Dokumen tersebut membahas tentang kuantiti fisik dan pengukuran. Ia menjelaskan konsep kuantiti asas, terbitan, dan unit SI. Dokumen juga mendemonstrasikan teknik pengukuran menggunakan peralatan seperti mikrometer, vernier caliper, dan ruler serta menjelaskan konsep kesalahan nol dan paralaks.

1. DCV 2
PENSYARAH: EN. MUHAMMAD AMIRUL BIN ABDULLAH
DSM 1021: SAINS 1
SESI: MAC 2018

2. TOPIK 1.0:
KUANTITI FIZIK DAN PENGUKURAN
COURSE LEARNING OUTCOMES (CLO):
Di akhir LA ini, pelajar akan boleh:
CLO3: Menjalankan ujikaji konsep Pengukuran Kuantiti Fizik dan Daya.
(A3, PLO 6)

3. 1.1 Memahami kuantiti-kuantiti fizik
1.1.1 Menerangkan tentang kuantiti asas, kuantiti
terbitan dan unit S.I. (Standard International)
1.1.2 Menerangkan Imbuhan dalam Fizik
1.1.3 Menyelesaikan masalah berkaitan penukaran
unit

4. 1.2 Membuat pengukuran
1.2.1 Menerangkan konsep ralat sifat dan ralat
paralaks
1.2.2 Mengaplikasikan teknik pengukuran dengan
menggunakan peralatan pengukuran:
i) Tolok Skru Mikrometer
ii) Angkup Vernier
iii) Pembaris

5. Kuantiti asas, kuantiti terbitan dan unit S.I. (Standard
International)
KUANTITI FIZIK
*Kuantiti yang boleh diukur
dgn suatu alat ukur
Kuantiti
Terbitan
Kuantiti
Asas
 Kuantiti yang menjadi asas
kepada sesuatu pengukuran
fizik.
 Bukan gabungan mana-
mana kuantiti fizik
Suatu kuantiti fizik yang
merupakan gabungan
kuantiti-kuantiti asas.

6. Kuantiti Asas Unit SI Simbol
Unit SI
Panjang Meter m
Jisim Kilogram kg
Masa Saat s
Suhu Kelvin K
Arus elektrik Ampere A
Kuantiti
Terbitan
Unit SI
Luas m²
Isipadu m³
Halaju ms¯¹
Pecutan ms¯²
Ketumpatan kgm¯³

7. Kuantiti
Terbitan
Unit SI
Daya N
Tekanan Pa
Tenaga, Kerja J
Tork Nm
Rintangan Ω
Frekuensi Hz
Cas Elektrik C
Beza Upaya V

8. Imbuhan dalam Fizik
Imbuhan Simbol Nilai
Tera T 10¹²
Giga G 10⁹
Mega M 10⁶
kilo k 10³
hecto h 102
deka da 10
desi d 10-1
senti c 10¯²
mili m 10¯³
mikro µ 10¯⁶
nano n 10¯⁹
piko p 10¯¹²

9. Penukaran Unit
Kuantiti
Asas
Simbol Kuantiti Asas Unit Asas
(S.I)
Simbol
Unit
Pertukaran Unit
Panjang l Meter m
10 mm = 1 cm
1000 mm = 1 m
100 cm = 1 m
1000 m = 1 km
Jisim M Kilogram kg
1000 mg = 1 g
1000 g = 1 kg
1000 kg = 1 tan
Masa t Saat s
60 s = 1 min
3600 s = 1 jam
60 min = 1 jam
24 jam = 1 hari
Suhu T Kelvin K
100 °C = 212 °F
100 °C = 373.15 K
0 °C = 32 °F
0°C = 273.15 K
Arus elektrik
I Ampere A 1000 mA = 1 A

10. KUANTITI TERBITAN
Kuantiti terbitan dihasilkan
Pendaraban
kuantiti asas
 Luas = panjang x panjang
 Isipadu
= panjang x panjang x panjang
Pembahagian
kuantiti asas
 Halaju = Sesaran/masa
Pendaraban dan
pembahagian
kuantiti asas
 Ketumpatan
= Jisim/(panjang x panjang x panjang)
CONTOH

11. KUANTITI TERBITAN & UNIT TERBITAN
Kuantiti
Terbitan
Simbol
Kuantiti
Terbitan
Rumus Penerbitan Unit SI Nama Khas
Unit
Luas A Panjang x lebar m2
-
Isipadu V Panjang x lebar x tinggi m3
-
Ketumpatan ρ Jisim
Isipadu
kg/m3
-
Halaju v Jarak
Masa
m/s -
Pecutan a Halaju
Masa
m/s2
-
Momentum P Jisim x halaju kgm/s -
Daya F Jisim x pecutan @ pecutan graviti kgm/s2
Newton (N)
Kerja W Daya x jarak kgm2/s2
Pascal (Pa)
Tenaga E Daya x jarak kgm2/s2
Joule (J)
Kuasa P Kerja
Masa
kgm2/s3
Watt (W)

12. Tentukan unit bagi kuantiti asas berikut
1. halaju 2. pecutan
= sesaran
masa
= m
s
= ms-1
= halaju
masa
= sesaran
masa x masa
= m
s x s
= ms-2

13. Nyatakan kuantiti terbitan berikut dalam kuantiti asasnya
1. Momentum 2. Tekanan
= jisim x halaju
= jisim x jarak
= daya
= jisim x pecutan
= jisim x panjang
masa
luas
luas
(masa)2 x panjang x panjang
= jisim
(masa)2 x panjang
Contoh:

14. Jika unit suatu kuantiti fizik ialah kg m3 s-2,
apakah kuantiti-kuantiti asasnya
kg m s
Jisim, panjang, masa
Contoh:

15. Jika kuantiti fizik Z diberi oleh
Z = Rr
Dimana R = jejari
r = jarak
a = pecutan
Apakah unit bagi Z ?
a
= jejari x jarak
pecutan
= jejari x jarak
halaju
masa
= jejari x jarak x masa
halaju
= jejari x jarak x masa
jarak
masa
= jarak x jarak x masa x masa
jarak
= ms2
Contoh:

16. 110-110-210-310-610-9 10 102 103 106 109
dcmmn da h k M G
m =
dm
PERTUKARAN UNIT
10-1
m =
cm
10-2
m =
mm
10-3
m =
mm
10-6
m =
nm
10-9
m =
hm
102
m =
km
103
m =
Mm
106
m =
Gm
109
IMBUHAN

17. IMBUHAN
110-110-210-310-610-9 10 102 103 106 109
dcmmn da h k M G
PERTUKARAN UNIT
CONTOH
1 m = ________cm
=
1
10-2
= 1 x 102 cm

18. 110-110-210-310-610-9 10 102 103 106 109
dcmmn da h k M G
CONTOH
1 m = ________km
=
1
103
= 1 x 10-3 km
IMBUHAN
PERTUKARAN UNIT

19. 110-110-210-310-610-9 10 102 103 106 109
dcmmn da h k M G
CONTOH
1 g = ________mg
=
1
10-6
= 1 x 106 mm
IMBUHAN
PERTUKARAN UNIT

20. 110-110-210-310-610-9 10 102 103 106 109
dcmmn da h k M G
CONTOH
1 A = ________mA
=
1
10-3
= 1 x 103 mA
IMBUHAN
PERTUKARAN UNIT

21. 110-110-210-310-610-9 10 102 103 106 109
dcmmn da h k M G
CONTOH
1 mm = ________m
= 1 x 10-6 m
IMBUHAN
PERTUKARAN UNIT

22. 110-110-210-310-610-9 10 102 103 106 109
dcmmn da h k M G
CONTOH
1 kg = ________cg
= 1 x 103 g
= 1 x 103 cg
10-2
= 1 x 105 cg
IMBUHAN
PERTUKARAN UNIT

23. IMBUHAN
1000 g = 1 x 1000 g
0.01 m
0.005 s
= 1 kg
= 1 x 0.01 m = 1 cm
= 5 x 0.001 s = 5 ms

24. LATIHAN 1
Tukarkan jisim berikut kepada unit cg
1. 1 kg 2. 0.0042 mg

25. JAWAPAN 1
Tukarkan jisim berikut kepada unit cg
1. 1 kg 2. 0.0042 mg
= 1 x 1000 g
= 1 x 1000 x c g
0.01
= 1 x 100000 cg
= 0.0042 x 10-3 g
= 0.0042 x 10-3 c g
10-2
= 0.0042 x 10-1 cg
= 4.2 x 10-4 cg= 1 x 105 cg

26. LATIHAN 2
Tukarkan masa berikut kepada unit ms
1. 5000 s 2. 0.0342 s

27. JAWAPAN 2
Tukarkan masa berikut kepada unit ms
1. 5000 s 2. 0.0342 s
= 5000 ms
10-3
= 5 x 106 ms
= 0.0342 ms
10-3
= 0.0342 x 103 ms
= 3.42 x 101 ms

28. Tukarkan frekuensi berikut kepada unit Hz
1. 97.5 MHz 2. 0.000065 kHz
LATIHAN 3

29. Tukarkan frekuensi berikut kepada unit Hz
1. 97.5 MHz 2. 0.000065 kHz
= 97.5 x 106 Hz
= 9.75 x 107 Hz
= 0.000065 x 103 Hz
= 0.065 Hz
= 6.5 x 10-2 Hz
JAWAPAN 3

30. Sebuah kotak berdimensi 3 cm x 50 mm x 4 cm.
Berapakah isipadu kotak dalam unit m3 ?
3 cm
4 cm50 mm
LATIHAN 4

31. Sebuah kotak berdimensi 3 cm x 50 mm x 4 cm.
Berapakah isipadu kotak dalam unit m3 ?
3 cm
4 cm50 mm
Isipadu = 3 cm x 50 mm x 4 cm
= (3 x 10-2 m) x (50 x 10-3 m) x (4 x 10-2 m)
= 6.0 x 10-5 m3
JAWAPAN 4

32. Sebuah stesen radio memancarkan siaran frekuensi radio 97.5 MHz.
Berapakah frekuensi radio dalam unit Hz ?
LATIHAN 5

33. Sebuah stesen radio memancarkan siaran frekuensi radio 97.5 MHz.
Berapakah frekuensi radio dalam unit Hz ?
97.5 MHz = 97.5 x 106 Hz
= 9.75 x 107 Hz
JAWAPAN 5

34. Suatu kuantiti fizik Q diberikan oleh ;
Q = M x m
D x r
Dmana ;
M,m = jisim objek
D = diameter
r = jejari
Tentukan unit SI bagi Q.
LATIHAN 6

35. Panjang x panjang
Suatu kuantiti fizik Q diberikan oleh ;
Q = M x m
D x r
Di mana ;
M,m = jisim objek
D = diameter
r = jejari
Tentukan unit SI bagi Q.
Q = jisim x jisim
= kg x kg
m x m
= kg2 m-2
JAWAPAN 6

36. Konsep ralat sifar dan ralat paralaks
RALAT SIFAR = Nilai bukan sifar yang ditunjukkan oleh alat pengukur
semasa tiada sebarang objek diukur
BACAAN SEBENAR = Bacaan Diperolehi – Ralat Sifar
INGAT!!!
SEMUA alat pengukur mempunyai bacaan paling kecil yang dapat
diukur. Maka, titik perpuluhan bagi nilai yang diambil MESTILAH tidak
melebihi bacaan terkecil tersebut.

37. RALAT SIFAR ANGKUP VERNIER
3 KEMUNGKINAN
i. TIADA ralat sifar (ralat sifar = 0)
ii. Ralat sifar positif (apabila 0 pada skala Vernier berada di sebelah
kanan 0 skala utama)
iii. Ralat sifar negatif (apabila 0 pada skala Vernier berada di sebelah
kiri 0 pada skala utama.

38. RALAT SIFAR MIKROMETER
3 KEMUNGKINAN
i. TIADA ralat sifar (apabila 0 pada skala jidal segaris dengan garis
ufuk pada skala utama)
ii. Ralat sifar positif (apabila 0 pada skala jidal berada di atas garis
ufuk pada skala utama)
iii. Ralat sifar negatif (apabila 0 pada skala jidal berada di bawah garis
ufuk pada skala utama)

39. RALAT PARALAKS???

40. Teknik pengukuran dengan menggunakan peralatan pengukuran
i) Tolok Skru Mikrometer
ii) Angkup Vernier
iii) Pembaris

41. 1. Bingkai
2. Andas
3. Spindal
4. Pengunci Spindal
5. Sarung
6. Jidal
7. Richet
MICROMETER
Mempunyai dua skala, iaitu
skala utama mengufuk dan
skala Jidal membulat.
Nilai terkecil pada skala
utama adalah 0.5mm.
Skala Jidal mempunyai nilai
terkecil 0.01mm.
Mempunyai kejituan 0.01mm.

42. Micrometer
click
click
click
Clamp lock
Sleeve
Anvil Spindle
Thimble
Tapered nut
Ratchet
stop

48. Contoh:
Bacaan Laras (mm) = 12.00
Bacaan Jidal (mm) = 0.16
Jumlah = 12.00 + 0.16
=12.16 mm
JIDAL
LARAS

49. Contoh:
Bacaan Laras (mm) = 16.00
Bacaan Jidal (mm) = 0.355
Jumlah = 16.00 + 0.355
= 16.355 mm
JIDAL
LARAS

50. Contoh:
Bacaan Laras (mm) = 7.50
Bacaan Jidal (mm) = 0.26
Jumlah = 7.50 + 0.26
= 7.76 mmLARAS
JIDAL

51. Kelebihan
Tolok Skru Mikrometer
Ukuran yang tepat (kejituan
sehingga 0.01mm, 0.001mm).
Boleh dilaraskan semula jika
ukurannya sudah tidak tepat.
Lambat untuk mengambil
ukuran.
Memerlukan penjagaan yang
rapi.
Kelemahan
Tolok Skru Mikrometer

52. Skala
Vernier
Bilah
Kedalaman
Skala
UtamaSkru
PengunciRahang Luar
Rahang Dalam
Badan
VERNIER CALIPER

55. • Mengukur Diameter Luar

56. • Mengukur Diameter Dalam

57. • Mengukur Kedalaman

61.  Untuk menyukat panjang objek sehingga
150mm,seperti diameter bikar.
 Mempunyai dua skala, iaitu skala utama dan skala
vernier.
 Nilai terkecil pada skala utama adalah 1mm.
 Skala Vernier mempunyai nilai terkecil 0.1mm,
0.02mm, 0.05mm.

62. Ukuran Metrik
Skala Utama : 1 Senggatan = 1.00 mm
10 Senggatan = 10.00 mm
Skala Vernier : 1 Senggatan = 0.02 mm
50 Senggatan = 1.00 mm

63. Contoh:
SKALA VERNIERSKALA UTAMA

64. Contoh:
SKALA VERNIERSKALA UTAMA

65. Kelebihan
Angkup Vernier
Cepat & mudah digunakan.
Boleh mengukur panjang saiz yang
bebas.
Terdapat 2 unit ukuran, imperial dan
metrik.
 Mempunyai bahagian-bahagian ukuran
yang sesuai dengan tempat yang
diukur.
 Tidak berapa tepat setelah lama
digunakan (kerosakan pada alat).
 Permukaan ukuran menjadi haus
setelah lama digunakan.
 Tekanan ukuran dengan tangan tidak
menghasilkan ukuran yang tepat.
Kekurangan
Angkup Vernier

66. • Senggatan terkecil pada pembaris adalah 1 mm atau
0.1 cm.
• Pengukuran perlu dicatatkan dalam unit cm.
• Untuk mengelakkan ralat paralaks semasa
menggunakan pembaris, garis penglihatan hendaklah
berserenjang dengan skala.
PEMBARIS