Συνοπτική ιστορία της Θεσσαλονίκης.

1. ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ

2. Η ίδρυση της πόλης
 Η Θεσσαλονίκη εικάζεται πως ιδρύθηκε στη θέση της αρχαίας Θέρμης, η
οποία αποτελούσε τον σημαντικότερο οικισμό της περιοχής. Από τη Θέρμη,
πήρε το όνομα του ο Θερμαϊκός Κόλπος. Η ακριβής θέση του οικισμού δεν
είναι γνωστή και δεν πρέπει να γίνεται σύνδεση με την περιοχή που σήμερα
έχει την ίδια ονομασία. Η αρχαία Θέρμη βρισκόταν κοντά στη θάλασσα μιας
και αποτελούσε σημαντικό λιμάνι εκείνης της εποχής και το πιθανότερο είναι
να βρισκόταν στη θέση που βρίσκεται το σημερινό Καραμπουρνάκι.
 Θεωρείτο το σημαντικότερο λιμάνι της ευρύτερης περιοχής για πολλούς
αιώνες, αφού διατηρούσε εμπορικές σχέσεις με όλες τις πόλεις του τότε
ελληνικού κόσμου. Όπως αναφέρει ο Ηρόδοτος, ο στρατός αλλά και το
ναυτικό του Ξέρξη, στρατοπέδευσαν στη Θέρμη κατά τη διάρκεια της
εκστρατείας τους στην Ελλάδα.

3.  Η περίοδος μετά το θάνατο του Μεγάλου
Αλέξανδρου (323 π.Χ) χαρακτηρίζεται από
μεγάλες ανακατατάξεις . Η αυτοκρατορία που είχε
δημιουργήσει ο μεγάλος στρατηλάτης εκτεινόταν
από τη Μακεδονία μέχρι τη Βακτριανή, την Ινδία
και την Αίγυπτο. Τον θάνατο του ακολούθησε η
διάσπαση της αυτοκρατορίας ανάμεσα στους
διαδόχους.
 Η Θεσσαλονίκη, ιδρύεται το 316/315 π.Χ. από
τον τότε βασιλιά της Μακεδονίας Κάσσανδρο, με
την συγχώνευση των οικισμών που υπήρχαν στην
γύρω περιοχή.
 Ο Κάσσανδρος αναγνωρίζοντας τη στρατηγική
σημασία της περιοχής γύρω από τον Θερμαΐκό
κόλπο, θέλησε να δημιουργήσει ένα οικονομικό
και εμπορικό κέντρο για τη Μακεδονία, το όποιο
θα τη συνέδεε με τις υπόλοιπες ελληνικές πόλεις.
Θέλοντας να αναδείξει τη μεγάλη σημασία που
είχε για αυτόν η νέα πόλη, της έδωσε το όνομα
της γυναίκας του, Θεσσαλονίκης, κόρη του
Φιλίππου Β’.

4. Η θέση της
 Η θέση της νέας πόλης ήταν ιδανική από κάθε άποψη. Βορειοδυτικά
συνδεόταν με την Πέλλα την πρωτεύουσα της Μακεδονίας. Ανατολικά με
τις απαραίτητες για την γεωργία και την κτηνοτροφία εύφορες εκτάσεις
της Καλαμαριάς, με την Αμφίπολη και τη Θράκη. Και νότια η έξοδος προς
τον Θερμαΐκό κόλπο.
 Αποτέλεσμα της γεωγραφικής θέσης της, ήταν η Θεσσαλονίκη να παίξει
πρωταγωνιστικό ρόλο στο εμπόριο της ευρύτερης περιοχής. Η ανάπτυξη
της Θεσσαλονίκης προσέλκυσε κάτοικους των γύρω περιοχών από το
Βορρά και από τις υπόλοιπες ελληνικές πόλεις, με αποτέλεσμα τη
γρήγορη αύξηση του πληθυσμού της.

5. Ρωμαϊκή εποχή
 Η Μακεδονία και μαζί η Θεσσαλονίκη
υποτάσσεται στους Ρωμαίους το 168
π.Χ. μετά την μεγάλη νίκη του ύπατου
Λεύκιου Αιμίλιου Παύλου έναντι του
Περσέα τελευταίου βασιλιά της
Μακεδονίας.
 Η Θεσσαλονίκη βρέθηκε υπό τον έλεγχο
του Αιμίλιου Παύλου. Η Μακεδονία
χωρίστηκε σε τέσσερις διοικητικές
περιφέρειες (“μερίδες”) με στόχο να
αποφευχθεί μελλοντική συμμαχία
ενάντια στη Ρώμη. Η Θεσσαλονίκη έγινε
η πρωτεύουσα της δεύτερης
περιφέρειας που εκτεινόταν από τον
Στρυμόνα μέχρι τον Αξιό. Οι υπόλοιπες
περιφέρειες είχαν ως κέντρα την
Αμφίπολη, την Πέλλα, και την Ηράκλεια
της Πελαγονίας.

6.  Κατά τη διάρκεια του εμφυλίου πολέμου της Ρώμης μεταξύ των
δημοκρατικών και των αυτοκρατορικών, η Θεσσαλονίκη αποτέλεσε
σημαντικό κέντρο εξελίξεων. Ο Πομπήιος μαζί με πιστούς σε αυτόν
ύπατους και συγκλητικούς, εγκαθίσταται για λίγο στη Θεσσαλονίκη.
Μετά τον θάνατο του Ιουλίου Καίσαρα ( 42 π.Χ), οι δολοφόνοι του,
Βρούτος και Κάσσιος καταφεύγουν στη Μακεδονία. Η Θεσσαλονίκη
υποστηρίζοντας τους αυτοκρατορικούς, Αντώνιο και Οκταβιανό,
αρνήθηκε να δεχτεί τους Βρούτο και Κάσσιο. Χαρακτηριστική είναι και η
αντίδραση του Βρούτου, πριν τη μάχη των Φιλίππων, που υποσχέθηκε
ότι θα επιτρέψει στους στρατιώτες του να λεηλατήσουν τη Θεσσαλονίκη
εάν νικούσαν.
 Μέτα τη μάχη των Φιλίππων, οι Θεσσαλονικείς υποδέχονται τους
νικητές Αντώνιο και Οκταβιανό με ιδιαίτερες τιμές, και στήνεται τιμητική
αψίδα προς τιμήν τους.
 Οι νικητές ανταμείβουν τους κατοίκους της Θεσσαλονίκης για τη στάση
τους, ανακηρύσσοντάς την “ελεύθερη πόλη”. Η Θεσσαλονίκη αποκτά
αρκετά προνόμια και οι κάτοικοι απαλλάσσονται από τη φορολογία.

7.  Στα χρόνια που ακολουθούν η πόλη απολαμβάνει την ειρήνη και η επέκταση
της Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας προς την ανατολή και τον βορά
απομακρύνουν τον κίνδυνο επιθέσεων από τα βαρβαρικά φύλα. Η
Θεσσαλονίκη ως “ελεύθερη πόλη” εξελίσσεται ως κέντρο πολιτισμού στα
Βαλκάνια. Διοργανώνονται μεγάλες γιορτές τα Ολύμπια και τα Πύθια,
μουσική και γυμναστικοί αγώνες, αντίστοιχοι αυτών της Ολυμπίας
Η ρωμαϊκή αυτοκρατορία πλέον αποτελείται από δυο τμήματα, το
ανατολικό και το δυτικό. Ο Διοκλητιανός και ο Γαλέριος διοικούν το
ανατολικό τμήμα και ο Μαξιμιανός με τον Κωνσταντίνο τον Χλωρό το
δυτικό τμήμα.Έδρα του Γαλερίου μετά το Σίρμιο έγινε η Θεσσαλονίκη
στην οποία έχτισε σημαντικά ρωμαϊκά δημόσια κτήρια. Το Γαλεριανό
Ανάκτορό, τη Rotonda, την Αψίδα του Γαλέριου (Καμάρα), τον
ιππόδρομο, και την Ρωμαϊκή Αγορά.

8. Γαλεριανό Ανάκτορό στην
Πλατεία Ναυαρίνου

9. Ροτόντα

10. Βυζαντινή εποχή
 Ο 4oς αιώνας φέρνει μεγάλες αλλαγές στη Ρωμαϊκή αυτοκρατορία και κατ’
επέκταση στη Θεσσαλονίκη. Σταματούν οι διωγμοί των χριστιανών και ο
χριστιανισμός επικρατεί οριστικά ως η κύρια θρησκεία. Η πρωτεύουσα της
Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας μεταφέρεται στην Κωνσταντινούπολη (330) και η
Θεσσαλονίκη μπαίνει σε μια νέα πορεία συμβασιλεύουσας . Η Βυζαντινή
Θεσσαλονίκη εξελίσσεται σε σημαντικό κέντρο χριστιανισμού και συχνά
αποτελεί σημείο αναφοράς στις πολιτικές εξελίξεις της αυτοκρατορίας.
Το 379 ο Μέγας Θεοδόσιος κάνει τη Θεσσαλονίκη έδρα του για να
αντιμετωπίσει τους Γότθους οι οποίοι κατά ομάδες λεηλατούσαν την
Μακεδονία, τη Θράκη και την Θεσσαλία. Αφού νίκησε τους Γότθους
(378) προχώρησε σε ανοικοδόμηση των τειχών και ενίσχυσε την
οχύρωση της πόλης. Ο Θεοδόσιος βαπτίζεται χριστιανός από τον
αρχιεπίσκοπο Θεσσαλονίκης και εκδίδει διάταγμα με το οποίο ο
χριστιανισμός γίνεται η επίσημη θρησκεία του κράτoυς .

11. Μέγας Θεοδόσιος
 Ο Θεοδόσιος Α΄ (Flavius Theodosius
Augustus[1], 11 Ιανουαρίου 347 – 17
Ιανουαρίου 395), γνωστός και
ως Μέγας Θεοδόσιος, ήταν Ρωμαίος
αυτοκράτορας από το 379 έως το 395,
ως ο τελευταίος αυτοκράτορας τόσο
στο ανατολικό όσο και
στο δυτικό ήμισυ της Ρωμαϊκής
Αυτοκρατορίας, πριν χωριστούν τα
δύο αυτά ημίσεα. Αφού αποδέχθηκε το
θρόνο, αγωνίστηκε εναντίον
των Γότθων και άλλων βαρβάρων που
εισέβαλαν στην αυτοκρατορία.
 Βασίλευσε ως συναυτοκράτορας
αρχικά με το Γρατιανό
και Ουαλεντινιανό Β΄ μέχρι το 383, στη
συνέχεια μόνο με τον Ουαλεντινιανό
Β΄ και από το 392 και μετά με
συναυτοκράτορα τον γιο του Αρκάδιο.
Υπήρξε ικανότατος στρατιωτικός αλλά
ουσιαστικά άσκησε τη διοίκηση της
αυτοκρατορίας όσο ο Ουαλεντινιανός
Β' ήταν ανήλικος. Παντρεύτηκε αρχικά
τη Φλασίλλα με την οποία απέκτησε 5
παιδια

12. Σφαγή στον Ιππόδρομο
 Ο Θεοδόσιος μόλις πληροφορήθηκε τα γεγονότα που
εκτυλίχθηκαν στην Θεσσαλονίκη κατά την απουσία του, στέλνει
μυστική διαταγή με την οποία θα εκδικηθεί με τον χειρότερο
τρόπο τους εξεγερμένους.
 Έτσι ανακοινώνεται διεξαγωγή αγώνων στον ιππόδρομο προς
τιμήν του αυτοκράτορα και οι Θεσσαλονικείς σπεύδουν κατά
χιλιάδες να τους παρακολουθήσουν. Όταν ο Ιππόδρομος
γέμισε,δίνεται εντολή από τον Θεοδόσιο και Γότθοι στρατιώτες
που βρίσκονταν γύρω από αυτόν, όρμησαν και κατέσφαξαν
αδιακρίτως 7000 άνδρες, γυναίκες και παιδιά.

13.  Πέντε χρόνια μετά από τη σφαγή στον Ιππόδρομο ο Θεοδόσιος
πεθαίνει (395) και μοιράζει το ρωμαϊκό κράτος στους δυο γιους του, τον
Ονόρειο στον οποίο παραχωρεί το δυτικό τμήμα με έδρα τη Ρώμη και
τον Αρκάδιο το ανατολικό με έδρα την Κωνσταντινούπολη.
 Είναι η αρχή της Βυζαντινής αυτοκρατορίας και η Θεσσαλονίκη τους
επόμενους αιώνες εξελίσσεται στο πλαίσιο της νέας αυτής
αυτοκρατορίας.

14. Άβαροσλαβικες επιδρομές
 Από τα μέσα του 6ου αιώνα η Θεσσαλονίκη και οι κάτοικοι της δοκιμάζονται
συχνά από επιδρομές βαρβαρικών φύλων που λεηλατούν την ύπαιθρο και
απειλούν μεγάλες πόλεις,
όμως δεν καταφέρνουν να κάμψουν την αντίσταση των Θεσσαλονικέων
χάρη στη γενναιότητα τους, τα ισχυρή τείχη και την “συνδρομή” του Αγίου
Δημήτριου.
 Το 597 (ή το 586) στην πρώτη πολιορκία των Αβαροσλάβων, με δεκάδες
χιλιάδες άνδρες (η πηγή αναφέρει τον υπερβολικό αριθμό των 100.000) η
Θεσσαλονίκη αμύνθηκε επιτυχώς.
 Μερικά χρόνια αργότερα 5000 Σλάβοι, προσπαθούν να αιφνιδιάσουν και να
εισβάλουν στην πόλη την παραμονή της εορτής του Αγίου Δημήτριου. Κατά
τη διάρκεια της επίθεσης οι κάτοικοι τη πόλης παρακολουθούσαν την
αγρυπνία στο ναό του πολιούχου και αμέσως ξεσηκώνονται για να
αποκρούσουν τους εισβολείς, οι οποίοι υποχωρούν άτακτα.

15.  Ύστερα από την αποδυνάμωση των σλαβικών φυλών, η περιοχή γνωρίζει
ειρήνη και οι σχέσεις των Σλάβων, που είχαν παραμείνει και των Ελλήνων,
περνούν σε νέα διάσταση αναπτύσσοντας εμπορικές και πολιτισμικές
σχέσεις.
 Η Θεσσαλονίκη γνωρίζει οικονομική και πνευματική άνθηση, η εύφορη
ύπαιθρος καλλιεργείται εντατικά, η βιοτεχνία αναπτύσσεται, το εμπόριο
ακμάζει με εμπορεύματα και προϊόντα που ταξιδεύουν από θάλασσα και από
στεριά. Άλλωστε εδώ και αιώνες το λιμάνι της Θεσσαλονίκης και η Εγνατία
οδός, παίζουν σημαντικό ρόλο όχι μόνο στο εμπόριο αλλά και στη μετάδοση
γνώσης και πολιτισμού.

16. Κύριλλος και Μεθόδιος
 Στις αρχές του 9ου αιώνα γεννιούνται στη
Θεσσαλονίκη δυο αδέρφια που έμελλε να
αναλάβουν το δύσκολο έργο της μετάδοσης του
χριστιανισμού και του βυζαντινού πολιτισμού
στους Σλάβους της Βαλκανικής. Οι Κύριλλος και
Μεθόδιος, γιοι στρατιωτικού αξιωματούχου της
Θεσσαλονίκης, εντάχθηκαν στο σχέδιο του
Βυζαντίου για τον εκχριστιανισμό των σλαβικών
λαών. Τα δυο αδέρφια δημιουργούν την
αλφάβητο των Σλάβων, μεταφράζουν κείμενα
στην παλαιοσλαβική και δημιουργούν τα πρώτα
έργα της σλαβικής φιλολογίας.

17. Άλωση της Θεσσαλονίκης
από τους Σαρακηνούς
 Η ευημερία και η πρόοδος της πόλης διακόπτεται βίαια στις αρχές του 10ου
αιώνα με την εμφάνιση των Σαρακηνών πειρατών στον κόλπο του
Θερμαΐκού.
 Από το 824 Σαρακηνοί έχουν καταλάβει την Κρήτη και με ορμητήριο τα
λιμάνια της λεηλατούν τα νησιά και τις πόλεις του Αιγαίου. Ο Βυζαντινός
στόλος δεν καταφέρνει να τους αναχαιτίσει και εκείνοι βρίσκουν την ευκαιρία
να κινηθούν προς τη Θεσσαλονίκη με αρχηγό τους τον εξωμότη Λέοντα
Τριπολίτη.
 Στην παρούσα φάση η Θεσσαλονίκη είναι μάλλον απροετοίμαστη για ένα
τέτοιο κίνδυνο
με ελλειπή οχυρωματικά τείχη και αλλαγές στη διοίκηση που καθυστερούν
ακόμη περισσότερο την προετοιμασία της πόλης.

18.  Οι Σαρακηνοί εμφανίζονται στο Θερμαϊκό κόλπο μπροστά στο λιμάνι της
Θεσσαλονίκης το πρωί της 29ης Ιουνίου του 904. Την τρίτη ημέρα της
πολιορκίας οι Σαρακηνοί πειρατές πραγματοποιούν έφοδο δια θαλάσσης
έχοντας κατασκευάσει ξύλινους πύργους πάνω στα καράβια τους, που
ξεπερνούν σε ύψος το θαλάσσιο τείχος. Με αυτόν τον τρόπο κατορθώνουν
να εισβάλλουν στην πόλη προκαλώντας χάος και πανικό στους κατοίκους
της.
 Σφαγές και λεηλασίες ακολούθησαν την εισβολή και διήρκεσαν δέκα ημέρες.
Χιλιάδες αιχμάλωτοι και λάφυρα φορτώθηκαν στα πλοία με προορισμό την
Κρήτη και τα σκλαβοπάζαρα της Ανατολής.
 Παρά τη μεγάλη καταστροφή, η πόλη ξαναγεννιέται μέσα από τις στάχτες
της. Τα θαλάσσια τείχη επισκευάζονται και η πόλη συνεχίζει να ακμάζει.

19. Επιδρομές των Βουλγάρων
 Κατά την περίοδο της Μακεδονικής Δυναστείας (867-1059) οι Βούλγαροι
ηγεμόνες Συμεών(893-927) και Σαμουήλ(976-1014) προχωρούν σε
αλλεπάλληλες επιδρομές στις περιοχές της Βαλκανικής και απειλούν τη
Θεσσαλονίκη που χρησιμοποιείται ως κέντρο των πολεμικών επιχειρήσεων
έναντι των Βουλγάρων.
 Το 1014 μετά το θάνατο του Σαμουήλ, η Βουλγαρία γίνεται βυζαντινή
επαρχία .Η αυτοκρατορία του Βυζαντίου φτάνει τότε στη μεγαλύτερή της
έκταση έχοντας σαν βόρειο σύνορα τον Δούναβη.
 Το 1040 οι Βούλγαροι επαναστατούν με αρχηγό τον Πέτρο Δελεάνου ο
οποίος ανακηρύσσεται τσάρος. Ο στρατός του κατευθύνεται προς το νότο
καταλαμβάνοντας περιοχές και πολιορκεί τη Θεσσαλονίκη με 40.0000
άντρες. Με μια ηρωική έξοδο των κατοίκων, στο πλευρό των οποίων
βρίσκεται για άλλη μια φορά ο Άγιος Δημήτριος, απωθούν τους εχθρούς και
λύεται η πολιορκία.

21. Νορμανδική Κατάκτηση
 Οι Νορμανδοί μετά την κατάληψη βυζαντινών επαρχιών στη Νότια Ιταλία
επιχειρούν εκστρατείες έναντι των ανατολικών επαρχιών της Βυζαντινής
Αυτοκρατορίας. Το 1185 καταλαμβάνουν το Δυρράχιο το όποιο αποτελούσε
την αρχή της Εγνατίας οδού και πολιορκούν τη Θεσσαλονίκη από στεριά και
θάλασσα με 80.000 στρατιώτες και 200 καράβια.
 Παρά τη γενναία αντίσταση των κατοίκων και τα ισχυρά τείχη, η ανικανότητα
της διοίκησης και η ελλιπής οργάνωση της άμυνας, οδήγησαν στην
κατάληψη της πόλης από τους Νορμανδούς στις 24 Αυγούστου του 1185.
 Η Θεσσαλονίκη ακόμη μια φορά μετά την επέλαση των Νορμανδών έζησε
σφαγές βιασμούς και λεηλασίες, ανάλογης σκληρότητας με αυτές των
Σαρακηνών πειρατών.
 Η Νορμανδική καταπίεση διήρκεσε έναν χρόνο. Μέτα την ήττα του
νορμανδικού στρατού κοντά στην Αμφίπολη αποχωρούν από τη Μακεδονία
και τη Θεσσαλονίκη.

22. Πρωτεύουσα Ελλήνων
Ηγεμόνων (1224-1246)
 Το 1224 μπαίνει νικητής στη Θεσσαλονίκη ο ηγεμόνας της Ηπείρου,
Θεόδωρος Κομνηνός Δούκας και στέφεται βασιλιάς την άνοιξη του ίδιου
έτους. Ως βασιλιάς της Μακεδονίας καταλαμβάνει πολλές περιοχές και
επεκτείνει το βασίλειό του από την Αδριατική και το Ιόνιο έως τον Έβρο
με απώτερο στόχο την κατάκτηση της Κωνσταντινούπολης και την
ανασύσταση της Βυζαντινής αυτοκρατορίας .
 Όμως το 1230 ο Θεόδωρος Δούκας χάνει τη μάχη της Κλοκονίτσας
κοντά στον Έβρο από τον τσάρο των Βουλγάρων Ιωάννη Ασάν Β’ ο
οποίος τον αιχμαλωτίζει .Σύντομα πολλές περιοχές της Μακεδονίας και
της Θράκης περνούν στα χέρια του Ασάν.
 Το βασίλειο της Θεσσαλονίκης συρρικνώθηκε και τη διοίκηση
αναλαμβάνουν συγγενείς του Θεοδώρου έως το 1246.
 Το 1246 η Θεσσαλονίκη περνάει στα χέρια του αυτοκράτορα της Νίκαιας
Ιωάννη Δούκα Βατάτζη. Τη διοίκηση της αναλαμβάνει ο Ανδρόνικος
Παλαιολόγος, πατέρας του μετέπειτα αυτοκράτορα Μιχαήλ Η’.

23. Η Θεσσαλονίκη ξανά
Συμβασιλεύουσα
 Ο Μιχαήλ Η’ ανακτά την Κωνσταντινούπολη το 1261, και τερματίζει τη
Λατινοκρατία. Προχωρά στην ανασυγκρότηση του βυζαντινού κράτους
που όμως είναι περιορισμένη, γεωγραφικά και οικονομικά
αντιμετωπίζοντας σοβαρά προβλήματα.
 Η απώλεια πλούσιων εδαφών και τα εμπορικά προνόμια που έχουν
παραχωρηθεί σε σημαντικές εμπορικές πόλεις της Ιταλίας, κυρίως της
Γένουας και της Βενετίας αποδυναμώνουν περισσότερο την αυτοκρατορία.
 Στις αρχές του 14ου αιώνα η Θεσσαλονίκη αντιμετωπίζει έναν νέο εχθρό.
Καταλανοί μισθοφόροι που πολιορκούν την πόλη. Οι Καταλανοί είχαν
προσληφθεί από τον αυτοκράτορα Ανδρόνικο Β’ για να αναχαιτίσει τις
επιθέσεις των Τούρκων στη Μικρά Ασία. Όμως με αφορμή την αδυναμία
πληρωμής από τον Ανδρόνικο προχώρησαν σε λεηλασίες στη Μακεδονία
και τη Θράκη. Μετατρέπουν τη χερσόνησο της Κασσάνδρας σε ορμητήριο
για τις επιδρομές τους στο Άγιο Όρος και τη Χαλκιδική.

24.  τον θάνατο του Ανδρόνικου Β’(1341) ακολουθεί μακροχρόνια
εμφύλια διαμάχη για τη διαδοχή ανάμεσα στον νόμιμο αυτοκράτορα
Ιωάννη Ε’ και τον Ιωάννη Καντακουζηνό στην διάρκεια της οποίας η
Θεσσαλονίκη αποτελεί κέντρο πολιτικών και κοινωνικών εξελίξεων,
με αποκορύφωμα το κίνημα των Ζηλωτών.

25. Ζηλωτές
 Θρησκευτικές συγκρούσεις πραγματοποιήθηκαν από το 1339 έως
το τέλος σχεδόν του 14 ου αιώνα.
 Ο 14ος αιώνας είναι ο χρυσός αιώνας για το Βυζάντιο και τη
Θεσσαλονίκη αφού αναπτύχθηκαν η παιδεία, η ζωγραφική και
ανεγέρθηκαν τα περισσότερα βυζαντινά μνημεία .Χαρακτηρίζεται
όμως και ως αιώνας συγκρούσεων και κοινωνικών αναταραχών.
 Την περίοδο αυτή στο θρόνο της Βυζαντινής αυτοκρατορίας
βρίσκεται ο διάδοχος Ιωάννης Ε΄ Παλαιολόγος.

26.  Αρχικά εκδηλώνεται το κίνημα των Ησυχαστών, οι οποίοι πρέσβευαν ότι η
επαφή με το Θεό γίνεται με νοερή προσευχή σκύβοντας το κεφάλι στο
στήθος. Ηγέτης των Ησυχαστών ήταν ο Γρηγόριος Παλαμάς.
 Το αντίπαλο δέος με ηγέτη το μοναχό Βαρλαάμ τους κατηγόρησε ως
ειδωλολάτρες και μυστικιστές. Τελικά η αναγνώριση από το πατριαρχείο των
Ησυχαστών έδωσε τέλος στη διαμάχη. Αξίζει να σημειωθεί πως με την
επικράτηση των Ησυχαστών η παιδεία και η φιλοσοφία καθυστέρησαν για
την Θεσσαλονίκη αλλά ανέδειξαν την εκκλησιαστική τέχνη.
Το κίνημα των Ζηλωτών, η πρώτη “Λαϊκή δημοκρατία” επικράτησε στη
Θεσσαλονίκη κατά τον εμφύλιο των διεκδικητών του θρόνου. Μετά τη νίκη
τους κατέλαβαν όλα τα δημόσια αξιώματα, εγκαθίδρυσαν λαϊκή
αυτοδιοίκηση, κατάργησαν προνόμια της αριστοκρατίας και δήμευσαν
περιουσίες πλουσίων.

27.  Τα αντίποινα δεν άργησαν και οργανώθηκαν από την αυτοκρατορική
κυβέρνηση. Οι Ζηλωτές ανατράπηκαν το 1349 και τη Θεσσαλονίκη
κατέλαβε ο Ιωάννης Καντακουζηνός.
 Το κίνημα των Ζηλωτών προπαντός ήταν ένα κίνημα κοινωνικοπολιτικό
έχοντας όμως- όπως πρόσταζε η εποχή – και θρησκευτικές αναφορές
 Χαρακτηρίζεται από ιδέες προοδευτικές για την εποχή και εναντιώνονται
στους ευγενείς, στους πλούσιους και γενικά εναντίον των προνομιούχων,
που είχαν συγκεντρώσει στα χέρια τους τον πλούτο και την εξουσία,
καταδυναστεύοντας τον λαό.

28. Τουρκοκρατία
 Κατά την τελευταία πενηντακονταετία της η Βυζαντινή αυτοκρατορία
παρήκμασε και αυτό εκμεταλλεύτηκαν οι Οθωμανοί, οι οποίοι άρχισαν να
κατακτούν σταδιακά τις επαρχιακές πόλεις γύρω από τη Θεσσαλονίκη.
 Το 1430 δεν ήταν η πρώτη φορά που οι Τούρκοι κατέκτησαν τη
Θεσσαλονίκη αφού το 1337 μετά από 4ετή πολιορκία, ο Βαγιαζίτ Α΄ έθεσε
την πόλη σε φόρο υποτέλειας χωρίς ωστόσο να την συμπεριλάβει σε
Οθωμανική Διοίκηση.
 Στα επόμενα χρόνια αλλεπάλληλες επιθέσεις και πολιορκίες εξασθένησαν
την πόλη και τους κατοίκους. Ο κυβερνήτης Ανδρόνικος τότε αποφασίζει να
παραδώσει την Θεσσαλονίκη στους Βενετούς με τον όρο να σωθεί η πόλη.

29.  Στις 29 Μαρτίου 1430 ο σουλτάνος Μουράτ Β΄καταλαμβάνει την πόλη και για
δύο μερόνυχτα ο τούρκικος στρατός λεηλατεί, σκοτώνει και σκλαβώνει τους
κατοίκους.
 Ο σουλτάνος θα προσευχηθεί για πρώτη φορά στην εκκλησία της
Αχειροποιήτου η οποία ήταν η πρώτη εκκλησία που μετατράπηκε σε τζαμί.
 Τα πρώτα χρόνια της Οθωμανικής κυριαρχίας ο πληθυσμός της
Θεσσαλονίκης δεν ξεπερνά τις 7000 ψυχές. Ο σουλτάνος αντιλήφθηκε
σύντομα πως η πόλη πρέπει να αναγεννηθεί. Διατάζει τότε να
εγκατασταθούν στην πόλη Μουσουλμάνοι από την περιοχή των Γιαννιτσών.

30. Η κατάταξη της πόλης
 Τα πρώτα χρόνια Τούρκοι και Έλληνες ζούσαν σε γειτονικές συνοικίες.
Σταδιακά οι τρεις μεγάλες κοινότητες Μουσουλμάνοι, Εβραίοι και
Χριστιανοί αρχίζουν να οριοθετούν άτυπα σύνορα και μετακινούνται σε
διαφορετικούς οικισμούς.
 Οι Μουσουλμάνοι θα εγκατασταθούν στην Άνω πόλη και την Ακρόπολη
για να αποφύγουν τις ανθυγιεινές ξυλοσκέπαστες γειτονιές και να
διατηρούν την πλήρη θέα και τον έλεγχο του υπόλοιπου πληθυσμού .Τα
σπίτια τους χτίστηκαν με θέα τον Θερμαΐκό χωρίς ρυμοτομία, κάτι που
ακόμη χαρακτηρίζει την περιοχή αυτή της Θεσσαλονίκης.
 Οι Χριστιανοί ζούσαν κυρίως στο Ανατολικό τμήμα του κέντρου κατά
μήκος της σημερινής Εγνατίας και γύρω από εκκλησίες που παρέμειναν
χριστιανικές .
Οι Εβραίοι εγκαταστάθηκαν στην περιοχή της αγοράς από την παραλία
ως το ύψος της Εγνατίας στο νοτιοδυτικό τμήμα της πόλης. Η περιοχή
ήταν η πιο ανθυγιεινή χωρίς νερό και χωρίς καθαριότητα. Πυρκαγιές
εκδηλωνόταν συχνά και κατάκαιγαν τα ξύλινα σπίτια σε όλο το
κέντρο.Ενώ επιδημίες, ιδιαίτερα τους καλοκαιρινούς μήνες,
προκαλούσαν το θάνατο χιλιάδων ανθρώπων.

31. Μνημεία
 Πολύ σημαντικά και απαραίτητα για την κάθαρση των πιστών ήταν τα Λουτρά. Στη
Θεσσαλονίκη το πρώτο λουτρό χτίστηκε από τον Μουράτ, τα γνωστά λουτρά
Παράδεισος. Είναι διπλό λουτρό με ξεχωριστή είσοδο για άντρες και για γυναίκες και
λειτουργούσε χωρίς διακοπή ως το 1968.
 Άλλα τουρκικά μνημεία στη Θεσσαλονίκη είναι το Μπεζεστένι, σκεπαστή κλειστή αγορά
επί της οδού Βενιζέλου κοντά στην Εγνατία. Εκεί εμπορευόταν χρυσάφι, μεταξωτά και
πολυτελή υφάσματα. Χτίστηκε στα τέλη του 15ου αι από τον Βαγιαζίτ Β΄.
 Το Αλατζά Ιμαρέτ λειτουργούσε και ως πτωχοκομείο. Πήρε το όνομά του ¨Αλατζά¨ από
τις πολύχρωμες διακοσμήσεις του.
 Τέλος ο Πύργος του Αίματος, η διαβόητη φυλακή που ένωνε το Ανατολικό με το
Παραλιακό τείχος της Θεσσαλονίκης. Σήμερα είναι γνωστός σε όλους, αφού είναι η
εικόνα της πόλης, ο Λευκός Πύργος και χτίστηκε περίπου το 1535.
 Αρχικά ήταν χώρος θλίψης και πόνου αφού τα βασανιστήρια και οι αποκεφαλισμοί των
φυλακισμένων από τους Γενίτσαρους λάμβαναν μέρος σε καθημερινή βάση. Αυτός
ήταν ο λόγος που πήρε την αρχική του ονομασία Πύργος του Αίματος.
 Σήμερα ο Λευκός Πύργος λειτουργεί ως Μουσείο, στεγάζει και εξιστορεί την ιστορία
της Θεσσαλονίκης με χρήση σύγχρονου οπτικοακουστικού εξοπλισμού.

32. Λουτρά

33. Μπεζεστέν

34. Αλατζά Ιμαρέτ

35. Λευκός Πύργος

36. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
 https://www.thessalonikiguide.gr/istoria/
 https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%98%CE%
B5%CF%83%CF%83%CE%B1%CE%BB%
CE%BF%CE%BD%CE%AF%CE%BA%CE
%B7
 http://odysseus.culture.gr/h/3/gh351.jsp?obj_
id=9701
 https://www.slideshare.net/
ΠΑΝΟΥ ΔΑΝΑΗ