Η Ύπατη Αρμοστεία έκανε ... «Το Σκληρό Καρύδι» στα παιδιά της Δ΄τάξης

1. Η Ύπατη Αρμοστεία έκανε ….
«Το Σκληρό Καρύδι» στα παιδιά της Δ΄τάξης.
Σε μια εποχή που όλο και πιο συχνά οι πρόσφυγες βρίσκουν σύνορα
κλειστά, καχυποψία και αμφισβήτηση, κρίνεται σημαντικό να αυξηθεί η
ενημέρωση σχετικά με εκείνους που τρέπονται σε φυγή εξαιτίας
πολέμου ή διώξεων. Η Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες
παράγει εκπαιδευτικό υλικό που δίνει τη δυνατότητα σε παιδιά και
εφήβους να έρθουν σε επαφή με αυτό το θέμα.
Το υλικό εντάσσεται επίσης στο θεωρητικό πλαίσιο της Εκπαίδευσης για
τα Ανθρώπινα Δικαιώματα, την Ειρήνη, τον Ενεργό Πολίτη του Κόσμου
(Global citizenship).
Για αυτό τον σκοπό, το γραφείο της Ύπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ για
τους Πρόσφυγες στην Ελλάδα σε συνεργασία με το Πανελλήνιο Δίκτυο
για το Θέατρο στην Εκπαίδευση , ήρθαν στο σχολείο μας και δούλεψαν,
με τα παιδιά της Δ΄ τάξης, το εκπαιδευτικό πρόγραμμα «Το Σκληρό
Καρύδι».
Στην παρακάτω διεύθυνση θα διαβάσετε το βιβλίο (σε ηλεκτρονική
μορφή)
https://www.unhcr.gr/fileadmin/Greece/Extras/ITB/2015/News_Stor
y/PI/28-09-2016/skliro_karydi_teliko2.pdf

2. Σκληρό Καρύδι
Το "Σκληρό καρύδι" είναι μια ιστορία για παιδιά από 8 ετών και πάνω
από τη συγγραφέα Ελένη Σβορώνου, που εκδόθηκε από την Ύπατη
Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες σε συνεργασία με τις εκδόσεις
Καλειδοσκόπιο.
Η ιστορία αφορά, την Αϊσέ, ένα εννιάχρονο κορίτσι-πρόσφυγα από το
Αφγανιστάν, που μιλάει με κέφι, τόλμη και λίγο παράπονο για τη ζωή
της. Μοιράζεται τα ίδια βάσανα με όλα τα παιδιά της ηλικίας της: σχέσεις
με τους συμμαθητές και τον αδερφό της, φιλίες, παιχνίδι... Αλλά έχει και
τις δικές της, τις βαθύτερες έγνοιες για μια πατρίδα που αναγκάστηκε να
εγκαταλείψει.
Στόχος του εκπαιδευτικού προγράμματος είναι η συναισθηματική,
περισσότερο, προσέγγιση του θέματος «πρόσφυγας». Δε μας ενδιαφέρει
τόσο να εξαντλήσουμε τα πραγματολογικά δεδομένα του τεράστιου αυτού
θέματος, όσο να οδηγήσουμε τα παιδιά σε μια διαδικασία που μοιάζει με
αυτή του παραμυθιού: Ο ήρωας παλεύει με τις αντίξοες δυνάμεις και στο
τέλος επιβιώνει και μάλιστα καλύτερος, ωριμότερος, πιο δυνατός. Στο
παραμύθι ο αναγνώστης ή ακροατής οδηγείται στην κάθαρση μέσα από
την ταύτιση με τον ήρωα. Εδώ θα πάμε ένα βήμα παραπέρα. Θα
καλέσουμε τα παιδιά να ταυτιστούν όχι μόνο με την κεντρική ηρωίδα
αλλά και με όλους τους άλλους ήρωες που συντελούν και διαμορφώνουν
την ευτυχία ή τη δυστυχία της. Μέσα από αυτή την πολυφωνική
προσέγγιση θα προσπαθήσουμε να αναδείξουμε και να ενισχύσουμε τις

3. θετικές δυνάμεις του κάθε παιδιού και της τάξης συνολικά, ώστε να
λειτουργεί θετικά απέναντι σε κάθε πρόσφυγα, σε κάθε ξένο, σε κάθε
«Άλλον» αλλά και προς τους ομοίους του. Όπως όλοι οι ήρωες των
κλασικών παραμυθιών που χάνονται στο δάσος, εξόριστοι, κατατρεγμένοι
ακόμη και από τους ίδιους τους γονείς τους, σώζονται με τις ίδιες τους
τις δυνάμεις, έτσι και τα παιδιά του κόσμου, περισσότερο ή λιγότερο
προνομιούχα, καλούνται να διαβούν το κατώφλι της ενηλικίωσης. Και σε
αυτό το δύσκολο δρόμο, οι σύντροφοι είναι κρίσιμης σημασίας. Οι βοηθοί
δεν είναι οι καλές νεράιδες ή τα μαγικά αντικείμενα. Είναι οι άλλοι. Όλοι
οι άλλοι.
Τα παιδιά λοιπόν αγάπησαν το «Σκληρό καρύδι» και χάρηκαν,
εκπαιδευτικοί και μαθητές, στιγμές λογοτεχνικής απόλαυσης, έκφρασης,
καλλιέργειας συναισθηματικής νοημοσύνης, παιχνιδιού, γέλιου,
περιπέτειας, ενότητας και ελπίδας.
Το υλικό αυτό αξιοποιεί ποικίλες μεθόδους βιωματικής μάθησης και
πιο συγκεκριμένα:
• Ανάγνωση λογοτεχνικού έργου
• Ρόλος στον τοίχο
• Θεατρικό παιχνίδι
• Παγωμένη εικόνα
• Δημιουργική γραφή
• Καταιγισμός ιδεών
• Αφήγηση
• Δομημένη συζήτηση
• Δια των τεχνών εκπαίδευση (εικαστικά, λογοτεχνία κ.λπ.)

4. Ερώτηση:
 Έχετε συγγενείς που ζουν ή έζησαν στο εξωτερικό και μιλούν
άλλη γλώσσα; Τι συνήθειες έχουν εκεί;
Απάντηση:
 ΓΕΡΜΑΝΙΑ: δεν πίνουν όταν οδηγούν, δεν πετούν σκουπίδια.
 ΑΜΕΡΙΚΗ: δεν μπορώ να μιλήσω μαζί τους , γιατί δεν ξέρω
τη γλώσσα.
 ΡΩΣΙΑ: πήγα στους δικούς μου στη Ρωσία. Δεν μπορούσα να
κινηθώ. Ένιωθα ανασφάλεια.
 Τι θα πει ξένος;
 Αυτός που έρχεται από άλλη χώρα.
 Έχετε αισθανθεί ξένοι;
 Πήγα Σουηδία γιατί έχουμε φίλους. Ένιωθα λίγο καλά, αλλά
δε μου άρεσε που δεν καταλάβαινα όταν μιλούσαν μεταξύ
τους.
 Πώς λέγεται αυτός που πρέπει να φύγει γρήγορα γιατί
κινδυνεύει η ζωή του;
 Πρόσφυγας.

5.  Για ποιο λόγο εκτός από πόλεμο φεύγουν;
 Από σεισμό, από τσουνάμι.
 Διώκομαι , θα πει με κυνηγούν επειδή ανήκω σε διαφορετική
φυλή, θρησκεία, έθνος ή, αν ιδιαίτερα είμαι γυναίκα, και θέλω
περισσότερα δικαιώματα π.χ. να βγάλω τη μαντίλα ή να πάω στο
παζάρι χωρίς συνοδεία ή να πάω, ως παιδί, στο σχολείο.
 Περιγράφω τις φωτογραφίες:
-είναι σύγχρονη ή παλιά;
-παρατηρώ τα πρόσωπα και μαντεύω την ηλικία.
-είναι οργανωμένοι ή έφυγαν βιαστικά;
-με τι ταξιδεύουν;
-πού πάνε;
-σε σχέση με την προηγούμενη φωτογραφία πια είναι πιο παλιά ;
τι κοινό έχουν;
- περιγράφουμε τους πρόσφυγες (δυσκολίες, ομοιότητες,
περιγραφή προσώπων, συνθήκες ταξιδιού).

7. Αυτή είναι η πιο παλιά και δείχνει τη μικρασιατική καταστροφή
(εξηγούμε με απλά λόγια)
Τι έγινε λίγο πριν στα πρόσωπα της φωτογραφίας;
Τι συγγένεια έχουν;
Τι σκέφτεται η μεγαλύτερη γυναίκα; («τι θα κάνω εγώ; Πώς θα τα
καταφέρω; Τι να απέγιναν αυτοί που έμειναν πίσω;»)

9. Σκληρό Καρύδι
 -Τι θα πει σκληρό καρύδι;
 Ανθεκτικός
 Δε χάνει το θάρρος του
 Πεισμώνει.
 Από μέσα πώς είναι το καρύδι;
 Τρυφερό.
 Ευαίσθητο.
 Περιγράφω την εικόνα.
 Τι σημαίνει η μαντίλα;
 Άλλη θρησκεία.
 Στην Ελλάδα οι γιαγιάδες το φορούν όταν έχουν πένθος.
 Καλόγριες.
 Στην εκκλησία , από σεβασμό στον χριστό.

10. Δώσε τους φωνή, άλλαξε τα γεγονότα
(Παγωμένη εικόνα - ανίχνευση σκέψης)
Στη φωτογραφία δε θα μιλάτε, ούτε θα κινείστε.
Στη συνέχεια ρωτάμε τους άλλους μαθητές: «Τι να σκέφτονται άραγε τα
πρόσωπα αυτή τη στιγμή; Τι αισθάνονται; Ποιος θα ήθελε να δώσει
φωνή στις σκέψεις και στα συναισθήματα της Αϊσέ;

11. Το παιδί που θα έρθει θα σταθεί πίσω από την ηρωίδα στη φωτογραφία
και θα μιλήσει σα να μιλάει η ίδια. Π.χ. “Γιατί γελάνε; Θέλω να τρέξω
πίσω στο σπίτι μου. Στη γιαγιά».
Καθισμένοι στις ομάδες τώρα συζητάμε αυτά που παρατηρήσαμε.
Θέτουμε το ερώτημα στις ομάδες: «Θα μπορούσε άραγε να έχει εξελιχθεί
αλλιώς η σκηνή; Θα ήθελε κάποια ομάδα να δημιουργήσει μια νέα
παγωμένη εικόνα που να δείχνει αυτή τη διαφορετική εξέλιξη;».

12. Αμέσως μετά τα παιδιά συμπλήρωσαν το παρακάτω φυλλάδιο.

18. ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ (σε συντόμευση)
Εξηγούμε στους μαθητές μας ότι θα διαβάσουμε μια ιστορία με τίτλο
«Σκληρό καρύδι» και θα τη ζωντανέψουμε με παιχνίδια και
δραστηριότητες. Δε χρειάζεται να εξηγήσουμε από την αρχή το θέμα της
ιστορίας. Το φανταζόμαστε όμως και το συζητάμε όλοι μαζί δείχνοντας το
εξώφυλλο του βιβλίου. Επιδιώκουμε να διατηρήσουμε το ενδιαφέρον των
παιδιών καθώς θα διαβάζουμε το κείμενο σταδιακά
1. Διαβάζουμε την ιστορία από την αρχή Συζητάμε με τα παιδιά με
βάση ερωτήσεις.
α) Απλώνουμε στο δάπεδο χαρτί του μέτρου (2 μέτρα περίπου). Ζητάμε
έναν εθελοντή, ένα μαθητή που θα ξαπλώσει στο χαρτί. Ένα άλλο παιδί
ζωγραφίζει το περίγραμμά του με μαρκαδόρο. Αυτή είναι η Αϊσέ.
Μέσα στο περίγραμμα καταγράφουμε με ένα μαρκαδόρο (οποιαδήποτε
χρώμα εκτός από κόκκινο) όλα τα στοιχεία που μας δίνει η ιστορία
σχετικά με την Αϊσέ.
Με κόκκινο χρώμα μαρκαδόρο σημειώνουμε τις σκέψεις και τα
συναισθήματά της κατά το περιστατικό στην αυλή.
Έξω από το περίγραμμα σημειώνουμε όλα αυτά που θα θέλαμε να
μάθουμε για το κορίτσι αλλά και για το περιστατικό στην αυλή.
2 Σύνοψη: «Συνέχισε την ιστορία». Δημιουργική γραφή.
«Γράψτε τώρα τη δική σας συνέχεια στην ιστορία. Ξεκινήστε από την
επόμενη μέρα στο σχολείο και συνεχίστε. Δώστε ένα τέλος. Αν θέλετε
μπορείτε να βάλετε και τον εαυτό σας στην ιστορία. Μπορείτε να είστε
ένας συμμαθητής της Αϊσέ ή άλλος μαθητής του σχολείου ή συμμαθητής
του Αλοντίν».

19. 3.Παγκόσμιος χάρτης, υδρόγειος.
Αρχίζουμε μία συζήτηση με τους μαθητές για τη χώρα προέλευσης της
Αϊσέ, κάτι που μπορεί να έχει ήδη προκύψει από τις προηγούμενες
δραστηριότητες: «Από πού έρχεται η Αϊσέ; Πού γεννήθηκε και
μεγάλωσε;».
Οι αναμνήσεις που έρχονται σκόρπιες στο νου της την ώρα της προσευχής
παραπέμπουν σε πόλεμο, σε ένα δύσκολο ταξίδι που πραγματοποιείται
από ανάγκη. Ο πατέρας είναι ξεκάθαρο ότι έχει μείνει πίσω και ότι η
ζωή του μπορεί να είναι σε κίνδυνο.
Ρωτάμε τα παιδιά αν έχουν ακούσει για χώρες όπου γίνεται πόλεμος τα
τελευταία χρόνια. Οι μαθητές μπορεί να αναφέρουν χώρες όπως η Συρία,
το Αφγανιστάν, το Ιράκ, ίσως και χώρες της Αφρικής. Τις βρίσκουμε στον
παγκόσμιο χάρτη, σε μια υδρόγειο σφαίρα, ή σε έναν ηλεκτρονικό χάρτη,
Η Αϊσέ είναι από το Αφγανιστάν. Εντοπίζουμε και τη δική της χώρα στο
χάρτη.
(β) Η πατρίδα σε καιρό ειρήνης Οι μαθητές ζωγραφίζουν το σπίτι της
Αϊσέ, τη γειτονιά της, τους φίλους της, το σχολείο της και τη ζωή της
όπως τη φαντάζονται.
(γ) Από το Αφγανιστάν στην Ελλάδα Αναζητούμε περισσότερες
πληροφορίες για το Αφγανιστάν μέσα από βιβλία, ταινίες, το διαδίκτυο
κ.λπ. Βρίσκουμε στοιχεία του πολιτισμού και της καθημερινής ζωής στο
Αφγανιστάν. Τι μπορεί να άρεσε στην Αϊσέ να τρώει πίσω στην πατρίδα
της; Τι μουσική άκουγε3 ; Ποια γλώσσα μιλούσε; Κάνουμε έρευνα για
γνωστές προσωπικότητες από το Αφγανιστάν.
Μπορούμε να ακούσουμε ένα τραγούδι βασισμένο στην παραδοσιακή
αφγανική μουσική από δύο Αφγανούς πρόσφυγες στην Ελλάδα στο
http://www.refugees-alive.org/

20. 4. Δραστηριότητα: Δεν το βάζω κάτω! (Ανάκληση προσωπικών
εμπειριών «επιβίωσης»)
Καλούμε τα παιδιά να σκεφτούν μια στιγμή στη ζωή τους που ενώ όλα
ήταν δύσκολα δεν το έβαλαν κάτω. Δεν έχασαν το κουράγιο τους και τα
κατάφεραν. Ενθαρρύνουμε αφηγήσεις που έχουν σχέση με μια δύσκολη
στιγμή στις σχέσεις τους με άλλα παιδιά («προδοσία» από κάποιο φίλο,
αποκλεισμός από μια παρέα ή και από ολόκληρη την τάξη κ.λπ.).
Μπορούμε να επισημάνουμε με μια σχετική ερώτηση αν ο αφηγητής
είχε βοήθεια από κάποιον άλλο, μεγάλο ή μικρό. Τη ζήτησε ή του
προσφέρθηκε χωρίς να τη ζητήσει; Διατυπώνουμε με σαφήνεια και
αναλύουμε την ικανότητα να ζητάς και να δέχεσαι βοήθεια.
Μετά από έναν καταιγισμό ιδεών καταγράφουμε τις ικανότητες και
δεξιότητες των αφηγητών σε χαρτάκια post-it ή χαρτοταινία και τα
κολλάμε στην μπλούζα του .
Στη συνέχεια καλούμε τους μαθητές να κάνουν αντίστροφες αφηγήσεις:
«Μπορείς να σκεφτείς μια φορά που βοήθησες εσύ κάποιο παιδί, φίλο ή
μη, να βγει από μια δύσκολη θέση;». Ενθαρρύνουμε πάλι τα παιδιά να
διατυπώσουν ιστορίες που αφορούν τις μεταξύ τους σχέσεις.
Επαναλαμβάνουμε τη διαδικασία ανίχνευσης των σχετικών ικανοτήτων
και δεξιοτήτων. Χρησιμοποιούμε άλλο χρώμα post-it για να τις
διακρίνουμε. Με αυτόν τον τρόπο συμβάλουμε στην ενδυνάμωση των
μαθητών τόσο ατομικά όσο και ως ομάδα. Καλλιεργούμε ένα σύστημα
αξιών.

21. Μια στιγμή στη ζωή τους που ενώ όλα ήταν δύσκολα δεν το έβαλαν
κάτω. Δεν έχασαν το κουράγιο τους και τα κατάφεραν.

22. «Μπορείς να σκεφτείς μια φορά που βοήθησες εσύ κάποιο παιδί, φίλο ή
μη, να βγει από μια δύσκολη θέση;».

25. 5. Διαβάζουμε το τέλος της ιστορίας. Σε ποιον μιλούσε τελικά η Αϊσέ;
Πού μπορεί να βρίσκονται; Για ποιο λόγο; Διαβάζουμε ξανά την πρόταση
στο κείμενο που λέει: «Ξέρω ότι δε θα σας αλλάξω γνώμη γιατί εσείς
φοράτε στολή κι η μαμά μου απλώς μια μαντίλα…».
Τι είδους στολή φοράνε οι άνθρωποι στους οποίους μιλάει η Αϊσέ;
Τι φοράνε στο κεφάλι τους;
Τι φοράει η μητέρα του κοριτσιού;
Γιατί είναι σημαντικό το κάλυμμα του κεφαλιού τους για τον καθένα;
Ας σκεφτούμε όλα τα «καπέλα», όλα τα «κεφαλοκαλύμματα» που είναι
απαραίτητο μέρος μιας στολής ή μιας εθνικής
Τα παιδιά φόρεσαν όσα κεφαλοκαλύμματα βρήκαν στην ιματιοθήκη,
εμπνεύστηκαν ιστορίες, τις έγραψαν και τις δραματοποίησαν.

26. Αφού μιλήσαμε για τα κεφαλοκαλύμματα τα παιδιά χωρίστηκαν σε ομάδες και
φόρεσαν διάφορα καπέλα που έφεραν από το σπίτι τους και από το βεστιάριο του
σχολείου.
Ανάλογα με το καπέλο που είχε ο καθένας δημιούργησε έναν χαρακτήρα.
Στη συνέχεια κάθε ομάδα έγραψε ένα μικρό σκετσάκι που το παρουσίασε στην τάξη.
1η
ιστορία
Πρόσωπα: κορίτσι,φίλοι κοριτσιού, πλανόδιος ηθοποιός που κάνει το Θεό Διόνυσο,
πυροσβέστης
Κάποτε ήταν ένα κοριτσάκι που αγαπούσε την μουσική.
Μόλις γύσισε από το σχολείοπήγε μια βόλτα και είδε σε μια βιτρίνα ένα καπέλο που
είχε επάνω νότες.
«Αχ! Πόσο μου αρέσει αυτό το καπέλο! Μακάρι να είχα χρήματα να το γοράσω!»
σκέφτηκε.
Δεν είχε χρήματα αρκετά να το αγοράσει και ήταν σταναχωρεμένη. Ένας φίλος που
την είδε προθυμοποιήθηκε να τη βοηθήσει.
Χαρούμενη φόρεσε το καπέλο και πήγε βόλτα στο πάρκο.
Ξαφνικά φύσηξε αέρας και της πήρε το καπέλο. Για κακή της τύχη εκεί που έπεσε
το καπέλο ο απρόσεχτος Θεός Διόνυσος είχε πετάξει ένα αναμμένο τσιγάρο. Το
καπέλο άρχισε να καίγεται.
Τηλεφώνησαν στην πυροσβεστική και το καπέλο σώθηκε την τελευταία στιγμή.
ΛΕΜΑ-ΝΑΣΟΣ-ΜΑΡΙΑ ΛΑΛΙΩΤΗ-ΜΑΡΙΑ ΜΠΙΣΧΙΝΙΩΤΗ
2η
ΙΣΤΟΡΙΑ
Πρόσωπα: Αη Βασίλης, κλέφτρα, αστυνομικοί

27. Η ιστορία αρχίζει στον βόρειο πόλο με τον Αη Βασίλη να διαβάζει ένα βιβλίο και να
τον παίρνει ο ύπνος ξεχνώντας την πόρτα ανοιχτή.
Τότε μπαίνει μια τουρίστρια και κλέβει τα γράμματα και τα δώρα.
Όταν ξυπνάει ο Αη Βασίλης βλέπει να λοίπουν τα πράγματα και τηλεφωνεί στην
αστυνομία.
Οι αστυνομικοί έρχονται στο βόρειο πόλο. Ακολουθούν τα ίχνη της κλέφτρας και τη
βρηκαν σε μια σπηλιά. Την πιάνουν και επιστρέφουν τα κλοπιμαία.
ΚΟΣΜΑΣ-ΛΑΖΑΡΙΔΟΥ ΖΩΗ-ΣΤΑΘΗΣ-ΒΑΛΕΝΤΙΝΑ
3η
ΙΣΤΟΡΙΑ
Πρόσωπα: Ερμίνα (ταχυδρόμος), ναυτικός, Λίνα, Σουλιώτισσα ( χορεύτρια
παραδοσιακών χορών)
Η Ερμίνα το ‘ριξε στον υπνο και ξέχασε να μοιράσει τα γράμματα.
Την ίδια στιγμη ένας ναυτικός ξέχασε να ταχυδρομησει το γράμμα του και το πλοίο
σε λίγο φεύγει.
Τελευταία στιγμή η Ερμίνα πηγαίνει το γράμμα της στη Λίνα τη γυναίκα του
ναυτικού.
Έτσι τελικά η Λίνα μαθαίνει πότε φτάνει ο ναυτικός στο λιμάνι και του κάνει
έκπληξη.
Η Ερμίνα στη συνέχεια πηγαίνει μια πρόσκληση για χορό στην Σουλιώτισσα που
κάθεται αμέριμνη στον καναπέ της.
Με την ψυχή στο στόμα η Σουλιώτισσα φτάνει στο χορό.
ΒΑΣΙΛΙΑ-ΧΡΥΣΑ-ΝΤΑΓΛΑΡΑΚΗ ΜΑΡΙΑ-ΜΑΡΙΟΣ

28. 4η ΙΣΤΟΡΙΑ
Πρόσωπα: αστυνομικοί,ληστής, τραγουδιστές
Οι αστυνομικοί παραλίγο να πιάσουν έναν κλέφτη.
Τον κυνηγούν κι αυτός κρύβεται σε ένα θέατρο.
Χωρίς να τον καταλάβουν μπερδεύεται με τους ηθοποιούς και τους τραγουδιστές.
Στο τέλος της παράστασης έχει χάσει το θησαυρό που έκλεψε. Βρήκε όμως το
ταλέντο του στο τραγούδι.
ΠΕΤΡΟΣ-ΑΛΕΞΙΟΥ ΖΩΗ-ΘΩΜΑΣ-ΝΙΚΟΣ

32. Δραστηριότητα: Κεφαλοκαλύμματα
(Κολάζ) φορεσιάς προκειμένου να αναγνωρίζουμε από το κάλυμμα ποιος
το φορά.
Π.χ. αν δούμε το κράνος του πυροσβέστη, καταλαβαίνουμε σε ποιον
ανήκει. Το ίδιο με το κάλυμμα της κεφαλής της νοσοκόμας, της νύφης,
της καλόγριας, του πάπα, του μητροπολίτη, του ναύτη, του βασιλιά, της
Κοκκινοσκουφίτσας, του Άραβα, του Ινδού, του Βρετανού αστυνομικού,
του τσολιά κ.λπ.
Αναλαμβάνουμε να κάνουμε έρευνα και να φέρουμε όσες περισσότερες
εικόνες από χαρακτηριστικά καλύμματα κεφαλής μπορούμε.
Στόχος μας είναι να φτιάξουμε ένα μεγάλο κολάζ των
κεφαλοκαλυμμάτων της Ιστορίας! Ψάχνουμε στο διαδίκτυο, σε περιοδικά,
σε εφημερίδες, τραβάμε φωτογραφίες κ.ο.κ
Εκτός από το λειτουργικό τους ρόλο, ποιες ιδέες εκφράζουν τα
καλύμματα;
Ποια είναι σύμβολα δύναμης, αγιότητας, αγνότητας, εξουσίας κ.λπ.;
Αξίζουν όλα αυτά τα κεφαλοκαλύμματα το σεβασμό μας;
Αν δε συμφωνώ με τις ιδέες που εκφράζουν, τι στάση πρέπει να
κρατήσω;
Μπορούμε αντί για κολάζ να κατασκευάσουμε ένα μεγάλο καπέλο που
να απεικονίζει όλα τα κεφαλοκαλύμματα που φέραμε: το καπέλο του
κόσμου.

35. 6. Επίλογος Κλείνουμε την ιστορία της Αϊσέ με μια νέα «επίσκεψη»
στους ρόλους στον τοίχο της πρώτης δραστηριότητας.
Ανακαλούμε το ταξίδι που κάναμε με την ηρωίδα, τις περιπέτειές της,
τις δικές μας δραστηριότητες. Τι μας άρεσε πιο πολύ σε αυτό το ταξίδι;

38. 7. Στη συνέχεια διαβάσαμε και συζητήσαμε το βιβλίο :
Ο Οδυσσέας και ο καλύτερός του φίλος, ο Θέμης, συναντούν συχνά παιδιά
με άλλο χρώμα δέρματος όταν παίζουν στο γήπεδο ή όταν πηγαίνουν
βόλτες με το ποδήλατο.
"Από πού έρχονται αυτά τα παιδιά; Γιατί έφυγαν από τις πατρίδες τους;
Γιατί βρίσκονται στην Ελλάδα; Μήπως κι αυτά πέρασαν μια μικρή
Οδύσσεια, όπως ο μυθικός Οδυσσέας, για να φτάσουν στην πατρίδα μας;",
αναρωτιούνται οι δυο φίλοι.
Με πλοηγό τη δασκάλα τους κάνουν ένα μεγάλο ταξίδι στις χώρες των
προσφύγων συμμαθητών τους και μαθαίνουν για τις μικρές τους
Οδύσσειες. Τα προσφυγόπουλα του βιβλίου διηγούνται με αφοπλιστική
ειλικρίνεια και συγκινητική απλότητα τις προσωπικές τους ιστορίες,
προσμένοντας όχι τη λύπηση αλλά την κατανόησή σας. Η Αζίζα, η
Φατίμα, ο Ισαάκ, παιδιά του διπλανού θρανίου, σας προσκαλούν με τις
αφηγήσεις τους να τα πλησιάσετε, αποδεχόμενοι τη διαφορετικότητά
τους. Στο βιβλίο αυτό θα μάθετε όμως και για τους διεθνείς οργανισμούς
που προστατεύουν τα δικαιώματα των προσφύγων και για τη δράση
τους.

39. 8. Ακολούθησε η ανάγνωση του παραμυθιού «Ναϊρί»
ΕΡΓΑΣΙΑ ΤΗΣ ΦΟΙΤΗΤΡΙΑΣ ΚΑΤΕΡΙΝΑΣ ΠΑΠΑΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ
(Παιδαγωγικό Τμήμα Δημοτικής Εκπαίδευσης Α. Π. Θ.)
για το μάθημα
«Μορφές Οικογενειακής οργάνωσης στη σύγχρονη κοινωνία»-
ΔΗΜΗΤΡΑ ΚΟΓΚΙΔΟΥ
Εαρινό εξάμηνο 2015-16
Τα δικαιώματα των παιδιών των προσφύγων
Πρόλογος
Το θέμα είναι τα δικαιώματα των παιδιών των προσφύγων. Ένα θέμα επίκαιρο, που είναι το επίκεντρο της
προσοχής, όχι μόνο στα ΜΜΕ, αλλά και στις απλές καθημερινές συζητήσεις των ανθρώπων. Πολλοί από
εμάς θεωρούμε κάποια από τα βασικά τα δικαιώματά μας αυτονόητα. Όμως υπάρχουν άνθρωποι που
έχουν διωχθεί από την πατρίδα τους και καλούνται να παλέψουν για τα αυτονόητα, όπως ένα πιάτο
φαγητό, όχι τόσο για τους ίδιους αλλά για τα παιδιά τους. «Όλοι οι άνθρωποι είναι φορείς ανθρωπίνων
δικαιωμάτων, ανεξάρτητα από εθνικότητα, τόπο κατοικίας, φύλο, εθνική ή εθνοτική καταγωγή, χρώμα,
θρησκεία, γλώσσα, ή οποιαδήποτε άλλη κατάσταση.» επισημαίνει η Οικουμενική Διακήρυξη των
Δικαιωμάτων του Ανθρώπου (ΟΔΔΑ)
Εμπνευσμένη από το βιβλίο «Η κούκλα που ταξίδευε στον κόσμο» της Αλεξάνδρας Μητσιάλη
δημιούργησα μια ιστορία μέσα από την οποία παρουσιάζονται τα δικαιώματα των παιδιών των
προσφύγων. Πρωταγωνίστρια είναι η Ναϊρί, ένα προσφυγόπουλο που μένει στον καταυλισμό της
Ειδομένης. Μέσα σ’ ένα από τα κουτιά που φθάνουν στον καταυλισμό βρίσκεται η αγαπημένη της
κούκλα, που την είχε αφήσει πίσω στην πατρίδα. Μέσα από την εξομολόγηση της Ναϊρί στην κούκλα
ξετυλίγεται η ιστορία του κοριτσιού και η διαδρομή της από την πατρίδα μέχρι τον καταυλισμό. Μαζί με
την ιστορία της ξετυλίγονται και τα δικαιώματα των προσφυγόπουλων.

40. Εισαγωγή
Κάθε άνθρωπος έχει δικαίωμα να γνωρίζει, να αναζητά και να λαμβάνει
πληροφορίες για όλα τα ανθρώπινα δικαιώματα και τις θεμελιώδεις
ελευθερίες και θα πρέπει να έχει πρόσβαση στην εκπαίδευση και την
κατάρτιση στα ανθρώπινα δικαιώματα.
Ναϊρί
«Τα χέρια της Ναϊρί δούλευαν γρήγορα σαν να είχαν φτερά. Έπαιρνε τις κούκλες και τις έντυνε με τα
μικροσκοπικά ρούχα που βρίσκονταν σένα ξύλινο κουτί δίπλα της. Στεκόταν όρθια μπροστά στον ψηλό
πάγκο και τους φόραγε φούστες, παντελόνια, σακάκια, παλτά και στο τέλος έβαζε πάνω στο κεφάλι τους
καπέλα ή κορδέλες και στα πόδια τους πλαστικά, μικροσκοπικά παπούτσια σε όλα τα χρώματα.
Στο εργοστάσιο δεν υπήρχαν παράθυρα, αλλά η Ναϊρί άκουγε την τροπική βροχή να πέφτει με ορμή….
Η Ναϊρί δούλευε πολύ καιρό σ’ αυτό το εργοστάσιο. Εκατοντάδες κούκλες είχαν περάσει από τα χέρια
της. Κούκλες με ξανθά, με καστανά ή με μαύρα μαλλιά. Κούκλες με γαλανά ή με καφέ μάτια. Πόσο θα
ήθελε κάποια απ’ αυτές να την έχει δικιά της! Οι κούκλες, όμως, την κοίταζαν σαν να ‘ξεραν ότι στο μέρος
όπου είχε γεννηθεί η Ναϊρί τα παιδιά σαν κι αυτή δεν έπαιρναν ποτέ τέτοια δώρα.
Μα αυτή η κούκλα την κοίταζε διαφορετικά. Την κοίταξε κι η Ναϊρί κι ίσως να ‘ ταν τα μάτια της που δεν
ήξερε τι να πει η Ναϊρί τι χρώμα ακριβώς είχαν, ίσως να ‘ταν το στόμα της που μισάνοιγε σαν να ήθελε
κάτι να της πει μυστικά …, και η καρδιά της Ναϊρί χτύπαγε δυνατά .
Η Ναϊρί την έβαλε απέναντί της να της κάνει συντροφιά ώσπου να τελειώσει τη δουλειά. Κι όταν
τελείωσε, ύστερα από ώρα, την πήρε αγκαλιά.
«Εσύ θα είσαι η αγαπημένη μου», της είπε.
Της έβαλε τα πιο ωραία ρούχα. Άργησε ώσπου να διαλέξει παπούτσια και την πιο όμορφη χρωματιστή
κορδέλα για τα μαλλιά. Και την ώρα που το αφεντικό δεν κοίταζε προς τη μεριά της, κάθισε στο πάτωμα κι
έκανε πως τη νανουρίζει μουρμουρίζοντας το τραγούδι που της έλεγε τις νύχτες η δική της μαμά. Έπειτα
της ψιθύρισε στ΄ αυτί: « Θα σε ονομάσω Λι και όπου και να πας, θα είσαι δική μου για πάντα». Ύστερα
σηκώθηκε και, πριν την αφήσει στον πάγκο, της έδωσε στο μάγουλο ένα ζεστό φιλί. Χωρίς να γυρίσει
πίσω, έτρεξε προς την έξοδο γιατί η βάρδια της είχε τελειώσει».
(Μητσιάλη, Α., (2012).Η κούκλα που ταξίδευε στον κόσμο. Αθήνα: Παπαδόπουλος).
ΑΡΘΡΟ 32
Έχεις δικαίωμα προστασίας από εργασία που σε βλάπτει και που είναι επιβλαβής για την υγεία και την
εκπαίδευσή σου. Εάν εργάζεσαι, έχεις το δικαίωμα να είσαι ασφαλής και να πληρώνεσαι ικανοποιητικά.

41. Ήμουν 10 χρονών. Ποιος γνώριζε την αλήθεια; Κι αν τη γνώριζα τι θα μπορούσα να κάνω; Ποιος πίστευε
πως θα ερχόταν η ώρα να ονειρεύομαι εκείνες τις υγρές σκοτεινές μέρες στο εργοστάσιο.
…..Δευτέρα, Μάρτιος 2016, Ειδομένη, Ελλάδα.
ΑΡΘΡΟ 22
Έχεις δικαίωμα σε ειδική φροντίδα και βοήθεια αν είναι πρόσφυγας (εάν εξαναγκάστηκες να φύγεις από
το σπίτι σου και ζεις σε άλλη χώρα), όπως και σε όλα τα άλλα δικαιώματα αυτής της Σύμβασης.
«Ελάτε! Τρέξτε! Ένα μπαούλο γεμάτο παιχνίδια!».
ΑΡΘΡΟ 31
Έχεις δικαίωμα στο παιχνίδι και την ξεκούραση.
Τα παιδιά τρέχουν από όλες τις μεριές. Τσαλαβουτώντας στα νερά. Με παπούτσια μεγαλύτερα από το
πόδι τους. Με μπλούζες και μανίκια πολλές φορές διπλωμένα. «Δεν πειράζει, σκέφτομαι, ας είναι καλά
όλοι αυτοί που τρέχουν και νοιάζονται για μας».
ΑΡΘΡΟ 27
Έχεις δικαίωμα σε φαγητό, ρούχα, ένα ασφαλές μέρος να ζήσεις και να ικανοποιούνται οι βασικές σου
ανάγκες. Δεν πρέπει να μειονεκτείς με τρόπο που να μην μπορείς να κάνεις πολλά από τα πράγματα
που κάνουν τα άλλα τα παιδιά.
Φυσικά στριμώχνομαι κι εγώ. Στριμωγμένη, ανάμεσα σε έναν αγκώνα απλώνω το χέρι να πιάσω ό,τι
μπορέσω. Δε βλέπω «Μια κούκλα», «Μμμμ! Μια κούκλα!!!!!» την τραβώ και βιαστικά την κρύβω κάτω
από μπουφάν μου και εξαφανίζομαι στη σκηνή σαν τη λέαινα που αρπάζει τη λεία της και την πάει στα
μικρά της. Η μικρή περιμένει. Τα πόδια της , βαριά τραυματισμένα, δεν την αφήνουν να περπατήσει.
«Σίγουρα θα χαρεί». Ίσα που πρόλαβα να φτάσω στη σκηνή.
ΑΡΘΡΟ 26
Έχεις δικαίωμα για βοήθεια από το κράτος αν είσαι φτωχός ή βρίσκεσαι σε ανάγκη .
Οι ψιχάλες ,που από ώρα είχαν κάνει την εμφάνισή τους , ήρεμα, σιγανά τώρα βάλθηκαν να μας δείξουν
τη δύναμή τους. Τη θυμάμαι αυτή τη βροχή, τη βροχή που πέφτει με ορμή. Τη θυμάμαι. Την άκουγα.
Όμως δεν την έβλεπα. Βγάζω βιαστικά και με έκφραση χαράς το τρόπαιό μου. Η μικρή ξαφνιάζεται. Μου
τη βουτάει και τη σηκώνει ψηλά.
«Λιιιιιιιιιι…», ούρλιαξα και της την αρπάζω και τη σφίγγω τόσο δυνατά.
«Αγαπημένη μου! Θυμάσαι τι σου είπα; « Θα σε ονομάσω Λι και όπου και να πας, θα είσαι δική μου για
πάντα». Είδες λοιπόν που σε βρήκα;»

42. Η μικρή τα ‘χασε. Δεν τολμούσε ούτε να κλάψει. Με βλέπει να σκουπίζω τις σταγόνες που κυλάνε στα
μάγουλά μου, ακούει τα τρυφερά μου λόγια, τα σχεδόν μητρικά, νιώθει τις χούφτες μου να καίνε και δε
μιλά. Όμως δεν καταλαβαίνει. Η καρδιά μου χτυπά δυνατά. Σκύβω κι ακουμπώ το μάγουλό μου στα χείλη
της. Είναι ζεστά. Με γαληνεύουν. Το φιλί μου είναι ακόμη πάνω της.
Θυμάμαι, πριν τρία χρόνια, όταν αποκτούσε ζωή στα χέρια μου, τα μάτια της που δεν ήξερα τι χρώμα
ακριβώς είχαν, το στόμα της που μισάνοιγε σαν να ήθελε κάτι να μου πει μυστικά …, και η καρδιά μου
που χτύπαγε δυνατά . Πόσα έχω να της πω! Έφερα κοντά μου τη μικρή Ασάλι. Την αγκάλιασα με το ένα
χέρι ενώ με το άλλο τύλιξα μια κουβέρτα πάνω μας κάνοντας μια ζεστή φωλιά όπου κούρνιασε η Λι. Τη
βάλαμε ανάμεσά μας. Στη σκηνή δεν υπήρχαν παράθυρα, αλλά ακουγόταν η δυνατή, η σχεδόν τροπική
βροχή να πέφτει με ορμή….
«Λι, γεννήθηκα κάτω από τις πορτοκαλιές. Ξέρεις τι όμορφα που είναι τα άνθη της πορτοκαλιάς; Έχουν
ένα άρωμα γλυκό.
Κι έπειτα όταν βγαίνει ο καρπός… Τι να σου κάνει το χρυσάφι μπροστά σ΄ αυτά τα φρούτα; Για μας τα
παιδιά δεν υπήρχε μεγαλύτερη χαρά από το να κυνηγιόμαστε ανάμεσα στα δέντρα. Ο τόπος μου έβγαζε
τα πιο γλυκά πορτοκάλια. Ο πατέρας μου ήταν πάντα περήφανος για τους καρπούς της γης μας. Δεν ήταν
τυχαίο που το όνομά του ήταν Μουτάζ που σημαίνει περήφανος. «Ίσως τα καλύτερα πορτοκάλια στον
κόσμο», συνήθιζε να λέει με καμάρι. Ένας απέραντος πορτοκαλεώνας απλωνόταν δίπλα στην πόλη μας.
Υπήρχε εκεί από τον καιρό του παππού του παππού μου του παππού μου κι ακόμα πιο παλιά. Όμως στην
άκρη του πορτοκαλεώνα υψωνόταν τείχος θεόρατο. Ήμαστε αποκλεισμένοι στη γη μας. Υπήρχε έχθρα με
τους γείτονές μας από την εποχή του παππού του παππού μου του παππού μου κι ακόμα πιο παλιά. Οι
άνθρωποι από την άλλη μεριά του τείχους είχαν πανίσχυρο στρατό. Εμείς είχαμε πορτοκαλιές. Ήθελαν να
εγκαταλείψουμε τον τόπο μας. Έτσι μια μέρα στείλανε μια στρατιά από μπουλντόζες όχι για να χτίσουν,
αλλά για να γκρεμίσουν ό,τι πολυτιμότερο είχαμε. Χωρίς τα δέντρα μας είμαστε πραγματικά χωρίς ρίζες.
Πώς να σταθούμε στη γη μας; Ο πατέρας μου θύμωσε. Επαναστάτησε , θέλησε να αντισταθεί. Αυτή τη
φορά οι άνθρωποι από την άλλη μεριά του τείχους δεν έστειλαν μπουλντόζες. Έστησαν τανκς απέναντι
από τα σπίτια μας. μια νύχτα σκοτεινή, πήραν όσους φώναζαν για την αδικία. Πρώτο πρώτο τον πατέρα
μου. Άγριο κυνηγητό είχε αρχίσει. Αγκαλιαστήκαμε γύρω από το σώμα της μητέρας μας, λες και ήταν το
τελευταίο μας δέντρο. Έπειτα από λίγες μέρες, φίλοι και συγγενείς συμβούλευσαν τη μητέρα μου να με
φυγαδεύσει σε ένα μακρινό καταυλισμό νομάδων. Κινδύνευα κι εγώ. Κρυφά με βγάλανε από τη γη μας ,
στην κοιλιά ενός γέρικου φορτηγού, που οδηγούσε ένας αδερφικός φίλος του πατέρα μου».
(Μπότσος, Γ., (2007). Πέτρα, ψαλίδι, χαρτί –τα δικαιώματα του παιδιού σε κόμικς. Αθήνα: Μεταίχμιο,
σελ. 20-22).
ΑΡΘΡΟ 20
Έχεις το δικαίωμα σε ειδική φροντίδα και βοήθεια αν δεν μπορείς να ζήσεις
με τους γονείς σου.
Κι έτσι αρχίζει η περιπλάνησή μου σε τόπους σπαρμένους με ερείπια και λείψανα, σε άγνωστους τόπους
που δε μιλούσαν τη γλώσσα μου.

43. ΑΡΘΡΟ 2
Όλα τα παιδιά έχουν αυτά τα δικαιώματα, ανεξάρτητα από το ποιά είναι, που ζουν, τι κάνουν οι γονείς
τους, τι γλώσσα μιλάνε, ποιά είναι η θρησκεία τους, αν είναι αγόρια ή κορίτσια, ποιές είναι οι
παραδόσεις τους, αν έχουν κάποια αναπηρία, αν είναι πλούσια ή φτωχά. Κανένα παιδί δεν πρέπει να
αντιμετωπίζεται άδικα για κανένα λόγο.
Κάποτε βρέθηκα και με την οικογένεια μου. Μας φιλοξενούσαν με αγάπη και φροντίδα κάποιοι φίλοι του
μπαμπά μου. Εκεί περάσαμε μερικούς μήνες ηρεμίας, σ’ ένα φιλόξενο σπίτι με πολλά πράγματα του
δικού μας σπιτιού (όσα είχαν μείνει από τους βομβαρδισμούς) που με μεγάλη προσπάθεια είχαν
κουβαλήσει οι δικοί μου με ένα φορτηγό.
ΑΡΘΡΟ 9
Έχεις το δικαίωμα να μένεις με τους γονείς (ή γονέα) σου, εκτός και αν αυτό
είναι κακό για σένα. Έχεις το δικαίωμα να ζεις με μια οικογένεια που
νοιάζεται για σένα.
ΑΡΘΡΟ 10
Αν ζεις σε διαφορετική χώρα από αυτή που μένουν οι γονείς σου, έχεις το
δικαίωμα να είστε μαζί στο ίδιο μέρος.
Εκεί ο πατέρας δανείστηκε μια βαριά χειράμαξα και πήγαμε με την αδερφή μου στην κοντινή πόλη. « Δεν
καταλάβαινα πού πηγαίναμε. «Είναι για το καλό σου!» μου αποκρινόταν κάθε τόσο. Στην είσοδο της
πόλης συναντήσαμε ένα αγόρι κι ο πατέρας μου κάτι το ρώτησε. Τότε αυτό το παιδί μάς κοίταξε κι είπε
δυνατά για να ακούσουμε εμείς τα παιδιά. Με ένα ύφος που με έκανε να θυμώσω! «Α!έχετε αργήσει…
εμένα με γράψανε τη μέρα που γεννήθηκα. Είναι σαν να μην έχετε γεννηθεί ακόμη. Τέλος πάντων . Εδώ
είναι!». Ήμαστε τρομαγμένες. «Μα τι πρόκειται να γίνει; Πού μας έφερες;» «Σώπα ,θα μας ακούσει ο κυρ
ληξίαρχος», απάντησε ο πατέρας μου. Ο Ληξίαρχος ρώτησε με επισημότητα:
-Πώς λέγεστε;
-Μουτάζ.
-Τη σύζυγο;
-Αμαλί (γλυκό μέλι).
-Πότε γεννήθηκε η μεγάλη;
-Την πρωτοχρονιά πριν από 11 χρόνια.
Έπειτα γύρισε σε μένα :
-Και πώς σε φωνάζουν μικρή μου;
- Με λένε Ναϊρί, είπα δυνατά.
Στη συνέχεια στράφηκε στη μικρή:
-Πότε γεννήθηκες; Πώς σε λένε;

44. -Την άνοιξη πριν οχτώ χρόνια και με φωνάζουν Ασαλί (ελπίδα).
-Αυτό χρειαζόμαστε όλοι, να μεγαλώσει και να γίνει γερή η ελπίδα μας , είπε τότε ο ληξίαρχος.
Έτσι γράφτηκε το όνομά μου. Είμαι εγώ».
(Μπότσος, Γ., (2007). Πέτρα, ψαλίδι, χαρτί –τα δικαιώματα του παιδιού σε κόμικς. Αθήνα: Μεταίχμιο, σελ.
16-18).
ΑΡΘΡΟ 7
Έχεις δικαίωμα να έχεις ένα όνομα και αυτό πρέπει να αναγνωρίζεται επίσημα από το κράτος. Έχεις
δικαίωμα σε μια εθνικότητα (να ανήκεις σε μια χώρα).
ΑΡΘΡΟ 8
Έχεις δικαίωμα σε μια ταυτότητα - ένα επίσημο αρχείο του ποιός/α είσαι.
Κανείς δεν πρέπει να στο στερήσει αυτό.
Έτσι κυλούσαν οι μέρες. Σχεδόν ήσυχα αλλά ο φόβος , η ανασφάλεια δεν
έφευγαν .
«Μια Κυριακή είχαμε βγει για μια συνηθισμένη οικογενειακή έξοδο στην
πλατεία της πόλης
Ο καιρός ήταν υπέροχος και είχαμε ευχάριστη διάθεση. Καθώς
περπατούσαμε, μυρίζαμε τα
πρώτα λουλούδια της άνοιξης και τις μυρωδιές φρεσκοκομμένου καφέ και ζεστού ψωμιού από
τα τριγύρω μαγαζιά. Ξεχαστήκαμε. νομίζαμε πως ζούσαμε στην πόλη μας. Τα μάτια μου έψαχναν φίλους,
αλλά δυστυχώς πουθενά…
Ξαφνικά, ένα αεροπλάνο πραγματοποιεί χαμηλή πτήση πάνω από τις στέγες των σπιτιών. Ο
τρομακτικός θόρυβος μάς ξαφνιάζει και μας τρομάζει. Λίγα λεπτά αργότερα εμφανίζεται από
μακριά ένα ολόκληρο σμήνος αεροπλάνων και επιτίθεται στην πόλη. Βόμβες εκρήγνυνται,
εκτοξεύοντας παντού θραύσματα. Πυκνός καπνός πνίγει το δρόμο όπου τυχαίνει να βρίσκεται η
οικογένειά μου. Άνθρωποι ουρλιάζουν και τρέχουν προς όλες τις κατευθύνσεις.
Η οικογένειά μου χωρίζεται και πάλι. Είναι αδύνατον να δω μέσα από τον πυκνό καπνό που κάνει το
λαιμό μου να τσούζει και να πονά. Αρχίζω να φωνάζω κι εγώ, ελπίζοντας ότι θα βρω
την οικογένειά μου και ότι έτσι θα μπορέσουμε να ξεφύγουμε όλοι μαζί. Ο μπαμπάς απελπισμένος πως
θα μας χάσει πάλι κινείται πανικοβλημένος. Τρέμει μήπως κάποιοι εκμεταλλευτούν τον πανικό και μας
αρπάξουν από κοντά του.
ΑΡΘΡΟ 11
Έχεις το δικαίωμα να προστατεύεσαι από απαγωγή.
ΑΡΘΡΟ 35
Κανείς δεν επιτρέπεται να σε απαγάγει ή να σε πουλήσει.
Με μεγάλη δυσκολία καταφέρνω να εντοπίσω μέσα στον πανικό τα υπόλοιπα μέλη της οικογένειάς μου.
Κατά τη διάρκεια των βομβαρδισμών η μικρή Ασαλί τραυματίζεται στο
πόδι, ενώ τα πάντα γύρω είναι καλυμμένα με συντρίμμια και χαλάσματα. Κάποιοι γιατροί τρέχουν κοντά
μας και φροντίζουν την Ασαλί.

45. ΑΡΘΡΟ 39
Έχεις δικαίωμα σε βοήθεια αν πληγωθείς, αν παραμεληθείς ή αν σε
κακομεταχειρισθούν.
Συζητάμε μεταξύ μας γρήγορα και αποφασίζουμε ότι η κατάσταση είναι
πολύ επικίνδυνη για να παραμείνουμε στην πόλη.
ΑΡΘΡΟ 3
Όλοι οι ενήλικες πρέπει να κάνουν αυτό που είναι καλύτερο για σένα. Όταν οι μεγάλοι παίρνουν
αποφάσεις, πρέπει να σκέφτονται τι συνέπειες θα έχουν αυτές τους οι αποφάσεις για τα παιδιά.
ΑΡΘΡΟ 12
Έχεις το δικαίωμα να πεις τη γνώμη σου και οι μεγάλοι να την ακούν και να την παίρνουν σοβαρά.
-Έχουμε ελάχιστο χρόνο μέχρι τον επόμενο βομβαρδισμό, φωνάζει ο μπαμπάς, μέσα
σε 5 λεπτά πάρτε μαζί σας από το σπίτι ό,τι προλάβετε και να τραπούμε σε φυγή αναζητώντας ασφάλεια
σε άλλη περιοχή.
Η μαμά πήρε λεφτά και λίγα κοσμήματα, που είχε καλά φυλαγμένα, από τη γιαγιά. Ο μπαμπάς τα χαρτιά
από τον ληξίαρχο και άλλα έγγραφα που δεν ξέρω. Εγώ ήθελα μόνο το βιβλίο μου .Τίποτα άλλο. Η μικρή
πήρε την μπάλα της.
Έτσι γρήγορα χαιρετήσαμε τους φίλους μας, μιας και θα χωριζόμαστε, και
τραπήκαμε σε φυγή. Ο μπαμπάς κουβαλούσε τη μικρή στους ώμους του. Με μεγάλη δυσκολία φτάσαμε
στα σύνορα με μια γειτονική χώρα, όπου όμως ήρθαμε
αντιμέτωποι με μια ενέδρα ενόπλων. Συμμορίες ληστών, που εκμεταλλεύονται την ευάλωτη
κατάσταση του πληθυσμού που τρέπεται σε φυγή, απειλούν τις οικογένειες πριν προσπαθήσουν
να περάσουν τα σύνορα. Έπρεπε να εξαγοράσουμε τη διάβασή μας με κάποια από τα αντικείμενα
που πήραμε μαζί μας η κάθε οικογένεια. Αφού συζητήσαμε αποφασίσαμε
ποια αντικείμενά θα παραδώσουμε στους ληστές. Με κλάματα στα μάτια η μαμά αποχωρίστηκε τις
θύμησές της , τα κοσμήματα που καθένα ένα από αυτά τις ξυπνούσαν μνήμες από το παρελθόν της…
Πήραν βίαια και κοροϊδεύοντας μας ακόμη και την μπάλα της μικρής.
Στο τέλος συγκεντρωθήκαμε όλες οι οικογένειες σε κύκλο. Μας φώναζαν, μας απειλούσαν, σήκωναν τα
όπλα τους, χειρονομούσαν και κάποτε με τους αγκώνες τους χτυπούσαν στο πρόσωπο παιδιά. Ήταν
αδίστακτοι.
ΑΡΘΡΟ 37
Κανείς δεν επιτρέπεται να σε τιμωρήσει με σκληρό ή επιβλαβή τρόπο.
Πικραμένοι εγκαταλείψαμε κι αυτή τη χώρα και έτσι αναγκαστήκαμε να αφήσουμε πίσω και ό,τι μας είχε
απομείνει».
(Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες (UNHCR). (2014). Δραστηριότητες βιωματικής μάθησης
στα ανθρώπινα δικαιώματα και στα δικαιώματα των προσφύγων. Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος.)
Απέναντί μας η Ελλάδα. Έπρεπε να βρούμε έναν τρόπο να περάσουμε στην
άλλη μεριά. Γύρω μας ξένα πρόσωπα, ξένη γλώσσα και όλοι να μας κοιτάνε μ’
ένα βλέμμα λες και ήμασταν αδέσποτα σκυλιά. Αχ να έβλεπες τα μάτια τους..
Έβλεπες οίκτο και μίσος σαν να τους είχαμε κάνει κάτι! Δεν μπορούσα να
καταλάβω το γιατί και ούτε τώρα νομίζω ότι μπορώ να το καταλάβω.. Ο

46. μπαμπάς μου είχε κουραστεί κρατώντας στην πλάτη του την Ασαλί. Προσπαθούσε να μην το δείχνει όμως
εγώ τον καταλάβαινα. Σταματήσαμε σε μια γωνιά του δρόμου, με τους περαστικούς σχεδόν να μας
πατάνε, καθώς ο πατέρας μου έψαχνε να βρει τρόπο να περάσουμε απέναντι. Παρακολουθώντας από
μακριά την συζήτηση μ’ έναν ψαρά, ψαράς πρέπει να ήταν, καταλάβαινα ότι το κλίμα ήταν έντονο.
Φαντάσου να προσπαθείς να πείσεις έναν άνθρωπο σε άλλη γλώσσα να μεταφέρει εσένα και την
οικογένειά σου στην απέναντι χώρα! Μετά από λίγη ώρα τον βλέπω να κατευθύνεται προς το μέρος μας
και μουρμουρίζοντας κάτι ακαταλαβίστικα για εκείνη την χώρα μας λέει να βιαστούμε. Αφού φτάσαμε
κοντά στον ψαρά, ο μπαμπάς βγάζει όλα τα λεφτά που είχαμε και του τα δίνει.
ΑΡΘΡΟ 36
Έχεις δικαίωμα προστασίας από κάθε μορφή εκμετάλλευσης.
Πριν προλάβει η μητέρα μου να αντιδράσει μπαίνουμε μες τη βάρκα.
Μιας και δεν μας έφταναν όσα είχαμε περάσει, στη μέση περίπου της διαδρομής ο ήλιος κρύβεται πίσω
από τα γκρίζα σύννεφα που γέμιζαν σιγά σιγά τον ουρανό. Ξεκίνησε με μικρές ανεπαίσθητες ψιχάλες και
κατέληξε σε μία δυνατή βροχή. Όσες προσευχές και να έκανα, ήταν σαν να μην μπορούσε να με ακούσει
κανείς!
ΑΡΘΡΟ 14
Έχεις το δικαίωμα να επιλέξεις τη δική σου θρησκεία και τα πιστεύω. Οι γονείς σου θα πρέπει να σε
βοηθήσουν να αποφασίσεις τι είναι σωστό και τι λάθος και ποιό είναι το καλύτερο για σένα.
Δεν ξέρω αν έχεις νιώσει ποτέ ότι είναι η τελευταία φορά που βλέπεις το χρώμα του ουρανού.. Τι σου λέω
όμως κι εσένα.. Εγώ πάντως το έζησα! Και μέχρι να ηρεμήσει η θάλασσα πίστευα ότι ίσως θα ήταν
καλύτερα.. Μετά από αρκετές ώρες αντικρίζουμε στεριά. Ο ψαράς μας είπε ότι αυτό το νησί λέγεται
«Λέσβος». Θα μας άφηνε εκεί και ο καθένας θα έπαιρνε τον δρόμο του.
ΑΡΘΡΟ 6
Έχεις δικαίωμα στη ζωή.
Και να ‘μαστε. Πάλι ξένοι σε μια ξένη χώρα. Οι άνθρωποι εκεί φάνηκαν να είναι λίγο πιο φιλόξενοι και
συμπονετικοί. Από τις εκφράσεις τους καταλάβαινες ότι είχαν δει κι άλλους σαν κι εμάς στον τόπο τους.
«Σαν κι εμάς»… γιατί, τι είμαστε εμείς; Μας έχουν κάνει να νιώθουμε διαφορετικοί, λες και δεν είμαστε
άνθρωποι εμείς.
Αυτή τη φορά τα πράγματα ήταν πιο εύκολα. Ένας παππούλης με ζεστό βλέμμα και χαμόγελο, μας έδειξε
την βάρκα του και προσπαθούσε κάτι να μας πει. «Μα γιατί δεν μπορούμε να μείνουμε εδώ; Γιατί δεν μας
θέλουν; Γιατί μας διώχνουν πάλι;» αναρωτιόμουν. Η μητέρα μου μας είπε ότι υπάρχει ένα καλύτερο
μέρος για να μείνουμε. Ο παππούλης δεν δέχτηκε τα ελάχιστα χρήματα που του πρόσφερε ο πατέρας
μου. Μπήκαμε στην βάρκα και μου φάνηκε σαν να πέρασε ένας αιώνας μέχρι να φτάσουμε απέναντι!

47. Στο λιμάνι ήταν μαζεμένοι πολλοί άνθρωποι και μάλιστα κάποιοι φαίνονταν ταλαιπωρημένοι και φτωχοί
σαν κι εμάς. Δεν καταλαβαίναμε τι συμβαίνει. Μέσα στο συνωστισμό και τη φασαρία άκουσα μια
γνώριμη λέξη, μια γνώριμη γλώσσα. Γύρισα το κεφάλι μου και είδα μια οικογένεια να μιλάει τη γλώσσα
μας! Δεν μπορώ να σου περιγράψω τα συναισθήματά μου! Τους πλησιάσαμε και τους ρωτήσαμε αν
γνωρίζουν κάποιο τρόπο να φτάσουμε στο κέντρο της πόλης για να βρούμε ένα μέρος να μείνουμε.
Δείχνοντάς μας κάποια μεγάλα αυτοκίνητα μας εξήγησαν ότι με αυτά θα μας μεταφέρουν σε ένα
ασφαλές μέρος όπου θα μείνουμε όλοι μαζί, τουλάχιστον προσωρινά.
Μετά από αρκετή ώρα, εμείς και χιλιάδες άλλοι άνθρωποι εξορισμένοι από την πατρίδα τους,
αποβιβαστήκαμε στα «λεωφορεία» όπως τα έλεγαν και κατευθυνόμασταν προς ένα μέρος που το έλεγαν
«Ειδομένη». Ένιωθα σαν πρόβατο που το μαζεύει ο βοσκός για να το κλείσει στον μαντρί. Έκλεισα τα
μάτια μου προσπαθώντας να σκέφτομαι όμορφα πράγματα από την παλιά μου ζωή για να μην αφήσω να
κυλίσουν τα δάκρυα που βρίσκονταν στην άκρη των ματιών μου…
«Ξύπνα, ξύπνα Ναϊρί! Φτάσαμε!» ακούστηκε μέσα από τον όνειρο που έβλεπα η μικρή μου αδερφή.
Άνοιξα τα μάτια μου και κοίταξα από το παράθυρο. Αντίκρισα μια τεράστια χωμάτινη αλάνα, σκηνές η μία
πάνω στην άλλη, μωρά να κλαίνε, μανάδες να φωνάζουν και κόσμος να κινείτε σε έντονους ρυθμούς. Δεν
ήθελα να πιστέψω ότι εδώ ήταν ο τελικός μας προορισμός..
Οι πρώτες μέρες τις προσαρμογής ήταν δύσκολες. Ύστερα όμως από την ταλαιπωρία που περάσαμε στο
ταξίδι μας μέχρι εδώ νιώθαμε ευγνώμονες που είχαμε κάτι πάνω από το κεφάλι μας τη νύχτα. Έστω κι αν
αυτό ήταν το πλαστικό κάλυμμα της σκηνής. Υπήρχαν άνθρωποι που μας μαγείρευαν. Που μας έδιναν
ρούχα και παπούτσια. Είχαμε κουβέρτες να σκεπαστούμε τα βράδια που το κρύο τρυπούσε το κορμί μας.
Είχαμε κουβέρτες, μπορείς να το πιστέψεις;! Έτσι όποτε κατέφθανε ένα μεγάλο λεωφορείο ξέραμε ότι δεν
πρόκειται να μείνουμε χωρίς φαγητό και ζεστά ρούχα και ιατρική φροντίδα.
ΑΡΘΡΟ 24
Έχεις δικαίωμα στην καλύτερη δυνατή φροντίδα για την υγεία
σου, καθαρό νερό να πιείς, θρεπτικό φαγητό, ένα καθαρό και
ασφαλές περιβάλλον και τις πληροφορίες που θα σε
βοηθήσουν να μείνεις υγιής.
ΑΡΘΡΟ 25
Αν ζεις κάτω από τη φροντίδα άλλων ή σε άλλες καταστάσεις
μακριά από το σπίτι σου, έχεις δικαίωμα να εξετάζονται τακτικά οι συνθήκες κάτω από τις οποίες ζεις
για να φανερωθεί αν είναι οι πιο κατάλληλες.
Μάλιστα, μια μέρα ήρθαν πολλοί νέοι άνθρωποι και κάποιος μου είπε ότι ήρθαν όχι γιατί τους πλήρωσε
κάποιος, αλλά γιατί έτσι ήθελαν. Τελικά υπάρχει ακόμα ένα δείγμα καλοσύνης μέσα στους ανθρώπους..
Παρόλο που δεν γνώριζαν τη γλώσσα μας, ούτε εμείς τη δικιά τους, ήταν σαν να επικοινωνούσαμε
αλλιώς.. με μια δικιά μας γλώσσα!! Μας βάζανε μουσική, χορεύαμε, παίζαμε θέατρο, ζωγραφίζαμε…
ένιωσα ξανά τι σημαίνει χαρά! Δεν ξέρω πόσο καιρό είχα να γελάσω Λι.. όχι να χαμογελάσω, να ΓΕΛΑΣΩ!
Εγώ και όλα τα παιδιά του καταυλισμού περιμέναμε πώς και πώς να δούμε τα πρόσωπα αυτών των
ανθρώπων μόλις έφθανε κάποιο λεωφορείο.

48. ΑΡΘΡΟ 13
Έχεις το δικαίωμα να ανακαλύπτεις πράγματα και να μοιράζεσαι τις σκέψεις σου με άλλους, μιλώντας,
ζωγραφίζοντας, γράφοντας ή με οποιονδήποτε άλλο τρόπο εκτός και αν αυτός βλάπτει ή προσβάλλει
άλλους ανθρώπους.
Μας υποσχέθηκαν, μάλιστα, ότι σε λίγο καιρό θα έρθουν κάποια δάσκαλοι που θα μιλούν τη γλώσσα μας
και θα μας κάνουν μάθημα! Πρέπει όμως πρώτα να βρεθεί ο κατάλληλος χώρος καθώς και τετράδια και
μολύβια για να γράφουμε. Το περιμένω πώς και πώς!
ΑΡΘΡΟ 28
Έχεις δικαίωμα σε εκπαίδευση καλής ποιότητας. Πρέπει να
ενθαρρύνεσαι να πας στο σχολείο μέχρι την υψηλότερη τάξη που
μπορείς.
ΑΡΘΡΟ 29
Η εκπαίδευσή σου πρέπει να σε βοηθάει να χρησιμοποιείς και να
αναπτύξεις το ταλέντο και τις ικανότητές σου. Πρέπει επίσης να σε
βοηθάει να μάθεις να ζεις με ειρήνη, να προστατεύεις το
περιβάλλον και να σέβεσαι τους άλλους ανθρώπους.
Ήταν απίστευτος ο αριθμός των κουτιών που έφθαναν κάθε μέρα στον καταυλισμό. Τα περισσότερα
είχαν τρόφιμα και ρούχα, ενώ άλλα παιχνίδια, βιβλία και σ’ ένα απ΄ αυτά υπήρχε μια τηλεόραση! Την
τοποθέτησαν σ’ ένα μικρό δωμάτιο όπου μαζευόμαστε κάθε απόγευμα και βλέπουμε τι γίνεται στον
κόσμο. Κι αυτό το κάνουν στη δικιά μας γλώσσα! Το κάνουν μόνο για μας, για να μαθαίνουμε την
αλήθεια!
ΑΡΘΡΟ 17
Έχεις το δικαίωμα να λαμβάνεις πληροφορίες που είναι σημαντικές για την ευημερία σου, από το
ραδιόφωνο, τις εφημερίδες, βιβλία, ηλεκτρονικούς υπολογιστές και άλλες πηγές. Οι ενήλικες πρέπει να
βεβαιωθούν πως οι πληροφορίες που λαμβάνεις δεν είναι βλαβερές και να σε βοηθήσουν να βρεις και
να καταλάβεις τις πληροφορίες που χρειάζεσαι.
Και κάθε φορά που έβλεπα ένα «μαγικό» κουτί να ανοίγει, έρχονταν πάλι δάκρυα στα μάτια μου.. Αλλά
αυτή τη φορά ήταν δάκρυα συγκίνησης γιατί σκεφτόμουν ότι υπάρχουν άνθρωποι που μας βλέπουν σαν
ανθρώπους!
Εκεί που δεν κατάφερα να συγκρατήσω το κλάμα μου ήταν όταν μια μέρα άνοιξε το κάτω μέρος του
λεωφορείου και εμφανίστηκε ένα καροτσάκι. Όλοι ρωτούσαμε με περιέργεια σε τι θα μας χρησίμευε
μέχρι που κάποιος φώναξε το όνομα του μπαμπά μου. Το είχαν φέρει για την Ασαλί! Δεν μπορούσα να το
πιστέψω. Πόσο πιο εύκολη θα έκανε τη ζωή της! Δεν θα χρειαζόταν να την κουβαλάει πλέον ο πατέρας
μου στις πλάτες του! Η χαρά και η συγκίνησή μου ήταν απερίγραπτη…

49. ΑΡΘΡΟ 23
Έχεις δικαίωμα σε ειδική εκπαίδευση και φροντίδα αν έχεις κάποια
αναπηρία, καθώς και σε όλα τα άλλα δικαιώματα αυτής της Σύμβασης,
ώστε να μπορείς να ζήσεις μια ολοκληρωμένη ζωή.
Βέβαια μην φαντάζεσαι ότι δεν υπήρχαν δυσκολίες. Τα γκρίζα σύννεφα
είχα γίνει ο εχθρός μας. Η ιδέα και μόνο της βροχής μας τρόμαζε. Όποτε έβρεχε, το νερό πλημμύριζε τις
σκηνές μας, τα πράγματα και οι κουβέρτες μας γίνονταν μούσκεμα και η αλάνα μετατρέπονταν σε μια
απέραντη λίμνη. Χρειαζόμασταν τουλάχιστον τρεις μέρες για να επανέλθουμε στις κανονικές συνθήκες
ζωής..
Αλλά ας μην είμαι αχάριστη. Έχω εσένα, την αδερφή μου και τους γονείς μου.
ΑΡΘΡΟ 18
Έχεις το δικαίωμα να μεγαλώσεις με τους γονείς (ή γονέα) σου αν αυτό είναι
δυνατό.
Έχω κάνει καινούριους φίλους.
ΑΡΘΡΟ 15
Έχεις το δικαίωμα να διαλέξεις τους φίλους σου και να συμμετέχεις ή να φτιάξεις ομάδες, φτάνει αυτό να
μην βλάπτει άλλους.
Ενώ πολλά παιδιά έχουν μείνει ορφανά και αναγκάζονται να υπομείνουν τις δυσκολίες αυτές χωρίς
στήριξη, χωρίς αγάπη. Άκουσα όμως ότι υπάρχουν οικογένειες που θέλουν να φιλοξενήσουν τέτοια
παιδιά στο σπίτι τους! Περισσότερη ανάγκη όμως φαίνονται να έχουν τα νεογέννητα, καθώς υπάρχει
μεγάλος κίνδυνος για αρρώστιες. Μακάρι να βρουν κι αυτά μια τέτοια οικογένεια να τα φροντίσει!
ΑΡΘΡΟ 21
Έχεις δικαίωμα σε φροντίδα και προστασία αν σε υιοθετήσουν ή σε αναλάβει ανάδοχη οικογένεια.
Να σου πω όμως κάτι Λι; Εγώ πιστεύω ότι όλα θα πάνε καλά στο τέλος. Όλοι αυτοί οι άνθρωποι που μας
βοηθάνε θα βρουν τρόπο να γυρίσουμε πίσω στην πατρίδα μας! Ή έστω να μπορέσουμε να μείνουμε εδώ
χωρίς όμως να νιώθουμε ξένοι.
ΑΡΘΡΟ 4
Το κράτος έχει ευθύνη να εξασφαλίσει πως τα δικαιώματά σου προστατεύονται. Πρέπει να βοηθήσει την
οικογένειά σου να προστατεύει τα δικαιώματά σου και να δημιουργήσει ένα περιβάλλον όπου θα
μπορείς να μεγαλώσεις και να αναπτυχθείς πλήρως.
Γιατί όλοι είμαστε άνθρωποι Λι, έχουμε συναισθήματα και δεν θέλουμε να κάνουμε κακό σε κανέναν.
Όλα θα πάνε καλά Λι, θα το δεις..!

50. ΑΡΘΡΟ 5
Η οικογένειά σου έχει την ευθύνη να σε βοηθήσει να μάθεις να ασκείς τα δικαιώματά σου και να
εξασφαλίσει πως τα δικαιώματά σου προστατεύονται.
9. Μετά την ανάγνωση του παραμυθιού «Ναϊρί» οι μαθητές και οι
μαθήτριες ζωγράφισαν , εμπνεύστηκαν ποιήματα, έγραψαν τις σκέψεις
τους.