Menaxhimi i projekteve

U N I V E R S I T E T I ILIRIA
Lënda: MENAXHIMI I PROJEKTEVE
Prof. Asc. Mujë Gjonbalaj
Ermon Cervadiku
1

Pse duhet të mësohet lënda ”MENAXHIMI I PROJEKTIT” ?
Si arsye e parë për studimin e lëndës”Menaxhimi i projektit”, është se menaxhimi i sukseshëm
i projektit ndihmon suksesin dhe minimizon rrezikun nga dështimi eventual i tij, nuk garanton
sukses të plate, por mund të zvogëlojë rrezikun nga dështimi i projektit dhe humbja e
resurseve të investuara në projektin konkret.
Si arsye e dytë për studimin e lëndës”Menaxhimi i projektit”, është që t’ju ndihmojë të bëheni
hulumtues dhe analitik të mpreftë në studimin e faktorëve të brëndshëm dhe të jashtëm që
mund të ndikojnë në zhvillimin e ardhshëm të projektit, e fatit të milionave të investuar në
projektet konkrete.
Si arsye e tretë për studimin e”Menaxhimi i projektit” është që t’ju japi një mësim më të plotë,
të fuqisë dhe kufizimeve të projektit, për përdorimin e drejtë dhe racional të resurseve në
projektet alternative. Kur të vendosni të mbështetni njerin apo grupin e projekteve ju veç e
keni përgjigjen se me çfarë efektesh dhe kostosh do të realizohet projekti në të tri
nivelet(makro, mezo dhe mikro), duke vënë në pah njëkohësisht rëndësinë që ka ruajtja e
baraspeshës dhe efektet e projektit në ruajtjen e ambientit.
Çka është projekti ?
Projektetet janë mënyrë e veçant e zhvillimit(Gittinger,1982) dhe formë e rëndësishme për
realizimin e qëllimeve të definuara në planet zhvillimore të vendit, lokalitetit, kompanisë apo
fermës konkrete.
Projektet sigurojnë shfrytëzimin racional të fondeve dhe resurseve të rralla, i kontribuojnë
rritjes së të ardhurave, qëndrueshmerisë ekonomike, si dhe cilësisë më të mirë të jetesës
përgjithësisht. Plotësimi i këtyre objektivave kryesorë varët se në çfarë shkalle përmbushën
parametrat e planifikuar të projektit.
Një projekt është një detyrë unikate, e përkohshme, komplekse dhe me qëllim të caktuar, me
përshkrim të sakta të detyrave dhe resurse të definuara.
Projektet janë detyra në ndërmarrje, të cilat janë të karakterizuara nga këto veti apo cilësi:
• Janë të kufizuara në kohë
• Kanë një synim të caktuar
• Janë të veçanta dhe nuk janë detyra rutinore
• I kanë resurset e definuara qartë dhe të kufizuara
• Janë komplekse dhe të rrezikshme
• Për ndërmarrjen kanë një rëndësi të veçant
• Aty janë të angazhuar shumë bashkëpunëtorëve dhe partnerë
2

Sqarimi i definicioneve dhe i terminologjive lidhur me projektin
Me qëllim të shkurtimit të kohës dhe të komunikimit midis partnerëve dhe për nevoja praktike
të projektit është e rëndësishme arritja e një pajtueshmerie për terminologjinë e cila do të
përdorët. Me këtë zvogëlohet konfuziteti, shkurtohet koha e komunikimit me grupet kryesore
të interesit, partneret dhe financieret, dhe ndihmon realizimin e projekt idesë së ndërmarrsit,
ndonëse përmbajtja e pRojektit çdo herë është më më rëndësi nga emertimi.
Terminologjia jo e standardizuar zakonisht sjell konfuzion në realizimin e projektit. Që të
zvogëlohet ky konfuzitet në komunikimin midis partnerëve të projektit, duhet paraprakisht të
sqarohe ngjajshmeritë dhe dallimet midis termave/nocioneve të përdorura në komunimkim.
Kështu, kur flasim për Projektet duhet kuptuar se ato ndihmojnë realizimin e synimeve të
definuara me program, janë pjesë e programmit dhe secili prej tyre është i pavarur, dhe së
bashku synojnë realizimin e detyrave të përbashkëta, të shtruara në një program më të gjerë
zhvillimorë. Shpesh projektet përbëjnë një pjesë të caktuar dhe të konsiderueshme të një
programi zhvillimor.
Programet e zhvillimi përbëhen nga më shumë projekte konkrete apo sektoriale Kështu, një
program zhvillimi shumëvjeçar i bujqësisë mund të përbëhet nga një numër i projekteve
bujqësore që pasojnë njëri pas tjetrit, ndërkaq, projekti është aktivitet, i përbërë nga
operacione më të vogëla, si një pjesë e veçantë e një plani kombëtar apo programi të
zhvillimit bujqësorë. Qëllimet e programit gjejnë vend mbi qëllimin e përgjithshëm të
projektit. Qëllimet e programit lidhin qëllimet e projektit me ato të projekteve të tjera në
shkallë më të gjerë duke arritur deri në nivelet kombëtare.
Praktika ka treguar se ndonjëher është vështirë të dallohet projekti nga programi zhvillimor.
Kjo ndodh për shkak se edhe njeri edhe tjetri dokument kerkon grumbullim të një fondi të
konsiderueshëm të dhënave–informatave dhe kanë metodologji të ngjajshme pune. Në të dy
dokumentet përvijohet aspekti kahorë, hapsirorë, i resurseve njerëzore, financiare dhe i
komponenteve të tjera. Mirëpo, në punën praktike nuk çmohet forma por përmbajtja. Për ketë
arsye, me rëndësi është të përkatitet dhe të hartohet një dokument i cili bazohet në akcionet
praktike, pavarësisht se a do të emertojmë, projekt apo progrm zhvillimi.
Lidhur me sa u tha më lartë, kur flasim për terminogjinë e projektit duhet patur parasysh në
ngjajshmeritë dhe dallimet midis termave siç janë:
Zhvillimi: përfshinë zhvillimin e resurseve njerëzore(humane), përkrahje rritjes së zhvillimit
ekonomik, baraspeshën midis zhvillimit të ambientit dhe të parametrave social
nacional/rajonal. etj.
Programi Zhvillimorë: paraqet tërësinë(grupin) e projekteve të ndryshme, një cikel të
aktiviteteve dhe operacionave, për të arritur deri të vendimet racionale shoqërore, që sjellin
ndryshime pozitive në sektor të ndryshëm dhe synojnë arritje të objektivave global të vendit.
Institucioni i Projektit: është njësi e organizuar dhe legale, përgjegjëse për organizim dhe
ekzekutim të aspekteve të ndryshme teknike, menaxheriale, financiare dhe të resurseve
humane të projektit.
Qasje e Planifikuar e projektit: nënkupton planifikimin e projektit përmes metodave të
njohura kudo në teorinë dhe praktikën e planifikimit të projekteve.
Monitorimi dhe vlerësimi i projektit: është një procesi i krahasimeve përmanente të
efekteve të planifikuara dhe të realizuara. Monitorimi dhe vlerësimi janë pjesë integrale e
menaxhmentit në rolin e funksionit të kontrollit.
3

Rolet në projekt
Projektet përfshijnë shumë bashkëpunëtorë dhe partnerë nga ndërmarrja dhe jashtë saj, ka
shtrirjen gjeografike dhe përfituesit e vetë. Rolet në projekt janë të ndryshme, të qarta dhe
ngusht të ndërlidhura.
Mandatari i projektit(porosidhënësi/investitori): është përgjegjës për një definim të qartë të
qëllimeve të projektit, për nisjen e organizimit të projektit dhe për angazhimin e grupit të
projektit(Project team).
Menaxhmenti i projektit(grupi vëndosës dhe udhëheqës): i arsyeton dhe i merr të gjitha
vendimet e nevojshme. Ai do të lidhet për projektin me anë të raporteve dhe prezentimeve të
rregullta.
Grupi punues i projektit: si grup kryesor e mbështet menaxherin e projektit gjatë realizimit
të projektit.
Menaxheri i projektit: kujdeset për planifikimin dhe zbatimin(realizimin) e projektit sipas
qëllimit.
Bashkëpunëtorët e jashtëm të projektit: janë këshilltar në projekt/ekspert tjerë profesional
të cilet involovohen në projekt sipas nevojës dhe mundësive buxhetore që ka ndërmarrësi.
Të angazhuarit tjerë në projekt: ushtrojn detyra konkrete dhe duhet që të informohen
rregullisht dhe të motivohen për mbështetjen e projektit.
Ambienti(mjedisi) i projektit: përbëhet nga furnitoret dhe shërbyesit, ndërmarrjet
planifikuese, arkitektet, entet e ndryshme, institucionet financiare, bankat dhe qëndrat
financiare, partneret kooperues, partneret ndërmjetësues, juristet, përkthyesit, këshilltarët,
qëndrat e shërbimeve dhe infrastruktura tjeter e nevojshme. Ambienti i projektit duhet të
zgjidhet i atillë që nuk do të pengoj zhvillimin dhe suksesin e projektit(ambient miqësorë).
Çka është periudha e aktivizimit/investimeve të projektit ?
Përfshin kohën brënda së cilës realizohen investimet, angazhohen mjetet vetjake apo
kreditore, me qëllim të realizimit të profitit të synuar në procesin prodhimit/shërbimit.
Çka është periudha provuese e projektit?
Përfshin kohën brënda së cilës testohen teknika dhe teknologjia dhe aspektet organizative të
procesit të prodhimit/shërbimit/tregtimit, dhe zakonisht e hasim të projektet dhe proceset më
të ndërlikuara të prodhimit/shërbimit/tregtimit
Çka është periudha e eksploatimit të projektit?
Përfshin kohën gjatë së cilës realizohet procesi i afarizmit të rregullt/shërbimit/tregtimit, në
kuadër të kapaciteteve të planifikuara të projektit.
4

PËRMBAJTJA FORMALE E PROJEKTIT
Kopertinat: Përmes kopertinave të projektit lexuesi krijonë impresionIn e parë për projektin.
Kjo përmban të dhëna të rëndësishme lidhur me emrin e idesë së projektit, për veprimtarinë,
adresën, telefonin, për themeluesit/pronarët, për autorët, redaktorët dhe recensentët(apo
konsulentet) e projektit.
Përmbajtja e projektit: Nëse projektit nuk i paraprihet me një hyrje, atëherë atij duhet
paraprirë përmbajtja dhe udhëzimet lidhur me pjesët përbërse të tij.
Prej kësaj pjese lexuesi dhe të gjithë të interesuarit tjerë kuptojnë krejt çka përmban
projekti(pjesët, kaptinat etj) dhe të dhënat për atë se ku fillojnë dhe përfundojnë pjesë të
caktuara të projektit.
Përmbledhja operative e projektit: Kjo pjesë e projektit shkruhet pasi të jetë elaboruar
projektit tërësisht. Disa autor përmbledhjen e vendosin në fund e disa në fillim të projektit.
Përmbledhja operative shkruhet për të ju krijuar mundësinë të gjithë lexuesve që shpejt(për 5
minuta dhe në një vend) të kuptojnë përmbajtjen/përformancën e projektit. Në strukturë
përmbledhja operative është projekti në miniaturë, me informacione përmbledhëse për të
gjitha pjesët e projektit.
Përshkrimi i idesë së projektit: Përshkrimi i idesë së projektit është kaptina e parë e
projektit, ku përfshihën informacionet kryesore për autorët dhe evoluimin e idesë së projektit,
në të cilën bazohet projekti i ardhshëm.
Të dhëna nga tregu: Të dhënat për tregun janë kaptinë kryesore e projektit. Këtu duhet
përmbledhur informatat për përparësit dhe përshtatshmërinë e produkteve dhe shërbimeve të
projektit-konsumatorët potencial, për konkurrencën, për mundësit reale të ekspansionit të
projektit/produkteve dhe shërbimeve.. Këtu duhet përmbledhur informacione lidhur me tregun
e furnizimit të faktorëve të projektit(pajisjet, lëndën e parë, repromaterialet, energjinë, mallin
tregtarë, si dhe nevojat për kapital dhe fuqi punëtore.
Përshkrimi teknike-teknologjike të projektit: Kjo kaptinë domosdoshmerisht duhet të
përmbaj informata lidhur me mikro dhe makrolokacionin, zgjidhjet tekniko teknologjike,
kapacitet dhe fuqia punëtore, nevojat për tokë dhe hapësirë, për pajisje, inputet materiale(lënd
të parë, material, energji etj).
Menaxhmenti i projektit: Edhe pse në praktikë rrallë herë e gjemë këtë kaptinë si të veçant
në projekt, vlerësojmë se ai e ka vendin në strukturën e projektit, ku mund të gjejmë
informatat për formën juridike-organizative të projektit, formën e organizimit, të planifikimit
të udhëheqjes me resurse humane/staf të projektit.
Marketingu i projektit: Përvç të dhënave për tregun(si kaptinë e veçant projektit), të gjitha
aspektet e marketingut në projekt duhet pasqyruar në projekt, lidhur me kushtet e zhvillimit të
produktit/shërbimit, politikën e çmimeve, politikën e promocionit, distribuimin fizik të
projektit etj.
Të dhënat financiare të projektit: Kjo kaptinë e projektit do të duhej të përfshijë një numër
të pasqyrave tabelare, me sqarimet e nevojshme dhe parasëgjithash të dhënat për investimet
dhe burimet e financimit, përshkrimin dhe strukturën e mjeteve kryesore dhe qarkulluese,
projeksionin e burimeve të kapitalit, planin terminal të projektit, projeksionin e pagesave të
5

kredive, projeksionin e amortizimit dhe mbetjen e vlerës së projektit, të hyrave dhe
shpënzimeve, projektimin e rrjedhes ekonomike dhe financiare të projektit etj.
Vlerësimi i efektivitetit të projektit: Çdo projekt duhet të përmbaj si kaptinë të veçant
vlerësimin e efektivitetit të projektit. Këtu duhet përfshirë treguesit relevant të vlerësimit të
projektit spas metodave statike dhe dinamike.
Të dhënat shtesë të projektit: Projektit i bashkangjitën anekset dhe dokumentacionet të cilat
kanë të bëjnë me pjesë të veçanta të projektit apo që e plotësojn projektin, siç janë: fotografit
e ndryshme, skicat, skemat, grafikonet, marrëveshjet dhe shkresat e ndryshme furnitorëve,
blerësve, menaxhmentit, institucioneve shtetërore, prospekte dha katalogje, ekspertiza
profesionale, mendime dhe recenzione.
Shkresë pranuesit të projektit: Për nevojat e partnerëve dhe përdoruesve tjerë, pjesë e
projektit janë shkresat që u drejtiohën atyre. Shkresat nga përmbajtja duhet të ofrojn informata
të nevojshme, prej nga fitohet përshtypja sa më e plotë për projektin. Nuk ka ndonjë rregull të
përgjithshme për strukturën e shkresës, por preferohet që shkresa të jetë e shkruar me një ton,
stil, gjuhë dhe përmbajtje të kuptueshme për të gjithë.
Karakteristikat kryesore të projektit
Projektetet si tërësi e aktiviteteve kanë një rëndësi të veçant për ndërmarrjen, janë komplekse
dhe specifike, përdorin resurse për të realizuar objektivat e caktuara dhe kanë një pikë fillimi
dhe mbarimi të aktiviteteve.
Projektet nuk janë aktivitete rutinore, por aktivitete të veçanta dhe inventive, të përciellura me
fluks të hyrje daljeve financiare. Ato përbëhen nga operacione dhe aktivitete më të vogëla,
dhe si të tilla përbëjnë mozaikun e një programi zhvillimorë nacional/rajonal apo të
ndërmarrjes.
Projekti i ka qartë të definuara dhe të kufizuara resurset, në formë të investimeve dhe
shpenzimeve, sikurse edhe përfitimet, të përcaktuara në sasi dhe vlera monetare.
Projektet paraqesin një mundësi zhvillimi, por në të njëjtën kohë projektet e papërgatitura
mirë shkaktojnë shpenzime të panevojshme dhe rrezikojnë shkapërderdhjen e resurseve të
përdorura të ndërmarrjes dhe të atyre kombëtare. Kështu, projektet janë komplekse dhe
prodhojnë rreziqe, përfshijnë shumë bashkëpunëtorë dhe partnerë nga ndërmarrja dhe jashtë
saj, ka shtrirjen gjeografike dhe përfituesit e vetë.
Çka nënkupton menaxhimi i projekteve?
Format e ndryshme të organizimit dhe të menaxhimit të projekteve lehtësojnë realizimin e
suksesshëm dhe efikas të porosive dhe detyrave të rëndësishme zhvillimore brënda
ndërmarrjes.
Menaxhimi i projekteve nënkupton planifikimin, përcielljen/mbikqyrjen dhe drejtimin e një
plani kompleks dhe gjithashtu institucioni i cili i zbaton këtë detyra.
Përmes formave të ndryshme të organizimit dhe menaxhimit të projekteve mund të arrihet që
në mënyrë efikase të realizohen detyra të rëndësishme zhvillimore brënda ndërmarrjes dhe më
gjerë.
Menaxhimi i projekteve është një mënyrë e punës me plan, e orientuar kah qëllimi të cilin e
ka përcaktuar porosidhënsi. Përmes sigurimit të një pune ekipore dhe mirë të koordinuar
menaxhmenti i projektit premton përmbushje në afat të detyrave të projektit dhe zgjidhjen e
problemeve të caktuara..
6

Menaxhimi i sukseshëm siguron se resurset do të përdorën në mënyrë racionale, se do të ketë
transparencë dhe qartësi në definimin e detyrave të projektit, përmes përshkrimit dhe
kompletimit të dokumentacionit të projektit.
Pra, menaxhimi i projekteve nënkupton koordinimin dhe drejtimin e planifikuar të
elementeve dhe aktiviteteve të shumta të projektit, të cilat ndikojnë njëri-tjetrin, duke mos i
lënë ato rastësisë apo gjenialitetit të hartuesve të projektit, por duke i drejtuar ato në mënyrë të
planifikuar, drejt një rezultati të dëshiruar.
Mbikqyrja do të thotë: ‘besimi është i mirë, kontrolli më i mirë”.
Menaxhimi me sukse i projektit në të gjithë ciklin e zhvillimit të tijë, fazat dhe nivelet e
zhvillimit, i shton gjasat për realizimin optimal të synimeve të sipërcekura apo të pjesës më të
madhe të tyre në ndërmarrje/fermë, agjension etj.
Tri çeshtjet themelore që synohën të arrihen me projektin
Në mënyrë të përmbledhur në procesin e menaxhimit të projekteve në plan të parë dalin tri
çeshtje kryesore:
(a)Si mund të arrihen qëllimet e definuara të rendimenteve apo të kualitetit?
(b)Si mund t’i përmbahemi qëllimeve të kufizuara në kohë?
(c)Si shndërrohet një projekt në një sukses ekonomik?
Realizimi i optimal i këtyre synimeve varët nga identifikimi dhe sigurimi i resurseve të
nevojshme të projektit, udhëheqje e drejtë me resurse, atmosferë dhe motivim për punë,
Detyrat kresore të projektit janë:
a)Të sigurojnë se resurset e rralla janë përdorura në mënyrë efikase
(b)Ti kontribuojë rritjes stabile të ardhurave të projektit, cilësisë së jetesës dhe përfituesve
tjerë të projektit
(c)Të ndihmojë suksesin e ndërmarrjes dhe të minimizojë rrezikun nga dështimi i investimeve
Çka nënkupton menaxhmenti i sukseshëm i projektit?
Me anë të metodave të menaxhimit të projekteve duhet të arrihen këto dobi/benefite:
• Një mënyrë e punës e orientuar kah qëllimi, e përcaktuar nga porosidhënsi
• Përmes kualitetit të lartë të zgjidhjes së problemeve dhe përmbushjes së detyrave të
bëjmë zgjidhjen e të gjitha detyrave apo porosive
• Sigurimi i punës ekipore
• Realizimi i shpejtë dhe në afat i detyrave
• Përcaktimi optimal i shpenzimeve përmes menaxhimit të drejt të resurseve të projektit
• Transparenca dhe kuptueshmeria e detyrave përmes përshkrimit dhe kompletimit
dokumentacionit të projektit
• Shfrytëzimi i drejt i potencialeve dhe i mundësive të projektit
Faktorët më të rëndësishëm që ndikojnë në suksesin e projektit:
7

a)faktorë të fortë b)faktorë të butë
-Organizimi i ndërtimit -Komunikimi në projekt midis partnerëve të projektit
-Organizimi i procesit -Stili i punës dhe i udhëheqjes
-Resurset e projektit(personeli, financat) -Atmosfera e punës, motivimi
-Kualifikimi profesional i bashkëpunetorëv -Ndryshimet shkaktojnë rezistenca emocionale kundër
në projekt, mënyra e menaxhimit me resurse projektit, konfliktet personale, luftrat për pushtet
Kufizimet e projektit
Kufizimet më të shpeshta për realizimin e projektit në parametrat e planifikuar(buxhetor,
kohorë, tekniko-teknologjik, të përsonelit, ligjorë, etj) ndërlidhen me nivelin e hulumtimeve
dhe të studimit dhe parasëgjithash nga:
1.Kualiteti i të dhënave
2.Verësimi i rreziqeve dhe të papriturave
3.Përfshirja e tërësishme e efekteve të projektit(të jashtme dhe dytësore)
4.Vështersitë për parashikimet lidhur me periudhën e thimit të investimeve
5.Vështirësit për planifikimin e iniciativave të reja zhvillimore
Gabimet më të shpeshta në menaxhimin e projekteve janë:
• Udhëheqësi joadekuate e projektit
• Porositë joprecize të projekteve
• Konfliktet e pavrejtura të interesave dhe synimeve
• Planifikimi jo i mjaftueshëm i projekteve
• Organizimi jo i qartë i projekteve dhe konfliktet e kompetencave
• Mospërfshirja e faktorëve të butë
(vetëm në 30% të projekteve në ndërmarrje respektohet afati dhe buxheti)
Është e domosdoshme të krojohet një ndërgjegje ndaj problemeve nga se baza e çdo
ndryshimi është të kuptosh vetëveten.
Vlerësimi dhe menaxhimi i rreziqve të projektit
Secilit aktivitet i projektit i kercnohen rreziqe të shumta të brëndshme dhe të jashtme, të cilat
mund të ndikojnë dukshëm në efektivitetin përfundimtar të tijë. Për këtë është e rëndësishme
të vlerësohen rreziqet potenciale dhe të parashihet strategjia e ballafaqiimit me to, përkatësisht
strategjia e ballafaqimit nëse paraqiten. Rreziqet më së shpeshti për projektin janë pasojë e
këtyre situatave:
(a) Ndryshimit të papritur të rregullativës ligjore
(b) Rënies së papritur të standardit jetësor të popullësisë
(c) Kushteve të pavolitshme të kreditimit afatshkurtër
(ç) Të çrregullimeve të papritura në tregun e vendit dhe tregun botëror
(d) Zvogëlimit të çmimeve të produkteve dhe sherbimeve konkurrente
(dhe) Tejkalimi i shpenzimeve të parapara
(e) Mosrealizmi i vëllimit të paraparë të shitjes
(ë) Vonesë në liferimin blerësve
(f) Vonesë në liferimin furnizuesve
8

(g) Pengesat e paparapara në kanalet e shitjes dhe të furnizimit
(gj)Vonesës në pagesën e kërkesave
(h) Vonesa në pagesën e obligimeve
(i) Ikja e menaxherëve kyç, të ekspertëve dhe punëtorëve e të ngjajshme.
Në projektin konkret të komanisë/fermës duhet të theksohen të gjithë parametrat kritik të
theksuar. Nuk duhet nënçmuar asnjerin prej këtyre parametrave të rrezikut. Është e
rëndësishme dhe e nevojshme që të parashiqohen të gjitha rreziqet e jashtme(në të cilat nuk
mund të ndikojnë ndërmarrjet), sikur edhe ato të brëndshme(në të cilat ndërmarrja mund të
ndikojë), të cilat duhet më përafërsisht të përcaktohen(aspektet e tregut, teknike-teknologjike,
organizative etj), si dhe të parashihen pasojat financiare dhe pasojat tjera nga këto rreziqe.
Me qëllim të menaxhimit të drejt dhe përballjen me rreziqet e projektit, është logjike një
mënyrë e veprimit hap pas hapi si:
(a)Identifikimi i rrezikut-kërkimi dhe bërja e një liste të rreziqeve relevante
(b)Vlerësimi i rreziqeve-Vlerësimi përkitazi me mundësinë e paraqitjes dhe shpenzimet e
nevojshme për evitimin e tyre.
(c)Masat e rreziqeve-planifikimi i masave për ndalimin e rrezikut.
Identifikimi i rerziqeve pason shpesh në bazë të funksionit të kontrollit, apo përmes
angazhimit të ekspertëve intern dhe/ose ekstern.
Edhe pse në masë të vogël, për analizën e rrezikut në praktikë më së shpeshti zbatohet:
Teorija e propabilitetit(devijimi standard, koeficijenti i varijacionit, varianca e vlerës së
tanishme)
Metoda e përshtatjes së normave diskontuese
Analiza e ndieshmerisë
Kufiri i rentabilitetit(kufiri i rentabilitetit, pika e thyerjes, pika e mbulimit etj.)
Kujt i shërben projekti?
Edhe pse shumica e ndërmarrësve i kanë të qarta ecuritë e projektit, apo për aspektet specifike
të projektit i angazhojn menaxherët, është mirë që konceptin dhe aspektet e ndryshme të
projektit ti bartin në letër, dhe të ju tregojn të gjithë atyre, që në njërën apo tjetrën mënyrë
janë të lidhur me projektin. Përveç që projekti i shërben vetë pronarit të projektit/investitorit,
si një udhërrefyes në ndjekjen e rrugës për arritjen e qëllimi kryesorë të projektit ai u shërben
edhe një numri të partnerëve dhe të interesuarve tjerë të projektit si:
a)Aksioneret potencial të projektit: Ata në projekt mund të shohin a u paguhet dhe sa u
paguhet të investojnë kapitalin e tyre në projektin konkret.
b)Financierët dhe kreditorët: Bankat apo kreditorët tjerë siç janë blerësit dhe furnitorët u
shërben projekti si bazë për të vlerësuar shëndetin financiar të projektit si dhe kredibilitetin e
ndërmarrësit të cilin mendon të mbështes financiarisht.
c)Distribuesit, furnitorët, blerësit: Projekti është pikë e referencës për blerës, furnitorë,
kooperantë dhe të tjerë që të lidhin kontratë për punë të përbashkët.
ç)Partnerët, bashkëinvestuesit: Projekti është pasqyrë referente për punën dhe financat e
ardhshme të projektit, pra edhe bazë e mirë për kërkimin e partnerëve potencial të projektit,
investitorëve të përbashkët, format e ndryshme të bashkimit, etj.
9

d)Menxherët dhe të punësuarit: Më që projekti ka shumë menaxherë, konsulent, të
punësuar tjerë, dhe shumica prej tyre nuk janë shumë të gatshëm të angazhohen pa pasur
paraprakisht një pasqyrë mbi projektin.
Dhe)Administrata e shtetit: Shteti, administrata e shtetit në të gjitha nivelet, prej komunës
deri të ajo qëndrore, është e intersuar për fatin e projektit, impaktet e tijë në zhvillim.
Shkruarja e projektit
Çdo formë e të shkruarit profesional, shkencor apo e të shkruarit të lirë i ka rregullat e veta të
shkruarit, kështu është edhe me shkruarjen e projektit.
Midis teorikëve dhe as midis prakticientëve nuk ka ende pajtueshmeri të plotë për detajet e
shkruarjes së projektit, por ka pajtueshmeri për disa rregulla.
Dhjetë këshilla lidhur me shkruarjen e projektit
1.Pamja vizuele e projektit nuk është më kryesore, nuk duhet shpenzuar shumë për
kopertina
2.Shkruajni në formatin A4 dhe lidheni projektin në formën standarde me lidhëse
plastike
3.Çdo kopje e projektit duhet të jetë origjinale dhe e lidhur
4.Teksti themelor nuk duhet të jetë më shumë se 50 faqe(bashkë me anekset), ku një faqe ka
30 rreshta x 60 shkronja
5.Shkruani qartë, përmbledhur dhe në mënyrë të argumentuar, pa u përseritur
6.Projekti nuk duhet të ngarkohet me informacione të panevojshme
7.Shkruani me një gjuhë të qartë, pa gabime gramatikore dhe gjuhësore
8.Para se projektin të dergoni të porositësi duhet ta jepni në shiqim nga ekseprtët
9.Përmbajtja dhe forma e projektit duhet të jetë e përshtatshme për lexim e jo
të iriton lëxuesin
10.Përmbajtja e projektit duhet ti mundësoj lexuesit që të lexoi deri në fund pa
lodhje dhe monotoni
Përshkrimi i idesë së projektit
(idetë nuk e ndryshojnë botën, por zbatimi i tyre)
Të fillimin e projektit të ri(i cili do të realizohet në kuadër të ndërmarrësisë të porsaformuar),
duhet përshkruar të gjitha detajet lidhur me idenë, përkatësisht me programin e prodhimit i cili
synohet të realizohet.
Një projekt i sukseshëm është rezultat i bashkimit të idesë së mirë dhe i kapitalit. Njëri aspekt
është po aq i rëndësishëm, sa edhe aspekti tjetër, ashtu që nuk ka kuptim të diskutohet për
rëndësinë më të madhe të njërit apo tjetrit aspekt, idesë apo kapitalit. Nëse ndërmarrësi e ka
vëtëm projektidenë, e nuk disponon me kapital për furnizim të elementeve si pajisjeve,
materialit dhe përgjithësisht të sigurojë parakushte tjera të afarizmit efektiv, në këtë rast edhe
projektideja më e mirë e ndërmarrësit nuk do të mund të realizohet. Dhe, anasielltas,
pavarësisht nga madhësia e kapitalit me të cilin disponon, ndërmarrësi nuk do të arrijë të
realizojë projektin me sukses, nëse ai nuk fillon nga një ide e mirë.
10

Njerëzit që kanë kapital mund por nuk do të thotë se kanë edhe ide të mirë për zhvillimin e
mëtejshëm të projektit. Më së shpeshti disa e kanë kapitalin, të tjerët idenë, dhe është e
nevojshme bashkimi i idesë dhe kapitalit, që të sigurohen parakushtet për zhvillimin e
suksesshëm të projektit. Në vendet e ekonomive të zhvilluara të tregut, kapitali dhe ideja
takohen në një rrugëtim normal, nga se egzistojnë institucione të shumta financiare, të cilat
u’a huazojnë kapitalin ndërmarrësve, poashtu edhe instiucionet konsultuese ofrojnë ide dhe
këshilla për projekte. Në vendet në tranzicion ka pak kapital, dhe projektide të mira të
ndërmarrëisisë.
Çdo projekt duhet të shpreh një ide e cila duhet të jetë mirë e arsyetuar. Me ketë rast duhet
bërë përpjekje që projekti të jetë i kuptueshëm dhe i zberthyeshëm. Duhet të jetë i shkruar me
një gjuhë të kuptueshme. Nuk duhet harruar se ju jeni duke hartuar një Projekt konkret të
aktivitetit ekonomik. Aty prezentohen treguesit fizikë dhe financiarë, të matshëm dhe të
krahasueshëm. Aty flitet për periudha, për investimet në objektin ndërtimor, në pajisje, për
obligimet kreditore dhe numrin e punëtorëve. Nuk ka aty asnjë msheftësi. Ekziston vetëm
rrezik. Për këtë arsye edhe shkruhet projekti investiv. Në mënyrë sa më të thjesht dhe më të
shkurtë qe është e mundshme, në mënyrë qe edhe rreziku të jetë më lehtë i vlerësuar.
Në vazhdim do të bëhet fjalë për përcaktuesitë kryesorë të aktivitetit tuaj të investimeve.
Thënë më shkurtë, çeshtjet janë shtruar me shumë pyetje qe ju i shtroni vetë vehtës, në të cilat
duhet dhënë përgjigje. Pas kësaj ju sjellni vendimin pozitv apo negativ për investime. Edhe
vendimi negativ është vendim, ndonjëher më i vlefshëm se vendimi pozitiv. Fjala është për
vendimin për të filluar me realizimin apo heqjen dorë nga ideja e filluar e projektit. Me këtë
vendim do të zvogëloni efektet e mundshme negative. Përndryshe suksesi është vetëm i juaji,
por edhe rreziku si pjesë e pandarë e aktivitetit investiv. Nese jeni të gatshëm, jeni të
mirëseardhur në garën e tregut.
Ideja pavarësisht a ka të bëj me iden e re apo ate ekzistuese duhet elaboruar, prej nga mund të
shihet:
• Kush janë autorët e idesë
• Si kanë ardhur deri të ideja
• Si është zhvilluar/evoluar ideja
• Sa është ajo origjinale, apo është kopje e ndonjë ideje tash më të njohur
• Cilat janë specifikat dhe përparësit e idesë së përzgjedhur(produkteve, mallit apo
shërbimit)
Informatat për produktin/shërbimin në përshkrimin e idesë së projektit
Ideja e ndërmarrësisë konkrete realizohet me prodhimin e një apo më shumë
produkteve/sherbimeve/mallrave. Produktet dhe shërbimet e projektit konkret duhet të
përfshijnë të dhëna relevante si:
• Përshkrimi i asortimanit të produktit/shërbimit
• Emri i produktit/shërbimit
• Sasia e produktit/shërbimit(kapacitet)
• Lloji i produkteve/shërbimeve
• Funkcionaliteti i produktit/shërbimit(përshkrimi teknik)
• Paketimi dhe lloji i ambalazhit të produktit/shërbimit(përshkrimi, skicat,vizatimet,
fotog.)
11

Referencat e bartësit të projektit
Për fatin e cilit do projekt me rëndësi të veçant janë shkathtësia dhe referencat e ndërmarrësit,
e cilësive të menaxherëve dhe të punësuarve. Në të gjitha rastet dhe pavarësisht llojit të
projektit është me rëndësi:
• Cili është projekti me radhë i udhëheqësin e projektit: i parë, dytë, tretë, etj?
• Përshkrimi i shkurtër i përvojës së tij
• Aftësit e udhëheqësit për të elaboruar qëllimin e projektit, për të treguar anët e forta
dhe të dobëta të projektit dhe për ti bindur partnerët relevant të projektit?
• Përshkrimi i shkurt i shkollimit formal dhe joformal
• Prejardhja familjare(tradita në fushën menaxheriale..)
• Prona, përshkrimi dhe vlera(të tij dhe të familjes së ngusht)
• Ngarkesat(borxhet) që mundën në ndonjë mënyrë të ndërlidhen me projektin
• A ka qenë idedhënsi dhe bartësi i projektit ndonjëher i përndjekur, apo
projekti/ndërmarrësia ka qenë në procesin e likudimit?
Të dhënat për tregun dhe aktivitetet që i paraprijnë realizimit të projektit
(malli vlenë për aq sa mund të shitet)
Qasjes së tregut duhet filluar nga hulumtmi. Mos harroni, hulumtimi i tregut te blerjes dhe të
furnizimit të inputeve është bazë për të gjitha hulumtimet tjera. Kjo është arsyeja pse
hulumtimit të tregut duhet qasur me një seriozitet dhe kujdes të veçant. Hulumtimi i tregut të
shitjes mundëson përgjigjen në një ose më shumë pyetje si:
a)Çka të prodhohet, me çka të tregtohet, çka të shërbehet? Informacionet e fituara janë bazë
për përcaktimin e programit të prodhimit, programin e shitjes apo të shërbimit, nga aspekti i
kërkesës në treg.
b)Për kë të prodhohet, kujt ti shitet, kënd duhet shërbyer? Informacionet e fituara janë bazë
për definimin e grupeve të konsumatorëve: gjinia, mosha, përkatësia konfesionale,
veprimtaria, lartësia e të ardhurave, vendi i banimit etj.
c)Sa të prodhohet, sa të shitet, sa të shërbehet? Informacionet e fituara janë bazë për
identifikimin e pjesës së tregut, në tregun e fokusuar.
ç)Kur të prodhohet(deri kur), kur të tregtohet, kur të shërbehet? Informacionet e fituara janë
bazë për identifikimin e kohës optimale i aktivizimit të projektit.
d)Si të prodhohet, si të tregtohet, si të shërbehet? Informacionet e fituara janë bazë për
identifikimin e zgjidhjeve optimale tekniko-teknologjike, pajisjeve të nevojshme, lëndës së
parë, energjisë, punësimit, të nevojshme për eksploatim kontinuel)
dh)Ku të prodhohet, ku të tregtohet, ku të shërbehet)? Informacionet e fituara janë bazë për
identifikimin e mikro dhe makrolokacionit, që i përgjigjen të gjitha pyetjeve të deritashme.
e)Me të cilat çmime ti shesim produktet, shesim mallrat, apo shërbimet? Informacionet e
fituara janë bazë për identifikimin e faktorëve që përcaktojn çmimet dhe politika e çmimeve.
ë)Cilave kanale ti distribuojmë produktet, mallrat, shërbimet? Informacionet e fituara janë
bazë për identifikimin e rrugëve optimale të shitjes së produkteve/mallrave, shërbimeve.
12

f)Si të komunikohet me tregun dhe publikun? Informacionet e fituara janë bazë për
identifikimin e strategjisë së komunikimit me publikun dhe me konsumatorët potencial.
g)Kur, si dhe pse të ndryshohet asortimani i produkt/malli/shërbi? Informacionet e fituara janë
bazë për idefinimin e kohës dhe i shkaqeve të ndryshimeve të mundshme të asortimanit,
inovimi, modofikimi apo ndryshimi i plotë.
h)Ku(prej kuj, kur dhe si) të furnizohen inputet e nevojshme? Informacionet e fituara janë
bazë për definimin e burimeve të mundshme, intervalet dhe kanalet e furnizimit të pajisjeve,
lëndës së parë, materialit, punëtorëve, kapitalit të nevojshme për zhvillimin normal të procesit
të prodhimit, tregtimit apo shërbimit.
Nëse nuk dini vetë të përgjigjeni në pyetjet e mësipërme, mund të ju ndihmojnë të
tjerët/hulumtuesit e tregut, ekspertët, duke ju ofruar edhe zgjidhje alternative deri sa të ju
angazhojnë në projektin konkret
Nëse ata ju propozojnë të tërhiqeni nga vëndimi, nga se ideja përkatëse nuk ju ofron
përspektivë, veproni sipas udhëzimeve të tyre dhe kërkoni ide dhe projekte të reja
Të dhënat për kërkesat e konsumatorit që i paraprijnë realizimit të
projektit
Shiquar nga aspekti i marketingut, fokusi i cilit do aktivitet të ndërmarrësisë duhet
përqendruar në përmbushjen e nevojave të konsumatorëve, në mënyrë të njëjt apo të
ndryshme nga sa ishte deri me tash. Lidhur me këtë, ju duhet të jeni të gatshëm të përgjigjeni
në pyetjet që ndërlidhen me projektin si më poshtë:
1.Çfarë kërkesash/nevojash përmbushen me projektin(primare, sekundare, terciare)?
2.Kur kanë lindur dhe si janë zhvilluar ato kërkesa lidhur me produktin/shërbimin që
realizohet me projektin?
3.Sa janë gjasat projekti me produktet/shërbimet e veta të jetë aktual ?
4.Sa janë të ngutshme ato kërkesa/nevoja?
5.Sa janë të shpeshta ato kërkesa(shpeshtësia e përseritjes së kërkesave për produkte dhe
shërbime të projektit)?
6.Sa gjatë pritet të zgjasin ato kërkesa për produkte/shërbime dhe jeta aktive e projektit?
7.Ku qëndrojnë përparësit e produktit tuaj për konsumatorët?
8.Kush janë konsumatorët e produktit tuaj(gjinia, mosha, profesioni, lartësia e të ardhurave,
vendbanimi, etj)
9.Çka do të preferojnë me përparësi konsumatorët kur të blejnë produktet/shërbimet
tuaja(funkcionaliteti, përdorimi i lehtë, qasja e lehtë, dizajni, çmimi, besimi, mundësia e
servisimit etj)?
13

Shiqoni të dhënat e tregut në mënyrë dinamike
Nuk mjaftojnë të dhënat statike/aktuale për tregun e produkteve/shërbimeve, ato duhet
kompletuar me të dhënat për ecuritë e ardhshme(së paku për tri, pesë apo më shumë vite)
Duhet të përgjigjeni edhe në pyetjet vijuese:
a)Sa përqind e konsumatorëve potencial mund të jenë blerës të vërtetë
të produktit/shërbimit tuaj?
b)Kush janë konkurentët tuaj(vendor dhe të jashtëm) aktual dhe
potencial
c)Si mund të ndryshojë pjesëmarrja juaj në tregun përkatës të
produkteve/shërbimeve?
ç)Si janë mundësitë për eksportin e produkteve/shërbimit tuaja?
d)Sa janë gjasat që të ndryshojnë kushtet e tregut gjatë periudhës së eksploatimit të projektit
tuaj?
Pyetjet lidhur me konkurncën në tregun konkret të produkteve/shërbimeve
të projektit
Kur të kuptoni më shumë për kërkesat/nevojat e konsumatorëve dhe për përparësit e produktit
tuaj, mallrave dhe shërbimeve, do të shihni se ende nuk jeni të gatshëm të sjellni vendimin për
realizimin e projektit. Në mënyrë shumë të kujdesshme dhe të qartë, para se të merrni
vendimin për realizimin e idesë projektuese, duhet të përpiqeni të jepni përgjigje në pyetjet
vijuese:
• Kush janë konkurentet e produktit/shërbimit tuaj(emri) në tregun e vendit dhe të
jashtëm?
• Sa është pjesëmarrja individuale në treg e secilit nga konkurentet tuaj nga vendi dhe
jasht vendit?
• Cilat janë përparësitë e produkteve/shërbimeve tuaja në raport me konkurentët?
• Cilat janë dobësit e produktit/shërbimit tuaj në raport me konkurencën?
Kur është fjala për projektet e mëdha dhe të rëndësisë së veçant, duhet bërë edhe hulumtime
më të detajuara të tregut, konkurencës në vend dhe jasht vendit, duhet hulumtuar konkurentët
e drejtpërdrejt por edhe të tjerë që mund të prodhojn produkte/shërbime të modofikuara,
substitute, surogate etj.
14

Projeksioni i shitjes dhe i të hyrave
Në tabelen në vazhdim është dhënë projekcioni i shitjes për periudhen përkatëse(vjetore,
tremujore, mujore, javore etj) në periudhen e eksploatimit. Për vitin e parë shitja zakonisht
projektohet sipas muajve, ndërkaq për periudhen tjetër(5 apo dhjet vjetet tjera) shitjet jipen
sipas tremujorëve, gjashtëmujore apo sipas të dhënave vjetore.
Projeksioni i të hyrave për periudhën e planifikuar(vjetore, tremujore, mujore
etj) të eksploatimit të projekti:
Nr.r. Lloji i produkteve/shërbimeve Sasia Njësia e çmimit Gjithsej
I. Gjithsej prodhimi
1. Produkti A
2. Produkti B
3. Produkti C
II. Gjithsej shërbimet
1. Shërbimi A
2. Shërbimi B
3. Shërbimi C
Gjithsej të hyrat nga shitja në periudhën x(I+II)
Tregu i furnizimit të projektit
Njohurit shkencore nga fusha e e ekonomisë njohin faktin se krahas prodhimit dhe shitjes,
furnizimi është njëra prej funksioneve kryesore të ciklit prodhues, për aq më tepër nëse dihet
se më së shpeshti efektet e prodhimit dhe të shitjes çvleftësohen kur funksioni i furnizimit të
faktorëve të projektit zhvillohet në mënyrë jo efiçente.
Në projektet prodhuese, funksioni i furnizimit ka të bëj me furnizimin e pajisjeve, lëndës së
parë, të pjesëve rezervë, energjisë dhe të inputeve tjera materiale për një zhvillim kontinuel
dhe të papengesë.
Në projektet tregtare furnizimi ka të bëj me blerjen e sasive të caktuara të mallrave, në
përputhshmëri me kërkesat e konsumatorëve dhe të shitjes.
Në projektet shërbyese furnizimi ka të bëj me procesin shërbyes me të gjitha materialet për
zhvillimin e normal të projektit.
Në fushën e politikës së furnizimit bien zgjidhja e problemeve të rrugëve të furnizimit, të
kushteve dhe të mënyrës së pagesës, kushteve dhe mënyrave të furnizimit, kontrollit kualitativ
dhe kuantitativ, optimalizimin e rezervave etj. Procesi duhet zhvilluar ashtu që më parë të
përcaktohen nevojat për furnizim(sipas kërkesave të prodhimit, tregtisë, shërbyes etj), dhe
pastaj të hulumtohet tregu i furnizimit(në kuptimin e identifikimit të furnizuesve potencial),
planifikimi i furnizimit(në kuptimin e përcaktimit të llojit, sasisë, dhe të afateve etj.),
mbledhja dhe përpunimi i ofertave, zhvillimi i bisedave me furnitorët, përmbylljen e
kontratave shitëblerëse, evidentimi, analizimi dhe kontrolli i procesit të furnizimit etj.
15

Kësaj duhet shtuar distribuimin fizik dhe të depozitimit si dhe aktivitetet tjera specifike sipas
projekteve, në mënyrë që të mos vij deri të ndërprerja e aktiviteteve të projektit.
Hulumtimi i tregut të furnizimit të inputeve na ofron informata dhe përgjgje në pyetjet për atë
se: Ku, Pse, Si dhe Kur furnizohen pajisjet, lëndët e para, pjesët rezervë, paraja, stafi, dhe
inputete/faktorët tjerë të projektit.
Pyetjet tekniko-teknologjike që i paraprijnë realizimit të projektit
Krahas informatave nga pjesa e tregut, informatat lidhur me përshkrimin tekniko-teknologjik,
janë pyetjet bazë për secilin projekt. Në të vërtet të dhënat nga tregu duhet të ofrojn
informacione të nevojshme lidhur me ate se çka, sa dhe kur të prodhohet, tregtohet, kur, sa
dhe pse duhet të furnizohen inputet nevojshme, përfshirë edhe tekniken dhe teknologjin
përkatëse, për zhvillimin normal të projektit. Nga aspekti i teknologjive duhet dhënë përgjigje
në sa vijon:
1.Cilat zgjidhje teknologjike mundësojnë realizimin e kapacitetit optimal të
projektit/programit të produkteve/shërbimeve?
2.Cili kapacitet i projektit është optimal nga aspekti i teknologjive
(raport i leverdishëm sasi prodhimi/kohë/shpenzime)?
3.Ku mund të furnizohen teknologjitë(në vend apo nga importi)?
4.A janë teknologji me orientim intenziv-punues(univerzale) apo kapitalo-
intenzive(specializuara)?
5.Çka është vendimtare me rastin e përzgjedhjes së teknologjive
a)Çmimi
b)Afati i qëdrueshmerisë
c)Prodhueshmeria
ç)Servisimi
d)Sigurimi i pjesëve rezervë?
6.Sa ndikon prejardhja e lëndës së parë (vendore, e importuar) në përzgjedhjen e teknologjisë
konkrete?
7.Cili lloj i objektit ndërtimorë(madhësia, materjali etj) i përgjigjet teknologjisë së
përzgjedhur?
8.Si të rënditen teknologjitë në hallën e prodhimit që sigurojnë punë normale dhe prodhimtari
efiçente?
9.Cilat janë teknologjitë që sigurojnë shpenzime optimale: punë/lëndë e parë/material/energji
etj?
10.A janë siguruar masat mbrojtëse adekuate për teknologjitë përkatëse?
16

Lokacioni i projektit
Lokacioni(mikro) është hapësira e veprimit të ngusht të projektit, në të cilin janë të vendosura
objektete afariste, përkatësisht asetet tjera të projektit, ndërkaq, makrolokacioni është
ambienti i gjerë i veprimit të porjektit(ligjorë, ambiental, partnerët etj).
Lokacioni i projektit mund të shiqohet nga aspekti ekonomik, nga aspekti tekniko-teknologjik.
Thënë në mënyrë më të thjesht, aspekti ekonomik i lokacionit nënkupton shtrirjen e projektit
në raport me tregun e furnizimit dhe të shitjes.
Nga aspekti tekniko-teknologjik lokacioni nënkupton organizimin hapësinor të teknologjive
në lokacionin e ngusht dhe të gjerë.
Në parim dhe më së shpeshti çdo projekt është i varur nga lokacioni, në masë më të madhe
apo më të vogël.
Megjithëate, duhet thënë se përzgjedhja e lokacionit varët nga shumë faktorë dhe rrethana si:
1.Lloji i veprimtarisë(prodhuese, tregtare, shërbyese, etj)
2.Karakteristikat e procesit të prodhimit/shërbimit/tregtimit
3.Resurset natyrore, kushtet klimatike, natyrore, përbërja e tokës
4.Kufizimet dhe kushtet demografike(numri, dendësia, dhe struktura demografike, sociale dhe
ekonomike)
5.Afërsia dhe mundësia e përzgjedhjes së kuadrit
6.Afërsia e tregut të furnizimit dhe e tregut të shitjes
7.Faktorët ekstern të projektit(komunikimi me partnerët e projektit)
Llojet e kapacitetit të teknologjive të projektit
Llojet e kapacitetit të teknologjive nga aspekti ekonomik i projektit:
1.Kapaciteti maksimal: Kapaciteti maksimal është i varurë nga atësit prodhuese të
kapaciteteve të instaluara tekniko-teknologjike. Nga aspekti ekonomik kapacitetin maksimal
duhet shiquar dhe analizuar me kujdes, nga se më së shpeshti ai shkakton rritjen e
shpenzimeve për njësi të efekteve. Ky kapacitet ndryshej quhet kapacitet teorik apo instaluar.
2.Kapaciteti punues: Kapaciteti punues është ai kapacitet i cili realizohet në kohë dhe kushte
të caktuara të veprimit të faktorëve ekzistues të projektit. Pra, këto kapacitete realizohet në
kushte të dhëna të faktorëve konkret dhe mund të jenë më afër apo më largë kapacitetit
optimal.
3.Kapaciteti minimal: Kapaciteti minimal, nga aspekti ekonomik nënkupton kapacitetin i cili
ende siguron rezultate pozitive financiare(me kusht që të gjitha produktet/shërbimet shitën
dhe inkasohën) Nga aspekti teknologjik, ky është kapaciteti më i ultë i shfrytëzimit të
kapaciteteve të instaluara(shprehur në njësi të efekteve për njësi kohe)
4.Kapaciteti optimal: Kapaciteti optimal paraqet kombinim të tillë të faktorëve të
prodhimit/shërbimeve, përkatësisht shkallë të tillë të shfrytëzimit të kapaciteteve i cili
mundëson arritjen e efe(paraqet kombinim të tillë të faktorëve të
prodhimit, i cili mundëson shpenzime minimale përkteve maksimale(shiquar nga aspekti i
sasisë) dhe krahas shpenzimeve më të ulëta për njësi të efekteve.
17

Kapaciteti maksimal dhe optimal praktikisht janë gati të paarritshëm, apo është v
Ështirë të arrihën, për shkak se në procesin e prodhimit, tregtimit dhe shërbimit realizohen
humbje të konsiderueshme të kohës dhe veprojnë shumë faktor limitues/kufizues sië janë
dhënë në vazhdim:
1.Çrregullimet në plasmanin e produkteve/shërbimeve të projektit
2.Mungesa e hapësirave për depozitimin e lëndës së parë
3.Rritja e shpenzimeve të prodhimit/shërbimit
4.Puna në më pak ndërrime dhe ndërprerjet e punës
6.Ngecjet në mirëmbajtjen e pajisjeve
7.Ngecjet në furnizimin e lëndës së parë dhe repromaterialeve
8.Prishjet e pajisjeve, instalimeve etj
9.Zvogëlimi i disciplines së punës
10.Humbjet e paplanifkuara të orëve të punës
11.Lëvizjet/fluktuacioni i stafit të projektit
12.Dobësit në menaxhimin e projektit
13.Paraqitja e fyteve të ngushta të prodhimit
Mjetet kryesore të projektit
Me mjete kryesore nënkuptohen mjetet materiale dhe jomateriale të cilat përdoren në më
shumë procese të prodhimit/shërbimit, duke ruajtur formën e tyre dhe vlerën përdoruese gjatë
gjithë jetës së projektit. Karakterin e mjeteve kryesore e kanë të gjitha mjetet për punë siç janë
toka, objektet ndërtimore, makinat dhe pajisjet, mjetet transportuese, të mbjellat
shumëvjeçare, kopeja themelore tj.
Përveç këtyre që i përmedem, karakter të mjeteve kryesore në ndërmarrje kanë edhe patentet
dhe liçencat, deponimet themelore e të ngjajshme.
Gjatë shekullit të përdorimit të tyre mjetet kryesore gradualisht harxhohen fizikisht dhe
teknikisht(ekonomikisht) vjetrohen, me çka shkallë shkallë çvleftësohen duke bartur pjesë të
vlerës së tyre në efektet e realizuara të punës, përkatësisht në produktet e fituara. Nga
madhësia e kapaciteteve prodhuese të mjeteve kryesore varet vëllimi i prodhimit të cilin është
e mundur të arrijni në projektin tuaj të produkteve/shërbimeve, etj.
Toka si faktor i projektit
Toka përbën kushtin kryesorë për realizimin e projektit përgjithësisht. Toka ka destinacione të
ndryshme, varësisht nga veprimtaria e projektit. Kështu, toka mund tlë jetë destinacion
ndërtimi i objekteve prodhuese, administrative, për vendosjen e objekteve depozituee,
infrastrukturës së projektit, etj.
Në projektet bujqësore toka paraqet mjetin kryesorë për prodhim, përkatësisht kapacitetin
kryesorë prodhues. Për dallim nga mjetet tjera kryesore, me rastin e përdorimit në procesin e
prodhimit toka bujqësore fizikisht nuk shpenzohet dhe për këtë arsye ajo ka përdorim të
pakufizuar(nese toka shfrytëzohet në mënyrë profesionale dhe racionale, madje mund edhe të
përmirësohen vetitë e saja prodhuese). Për arsye të jetëzgjatjes së pakufishme të shfrytëzimit
toka nuk e “bartë” vlerën e vetë në produktet e fituara.
18

Objektet ndërtimore si faktor i projektit
Objektet ndertimore përfshijnë të gjitha mjetet kryesore të cilat kanë karakter ndertimor, si
objektet prodhuese dhe administrative të projektit, shtallat, siloset, depot, sistemet e ujitjes
apo objektet hidro ndertimore, (kanalet, akumuluesit e ujit etj), rruget, urat e të ngjajshme, që
janë në funksion të realizimit të projektit..
Makinat dhe pajisjet
Makinat dhe pajisjet përfshijnë të gjitha mjetet e mekanizimit(makinat dhe veglat në repart),
pajisjet e ndryshme, vegla më kapitale etj.
Mjetet transportuese
Mjetet e transportit përfshijnë mjetet e ndryshme të transportit(automobilet, kamionet,
autobuset, e të ngjajsheme, si dhe mjetet e tjera të lidhjes, përfshirë edhe lidhjet telefonike, të
komunikimit masiv, internetit, etj).
Të mbjellurat shumëvjeçare
Të mbjellurat shumëvjeçare paraqesin mjetet për prodhim të karakterit biologjik në
prodhimtarinë bujqësore. Me të mbjellura shumëvjeçare nënkuptohen të gjitha të mbjellurat
në të cilat çdo vit dhe për një periudhë të gjatë realizohen produkte të caktuara
bujqësore(pemishtet, vreshtat, nënshartesat bazë, fidanishtet). Të mbjellurat shumëvjeçare
janë rezultat i punës së njeriut dhe se gjatë shfrytëzimit të tyre gradualisht e bartin vlerën e
tyre në produktet e fituara. Me realizimin e produkteve të fituara arrihet të rikthehen
investimet si dhe të mirëmbahen kapacitetet e ndertuara të pemishteve/vreshtave. Të
mbjellurat nga të cilat fitohet produket vetëm një herë, në fund të periudhes njëvjeçare apo
shumëvjeçare në parim nuk konsiderohen të mbjellura shumëvjeçare si mjete
kryesore(shëmbull, fidanishtet e pemëve, fidanishtet e bimëve dekoruese, etj).
Kopeja themelore
Kopetë themelore paraqesin poashu mjet për prodhim i karakterit biologjik dhe përfshin
bagëtinë prodhuese si dhe bagëtinë për punë(gjedhet prodhuese, demat, dosat), derrat, delet,
deshet, kafshet e reja në riprodhim, kuajt për punë etj). Kafshet në trashje nuk paraqesin
kopenë themelore(mjet kryesor për prodhim) për arsye se përdoret vetëm në një proces të
prodhimit dhe merr pjesë me substancen e vetë në produktin e fituar. Kreret e bagëtive në
kope të destinuara për mish ( kanë karakterin e materialit kryesor për prodhim, do të thotë të
mjeteve të punës(xhiruese).
Informatat lidhur me nevojat e projektit për mjete kryesore
Filluar nga kapacitetet e planifikuara të projektit dhe projekcionit të pjesëmarrje në treg apo
plasmanin e produkteve/shërbimeve apo mallit, në pjesën e përshkrimit tekniko-teknologjik
duhet të projektohen/planifikohën edhe këto të dhëna lidhur me mjetet kryesore të projektit
konkret:
19

a) Përshkrimi teknik i mjeteve kryesore
b) Kushtet e mirëmbajtjes së mjeteve kryesore
c) Kohëzgjatja e shfrytëzimit të mjeteve kryesore
ç) Kushtet e furnizimit, distribuimit, depozitimit të mjeteve kryesore
d) Shpenzimet individuale dhe të përgjithshme të furnizimit të mjeteve kryesore
Mjetet xhiruese(qarkulluese) të projektit
Me mjete xhiruese nënkuptohen mjetet materiale me një kohëzgjatje më të shkurtër se një vit
dhe të cilat janë më së të domosdoshme për zhvillimin normal të projektit konkret. Në mjetet
xhiruese, përveç mjeteve materiale hyjnë edhe mjetet xhiruese të cilat nuk janë materiale si:
qiratë e paguara paraprakisht, koncesionet, pagesat dhe kompenzimet e punëtorëve, shërbimet
materiale dhe jomateriale të jashtme.
Mjetet xhiruese përbëjnë mjetet e prodhimit të cilat gjatë përdorimit në një proces të
prodhimit fizikisht në tërësi harxhohen duke e bartur vlerën e vetë në produktet dhe sherbimet
e realizuara të projektit, përkatësisht në produktet e fituara. Karakter të mjeteve të punës kanë
materialet e ndryshme për prodhim, si paraja në arkë apo në llogari të bankes, materiali
riprodhues(materiali për prodhim), prodhimi i pakryer(prodhimi në vijim), produktet e
gatshme, paraja e realizuar me shitjen e produkteve /sherbimeve, fara, plehu, ushqimi i
bagëtisë, derivatet, lyersit e të ngjajshme. Mjetet e përdorura xhiruese rrethxhirojnë në
procesin e riprodhimit, duke kaluar nga një formë në një formë tjeter, siç vijon:
P-M … Pp ….. Pg ….. Pr
P=Paraja në arkë apo në llogari të bankes
M=Materiali riprodhues(materiali për prodhim)
Pp=Podhimi i pakryer(prodhimi në vijim)
Pg= Produktet e gatshme
Pr=Paraja e realizuar me shitjen e produkteve /sherbimeve të projektit
Siç shihet mjetet e xhiros në procesin e riprodhimit mund të paraqiten në formën e parave, në
formë natyrale dhe në formën kalimtare. Duke investuar në procesin e prodhimit mjetet e
xhiros nga forma në para kalojnë në formë natyrale dhe në varësi nga faza e procesit të
zhvillimit të produktit/shërbimit të projektit, paraqiten në formë të materialeve për
prodhim(Pp-prodhimi i pakryer). Me nocionin prodhimtari e pakryer apo në vijim
nënkuptohen mjetet e angazhuara dhe faktori njeri në procesin e prodhimit deri sa nuk është
përfunduar edhe operacioni i fundit(shëmbull në prodhimtarinë bimore-korrja).
Me rrethxhirim të mjeteve xhiruese nënkuptohet qarkullimi i tyre në procesin e zhvillimit të
projektit/produktit/shërbimit, i cili ka përfunduar kur mjetet e punës perseri paraqiten në
formën e tyre fillestare.
Kohëzgjatja e një rrethxhirimi paraqet kohën e caktuar e cila është e nevojshsme qe mjetet e
angazhuara të punës pas rrethxhirimit në procesin e ripordhimit perseri kthehen në formën e
vetë fillestare(në para).
Sa më e shkurtë të jetë koha e qarkullimit të mjeteve të punës aq më efikase dhe më ekonomik
është projekti. Shpejtësia e rrethxhirimit të mjeteve të xhiros në një projekt do të varet në
radhë të parë nga zgjatja e procesit të prodhimit/shërbimit(e kushtëzuar nga specifikat
teknologjike të prodhimit) por edhe nga efikasiteti i organizimit të furnizimit të mjeteve të
nevojshme për prodhim dhe realizimi i produkteve të fituara).
20

Informatat lidhur me nevojat e projektit për mjete xhiruese
Me rastin e marrjes së vendimit për furnizimin e e inputeve materiale të nevojshme për
projektin konkret, së pari menaxhmenti duhet të heq dilemen a është më efikase të funizohen
vetë këto inpute apo përmes ndërmjetësuesit, pastaj, në bazë të cilave kritere do të bëhet
përzgjedhja e furnizuesve, të kanaleve të furnizimit etj.
Përgjigjen në këto pyetje më së shumti do të varët nga vetit e inputeve që duhet të furnizohën,
specifikave të tregut të furnizimit, të kanaleve të furnizimit dhe të distibuimit.
Kur është fjal për investimet në mjetet xhiruese, duhet patur paarsysh informatat lidhur me sa
vijon:
1.Përshkrimi sipas llojit dhe sasisë së lëndës së parë të nevojshme për realizimin e projektit
2.Kushtet e furnizimit, distribuimit, depozitimit
5.Shpenzimet individuale dhe të përgjithshme lidhur me furnizimin e inputeve
Punëtorët e nevojshëm të projektit
Përveç mjeteve të prodhimit(kryesore dhe xhiruese), si faktorë të projektit, në procesin e
zhvillimit të tij merr pjesë edhe puna mendore dhe fizike. Si faktorë i projektit, faktori njeri
nuk ka karaketer të mjetit për prodhim, nuk harxhohet në procesin e prodhimit dhe nuk e
bartë vlerën e vetë në produktet e realizuara të projektit. Me pjesëmarrjen e punës së njeriut në
realizimin e projektit, përkatësisht të produkteve dhe shërbimeve të prjektit krijohet vlera e re,
apo e ardhura, prej të ciles kompenzohet puna e njerëzve të angazhuar(paga) dhe sigurohet
akumulimi i nevojshem për zgjerimin e bazës materiale në projektit.
Informatat lidhur me nevojat e projektit për punëtor
Çeshtje themelore të projektimit të punëtorëve të nevojshëm për zhvillimin e projektit janë
dhënat në vazhdim:
1.Numri dhe struktura kualifikuese e punëtorëve të nevojshëm të projektit(prodhue, shërbyes
etj)
2.Burimet e furnizimit të punëtorëve(lokal,vend, jashtë vendit)
3.Sistematizimi dhe përshkrimi i vendeve të punës
4.Shpenzimet individuale dhe të përgjithshme(pagat neto/bruto, shpenzimet tjera)
Masat mbrojtëse të projektit
Problemet e sigurisë dhe ekologjike(mbrojtja në punë dhe mbrojtja e ambientit), janë
problemet kryesore të cilat seriozisht dhe si asnjëher më parë janë duke e rrezikuar
ekzistencën dhe shendetin e njeriut.
Teknologjitë bashkëkohore dhe njohurit bashkëkohore lejojnë që sot ambienti të mbrohet nga
efektet negative dhe se masat mbrojtëse në punë lidhen ngusht me mjetet e planifkuara për
mbrojtjen në punë dhe mbrojtjen e ambientit.
Në përshkrimin tekniko-teknologjik një kujdes të veçant duhet kushtuar këtyre masave, dhe se
duhet projektuar me shumë kujdes dhe në mënyrë objektive. Kjo pjesë e projektit, varësisht
nga përzgjedhja e mikro dhe makrolokacionit, kapacitetit të projektuar, pajisjeve, lëndës së
parë, repromaterialit dhe energjisë, do të duhej të përfshijë dhe të plotësoj kërkesat për
21

mbrojtjen e punëtorëve në punë dhe përshkrimin e të gjitha kërkesave për mbrojtjen e
ambientit të njeriut.
Në projektet çdo herë më shumë apo më pak aspekti i mbrojtjes do të sigurohet. Edhe vetë
partnerët e projektit si janë bankat, shteti, komuna etj, di ti jep një peshë të veçant aspektit të
mbrojtjes në punë dhe të ambientit, nga se nuk do të lejojnë përkrahjen dhe instalimin e
projekteve të tilla.
Mbrojtja në punë përfshin parasëgjithash masat për mbrojtjen nga:
a)Lëndimet
b)Sëmundjet psiqike
c)Zhurma
ç)Ftohja
d)Higjiena
e)Lagështia
ë)Hapësirat e errësuara etj
• Mbrojtja e ambientit(helmimi kimik, mekanik i ajrit, ujit,etj)
Periudha e realizimit të projektit
Periudha e aktivizimit të projektit përfshin periudhën nga koha e fillimit të aktiviteteve në
realizimin e ndonjë projektideje deri të fillimi e prodhimit/shërbimit të rregullt dhe periudha e
afarizimit të rregullt.
Në periudhën e realizimit të projektit, përveç kohës aktive të ndërtimit dhge realizimit,
përfshihet edhe koha e përkatitjes për realizimin e projektit(punët konsultative, juridike,
organizative, porjektuese, financiare dhe punët ngjajshme).
Nga ana tjetër, jeta aktive e projektit përfshin kohën nga fillimi i realizimit(fillimi i
investimeve), gjithnjë deri kur fillon të bie kërkesa për produktet/shërbimet e projektit.
Ashtu që jeta(ciklusi) i projektit mund të jetë më i gjatë apo më i shkurtër(prej një viti deri në
disa dhjeta vjet) dhe mund të ndahet në periudhën e aktivizimit dhe të eksploatimit. Të
projektet prodhuese shpesh herë projektohet ehde koha provuese e projektit, të pajisjeve dhe
të punës.
Faktorët të cilet ndikojnë në periudhen e aktivizimit të projektit
Zgjatja e periudhës së aktivizimit të ndonjë projekti kryesisht varët nga faktorët e mëposhtëm:
1.Veprimtaria e projektit
2.Kvaliteti i punëve organizative
3.Kushtet infrastrukturale në mikrolokacion dhe makrolokacion
4.Madhësia(kapaciteti) e projektit
5.Karakteristikat tekniko-teknologjike të projektit(objekti ndërtimorë, pajisjet)
6.Siguria dhe kvaliteti i burimeve të financimit të projektit
7.Çvleftësimi eventual i parasë gjatë periudhes së aktivizimit të projektit
8.Ngecjet në dergesat e pajisjeve/teknologjive/lëndës së parë
9.Ndërrimi i kushteve të tregut gjatë periudhes së aktivizimit të projektit
10.Ndryshimi i politikave ekonomike gjatë periudhes së aktivizimit
11.Vonesat në angazhimin dhe aftësimin e personelit etj.
22

Pasojat nga zgjatja e periudhes së aktivizimit të projektit
Zgjatja e periudhës së aktivizimit përtej kohës normale, ka si rezultat efekte negative
multiplifikuese dhe këtu në vazhdim janë dhën këto implikime më të shpeshta.
1.Nevoja për burime shtesë të kapitalit
2.Vështirësit gjatë përmbushjes së obligimeve kreditore
3.Për shkak të humbjes së fitimit
4.Mospërmbushja e obligimeve ndaj blerësve
5.Rritja e shpenzimeve të eksploatimit të projektit
6.Dëmtimi i pajisjeve, i lëndës së parë, materialeve etj.
Aktivitetet e parapra nëpër të cilat kalon aktivizimi i i projektit
Pasqyra tabelare e planit terminal të periudhës së tërësishme të aktivizimit të projektit mund të
jetë bazë për planin terminal të aktivizimit të investimeve.
Nr.r. Aktivitetet e parapara Fillimi Zgjatja Gjithsej
1. Identifikimi I burimeve të financimit
2. Plani teminal i aktivizimit të mjeteve
3. Identifikimi I burimeve të jashtme të kapitalit
4. Punët juridiko-administrative, regjistrimit dhe
hartimi i projektit.
5. Sigurimi i lejeve të punës, përgatitja e tenderit
6. Aktivizimi i kapitalit
7. Ndërtimi i objektit, instalimet
8. Furnizimi dhe montimi i teknologjive
9. Kontraktimi dhe furnizimi
10. Konkursi për pranim të punëtorëve, testimi,
edukimi, angazhimi i të punësuarve
11. Përgatitjet për fillimin e veprimtarisë dhe filllimi i
prodhimit/shërbimeve
Projeksioni i planit terminal të aktivizimit sipas muajve dhe aktiviteteve
Nr.r.
Muajt e aktivizimit te projektit
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12
Aktiviteti 1
Aktiviteti 2
Aktiviteti 3
Aktiviteti 4
Aktiviteti 5
Aktiviteti 6
Aktiviteti 7
Aktiviteti 8
Aktiviteti 9
23

Aktiviteti 10
Aktiviteti 11
Aktiviteti 12
Aktiviteti 13
Aktiviteti 14
Aktiviteti 15
Aktiviteti 16
MANAXHMENTI I PROJEKTIT
Menaxhmenti i projektit në parim pranon rrezikun, nga se rreziku është pjesë e çdo aktiviteti
që zhvillohet në kuadër të projektit.
Kjo do të thot se, sikur është i pritshëm suksesi i projektit, mosuksesi është poashtu shumë i
mundshem. Në të vërtetë menaxhmenti nuk frikësohet nga mosusksesi, nga se sikur të
frikësoheshin asnjëher nuk do të knaqeshin me bukurinë qe mund të sjellë angazhimi dhe
realizimi i projekteve konkrete, i produkteve dhe i shërbimeve që siell ai, i ndonjë inovacioni
etj.
Menaxhmenti dhe menaxherët janë njerëz të cilet e vlerësojnë shpejt mundësinë për
realizimin e synimeve të projektit. Kjo është për ta sfidë e cila i nxitë që të tregohen. Për
dallim nga të tjeret në botën e afarizmit, menaxherët janë shumë pak përsonalisht të motivuar
qe të vin deri te pushteti apo pozita. Themelimi dhe realizimi i projekteve është kënaqësi e
veretetë për ata. Paraja dhe profit janë formë përmes të cilave ata tregohen se kanë patur
sukses.
Menaxhmenti dhe menaxherët e projektit janë ekspertë në fushën e teknologjisë, apo tregut,
shërbimeve, etj.
Së pari, menaxherët dhe menaxhmenti i dinë të gjitha aspektet e projektit/produktit/shërbimit
të tijë.
Së dyti, menaxhmenti është i vetëdijshem se duhet të dijë çdo aspekt të procesit të punës apo
së paku të zgjedh ata qe do ti ndihmojnë.
Menaxhmenti është i vendosur në përpjekjet qe të realizojë të 5 funksionet themelore të
menaxhmentit:
a)Planifikimin,
b)Organizimin,
c)Udhëheqjen me stafin dhe aktivitete tjera të projektit/ Politika kadrovike e projektit
ç)Drejtimin dhe
d)Kontrollin e projektit
Menaxhmenti i projektit sipas natyrës së tijë duhet të jetë profesional. Menaxhmenti duhet të
jetë i gatshem të vendos, të merr vendime në kohën dhe mënyrën e përshtatshme për fatin e
projektit. Ata e kanë vizionin për zhvillimin e projektit dhe duhet të jenë shembull me
entuziazmin dhe vendosmerinë.
24

Planifikimi i projekitt
Pse të planifikohet projekti?
Është pyetja qe më së shpeshti shtrohet para menaxhmentit dhe manaxherëve.
Përgjigja është shumë e thjeshtë: që projekti mund të mbijetojë dhe pastaj edhe të zhvillohet.
Me planifikim përkufizohen qëllimet të cilat duhet t’i realizojë menaxhmenti në periudhën e
caktuar të jetës. Në mënyrë të përmbledhur qëllimi i projektit do të ishte të përfundoj jetën e
vetë, përkatësisht të realizojë nivelin e knaqshëm të profitit. Afarizmin e projektit pa tjeter se
duhet planifikuar, nga se për manaxherin plani trason rrugën si të arrihet deri të realizimi i
nivelit të caktuar të profitit të dëshiruar.
Dikush do të thotë pse të planifikohet nese rrallë ose fare nuk ndodhë që plani të realizohet,
dhe ate për shkak të arsyeve të shumta të brëndshme(furnizimi jo me rregull me inpute,
gjendja e kapaciteteve të instaluara, fluktuimi i fuqisë punëtore, gjendja e organizimit të punës
e të ngjajshme) por edhe të jashtme(konkurrencës vendore dhe të jashtme, lajmërimit të
produkteve të inovuara, ndikimi i politikës fiskale dhe kredito-monetare, ndikimi i faktorëve
biologjik, natyrorë etj).
Të gjitha këto fakte qëndrojnë por qëndron edhe fakti se është më mirë që të kemi një plan të
keq se sa fare të mos e kemi, dhe në radhë të parë për atë se në bazë të planit të përcaktuar
mund të konstatohen shmangjet, përkatësisht të identifikohen shkaqet e shmangjeve në
sektorët e veçant të projektit.
Njohuritë shkencore dhe praktika e planifikimit i klasifikojnë planet sipas kohës së realizimit
të porjektit në plane afatgjate(5-15 vjet), plane afatmesme(2-5 vjet) dhe plane vijuese
njëvjeçare, të operacionalizuar në periudha edhe më të shkurta, deri në detyra ditore të
projektit.
Sipas qëllimit, planet mund të synojnë/qëllim shtimin kuantitativ dhe plane që synojn
zhvillim kualitativ të parametrave të projektit.
Sipas organizimit, planet mund të ndahën në plane që synojn planifikimin e tërësishëm të
projektit dhe plane të pjesëve të caktuara të ndërmarrjes.
Sipas përmbajtjes, plane të shprehur në tregues fizik dhe plane të buzheteve si përllogaritje e
rezultateve dhe investimeve.
Në praktikë planet paraqiten si formën e kombinuar.
Organizimi i projektit
Organizimi i projektit nënkupton procesin e organizimit optimal të strukturës së projektit dhe
të pjesëve të tij, të strukturës të përshtatshme për realizimin e qëllimeve kryesore të prjektit..
Organizimi dhe funksionimi normal i një projekti varet shumë nga kvaliteti dhe niveli i
delegimit në nivelet më të ulëta organizative. Shiquar nga aspekti menaxherial, fjala është për
shkallën e decentralizimit apo të centralizimit të procesit të marrjes së vendimeve lidhur me
projektin. Procesi centralist i organitimit të projektit kufizon delegimin e detyrave dhe të
marjes së vendimeve lidhur me projektin, kur pushteti kryesor i projektit bie mbi menaxherët
në nivelet më të larta të projektit, ndërkaq, modeli decentralist i organizimit të projektit,
nënkupton procesin maksimal të delegimit të pushtetit të projektit në nivelet më të ulëta të
vendosjes.
Është më rëndësi të thuhet se struktura organizative e projektit duhet të jetë e tillë që
funksionon dhe që është në pajtueshmëri me qëllimet themelore të realizimit të projetit.
Procesi i organizimit të projektit zhvillohet sipas një kronologjie dhe fazave siç janë dhënë në
vazhdim:
25

1.Definimin e detyrës së projektit, që nënkupton zberthimin e punëve në detyra dhe
operacione më të detajizuara si dhe përshkrimin e mënyrës për realizimin e tyre.
2.Formimin dhe përshkrimin e vendeve të punës, të përgjegjësive dhe kufizimeve, definimi
i raporteve pronar, menaxhment dhe rolet e tyre
3.Organizimi hapësinorë i projektit(lokacioni, shtrirja e njësive të projektit etj)
Një projektim do të jetë efektiv dhe ekonomik nga aspekti i strukturës organizative nëse iu
përmbahet rregullave dhe një kronologjie të zhvillimit të aktiviteteve organizative si më
poshtë:
1.Zberthimi i detyrës së projektit sipas mënyrës së kryerjes, fazës dhe qëllimit
2.Formimi i vendeve të punës(i vëllimit dhe i përmbajtjes së aktiviteteve)
3.Formimi i njësive organizative të projektit(lidhshmëria e vendeve të punës, i sektorëve, i
shërbimeve, i përgjegjësive dhe i kufizimeve brënda përbrënda këtyre organizimeve)
4.Projektimi i raporteve midis njësive të veçanta organizative të projektit
5.Projektimi i strukturës udhëheqëse të projektit(pronarë, menaxheria etj)
6.Projektimi i organizimit hapësinorë të projektit(projektimi i lokacionit, i vëndosjes së
njësive organizative etj)
Politika kadrovike e projektit
Politika kadrovike, si funksion i veçant i menaxhmentit, merret me aspektet e udhëheqjes së
resurseve njerëzore, dhe ate:
a)Planifikimin e nevojave dhe regrutimi i kuadrit
b)Selektimi dhe përzgjedhja e kuadrit
c)Përkatitja/trajnimi dhe zhvillimi i kuadrave
ç)Vlerësimi dhe përmirësimi i perfomansës së kuadrit
d)Administrimi me pagesat dhe kompenzimet
dh)Administirmi me mardhëniet e punës
Planifikimi i nevojave dhe regrutimi i kuadrit: Ky është një proces i vazhdueshëm dhe
aktivitet i përkohshëm me të cilin konstatohën nevojat për kuadër si dhe mënyrën e regrutimit
të kandidatëve potencial për kryerjen e punëve të caktuara.
Selektimi dhe përzgjedhja e kuadrit: Këtu hyjnë aktivitete të selektimit të kandidatëve të
regrutuar si dhe përzgjedhjen përfundimtare për punët paraprakisht të planifikuara. Selektimi
zakonisht bëhet në bazë të paraqitjes së kërkesës për punësim, kur grumbullohën informatat
për jetën dhe prejardhjen sociale, shkollimin forma, karakteristikat e punës.Një element i
rëndësishëm i tërë këtij korpusi të dhënave janë edhe rekomandimet eventuale për pranim në
punë, të cilat mund të jenë nga institucionet tjera dhe individët
Përkatitja dhe zhvillimi i kuadrave: Përkatitja është pjesë e trajnimit përmes të cilit
përkatitën kuadrot për punë të caktuar, apo për zhdervjellesi brënda prjektit. Ndërkaq,
zhvillimi nënkupton/përfshin shkollimin apo edukimin, apo procesin e arritjes së njohurive të
përgjithshme.
Arsyeja për zhvillimin e kuadrove ndërlidhen me ndryshimet e shpeshta dhe të shpejta të
kërkesave të konsumatorëve dhe të tregut përgjithësisht, për shkak të ndryshimeve tekniko-
teknologjike në vetë procesin e prodhimit të produkteve
/shërbimeve, ndryshimeve në organizim dhe në udhëheqje me projektin etj.
26

Vlerësimi dhe përmirësimi i përformancës kuadrovike: Ky është një proces i vlerësimit
përmbajtësor dhe të vazhdueshëm të përformansës së kuadrove dhe përmirësimin e kësaj
përformanse në përputhshmeri me kërkesat e detyrave të projektit.
Cilësia e resurseve njerëzore nuk është e përhershme, mund të përmirësohet por edhe të
përkeqësohet. Përmirësohet përmes përfitimit të njohurive dhe përvojave të reja dhe
përkeqësohet nese njohurit qe i disponojnë stafi i projektit vjetërohen dhe bëhen të
papërdorshme për shkak të ndryshimeve në teknologjin e projektit. Për shkak të aplikimit të
teknologjive të reja vjetërohen me njohuritë e tyre jo vetëm punëtorët e drejtpërdrejt në
makina por edhe ekspertet me kualifikime të larta, edhe i vetë menaxhmentit të projektit, nese
nuk e përciellin zhvillimin e ri teknik-teknologjik, të dijës më të re.
Cilësinë e përsonelit të projektit mund të përmirësojmë me arsimim përmanent brënda
përbrënda projektit. Për shëmbull, arsimimi në vendin e punës mund të realizohet ashtu që
menaxheri me përvojë apo kryemenaxheri demonstron para punëtorëve tjerë se si kryhet
ndonjë punë, duke i udhëzuar punëtorët në “msheftësin” e zanatit.
Shëmbulli i dytë është arsimimi i punëtorëve për detyra specifike.
Shëmbulli i tretë është arsimimi i përsonelit i cili nuk u përgjigjet kerkesave të teknologjive të
reja.
Në këtë rast kerkohet rikukualifikimi i personelit përkatës, apo zëvëndësimi me përsonelin i
cili mund të operojë me teknologjinë e re.
Mbisundon mendimi se përsonelin e projektit duhet përzgjedhur apo kualifikuar krahas
avancimit të teknologjive, pra si një proces përmanent. Kjo mund të arrihet përmes përcielljes
së literaturës profesionale, pjesëmarrjes në tubimet profesionale, formave të ndryshme të
studimeve jasht projektit e të ngjajshme, si elemente të mësimit në kontinuitet.
Administrimi me pagesat dhe kompenzimet: Kompenzimet përfshinë shumat financiare të
kompenzimit të cilat i realizojnë të punësuarit në një projekt, dhe në teorinë ekonomike
bashkëkohre këto kompenzime ndahën në:
a)Kompenzime në bazë të punës së rregullt dhe pjesëmarrjes në punë(paga, pjeset stimulative
dhe shtesat në bazë të pagës)
b)Kompenzimi në bazë të drejtës së pjesëmarrjes në fitim
c)Kompenzimi në bazë të pronësisë mbi projektin
ç)Kompenzimet menaxheriale(pagat, bonuset apo premitë etj)
Administrimi me mardhëniet e punës: Mardhëniet epunës janë tërësia e raporteve dhe
lidhjebve që i krijojnë të punësuarit me punëdhënsin, e që janë të përfshira brënda të drejtave
dhe përgjgjësive që lindin në bazë të punës. Këto raporte janë të rregulluara me kuadrin
ligjorë dhe me aktet interne, rregulloret, kontratta ndërmjet punëmarrësit dhe punëdhënsit.
Në fund të themi se këto resurse janë të rëndësishme për projektin për dy arsye.
E para, njerëzit në ndërmarrje dizajnojnë dhe prodhojn produkte dhe shërbime, kontrollojn
kvalitetin, tregtojnë produktet, ndërtojnë dhe zbatojn strategjinë e zhvillimit të ndërmarrjes.
E dyta, resurset njerëzore përbëjnë një pjesë të rëndësishme të shpenzimeve të afarizmit.
Problemi më i madhë është si dhe ku të gjenden punëtorë cilësorë. Sikur të gjitha të mirat tjera
edhe resurset njerëzore furnizohen në treg.
Kur të arrini të përzgjedhni punëtorë cilësor duhet të kujdeseni qe ata të mos e braktisin
projektin dhe të siguroni qe sa është e mundur të jenë në funksion të qëllimeve të projektit
tuaj.
27

Projeksioni i numrit të punëtorëve të projektit
Nr.r. Emri i vendit të punës Kualifikimi i
nevojshëm
Një ndërrim Gjithësej
I.
1.
2
n..
II. Punëtorët prodhues
II. Punëtorët shitës
III. Punëtorët shërbyes
3.
4.
n..
III. Përsoneli
administrativ
IV. Të punësuarit tjerë
Gjithësej punëtorë
Udhëheqja e projektit
Udhëheqja është tërësi e aktiviteteve të drejtuara në animimin dhe përfitimin e punëtorëve në
përpjekjet e përbashkëta për arritjen e qëllimit kryesorë të projektit. Në literaturë për procesin
e udhëheqjes diskutohet brënda tërësisë së katër aktiviteteve dhe ate:
(1)Mmotivimi i të punësuarve
(2) Shpërblimi stimulues
Administrimi me të punësuarit
(3)Proceset/raportet interpërsonale
(4)komunikimi
Që të kryej me sukses punën e tij në vendin e punës, individi duhet për këtë të ketë aftësi të
caktuara. Nëse nuk i ka këto aftësi(mekanike, intelektuale dhe kreative)nuk do të ndihmoj
asnjëfar motivim apo stimulimi.
Aftësia e caktuar është e domosdoshme por edhe e pamjaftueshme për kryerjen e aktiviteteve
brënda projektit. Është i nevojshëm edhe motivimi.
Motivimi është shtytës i brëndshëm i cili shprehë dhe drejton sjelljet e njeriut gjatë realizimit
të aktiviteteve të projektit.
Kyçe për motivim sipas disa teorive janë nevojat e stafit të projektit.
Këto nevoja filozofi dhe psikologu amerikan A. Masloë i ka ndarë në pesë grupe:
(a)nevoja fiziologjike(nevojat për ushqim, ujë dhe ajr),
(b)nevoja të sigurisë(nevoja për siguri, stabilitet, kërcnim apo sëmundje),
(c)nevoja sociale(nevoja për vetëbesim, e përkatësisë, e mirësjelljes),
(ç) nevoja për respektim dhe pranim, dhe
(d) nevoja për t’u shndërruar në ate për çka ne jemi të aftë.
28

Në vendet në tranzicion, veçanërisht kjo vlenë për Kosovën, për numrin dërmues të stafit të
projektit, do të kishin nevojat ekonomike, përkatësisht fizologjike, sigurimin e mjeteve për
egzistencë si prioritet.
Sipas teorisë së A. Masloëa, deri sa mos të plotësohen nevojat e rendit më të ultë, nuk mund të
aktivizohen nevojat e rendit të lartë të projektit.
Nese është ashtu, atëher në plan të parë duhet pozicionuar motivimin financiar, përkatësisht
duhet në projekt të zbatohet shpërblimi stimulues.
Shpërblimi stmuliues mund të jetë individual, në formë të pagesave sipas normës, apo
produltit(piece ëork) apo provizioni në shitje(commission),
Shpërblimi/stmulimi gruporë(kur është vështirë të matet efekti i secilit ndivid dhe është i
rëndësishëm puna ekipore),
Shpërblimi/stimulimi me pjesëmarrjen në fitim(gain sharing) dhe
Shpërblimi/stimulimi në profit(profit sharing), do të thot pagesa e shumës së caktuar nga
profiti i projektit si shtesë pages normale.
Kontrolli i projektit
Kontrolli është një proces në të cilin me përdorimin e metodave të caktuara, mekanizmave
dhe teknikave kontrollohet dhe matet shkalla e realizimit të planeve dhe eventualisht bëhët
korrigjimi i tyre, dhe e gjithë kjo në funkcion të ralizimit të prakushteve për arritjen e qëllimit
dhe të misionit të projektit.
Kontrolli efektiv duhet bazuar në kriteret e ndërlidhjes me rezultatet e deshiruara(standardet e
përformansës, apo sigurimi cilësisë së produkteve/shërbimeve), objektivitetit(kontroll i
paanshëm nga kontrollorët), gjithëpërfshirës(përfshirja e nevojshme e asaj që duhet
kontrolluar), në kohën e duhur, të pranueshme, etj.
Kontrolli mund të synoj matjen e përmbushjeve nga plani në pikat më neuralgjike të
projektit:
a)sektori financiar
b)sektori i stafit të projektit
c) sektori tekniko-teknologjik
ç) sektori informativ
Sipas nivelit të kontrollit të projektit duhet veçuar:
a)Kontroll operativ(një apo më shumë procese të projektit)
b)Kontroll organizativ(aspektet organizative të projektit)
c)Kontroll strategjik(kontrolli i sektorëve strategjik të projektit)
Kontrolli cilësor paraprihet me:
a)Përcaktim të standardeve(madhësit që synohen, llojet e efekteve të projektit) p.sh. të
arrihet që klienti në komunë të merr shërbimet brënda kohës mesatare prej 12 minutave, apo
në minamarkete për 7 minuta.
b)Matjen e përmbushjes së standardeve/planit
c)Krahasimi i rezultateve me pritjet e projektit
ç)Vendimi për veprim(ndërtimi i masave të nevojshme)
29

MARKETINGU I PROJEKTIT
Marketingu i projektit është i një rëndësie të veçantë, nëse dëshirohet një sukses i projektit.
Me anë të marketingut duhet t’u shpjegohet ambienteve relevante të projektit, kuptimi dhe
qëllimi i një projekti. Përmes marketingut duhet të motivohen të gjithë pjesëmarrësit dhe
personat e angazhuar në mbështetje të projektit:
1.Nëpërmjet informimit me kohë krijohet besimi
2.Nëpërmjet paraqitjes dhe theksimit të dobishmerisë së projektit merret miratimi
3.Nëpërmjet diskutimit të përparësive dhe të metave krijohet siguria
4.Nëpërmjet pjesëmarrjes në biseda krijohet motivimi për bashkëpunim.
Sipas ekspertit dhe profesorit të mirënjohur amerikan, Kotler, çelsi i suksesit të projektit varët
nga njohja e mirë deshirave të konsumatorëve. Lidhur me plotësimin e nevojave të tyre ai
sygjeron:
a)Mos provoni të shitni çdo gjë qe mund të prodhoni
b)Perpiquni të prodhoni ate që mund të shitni
c)Duajeni blerësin e jo produktin tuaj-konsumatori të jetë në qëndër të vëmendjes
ç)Për eurot e dhëna nga blerësi i kompenzoni ata me mallra reale dhe kvalitet të produkteve.
Marketingu mundet dhe duhet t’i kontribuoj përmirësimit dhe përparimit të cilësisë së
projektit. Fjala është për krijimin e një projekti/produkti apo shërbimi që do të plotësonte në
mënyrë sa më të plotë nevojat e komuniteteve të fokusuara, i dëshirave të konsumatorëve dhe
realizimi i efekteve të knaqëshme të projektit, në formë të fitimit apo profitit.
Marketingu parasëgjithash kërkon që produktet/sherbimet që dalin nga projektit t’i përshtatën
kërkesës, që paraprakisht të kenë tregun e vetë, konsumatorin e vetë. Për këtë mund të themi
se marketingu përfshinë të gjithë faktorët nga të cilet varet plasmani i produktit/sherbimit të
projektit: asortimentin, çmimin, distribuimin dhe promocionin. Kombinimi i të gjithë këtyre
faktorëve mundëson që projekti të realizohet brënda parametrave të paraparë. Kjo do të ju
mundëson që në treg të veproni me shkallë më të vogël të rrezikut. Ky rrezik asnjëher nuk
mund të eliminohet tërësisht por mund të reduktohet në masë të pranueshme. Menaxhmenti i
projektit i cili përfillë principet e marketingut bartë me vehte shkallë më të vogël të rrezikut
kurse gjasat për profit i kanë reale.
Përcaktimin për projektin, përkatësisht për produkte/sherbime do të përcaktoni në bazë të
hulumtimit të tregut. Kur është fjala për përzgjedhjen e programit prodhues/shërbyes,
hulumtimi i tregut mundëson njoftimin me shumë parametra relevant të kërkesës(shëmbull,
kush janë konsumatorët potencial, çfarë produkti apo sherbimi dëshirojnë, sa është kerkesa
dhe mundësia e pjesëmarrjes tuaj në treg, kush janë konkurrentet tuaj, etj).
Çdo herë duhet të niseni nga tregu.. Disa nga faktet të cilat duhet ti konstatoni janë: kush janë
konsumatorët e produkteve apo sherbimeve tuaja të cilat mendoni t’i prodhoni, sa është
kërkesa(numri i konsumatorëve), ç’fare është struktura e konsumatorëve(mosha, gjinia,
profesioni, gjendja materiale, tradita e të ngjajshm), ç’farë është konkurrenca në treg, kush
ofron produkte të njejta apo të ngjajshme, lepeza e asortimentit, çmimet, mënyra e plasmanit e
të ngjajshme, si janë të informuar konsumatorët(aktiviteti i promocionit), ndikimi i rrethinës
në treg(ligjet dhe rregullat, ambienti kulturorë, sjelljet e rrethinës,etj). Të gjitha këto informata
duhet t’i keni parasysh kur të merrni vendime se çfarë projektit do të zhvilloni dhe në çfarë
mënyre do të paraqiteni me ofertën e projektit tuaj.
Projektet, përkatësisht produkt apo sherbim e kanë jetën e vetë në treg: lindin( krijohen dhe
lajmërohen në treg), më pastaj shitja e tyre rritet, ngecë, fillon të shenojë rënie, në mënyrë që
në fund zhduket nga tregu. Këtë e quajmë cikel jetësor të projektit, përkatësisht të
produktit/sherbimit. Ka projekte që me produktet/shërbimet e tyre kanë cikel të shkurtë të
30

jeteses, një apo dy sezona (artikujt e modës), ka të tilla të cilave cikli i jetës është më i gjatë(të
mirat shtepijake, automobilat e të ngjajshme etj) dhe i atyre të cilat mbijetojn në treg me vite.
Prodhuesi duhet të konstatojë se në të cilen nga kategoritë e përmendura bije projekti i tyre
dhe në të cilën fazë të ciklit jetësorë të projektit bie. Kjo në radhë të parë për arsy se duhet të
përgatiten produktet apo sherbimet e reja të cilat do t’i lansojë në treg, para se të terhjek ato që
vdesin.
Në kuadër të zhvilllimit të projektit duhet të mendohet në stabilitetin e tijë, në
qëndrueshmerinë e produkteve /shërbimeve të tijë, madje në forcimin e elementeve që i bëjnë
të dallueshme produktet/sherbimet, në mënyrë që ato të jenë konkurrente, me një imazh të
dallueshëm në treg. Për këtë menaxhmenti i projektit duhet të kujdeset që projekti të mbaj
aktualitetin në treg, imazhin e tij si dhe mbajtjen e besimit të konsumatorëve në
produkt/sherbim.
Të gjitha këto janë detyrë e marketingut të projektit, në kuadër të zhvillimit të tij.
Marketingu i projektit, asesi nuk mund të zgjidh të gjitha problemet tuaja, por është e sigurtë
pa te problemet mund të shndërrohen në pengesa të patejkalueshme për menaxhmentin e
projektit. Për këtë arsye, investimet në hulumtimin e tregut të projektit si dhe sigurimi i
informacioneve të nevojshme para se të merrni një vendim përfundimtar për projektin është i
rëndësishëm aq sa edhe investimet në teknologji dhe pajisje.
Çmimi i produkteve/shërbimeve të projektit
Formulimi dhe realizimi i politikes së çmimeve është njera nder detyrat më të nderlikuara për
menaxhmentin e projektit. Politika e çmimeve duhet të jetë në përputhshmeri me politiken e
përgjithshme të marketingut, të afarizmit dhe të misionit kryesorë të projektit. Vendosja në
fushën e çmimeve duhet të bazohet në informacionet e nevojshme të grumbulluara me
hulumtimin e tregut. Ka shumë faktor që ndikojn në marrjen e vendimeve lidhur me politiken
e çmimeve nga menaxhmenti i projektit, por midis tyre më të rëndësishmit janë shpenzimet,
kerkesa, konkurrenca dhe rroli i shtetit.
Shpenizmet janë shumë të rëndësishme në politiken e çmimeve. Në të vertet, çmimi i tregut,
si pasojë e ndikimit të ofertës dhe kerkeses kerkon prej menaxhmentit të projektiti qe
shpenzimet e saj të jenë sa më të ulëta për produkt/shërbim, që të mundeni të realizoni fitim
dhe të përmbushni obligimet ndaj shtetit(tatimet, doganën, kontributet, taksat etj). Poashtu, në
politiken e çmimeve duhet patur parasysh legjislacionin e shtetit. Që menaxhmenti i projektit
të mos gabojë në udhëheqjen e një politikë të çmimeve, do të duhej të dijë përgjigjet në këto
pyetje:
Sa është stabilitetit i përgjithshem i çmimeve (në tregun e përgjithshem), dhe çka mund të
pritet në periudhën e ciklit të jetës së projektit/produktit apo sherbimit?
Ç’fare është stabiliteti i çmimeve në “branshen”, të cilit i perket produkti apo sherbimi dhe
çka mund të pritet në vazhdim?
Ç’farë është stabiliteti i çmimeve të furnizimit të inputeve të nevojshme, materialeve dhe
ç’farë trendi i çmimeve të inputeve të projektit mund të pritet?
Ç’farë janë dhe si janë siellur çmimet e projekteve konkurrete?
Si janë siellur çmimet e produkteve apo sherbimeve të projekteve komplementare?
Duke patur përgjigje në pyetjet e sipërcekura, menaxhmenti i projektit më lehtë do të
përcaktohet për të udhëhequr një politikë fleksibile, sipas segmenteve të ndryshme të tregut,
sipas kohës apo grupeve të konsumatorëve.
Pa marrë parasush nga të gjitha këto, në diçka duhet të jeni plotësisht të sigurtë, tregu
vetëvetiu do të sjell çmimin e produktit/shebimit të projektit tuaj në suazat reale të raporteve
të ofertës dhe kerkeses.
31

Shitja e produkteve/shërbimeve të projektit
Në kuadër të marketingut shitja ka një detyrë shumë më të lehtë. Sektori i shitjes i shfrytëzon
të gjitha funksionet tjera të marketingut, në mënyrë qe produktetet/sherbimet e projektit të
plasohen në treg. Kështu shitja paraqet fazën më komplekse në procesin e reprodukcionit,
përkatësisht të shndërrimit të produktit apo sherbimit me para. Ndërlidhja e shitjes me
distribuimin është e rëndësisë së veçantë. Distribuimi mundëson bartjen fizike të mallit deri të
konsumatorët sipas kushteve optimale(në kohë, hapësirë dhe me sa më pak shpenizme).
Faza e shitjes dhe e distribuimit bashkojnë ofertën dhe kerkesen, prandaj rroli i këtij
funkscioni është i rëndësishëm dhe i ndieshem në tërë procesin e zhvillimit të projektit.
Poashtu shitjen mund të kuptojmë si funkcion që krijon të hyra, fitim dhe profit për projektin.
Pra, shitjen duhet kuptuar si një funkcion në kuadër të marketingut të projektit.
Në këtë kuptim menaxhmenti i projektit në kuadër të politikës së shitjes kujdeset për:
a)organizimin e shitjes, b)kanalet e distribuimit, c)distribuimin fizik, ç)kushtet e shitjes,
d)raportin me blerësit, dh) përparimin e shitjes, e) depozitimin e produkteve/shërbimeve të
projektit f) sherbimet e shitjes dhe sherbimet pas shitjes(garancionet, servisimi, pjeset rezervë
etj).
Distribuimi i produkteve/shërbimeve të projektit
Me distribuimin më së shpeshti kuptohet trasimi i rrugës fizike të produkteve /shërbimeve të
projektit nga prodhuesi deri te konsumatori. Si njeri prej nënfunksioneve të marketingut të
projektit, distribuimi ndermerr të gjitha aktivitetet në mënyrë që malli të arrij deri te
konsumatori në mënyrën më të mirë të mundshme në kohë, hapësirën e deshiruar dhe me
shpenizme më të vogla.
Distribuimi realizohet përmes kanaleve të shitjes së mallrave. Dallojmë distribuimin direkt
dhe indirekt. Rruga direkte e distribuimit të produkteve të projektit është më e shkurtër(duke
vënë lidhjen direkte midis prodhuesit dhe konsumatorit), kurse distribuimi indirekt nënkupton
pjesëmarrjen e ndermjetësuesit, përkatësisht të tregtisë.
Me problemin e distribuimit veçanërisht do të merret logjistika e marketingut të projektit, e
cila sygjeron për shkurtimin maksimal të rrugës së produktit deri te konsuamtori, krahas
mundësive tjera të optimalizimit të faktorëve në kanalet e furnizimit dhe të shitjes. Format e
ndermjetësimit në furnizim dhe shitje duhet reduktuar në minimum, në mënyrë qe
produktet/shërbimet e projektit në kohën më të shkurtër dhe sipas çmimeve më të ulëta(duke i
zvogëluar për provizionet e panevojshme për ndermjetësuesit dhe shpenzimet varëse) të arrijn
deri te konsumatori.
Promocioni i produkteve/shërbimeve të projektit
Promocioni apo promovimi është formë e veprimit të menaxhmentit të projektit/ofertuesit në
blerësit potencial, në mënyrë qe ata të blejnë produktin e tij dhe sa më gjatë, dhe më shumë
dhe më shpesh të konsumaoj ate.
Promocioni është një prej instrumenteve të marketingut të projektit dhe në të njejten kohë
formë specifike e komunikimit me tregun, përkatësisht me konsumatorët. Në të vërtetë gjatë
promocionit në mënyra të ndryshme i drejtohemi konsumatorëve duke u përpjekur qe së pari
t’i informojmë për vehtën, për produktet dhe sherbimet tona si dhe dobitë qe ai i sjell në
konsum. Të gjitha këto informacione nuk do të arrijshin te konsumatori po qe se menaxhmenti
i projektit nuk do të komunikonte drejt dhe efektivisht me tregun. Promocioni mund të
realizohet në mënyra të ndryshme, kurse në marketing mënyra më e rëndësishme është me
32

shpallje(propagandë ekonomike), publicitet, shitje përsonale dhe krijim të raporteve me
publikun.
Shpallja është forma më e shpesht dhe më e njohur e promocionit të projektit. Realizohet
përmes medijave të ndryshme(televizonit, radios, shtypit, revistave etj). Kjo formë e
promocionit kërkon shumë mjete, prandaj duhet shfrytëzuar në mënyrë racionale.
Për dallim prej shpalljeve, publiciteti ekonomik(propaganda) përbëhet nga format e ndryshme
të shfrytëzimit pa pagesë të masmediave përmes të cilave bartën informatat për projektin apo
produktin/sherbimin, me qëllim të nxitjes së kerkesës dhe konsumit. Publiciteti zakonisht
arrihet me konferenca me gazetarë(me rastin e promovimit të ndonjë suksesi të projektit, me
rastin e hapjes së ndonjë reparti, realizimin e ndonjë produkti të ri etj.) të cilat i përciellin
gazetarët.
Shitja personale është formë burimore e promocionit përmes kontaktit direkt të shitësit dhe
blerësit të proukteve të projektit. Përveç që me këtë rast shitësi i sherben me mall blerësit,
mund t’i ofrojë edhe informata interesante shtesë për produketet dhe sherbimet e projektit qe i
shet, duke u përpjekur qe të lenë përshtypje sa më të mirë te blerësit. Për këtë arsye kësaj
forme të promovimit i jipet rëndësi e madhe, dhe kjo është arsyeja pse numër i madh i
njerëzve profesionist përcaktohet për këtë formë të promocionit të produkteve apo sherbimeve
të projektit. Të kujtojmë se shumica e mjekëve vetë i shesin medikamentet dhe pajisjet
medicinale, makineristet vetë i shesin makinat etj. Këta janë shitësi profesional të cilet në
mënyrë shumë profesionale e të argumentuar mund të bindin klientet për cilësin e vertetë dhe
vlerën përdoruese të produkteve të shitura. Investimet në këtë formë të promovimit janë
relativisht të mëdha, por edhe kjo formë e promovimit shpesh është e domosdoshme.
Avancimi i shitjeve përfshin aktivitete të posaçme të marketingut për stimulimin e blerjeve,
përmes panaireve, formave të ndryshme të lojërave shperblyese dhe formave të tjera të
invencionit.
Përveç këtyre formave, edhe raportet me publikun, si forma të posaçme teknike përmes të
cilave menaxhmenti i projektit i prezentohet publikut, përkatësisht komunikojnë rregullisht
me grupe të ndryshme të cilet i prezentohen publikut, si grupet e akcionarëve, grupet e
veçanta të punësuarëve etj. Në këto komunikime menaxhmenti deshiron të krijojjë atmosferë
të mirë. Me këtë formë dhe format tjera të promocionit menaxhmenti deshiron qe në publik të
krijojë pasqyrë dhe përshtypje sa më të mirë për vehtën, imazhin e saj, për aktivitetet dhe
produktet/shërbimet e projektit.
Marrja me promocion kerkon punë ekipore brënda projektit, përkatësisht të shërbimit të
marketingut të projektit, shumë njohuri, shkathtësi, kreativitet dhe fond të konsiderueshëm të
informacioneve për tregun dhe konsumatorin.
Gjatë promocionit asnjeher nuk e shfrytëzojmë vetëm njeren formë të promocionit, por çdo
herë format e promocionit duhet shqyrtuar si tërësi dhe në mënyrë të progaramuar, ashtu që
kombinimi i tyre në të njejtën kohë mund të sjellë efekte maksimale.
Furnizimi i elementeve të projektit
Furnizimi në esencë është funkcion i marketingut të projektit, me të cilin fillon çdo aktivitet
prodhues/shërbyes. Furnizimi është fazë e parë e procesit të prodhimit, nga se është përgatitja
për prodhim. Funkcionet dhe aktivitetet e furnizimit mund t’i shiqojmë në kuptimin e ngusht
dhe të gjerë. Në kuptimin e ngusht ajo ka për detyrë të furnizojë lëndë të para, material
reprodukues, pajisje dhe inpute tjera materiale, që do të mundësohej një prodhimtari/shërbim
dhe zhvillim të papengesë të projektit gjatë gjithë ciklit të tij jetësorë. Shikuar në kuptimin e
gjerë furnizimit duhet shtuar edhe të gjitha aktivitetet tjera, si furnizimin me resurse njerëzore,
para, dije, liçencë etj. Neve na intereson rroli i furnizimit në fazën e parë të ciklit të
riprodhimit, nga se furnizimin me resurse njerëzore dhe kuadra, para dhe inputet tjera
jomateriale mirren sherbime tjera të projektit. Sikur edhe çdo funkcion tjeter i marketingut,
33

edhe furnizimi si veprimtari realizohet përmes planeve të veta afatgjate dhe afatshkurta, dhe
në përputhshmeri me politikën e përgjithshme të menaxhmentit të projektit. Në kuadër të
projekteve konkrete planifikimi i furnizimit bazohet para se gjithash në planet e
prodhimit/shërbimit.
Politika e furnizimit është pjesë përbërse e politikes së tregut të projektit. Me politiken e
furnizimit në parim zgjidhen problemet në lidhje me format dhe rruget e furnizimit, kushtet e
liferimit(dergimit) dhe të pagesës dhe të optimalizimit të sasisë së mallit. Politika e furnizimit
bazohet poashtu në të dhënat e hulumtimit të tregut të projektit. Politika e furnizimit të
projektit është ngusht e lidhur me politikën e rezervave dhe të depozitimit, të prodhimit,
kushtet e shitjes, asortimentin, kanalet e shitjes, promocionin, politiken e çmimeve etj.
Punët e furnizimit të projektit me inpute dhe repromateriale të nevojshme janë të ndara në disa
faza të cilat plotësohen midis tyre. Faza e parë është konstatimi i nevojave, pastaj hulumtimi i
tregut, planifikimi i furnizimit, kontaktimi i furnitorëve dhe pranimi i ofertave, duke përfshirë
edhe lidhjen e kontratave. Aktiviteteve të furnizimit duhet shtuar edhe funksionin e
depozitimit, si funksion i rëndësishëm i cili i ndihmon furnizimit të kryej me efektivitet
detyrat e saj, në mënyrë qe të mos rrezikohet ritmi i zhvillimit të projektit.
Qëllimet e furnizimit janë të shumta, dhe si më të rëndësishme ato që lidhen me interesin e
prodhimit/shërbimit të projektit si tërësi. Në këtë aspekt mund të shqytrojmë tri qëllime
kryesore të furnizimit të projektit:
a)Furnizimi me kohë dhe udhëheqja e një politike optimale të rezervave,
b)Furnizimi kvalitativ i të mirave-mallit
c)Optimalizimi i çmimeve të furnizimit, përkatësisht të shpenizmeve të furnizimit.
Dizejnimi i projektit
Dizejnimi i projektit është më së ngushti i lidhur me fushën e marketingut. Marketingu është
hapsira ku mundet dhe duhet të veproj dizajneri.
Dizajni dhe dizajneri i projektit nuk mund të jetë sanues univerzal për të gjitha leshimet në
projekt. Nese nuk keni promocion të mirë, nuk keni pse të kerkoni dizajner grafik, apo nese
nuk keni një teknolog të mirë të prodhimit/shërbimit të projektit, as mos provoni të dizajnoni
produktin. Dizajni nuk është dhe nuk mund të jetë sherues univerzal për sëmundjet në projekt.
Dizajneri nuk mund t’i ndihmojë projektit të sëmurë, apo menaxhmentit të dobët të projektit
të mbijetoj, por mundet të ndihmoj projektitn që të afaroj më mirë, të realizoj sukses më të
mirë. Mund të thuhet se dizajni është i nevojshem, por jo edhe kusht i mjaftushem për sukses
të projektit.
Prej dizajnerit nuk duhet dhe nuk guzoni të kerkoni të dijë kujt do ti shitet produkti/shërbimi i
projektit, përkatësisht kujt i destinohet. Prej dizajnerit nuk duhet pritur të dijë në ç’mënyrë do
të shitet produkti. Dizajneri është parasëgjithash njeri profesional me arsimim të lartë, ekspert
për interpretim vizuel. Ai duhet të dijë të shpreh dhe në mënyrë vizuele të paraqesë strategjin
e zhvillimit të projektit tuaj, nese ju jeni menaxhment i sukseshëm duhet të dini mirë se çka
deshironi të arrini ju në treg me projektin tuaj, a deshironi të jeni lider në sektorin e projektit
tuaj, apo një menaxhment i improvizuar pa vizion..
Dizajneri është në të vertet interpretues vizuel, përmes vizatimeve, i të shkrueres apo i
verbales. Dizajneri është përson i autorizuar për të bërë produktin tuaj atraktiv dhe terheqes në
mënyrë që blerësit të përcaktohen për blerjen e tijë. Kujdeset që ambalazha e produktit tuaj të
jetë adekuate, që produktet që ju i prodhoni të jenë të dobishme dhe funkcionale, të cilat
njerëzit deshirojnë t’i kenë dhe ti konsumojnë. Dizajneri është ekspert i cili mesazhin tuaj
propagandues do të dizajnoj ashtu që njerëzit mund ta dallojnë, deshirojnë të lexojnë dhe i
besojnë.
Një prej problemeve të para me të cilat ballafaqohet tash dhe në të ardhmen çdo menaxhment
i projektit është krijimi i identitetit në treg, si të bëhet më i dallueshëm në treg. Pikrisht kjo
34

Menaxhimi i projekteve

Recommended

Recommended

More Related Content

What's hot

What's hot (20)

Similar to Menaxhimi i projekteve

Similar to Menaxhimi i projekteve (20)

More from Ermon Cërvadiku

More from Ermon Cërvadiku (20)

Menaxhimi i projekteve