2. Mbasi të studioni këtë kapitull do të jeni të
aftë të:
1. Përcaktoni etikën si dhe rëndësinë që ajo ka për
biznesin e vogël.
2. Shpjegoni si ndikon etika pretendentët e
ndryshëm si pronarët, konsumatorët, punonjësit
dhe komunitetin.
3. Identifikoni disa nga sfidat etike me të cilat
përballen bizneset e vogla.
22––
22

3. 22––
33
- A ju ka rastisur të mos bleni një produkt sepse
keni pasur dëshirë të bojkotoni diçka që
kompania ka bërë ?
-A keni blerë ndonjëherë një produkt sepse keni
menduar që kompania është etike?
- A keni diskutuar sjelljen jo etike të një kompanie
për të cilën keni lexuar në një gazetë?

4.  Ҫfarë është etika?
◦ Bindje për të bërë atë që është e drejtë dhe e përshtatshme
 Ndershmëri, besueshmëri dhe drejtësi në praktikat e biznesit
 Një element esencial i marrëdhënieve të suksesshme biznesi
 Etika lidhet si me çfarë duhet bërë ashtu dhe cili do të jesh.
 Bërja e gjësë së duhur
◦ Ҫështje etike—në lidhje me të drejtën ose të gabuarën
 Konsiderata ligjore dhe etike
 Konflikte interesi
22––
44
Sipërmarrësit janë njerëz me principe dhe etike?Sipërmarrësit janë njerëz me principe dhe etike?

5. 22––
55
ështjet etike tëҪ
BV
ështjet etike tëҪ
BV
Vendime të MBNJVendime të MBNJ
Detyrime të
punonjësve
Detyrime të
punonjësve
Proçeset dhe
marrëdhëniet
manaxheriale
Proçeset dhe
marrëdhëniet
manaxheriale
Përputhja me
rregullat
Përputhja me
rregullat
Marrëdhëniet me
Furnitorët
Marrëdhëniet me
Furnitorët
Përgjegjësitë
sociale dhe ndaj
mjedisit
Përgjegjësitë
sociale dhe ndaj
mjedisit
Marrëdhëniet me
konsumatorët
Marrëdhëniet me
konsumatorët

6.  Integriteti Personal i pronarit
◦ Përgjegjësia sociale ndaj pretendentëve krahasuar me
fokusimin vetëm në fitimet e firmës (Milton Friedman).
 Respektimi i konsumatorëve
◦ Orientimi i shërbimit dhe trajtimi me respekt i
konsumatorëve është një çështje etike (dhe fitim-
prurëse).
 Vlerësimi i punonjësve
◦ Trajtim i drejtë dhe i ndershëm i punonjësve është shenjë
e sjelljes etike.
22––
66

7.  Ceshtje Etike ne Operacionet e Biznesit
◦ Raportimi i te ardhurave dhe shpenzimeve (mashtrimi
me taksat)
◦ “E verteta ne reklame”—terheqja dhe madhtrimi
◦ Mashtrimi i konsumatoreve
◦ Shitjet direkte—skemat piramidale
◦ Ndikimi i etikes se pronarit ne ate te punonjesve
◦ Raportimi i sakte i informacionit financiar
22––
77

8.  Ҫështjet etike dhe punonjësit
◦ “Bërja e një pune teëndershme”
◦ Pagesa jo-zyrtare ndaj punonjësve
◦ Vjedhja e pronësisë së kompanisë dhe përvetësimi i
fondeve
◦ Thyerja e etikës personale për të bërë një shitje
22––
88
_ Cilat janë tundimet, për Bizneset e Mëdha ose të Vogla?_ Cilat janë tundimet, për Bizneset e Mëdha ose të Vogla?

9.  Përgjegjësia Sociale
◦ Roli i biznesit të vogel si një qytetar i mirë në komunitet si
dhe realizimi i obligimeve etike ndaj konsumatorëve,
punonjësve dhe komunitetit.
 Konsiderohet si çmimi i lirisë për të operuar në një sistem të
lirë ekonomik.
 Shpesh herë merr formën e kontributit personal,
vullnetarizmit si dhe shërbimet ndaj firmës dhe punonjësve.
22––
99

10. 22––
1010
PergjegjesiaPergjegjesia
SocialeSociale
KonsumerizmiKonsumerizmi
Mbrojtja e arsimitMbrojtja e arsimit
Pajtueshmëri mePajtueshmëri me
rregullat qeveritarerregullat qeveritare
Përgjigje ndajPërgjigje ndaj
nevoja tënevoja të
komunitetitkomunitetit
Kontribute ndajKontribute ndaj
organizatave tëorganizatave të
komunitetitkomunitetit
Obligimet ndajObligimet ndaj
pretendentëvepretendentëve
Mbrojtja e mjedisitMbrojtja e mjedisit

11.  Dobësia e Firmave të Vogla
◦ Burimet e kufizuara të firmave të vogla i tundojnë ato të
mos marrin parasysh sjelljen etike nqs ndikon
drejtpërdrejt tek fitimet.
 Sfidat etike
◦ Sjellja etike shpesh herë i ka nxitur disa firma të
përmirësojnë performancën e tyre.
◦ Përfitimi më i madh i sjelljes etike është besimi që
gjeneron.
22––
1111

12.  Etika në Internet
◦ Risqet e blerjes dhe shitjes në internet
◦ Ruajtja e informacionit personal
 Monitorimi i aksesit të Internetit dhe përdorimit të e-mail nga
punonjësit
◦ Mbrojtja e të drejtave të pronësisë intelektuale
 Përdorimi jo etik i krijimeve intelektuale, duke përfshirë
shpikjet, krijimet letrare të cilat mbrohen nga patenta dhe e
drejta e autorit.
22––
1212

13.  Një bazë e fortë/qëndrueshme
◦ Vlerat bazë: besime etike të pashprehura të cilat krijojnë
një bazë të qëndrueshme për sjelljen e firmës
 Bazohen në pikëpamje personale të pronarit/sipërmarrësit
 Besimet shpesh herë mund të rezultojnë në zgjedhje shumë
të vështira
 Etika e firmës ndikon se si të jashtmit e shikojnë firmën dhe
vendimet e tyre në lidhje me firmën
22––
1313

14.  Drejtimi me integritet
◦ Pronari/manaxheri dhe sjellja e tyre etike ka më shumë
ndikim se çdo pretendent tjetër në biznesin e vogël.
◦ Pronari/manaxheri mund të insistojë që principet etike
duhet të ndiqen nga punonjësit.
22––
1414

15.  Një kulturë organizative mbështetëse
◦ Krijimi i një kulture etike nënkupton:
 Përkushtim i plotë ndaj sjelljes etike nga ana e firmës
 Lidership i fuqishëm dhe etik
◦ Kodi i etikës
 Standartet e sjelljes së punonjësve të përcaktuara nga firma
 Baza e sjelljes etike e punonjësve
 Qartëson rolet dhe jep drejtim punonjësve
22––
1515