SlideShare a Scribd company logo
1 of 9
Дархан-Уул аймаг
Од цогцолбор сургууль




                        Бэлтгэсэн багш П. Даваахүү
Амьд организм хүн, амьтан, ургамал янз бүрийн
уусмалуудыг байнга хэрэглэж байдаг. Иймээс
уусмалын орчинг тодорхойлох аргын талаарх
ойлголтыг мэдэх хэрэгцээ гарч байдаг.
 Уусмалын орчинг дараах аргуудаар тодорхойлдог.
Үүнд:
Практикт устөрөгчийн ионы концентрацийн хасах
зэрэгтэй тоогоор тооцоо хийхэд тохиромжгүй байдаг
тул    уусмалын    орчинг   устөрөгчийн   илтгэгч
хэмжигдэхүүнээр илэрхийлдэг. Устөрөгчийн илтгэгч
гэдэг нь устөрөгч ионы концентрацийн утгаас хасах
тэмдэгтэй арав суурьтай логарифм авсан утга
бөгөөд рн гэж тэмдэглэдэг.



          PH>7

          PH=7

          PH<7       • ХҮЧИЛЛЭГ ОРЧИН
Ходоодны шүүс рн=1,7 Цус pн=7,4 Шүлс рн=6,8
 Èõýâ ëýí õ¿íñíèé íîãîî, æèìñ öàãààí áóäàà, çàðèì ñîðòûí óëààí
áóóäàé íü ø¿ëòëýã îð èíã (рн=7-8) ¿¿ñãýäýã õ¿íñ þì. Èéì òºðëèéí
õ¿íñèéã èõýýð õýðýãëýâýë áèäíèé áèåèéí îð èí ñóë ø¿ëòëýã
õýâýýðýý        áàéõ       áîëíî.     Õàðèí     áèäíèé      ìýäýõ
âèòàìèí, ýðäñ¿¿ä, óóðàã, ººõ òîñ àãóóëñàí á¿òýýãäýõ¿¿í íü
èõýíõäýý õ¿ èëëýã îð èíòîé (рн=5-6) áàéäàã áàéíà. ªºðººð
õýëáýë,òýäíèéã èäñэíýýð áèäíèé áèå äýõ ãèäðîêñèë èîíû õýìæýýã
áóóðóóëäàã.
         Áèäíèé ¿ñíèé îð èí ñóë õ¿ èëëýã (рн=5-6) áàéäàã áàéíà.
Ýíý ¿åäýý ¿ñ íü 纺ëºí, áàò áºõ áàñ ìýäýýæ ýð¿¿ë áàéäàã þì. Õàðèí
¿ñýý öýâýðõýí áàéëãàõûí òóëä õýðýãëýäýã øàìïóíèóäûí èõýíõ íü
ø¿ëòëýã îð èíòîé (рн=7-8) áàéäàã. Ш¿ëò íü ¿ñèéã ãýìòýýäýã
áîëîõîîð, áèä ¿ñýý óãààñíû äàðàà çààâàë äàõèí çàéëæ áàéõ ¸ñòîé.
¯ñíèé àíãèæðóóëàã èä íü ¿ñèéã õýâèéí, áàéõ ¸ñòîé îð èíä íü
ýðã¿¿ëýí îðóóëäàã. Èõýíõ ¿ñíèé àíãèæðóóëàã èä íü ¿ñýíä ¿ëäñýí
èë¿¿äýë ø¿ëòèéã ñààðìàãæóóëàõàä õ¿ðýëöýõ¿éö õýìæýýíèé
íèìáýãíèé õ¿ èë ãýõ ìýòèéí õ¿ ë¿¿äèéã àãóóëæ áàéäàã áàéíà.
Уусмалын орчинг илрүүлэгч буюу индикатор
бодисоор илрүүлж болдог. Дараах хүснэгтэнд
индикаторын өнгөний өөрчлөлтийг харуулав. Та
бүхэн сайн тогтоож нүдлээрэй.


                                     Уусмалын орчин
                                          саармаг

1   Лакмусын цаас     шар       улаан      шар        хөх

2    метилоранж     Улбар шар   Улаан      шар        шар
                                ягаан
3   фенолфталейн     өнгөгүй    өнгөгүй   өнгөгүй    Хөх
                                                    ягаан
Уусмалын орчинг тодорхойлох тооцоонд дараах томьѐог ашиглана.
1. Устөрөгчийн илтгэгч : рн = -lg [ H+]
2. Мөн гидроксид ионы концентрацийн утгаас хасах тэмдэгтэй арав
суурьтай логарифм авсан утга бөгөөд рон гэж тэмдэглэдэг.
        рон= -lg [OH]               рн+рон=14 байдаг.
3. Усны ионуудын үржвэр [ H+]*[ ОH-]=10 -14 байдаг.
Жишээ нь: Бодлого1: Уусмал дахь устөрөгч ионы концентраци нь
10 –3 м/л бол дараах даалгавруудыг гүйцэтгэнэ үү.
А. Уусмалын рн , орчинг тодорхойлно уу?
Б. Гидроксид ионы концентрацийг олно уу?
В. Индикаторын өнгөний өөрчлөлтийг тодорхойлоорой.
Бодолт:
        а. рн=-lg 10 –3 м/л
           рн=3    энэ уусмал хүчиллэг орчинтой байна.
        б. [OH] = 10 -14 / [ H+] = 10 -14 / 10 –3 =10 -11 м/л
        в.

              лакмус        метилоранж     фенолфталейн
                                               өнгөгүй
Бие дааж дараах бодлогуудыг бодоорой.
1. Хэрэв [ОН-] ионы концентраци (м/л) а. 4*10-10
     б.1,6*10-13 устөрөгч ионы концентрацийг олоорой.
2.   Хэрэв [Н+] ионы концентраци (м/л) а. 10-8 б.2*10-4 гидроксид
     ионы концентрацийг олоорой.
3.   Хэрэв [Н+] ионы концентраци (м/л) а. 10-5 б.2*10-7 уусмалын
     орчин тодорхойлно уу.
4.   Хэрэв [ОН-] ионы концентраци (м/л) а. 6,5*10-6        б.9*10-9
     уусмалын орчин тодорхойлно уу.
5.    Уусмалын рн=4 бол устөрөгч ионы концентрацийг олно уу.
6.   Уусмалын рн=9 бол гидроксид ионы концентрацийг олно уу.
7.   Уусмалын рон=8 бол устөрөгч ионы концентраци ба рн-ийг
     олно уу.
8.   0,01м ба 0,05 м давсны хүчлийн (α=1) уусмалын рн ба рон-ийг
     олоорой.
Yysmaliin orchin

More Related Content

What's hot

алканууд
алкануудалканууд
алкануудdavaa627
 
химийн тэнцвэр ба термодинамик үндэслэл
химийн тэнцвэр ба термодинамик үндэслэлхимийн тэнцвэр ба термодинамик үндэслэл
химийн тэнцвэр ба термодинамик үндэслэлdavaa627
 
гфа гурван фосфорт аденозин
гфа  гурван фосфорт аденозингфа  гурван фосфорт аденозин
гфа гурван фосфорт аденозинPuntsag Dolgor
 
химийн урвалын хурд
химийн урвалын хурдхимийн урвалын хурд
химийн урвалын хурдBaterdene Solongo
 
органик нэгдлийн изомери
органик нэгдлийн изомериорганик нэгдлийн изомери
органик нэгдлийн изомериdavaa627
 
эсийн бүтэц бүрхүүл бөөм сийвэн
эсийн бүтэц бүрхүүл бөөм  сийвэнэсийн бүтэц бүрхүүл бөөм  сийвэн
эсийн бүтэц бүрхүүл бөөм сийвэнOidov Tungaa
 
8 р анги нийлмэл бодис нэгж
8 р анги нийлмэл бодис нэгж8 р анги нийлмэл бодис нэгж
8 р анги нийлмэл бодис нэгжNaraa_2012
 
101 6.7-himiin holboo
101 6.7-himiin holboo101 6.7-himiin holboo
101 6.7-himiin holbooXaz Bit
 
органик нэршил
органик нэршилорганик нэршил
органик нэршилdavaa627
 
шүлтийн металл
шүлтийн металлшүлтийн металл
шүлтийн металлBavuuhand Bavuu
 

What's hot (20)

алканууд
алкануудалканууд
алканууд
 
Lecture15
Lecture15Lecture15
Lecture15
 
химийн тэнцвэр ба термодинамик үндэслэл
химийн тэнцвэр ба термодинамик үндэслэлхимийн тэнцвэр ба термодинамик үндэслэл
химийн тэнцвэр ба термодинамик үндэслэл
 
гфа гурван фосфорт аденозин
гфа  гурван фосфорт аденозингфа  гурван фосфорт аденозин
гфа гурван фосфорт аденозин
 
Lecture5
Lecture5Lecture5
Lecture5
 
валент
валентвалент
валент
 
ковалент холбоо
ковалент холбооковалент холбоо
ковалент холбоо
 
химийн урвалын хурд
химийн урвалын хурдхимийн урвалын хурд
химийн урвалын хурд
 
органик нэгдлийн изомери
органик нэгдлийн изомериорганик нэгдлийн изомери
органик нэгдлийн изомери
 
Бодис болон энергийн солилцоо
Бодис болон энергийн солилцооБодис болон энергийн солилцоо
Бодис болон энергийн солилцоо
 
эсийн бүтэц бүрхүүл бөөм сийвэн
эсийн бүтэц бүрхүүл бөөм  сийвэнэсийн бүтэц бүрхүүл бөөм  сийвэн
эсийн бүтэц бүрхүүл бөөм сийвэн
 
Үелэх хандлага
Үелэх хандлагаҮелэх хандлага
Үелэх хандлага
 
Цусны эргэлт
Цусны эргэлт Цусны эргэлт
Цусны эргэлт
 
8 р анги нийлмэл бодис нэгж
8 р анги нийлмэл бодис нэгж8 р анги нийлмэл бодис нэгж
8 р анги нийлмэл бодис нэгж
 
Hicheel ¹4. uusmal
Hicheel ¹4. uusmalHicheel ¹4. uusmal
Hicheel ¹4. uusmal
 
101 6.7-himiin holboo
101 6.7-himiin holboo101 6.7-himiin holboo
101 6.7-himiin holboo
 
Photosynthesis
PhotosynthesisPhotosynthesis
Photosynthesis
 
органик нэршил
органик нэршилорганик нэршил
органик нэршил
 
3.2 atom mass
3.2 atom mass3.2 atom mass
3.2 atom mass
 
шүлтийн металл
шүлтийн металлшүлтийн металл
шүлтийн металл
 

Viewers also liked

Yysah chanar
Yysah chanarYysah chanar
Yysah chanarsodooo
 
химийн урвалын төрөл 8
химийн урвалын төрөл 8химийн урвалын төрөл 8
химийн урвалын төрөл 8Tsedev Tsedvee
 
химийн урвал, түүний төрөл
химийн урвал, түүний төрөлхимийн урвал, түүний төрөл
химийн урвал, түүний төрөлBaterdene Tserendash
 
Talkh yagaad huudug ve sudalgaat khicheel
Talkh yagaad huudug ve sudalgaat khicheelTalkh yagaad huudug ve sudalgaat khicheel
Talkh yagaad huudug ve sudalgaat khicheeleeneemunkhuu
 
исэлдэн ангижрах урвалд уусмалын орчны нөлөө
исэлдэн ангижрах урвалд уусмалын орчны нөлөөисэлдэн ангижрах урвалд уусмалын орчны нөлөө
исэлдэн ангижрах урвалд уусмалын орчны нөлөөХалиун
 
кинетик, катализ 9
кинетик, катализ 9кинетик, катализ 9
кинетик, катализ 9davaa627
 
цахилгаан хими 8
цахилгаан хими 8цахилгаан хими 8
цахилгаан хими 8davaa627
 
Хими - Спирт
Хими - СпиртХими - Спирт
Хими - СпиртGerlee IP
 
хүчил шүлтийн титрлэлт №1
хүчил шүлтийн титрлэлт №1хүчил шүлтийн титрлэлт №1
хүчил шүлтийн титрлэлт №1Uhaaral Beleglch
 
Ioni holbo(3)
Ioni holbo(3)Ioni holbo(3)
Ioni holbo(3)tulga_11e
 

Viewers also liked (20)

Yysah chanar
Yysah chanarYysah chanar
Yysah chanar
 
Indikator
IndikatorIndikator
Indikator
 
Yysmaliin orchin
Yysmaliin orchinYysmaliin orchin
Yysmaliin orchin
 
химийн урвалын төрөл 8
химийн урвалын төрөл 8химийн урвалын төрөл 8
химийн урвалын төрөл 8
 
химийн урвал, түүний төрөл
химийн урвал, түүний төрөлхимийн урвал, түүний төрөл
химийн урвал, түүний төрөл
 
Talkh yagaad huudug ve sudalgaat khicheel
Talkh yagaad huudug ve sudalgaat khicheelTalkh yagaad huudug ve sudalgaat khicheel
Talkh yagaad huudug ve sudalgaat khicheel
 
исэлдэн ангижрах урвалд уусмалын орчны нөлөө
исэлдэн ангижрах урвалд уусмалын орчны нөлөөисэлдэн ангижрах урвалд уусмалын орчны нөлөө
исэлдэн ангижрах урвалд уусмалын орчны нөлөө
 
Himiin tensheber
Himiin tensheberHimiin tensheber
Himiin tensheber
 
шүлтийн металлууд
шүлтийн металлуудшүлтийн металлууд
шүлтийн металлууд
 
Hychil8
Hychil8Hychil8
Hychil8
 
Uuu 2012
Uuu 2012Uuu 2012
Uuu 2012
 
кинетик, катализ 9
кинетик, катализ 9кинетик, катализ 9
кинетик, катализ 9
 
химийн элемент
химийн элементхимийн элемент
химийн элемент
 
ионы холбоо
ионы холбооионы холбоо
ионы холбоо
 
цахилгаан хими 8
цахилгаан хими 8цахилгаан хими 8
цахилгаан хими 8
 
Хими - Спирт
Хими - СпиртХими - Спирт
Хими - Спирт
 
Sem3
Sem3Sem3
Sem3
 
хүчил шүлтийн титрлэлт №1
хүчил шүлтийн титрлэлт №1хүчил шүлтийн титрлэлт №1
хүчил шүлтийн титрлэлт №1
 
Ioni holbo(3)
Ioni holbo(3)Ioni holbo(3)
Ioni holbo(3)
 
Test53
Test53Test53
Test53
 

More from Baterdene Solongo (20)

8 daws
8 daws8 daws
8 daws
 
Ugen tegshitgel
Ugen tegshitgelUgen tegshitgel
Ugen tegshitgel
 
атомын бүтэц 2
атомын бүтэц 2атомын бүтэц 2
атомын бүтэц 2
 
Vzvvleh hicheel
Vzvvleh hicheelVzvvleh hicheel
Vzvvleh hicheel
 
Yysmaliin orchin
Yysmaliin orchinYysmaliin orchin
Yysmaliin orchin
 
Yysahiin urjber
Yysahiin urjberYysahiin urjber
Yysahiin urjber
 
Uuu 2012
Uuu 2012Uuu 2012
Uuu 2012
 
T sahilgaan erchim huchnii uildver ix angi
T sahilgaan erchim huchnii uildver ix angiT sahilgaan erchim huchnii uildver ix angi
T sahilgaan erchim huchnii uildver ix angi
 
T sahilgaan erchim huchnii uildver ix angi
T sahilgaan erchim huchnii uildver ix angiT sahilgaan erchim huchnii uildver ix angi
T sahilgaan erchim huchnii uildver ix angi
 
T sahilgaan erchim huchii uildver ix angi
T sahilgaan erchim huchii uildver ix angiT sahilgaan erchim huchii uildver ix angi
T sahilgaan erchim huchii uildver ix angi
 
T sahilgaan erchim huchii uildver ix angi
T sahilgaan erchim huchii uildver ix angiT sahilgaan erchim huchii uildver ix angi
T sahilgaan erchim huchii uildver ix angi
 
Dabs
DabsDabs
Dabs
 
Dabs
DabsDabs
Dabs
 
Dabs
DabsDabs
Dabs
 
өгүүлбэрийн гол гишүүд
өгүүлбэрийн гол гишүүдөгүүлбэрийн гол гишүүд
өгүүлбэрийн гол гишүүд
 
дэлхийн дотоод бүтэц 1
дэлхийн дотоод бүтэц 1дэлхийн дотоод бүтэц 1
дэлхийн дотоод бүтэц 1
 
цаг агаар ба уур амьсгал
цаг агаар ба уур амьсгалцаг агаар ба уур амьсгал
цаг агаар ба уур амьсгал
 
хур тунадас 3
хур тунадас 3хур тунадас 3
хур тунадас 3
 
хур тунадас 3
хур тунадас 3хур тунадас 3
хур тунадас 3
 
хийн мандал 1
хийн мандал 1хийн мандал 1
хийн мандал 1
 

Yysmaliin orchin

  • 1. Дархан-Уул аймаг Од цогцолбор сургууль Бэлтгэсэн багш П. Даваахүү
  • 2. Амьд организм хүн, амьтан, ургамал янз бүрийн уусмалуудыг байнга хэрэглэж байдаг. Иймээс уусмалын орчинг тодорхойлох аргын талаарх ойлголтыг мэдэх хэрэгцээ гарч байдаг. Уусмалын орчинг дараах аргуудаар тодорхойлдог. Үүнд:
  • 3.
  • 4. Практикт устөрөгчийн ионы концентрацийн хасах зэрэгтэй тоогоор тооцоо хийхэд тохиромжгүй байдаг тул уусмалын орчинг устөрөгчийн илтгэгч хэмжигдэхүүнээр илэрхийлдэг. Устөрөгчийн илтгэгч гэдэг нь устөрөгч ионы концентрацийн утгаас хасах тэмдэгтэй арав суурьтай логарифм авсан утга бөгөөд рн гэж тэмдэглэдэг. PH>7 PH=7 PH<7 • ХҮЧИЛЛЭГ ОРЧИН
  • 5. Ходоодны шүүс рн=1,7 Цус pн=7,4 Шүлс рн=6,8 Èõýâ ëýí õ¿íñíèé íîãîî, æèìñ öàãààí áóäàà, çàðèì ñîðòûí óëààí áóóäàé íü ø¿ëòëýã îð èíã (рн=7-8) ¿¿ñãýäýã õ¿íñ þì. Èéì òºðëèéí õ¿íñèéã èõýýð õýðýãëýâýë áèäíèé áèåèéí îð èí ñóë ø¿ëòëýã õýâýýðýý áàéõ áîëíî. Õàðèí áèäíèé ìýäýõ âèòàìèí, ýðäñ¿¿ä, óóðàã, ººõ òîñ àãóóëñàí á¿òýýãäýõ¿¿í íü èõýíõäýý õ¿ èëëýã îð èíòîé (рн=5-6) áàéäàã áàéíà. ªºðººð õýëáýë,òýäíèéã èäñэíýýð áèäíèé áèå äýõ ãèäðîêñèë èîíû õýìæýýã áóóðóóëäàã. Áèäíèé ¿ñíèé îð èí ñóë õ¿ èëëýã (рн=5-6) áàéäàã áàéíà. Ýíý ¿åäýý ¿ñ íü 纺ëºí, áàò áºõ áàñ ìýäýýæ ýð¿¿ë áàéäàã þì. Õàðèí ¿ñýý öýâýðõýí áàéëãàõûí òóëä õýðýãëýäýã øàìïóíèóäûí èõýíõ íü ø¿ëòëýã îð èíòîé (рн=7-8) áàéäàã. Ш¿ëò íü ¿ñèéã ãýìòýýäýã áîëîõîîð, áèä ¿ñýý óãààñíû äàðàà çààâàë äàõèí çàéëæ áàéõ ¸ñòîé. ¯ñíèé àíãèæðóóëàã èä íü ¿ñèéã õýâèéí, áàéõ ¸ñòîé îð èíä íü ýðã¿¿ëýí îðóóëäàã. Èõýíõ ¿ñíèé àíãèæðóóëàã èä íü ¿ñýíä ¿ëäñýí èë¿¿äýë ø¿ëòèéã ñààðìàãæóóëàõàä õ¿ðýëöýõ¿éö õýìæýýíèé íèìáýãíèé õ¿ èë ãýõ ìýòèéí õ¿ ë¿¿äèéã àãóóëæ áàéäàã áàéíà.
  • 6. Уусмалын орчинг илрүүлэгч буюу индикатор бодисоор илрүүлж болдог. Дараах хүснэгтэнд индикаторын өнгөний өөрчлөлтийг харуулав. Та бүхэн сайн тогтоож нүдлээрэй. Уусмалын орчин саармаг 1 Лакмусын цаас шар улаан шар хөх 2 метилоранж Улбар шар Улаан шар шар ягаан 3 фенолфталейн өнгөгүй өнгөгүй өнгөгүй Хөх ягаан
  • 7. Уусмалын орчинг тодорхойлох тооцоонд дараах томьѐог ашиглана. 1. Устөрөгчийн илтгэгч : рн = -lg [ H+] 2. Мөн гидроксид ионы концентрацийн утгаас хасах тэмдэгтэй арав суурьтай логарифм авсан утга бөгөөд рон гэж тэмдэглэдэг. рон= -lg [OH] рн+рон=14 байдаг. 3. Усны ионуудын үржвэр [ H+]*[ ОH-]=10 -14 байдаг. Жишээ нь: Бодлого1: Уусмал дахь устөрөгч ионы концентраци нь 10 –3 м/л бол дараах даалгавруудыг гүйцэтгэнэ үү. А. Уусмалын рн , орчинг тодорхойлно уу? Б. Гидроксид ионы концентрацийг олно уу? В. Индикаторын өнгөний өөрчлөлтийг тодорхойлоорой. Бодолт: а. рн=-lg 10 –3 м/л рн=3 энэ уусмал хүчиллэг орчинтой байна. б. [OH] = 10 -14 / [ H+] = 10 -14 / 10 –3 =10 -11 м/л в. лакмус метилоранж фенолфталейн өнгөгүй
  • 8. Бие дааж дараах бодлогуудыг бодоорой. 1. Хэрэв [ОН-] ионы концентраци (м/л) а. 4*10-10 б.1,6*10-13 устөрөгч ионы концентрацийг олоорой. 2. Хэрэв [Н+] ионы концентраци (м/л) а. 10-8 б.2*10-4 гидроксид ионы концентрацийг олоорой. 3. Хэрэв [Н+] ионы концентраци (м/л) а. 10-5 б.2*10-7 уусмалын орчин тодорхойлно уу. 4. Хэрэв [ОН-] ионы концентраци (м/л) а. 6,5*10-6 б.9*10-9 уусмалын орчин тодорхойлно уу. 5. Уусмалын рн=4 бол устөрөгч ионы концентрацийг олно уу. 6. Уусмалын рн=9 бол гидроксид ионы концентрацийг олно уу. 7. Уусмалын рон=8 бол устөрөгч ионы концентраци ба рн-ийг олно уу. 8. 0,01м ба 0,05 м давсны хүчлийн (α=1) уусмалын рн ба рон-ийг олоорой.