώπισα δυσκολίες με…..