1. 05.01.2011
1
Uzm.Dr.Haldun Akoğlu

 Hazırlık
 Triaj
 Primer bakı (ABCDE)
 Resüsitasyon
 Yapılması gereken girişimler
 Transfer kararı
 Sekonder bakı
 Yapılması gereken girişimler
 Postresüsitasyon bakımı ve monitörizasyonu
 Kesin tedavi için yatış / sevk / cerrahi / devir
İlk değerlendirme
 
 Ekipman
 İş bölümü – görevlendirmeler
 Tetkikler – cihazlar: BT, TropI...
Hazırlık
Triyaj
 Çoklu kazalar
 Afetler
 

2. 05.01.2011
2

 Bir hastayı hızlıca 10 saniyede nasıl değerlendirebiliriz?
 Hastalar değerlendirilirken aynı zamanda yaralanmaları,
vitalleri ve yaralanma mekanizmalarına göre sıralandırılan
gerekli tedavileri de yapılır
 Hastanın yaşamsal fonksiyonları hızlı ve etkili bir şekilde
değerlendirilmelidir
 Bu hastaların yönetiminde sırasıyla hızlı primer bakı,
resüsitasyon, ayrıntılı sekonder bakı ve son olarak da kesin
tedaviye yönlendirme yapılır
Primer Bakı

 A Havayolu ve servikal omurların korunması
 B Soluma ve solunum
 C Dolaşım ve Kanama kontrolü
 D Nörolojik durum değerlendirmesi
 E Soyarak inceleme ve hipotermiyi engelleme
Primer Bakı

 Primer bakı sırasında hayatı-tehdit edici durumlar belirlenir ve aynı
zamanda da tedavi edilir
 Her ne kadar anlaşılırlığı arttırmak için sıralanmış olsalar da
hastasına göre hepsi aynı anda yapılır
 Pediyatrik hastalarda da bakım tamamen aynıdır, sadece tedavi
dozları değişir
 Gebe hastalarda da bakım tamamen aynıdır, erken gravid uterus
palpasyonu ve B-hcg tayini ile her travmatik kadın hastada ekarte
edilmelidir
Primer Bakı

 Değerlendirme
 Devamlılığı var mı?
 Hızla obstrüksiyon bulgularına bak, yabancı cisim ya da yüz,
mandibula, trakea/larynx kırıklarını incele
 Servikal omurları korurken havayolu devamlılığı sağlamaya çalış
 Chin-lift, jaw-thrust manevraları
 Eğer hasta konuşabiliyorsa acil havayolu sıkıntısı yoktur
 GKS<8 ise kalıcı havayolu hemen yerleştirilmelidir
 Servikal omurlar mutlaka collar ve stabilizasyon cihazları ile bu
sırada korunmalıdır
 Multisistem travması olan, özellikle de bilinç bulanıklığı bulunan ya
da klavikula üzerinde bir seviyede künt travması olanlarda şüphe
artar
A: Havayolu ve
servikal omurların korunması
 
Değerlendir:
 İnspeksiyon:
 Boyun ve göğsü soy, baş-boynu hareket ettirme
 Solunum sayısı ve derinliği
 Boyun ve göğüsü incele ve palpe et
 Trakeal deviasyon, göğüs hareketlerinin tek/çift taraflı olması,
aksesuar kas kullanımı, diğer yaralanma bulguları
 Perküsyon: küntleşme ve hiperrezonans
 Oskültasyon: Bilateral
B Soluma ve solunum

3. 05.01.2011
3
 
 Yönetim
 Oksijen: Yüksek hızda
 Ventilasyon: ambu
 Tansiyon pnömotoraks için tüp torakostomi
 Açık pnömotoraksın 3 köşeli kapatılması
 ETT’e ETCO2 ölçer takılması
 Nabız oksimetresi takılması
B Soluma ve solunum

Primer bakıda tespit edilmesi gerekenler:
Tansiyon pnömotoraks
Flail chest
Masif hemotoraks
Açık pnömotoraks

Sekonder bakıya kalanlar:
Basit pnömotoraks
Basit hemotoraks
Kırık kotlar
Pulmoner kontüzyon

 Değerlendir:
 Kan hacmi ve kardiyak debinin değerlendirilmesi
 Aksi ispat edilene kadar tüm KB ↓ kanamaya bağlıdır
 Bilinç durumu
 Deri rengi
 Nabız kontrolü: kalitesi, hızı, düzeni, paradoksik atım
 KB değeri
 Kanama
 Dış kanamalar primer bakı esnasında belirlenir ve kontrol
edilir
 Direk bası uygulanır. Hemostat ve turnikeler gerekmedikçe
uygulanmaz.
 Muhtemel iç kanamaları belirle
C Dolaşım ve Kanama kontrolü

 Yönetim
 Dış kanamalara bası
 İç kanamalar açısından cerrahi ihtiyacını belirle ve cerrahı
çağır
 2 tane geniş damaryolu aç
 Verilen sıvının gidiş hızı damaryolunun genişliğine bağlıdır,
damarın değil
 CBC, BK, B-hcg, kan grubu, cross ve AKG al
 IV sıvı tedavisine başla: ısıtılmış sıvılar (38-40 derece) ve kan
 Hipotermiyi engelle
C Dolaşım ve Kanama kontrolü

4. 05.01.2011
4

 GKS değerlendir
 Pupil boyutları, eşitliği ve reaksiyonuna bak
 Hastayı tamamen soy ama hipotermiyi de önle
 Sıcak battaniyeler ile ört
 IV sıvıları ısıt
 Oda ısısını yükselt
 Hastanın vucut ısısı çalışanların konforundan daha önemli
D Nörolojik durum değerlendirmesi
E Ekspozür ve hipotermiyi engelleme


 AKG al, solunum hızını kontrol et
 ETCO2 ölçümü yaparak tübün yerini doğrula
 Hastayı EKG monitörüne bağla
 İdrar sondası ve NG sonda tak – suction’a bağla
 Saatlik idrar takibi
 AP akciğer ve pelvik grafileri çek
 FAST ya da DPL ihtiyacını belirle ve uygula
 Hastayı tekrar tekrar ve sürekli değerlendir
Primer bakının yardımcıları

 Tüm servikal ve torakolomber omur filmleri sekonder bakıda
portable x-ray ile çekilir
 BT gerektiren obduntasyonu olan hastada direk grafi yerine
BT çektirilir
 Gebelerde de gerekli tüm filmler ve tomografiler çektirilir
Primer bakının yardımcıları

Primer bakının yardımcıları
İdrar sondasının kontraendikasyonları:
Meada kan
Perineal ekimoz
Skrotumda kan
Yüksek ya da palpabl olmayan prostat
Pelvik kırıklar
Rektum ve genital muayenesi yapılmadan sonda takılması
KONTRAENDİKEDİR
Üretral yaralanmadan şüpheleniliyorsa
RETROGRAD ÜRETROGRAM yapılmalıdır


5. 05.01.2011
5

Eğer hastanın transfer edilmesi
gerekiyorsa ancak bu ana kadar
belirtilen girişimler tamamlandıktan
sonra yapılmalıdır

Primer bakı, ABCDE ve bunların resüsitastif girişimleri
tamamlanıp vitaller normalleşene kadar sekonder bakıya
geçilmez!!
 Sekonder bakı baştan-ayağa tam bir FM, hikaye alma ve
vitallerin değerlendirilmesidir
 Sekonder baskı esnasında tam bir nörolojik değerlendirme
de yapılır
Sekonder Bakı

AMPLE
A Alerjileri
M Kullandığı İlaçları
P Geçirilmiş hastalıkları / Gebelik durumu
L Son yemeği
E Kazayı ilgilendiren durumlar
Hikaye ve Kaza mekaniği

 Künt travma
 AİTK, ADTK, düşmeler, spor yaralanmaları
 Emniyet kemeri kullanımı
 Direksiyonda deformite
 Direk darbe almış olmak
 Yolcu kısmına doğru aracın göçmüş olması
 Hastanın araçtan fırlamış olması
Hikaye ve Kaza mekaniği

 Penetran travma
 Ateşli silah, kesici-delici alet, saplanmalar
 Yaralanmanın olduğu yer ve çevresindeki organlar
 Termal yaralanma
 İnhalasyon hasarı olduğu da hatırlanmalı
Hikaye ve Kaza mekaniği
 Baş ve maksillofasial
 Laserasyon, kontüzyon, kırıklar, kulaklar (DKY), OF, Dişler
 GKS, kranyal sinirler
 Göz muayenesi
 Ödem geliştikten sonra yapmak mümkün olmayacağından başta
yapılmalı. Kaşe, hasta formu okutturulabilir.
 Görüş keskinliği
 Pupil boyutları
 Konjonktiva fundus kanamaları
 Penetran yaralanma
 Kontakt lens varlığı (çıkart)
 Lens dislokasyonu
 Oküler entrapman / göz hareketleri
Fizik Muayene

6. 05.01.2011
6

Maksillofasyal yapılar
Havayolu obstrüksiyonu yaratmayan maksillofasyal
travma, hastanın tüm stabilizasyonu sağlandıktan ve
diğer ölümcül yaralanmaları tedavi edildikten sonraya
bırakılmalıdır
Fizik Muayene

 Servikal omur ve Boyun
 Maksillofasyal ve kafa travması olan hastalar anstabil
servikal omur yaralanması var kabul edilirler
 Nörolojik defisit olmaması yaralanma olmadığı anlamına
gelmez
 Direk grafiler ve BT yorumlanmadan hastanın servikal
stabilizasyonu sonlandırılamaz!!
Fizik Muayene

 Servikal omur ve Boyun
 Servikal omur hassasiyeti
 Trakeal deviasyon
 Larenjeal fraktür
 Subkütan amfizem
 Simetrik nabızlar
 Karotid palpasyonu ve oskültasyonu (diseksiyon)
 Platizmaya penetre kesiler manuel olarak eksplore
edilmez!!
 İzole üst ekstremite paralizi servikal kök yaralanmasına
bağlı olabilir
Fizik Muayene

 Toraks
 4 yönlü olarak inspeksiyon (künt ve penetran yaralanma ara)
 Aksesuar solunum kas kullanımı
 Oskültasyon
 Solunum sesleri önde fazla = pnömotoraks
 Arkada fazla = hemotoraks
 Kalp seslerinin uzaktan gelmesi, BVD, dar nabız basıncı =
perikard tamponadı
 Palpasyon
 Perküsyon
Fizik Muayene

 Batın
 4 yönlü inspeksiyon
 Barsak sesleri
 Rebound – hassasiyet – defans – uterus
 Pelvik XR
 Çarşafa dolama (eksternal kompresyon)
 DPL – FAST – bilinç kapalı/kötü, hipotansif, alkol almış ise
 Batın BT
 Tanının ne olduğu değil hastanın cerrahi bir batını olup
olmadığı önemlidir, tanı cerrahide konur!!
Fizik Muayene

 Perine/Rektum/Vajina
 İdrar sondası takmadan önce RT yapılmalıdır
 Barsakta kan var mı?
 Prostat yerinde mi?
 Pelvik kırık ya da krepitasyon hissediliyor mu?
 Rektum duvarı intakt mı?
 Sfinkter tonusu yerinde mi?
Fizik Muayene

7. 05.01.2011
7

 Muskuloskeletal
 Ekstremiteler künt ve penetran laserasyon, kontüzyon,
abrazyon, deformite, hassasiyet, krepitasyon, duyu açısından
değerlendirilir
 Periferik nabızlar ve eşitlikleri değerlendirilir
 Pelvis kırıkları değerlendirilir
 Pelvik kompresyon testi 1 (bir) kez yapılır ve eğer kırık
şüphesi belirlenirse konsültanlar tarafından dahi
TEKRARLANMAMALIDIR.
 Eğer ortopedik cerrah hasta başındaysa muayeneyi o
yapmalıdır.
 Bilinci kapalı hastada ağrı ve açılma hissi olmayacağından
değerliliği düşer
Fizik Muayene

 Muskuloskeletal
 Torasik ve lomber omurlar palpe edilir – immobilize edilir
 Eksternal pelvik kompresyon ile kanam kontrolü
 Tetanoz aşısı ve TetanozIG yapılır
 Kompartman sendromu açısından uyanık olunmalıdır
 Kırık varsa uygun alçı ve ateller konulur
Fizik Muayene

 Nörolojik muayene
 Pupiller
 Bilinç durumu
 GKS
 Üst ve alt ekstremite motor ve duyu
 Lateralize edici bulgular aranır
Fizik Muayene

 Spinal grafiler
 Tüm vucut bölümlerinin BT’leri
 Kontrast ürografi
 Anjiyografi
 Ekstremite filmleri
 Transözefageal USG
 Bronkoskopi
 Özefagoskopi
Sekonder Bakının yardımcıları

 Her bakı tamamlandığında hasta baştan tekrar değerlendirilir
 Vitaller takip edilir
 Düzgün primer ve sekonder bakılardan sonra etkili analjezi
ile hastanın ağrıları dindirilmelidir
 Opioidler ve anksiyolitikler kullanılmalıdır
 Tüm muayene ve takipler zamanlarıyla beraber dosya
kayıtlarına alınmalı, bu kayıtlar da saklanmalıdır
 Acil durumlarda onam verecek biri varsa alınmaya çalışılır,
eğer yoksa ya da mümkün değilse tedavi yapılır sonradan
bilgi ve onam alınabilir
Yeniden değerlendirme

Primer Bakı

8. 05.01.2011
8

Primer Bakı

Primer Bakı

Primer Bakı

Sekonder Bakı
 

9. 05.01.2011
9
 
 
 

10. 05.01.2011
10
