Th s31 060_biện pháp đào tạo hệ đại học tại các trung tâm giáo dục thường xuyên cấp tỉnh khu vực đồng bằng sông cửu long

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn
i
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN
ĐÀO HOÀNG NAM
BIỆN PHÁP ĐÀO TẠO HỆ ĐẠI HỌC
TẠI CÁC TRUNG TÂM GIÁO DỤC THƢỜNG XUYÊN
CẤP TỈNH KHU VỰC ĐỒNG BẰNG SÔNG CỬU LONG
Chuyên ngành: LÝ LUẬN VÀ LỊCH SỬ GIÁO DỤC
Mã số: 62 14 01 01
LUẬN ÁN TIẾN SĨ GIÁO DỤC HỌC
Người hướng dẫn khoa học:
1. PGS. TS PHẠM VIẾT VƢỢNG
2. PGS. TS PHẠM HỒNG QUANG
THÁI NGUYÊN - 2009
Viết thuê luận văn thạc sĩ
Luanvanaz@mail.com - 0972.162.399

ii
LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các số
liệu và kết quả nghiên cứu trong luận án chưa từng được ai công bố ở bất
kỳ tài liệu nào.
Tác giả luận án
Đào Hoàng Nam

iii
DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT
Từ viết tắt Xin đọc là
BTVH Bổ túc văn hóa
CNH-HĐH Công nghiệp hóa-hiện đại hóa
CĐ Cao đẳng
CSVC Cơ sở vật chất
ĐBSCL Đồng bằng sông Cửu Long
ĐH Đại học
ĐBSH Đồng bằng sông Hồng
GD-ĐT Giáo dục-Đào tạo
GDKCQ Giáo dục không chính quy
GDCQ Giáo dục chính quy
GDTX Giáo dục thường xuyên
KCQ Không chính quy
TTGDTX Trung tâm giáo dục thường xuyên
TTHTCĐ Trung tâm học tập cộng đồng
TH Trung học
THCS Trung học cơ sở
THPT Trung học phổ thông
TCCN Trung cấp chuyên nghiệp
XHHT Xã hội học tập
XMC Xóa mù chữ

iv
MỤC LỤC
Trang
MỞ ĐẦU 1
Chƣơng 1
CƠ SỞ LÍ LUẬN CỦA CÁC BIỆN PHÁP ĐÀO TẠO
HỆ ĐẠI HỌC TẠI CÁC TTGDTX CẤP TỈNH
1.1. Tổng quan về vấn đề nghiên cứu 6
1.2. Những khái niệm cơ bản liên quan đến đề tài 14
1.3. Đặc điểm của mô hình liên kết đào tạo đại học tại các TTGDTX cấp tỉnh 34
1.4. Các yếu tố ảnh hưởng đến chất lượng đào tạo đại học ở các TTGDTX
cấp tỉnh 39
1.5. Kinh nghiệm đào tạo hệ đại học theo phương thức GDTX ở một số nước 45
Chƣơng 2
THỰC TRẠNG ĐÀO TẠO HỆ ĐẠI HỌC
TẠI CÁC TRUNG TÂM GIÁO DỤC THƢỜNG XUYÊN CẤP TỈNH
KHU VỰC ĐỒNG BẰNG SÔNG CỬU LONG
2.1. Khái quát về GD-ĐT ở khu vực ĐBSCL 59
2.2. Thực trạng đào tạo hệ đại học tại các TTGDTX cấp tỉnh khu vực ĐBSCL 61
2.3. Thực trạng chất lượng đào tạo hệ đại học tại các TTGDTX cấp tỉnh
khu vực ĐBSCL 65
2.4. Đánh giá hiệu quả, tồn tại và nguyên nhân tồn tại trong công tác đào
tạo hệ đại học tại các TTGDTX khu vực ĐBSCL 107
Chƣơng 3
BIỆN PHÁP ĐÀO TẠO HỆ ĐẠI HỌC
TẠI CÁC TRUNG TÂM GIÁO DỤC THƢỜNG XUYÊN
CẤP TỈNH KHU VỰC ĐỒNG BẰNG SÔNG CỬU LONG
3.1. Các nguyên tắc cần quán triệt khi đề xuất các biện pháp 111
3.2. Biện pháp đào tạo hệ đại học ở các TTGDTX cấp tỉnh khu vực
ĐBSCL 113
3.3. Thực nghiệm các biện pháp đào tạo hệ đại học tại các TTGDTX
cấp tỉnh khu vực ĐBSCL 136
KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ 153
DANH MỤC CÔNG TRÌNH LIÊN QUAN ĐẾN LUẬN ÁN ĐÃ CÔNG BỐ 157
TÀI LIỆU THAM KHẢO 158
PHỤ LỤC 168

v
DANH MỤC CÁC BẢNG
Trang
Bảng 2.1: Đánh giá của cán bộ quản lý các Trung tâm về nội dung cần
thực hiện trong công tác tuyển sinh tại các TTGDTX cấp tỉnh
khu vực ĐBSCL 66
Bảng 2.2: Đánh giá của từng địa phương về mức độ cần thiết thực hiện
các nội dung trong công tác tuyển sinh tại các TTGDTX
cấp tỉnh khu vực ĐBSCL 67
Bảng 2.3: Đánh giá của giảng viên cơ sở giáo dục đại học về mức độ cần
thiết thực hiện các nội dung trong công tác tuyển sinh tại các
TTGDTX cấp tỉnh khu vực ĐBSCL 69
Bảng 2.4: Mức độ thực hiện các nội dung trong công tác tuyển sinh tại
các TTGDTX cấp tỉnh khu vực ĐBSCL 70
Bảng 2.5: Đánh giá của cán bộ, giáo viên từng TTGDTX về mức độ
thực hiện các nội dung trong công tác tuyển sinh tại các
Bảng 2.6: Đánh giá của giảng viên cơ sở đại học về mức độ thực hiện các
nội dung trong công tác tuyển sinh tại các TTGDTX cấp tỉnh
khu vực ĐBSCL 74
Bảng 2.7: Đánh giá của giảng viên cơ sở đại học về nội dung và chương
trình đào tạo đại học tại các TTGDTX cấp tỉnh khu vực ĐBSCL 75
Bảng 2.8: Đánh giá của học viên về hoạt động giảng dạy của giảng
viên tại các TTGDTX cấp tỉnh khu vực ĐBSCL 79
Bảng 2.9: Đánh giá của học viên từng địa phương về hoạt động giảng dạy
của giảng viên tại các TTGDTX cấp tỉnh khu vực ĐBSCL 82
Bảng 2.10: Mức độ cần thiết phải thực hiện các nội dung quản lý quá trình
học tập của học viên tại các TTGDTX cấp tỉnh khu vực ĐBSCL 85

vi
Bảng 2.11: Đánh giá của học viên về mức độ cần thiết thực hiện các
nội dung quản lý quá trình học tập của học viên tại các
Bảng 2.12: Mức độ thực hiện các nội dung quản lý quá trình học tập
của học viên tại các TTGDTX cấp tỉnh khu vực ĐBSCL 90
Bảng 2.13: Đánh giá của học viên về mức độ thực hiện các nội dung quản
lý quá trình học tập của học viên tại các TTGDTX cấp tỉnh
khu vực ĐBSCL 92
Bảng 2.14: Mức độ cần thiết của các nội dung quản lý quá trình liên kết
đào tạo đại học tại các TTGDTX cấp tỉnh khu vực ĐBSCL 95
Bảng 2.15: Đánh giá của cán bộ, giáo viên các TTGDTX về mức độ
cần thiết của các nội dung quản lý quá trình liên kết đào
tạo đại học tại các TTGDTX cấp tỉnh khu vực ĐBSCL 97
Bảng 2.16: Đánh giá của GV cơ sở đại học về mức độ cần thiết của các
nội dung quản lý quá trình liên kết đào tạo đại học tại các
Bảng 2.17: Mức độ thực hiện các nội dung quản lý quá trình đào tạo
đại học tại các TTGDTX cấp tỉnh khu vực ĐBSCL 100
Bảng 2.18: Đánh giá của cán bộ giáo viên các TTGDTX về mức độ
thực hiện các nội dung quản lý quá trình liên kết đào tạo
đại học tại các TTGDTX cấp tỉnh khu vực ĐBSCL 102
Bảng 2.19: Đánh giá của học viên về mức độ thực hiện các nội dung quản
lý quá trình liên kết đào tạo đại học tại các TTGDTX cấp tỉnh
khu vực ĐBSCL 104
Bảng 2.20: Đánh giá của cán bộ giáo viên cơ sở đại học về mức độ thực
hiện các nội dung quản lý quá trình liên kết đào tạo đại học tại
các TTGDTX cấp tỉnh khu vực ĐBSCL 106

vii
Bảng 3.1: Tầm quan trọng của các biện pháp (%) 140
Bảng 3.2: Về mức độ tính khả thi của các biện pháp (%) 141
Bảng 3.3: Phân phối tần suất kết quả thực nghiệm 148
Bảng 3.4: Tổng hợp tần suất kết quả thực nghiệm 149
Bảng 3.5: So sánh chênh lệch của giá trị tần suất 149
Bảng 3.6: Tổng hợp giá trị tần suất 149
Bảng 3.7: Các tham số đặc trưng 150

viii
DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ
Trang
Biểu đồ 2.1: Số học viên theo học từng năm 63
Biểu đồ 3.1: Tầm quan trọng của các biện pháp 140
Biểu đồ 3.2: Về mức độ tính khả thi của các biện pháp 141
Biểu đồ 3.3: Biểu diễn phân phối tần suất kết quả thực nghiệm
tổng hợp 151

1
MỞ ĐẦU
1. LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI
Đất nước ta đang bước vào thời kỳ công nghiệp hóa (CNH), hiện đại hóa
(HĐH) trong một bối cảnh khi mà điểm xuất phát chỉ là một nền kinh tế nông
nghiệp lạc hậu, nguồn nhân lực chất lượng thấp, chưa được đào tạo cơ bản.
Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ X đã xác định mục tiêu chiến lược xây
dựng nước ta trở thành một quốc gia: dân giàu, nước mạnh, xã hội công bằng,
dân chủ và văn minh. Đại hội cũng đã chỉ rõ “muốn tiến hành công nghiệp
hoá, hiện đại hoá thắng lợi phải phát triển mạnh giáo dục và đào tạo, phát
huy nguồn lực con người, yếu tố cơ bản của sự phát triển nhanh và bền
vững”. Phát triển giáo dục và đào tạo được coi là quốc sách hàng đầu, là nền
tảng để phát triển nguồn nhân lực.
Theo đó, trong những năm qua, ngành giáo dục đã có nhiều biện pháp
đổi mới theo hướng đa dạng hóa phương thức đào tạo nhằm đáp ứng nhu cầu
giáo dục cho mọi tầng lớp nhân dân và để xây dựng một xã hội học tập "mọi
người được đi học, học thường xuyên, học suốt đời". Giáo dục chính quy
(GDCQ) được kết hợp với các hình thức giáo dục thường xuyên.
Trung tâm giáo dục thường xuyên (TTGDTX) là một trong những cơ
sở giáo dục có vai trò đặc biệt quan trọng. Mô hình liên kết đào tạo đại học
giữa các cơ sở giáo dục đại học và các TTGDTX nhằm đáp ứng nhu cầu về
nhân lực cho các địa phương, nhất là khu vực miền núi, nông thôn, đặc biệt là
khu vực Đồng bằng sông Cửu Long (ĐBSCL) - những nơi còn nhiều hạn chế
về các điều kiện để phát triển giáo dục đại học.
Với các loại hình và phương thức đào tạo đa dạng, các TTGDTX đã
thực sự góp phần tích cực vào việc giải bài toán về vấn đề đào tạo nguồn nhân
lực cho các địa phương ở ĐBSCL. Đặc biệt là đã làm chuyển biến được nhận
thức của nhiều người về tầm quan trọng của việc học tập, coi việc học tập, bồi

2
dưỡng nâng cao trình độ là việc làm thường xuyên và cần thiết, khắc phục tâm
lý ngại khó trong học tập. Từ đó, đã hình thành một phong trào thi đua học tập,
số người tham gia học tập ngày một đông hơn, điều này thể hiện qua số lượng
tuyển sinh tại TTGDTX trong thời gian gần đây.
Những năm qua các TTGDTX ở ĐBSCL đã đóng vai trò tích cực trong
việc nâng cao trình độ cho nhân dân trong các thành phần kinh tế cũng như
thực hiện mục tiêu chuẩn hóa cán bộ. Có thể nói đây là phương thức đào tạo
có hiệu quả và vẫn còn thích hợp trong giai đoạn tới, với phương châm: "học,
học nữa, học mãi", "học suốt đời", nhu cầu học tập của nhân dân trong tương
lai còn rất lớn, hệ thống các trường chính quy sẽ không thể đảm đương nổi
nếu không có sự tiếp sức của các TTGDTX.
Bên cạnh những kết quả tích cực nêu trên, đào tạo ĐH tại các
TTGDTX ở ĐBSCL cũng còn một số tồn tại như ý thức của nhiều người học
chưa cao, một số trung tâm không đảm bảo môi trường sư phạm, chương trình
đào tạo chưa phù hợp với đối tượng người học, bị cắt xén nhiều so với
chương trình đào tạo chính quy cùng trình độ. Việc tổ chức giảng dạy chưa
chặt chẽ, nhiều giảng viên chưa có kinh nghiệm trong giảng dạy người lớn,
nhiều nơi, nhiều lớp thực hiện giảng dạy các môn học theo kiểu cuốn chiếu,
điều kiện phục vụ giảng dạy như thư viện, phòng thí nghiệm, cơ sở thực hành
không đảm bảo theo yêu cầu của chương trình đào tạo.
Từ những phân tích trên cho thấy cần thiết phải có một công trình
nghiên cứu có hệ thống về các biện pháp nâng cao chất lượng đào tạo đại học
tại các TT GDTX cấp tỉnh ở khu vực ĐBSCL, nhằm đáp ứng nhu cầu đào tạo
nguồn nhân lực chất lượng cao của khu vực, tác giả chọn vấn đề: “Biện pháp
đào tạo hệ đại học tại các Trung tâm Giáo dục Thường xuyên cấp Tỉnh
khu vực Đồng bằng sông Cửu Long" làm đề tài luận án của mình.

3
2. MỤC ĐÍCH NGHIÊN CỨU
Dựa trên cơ sở lí luận và thực tiễn đề xuất các biện pháp góp phần nâng
cao chất lượng đào tạo hệ đại học tại các TTGDTX khu vực ĐBSCL theo
quan điểm đào tạo đáp ứng nhu cầu xã hội.
3. KHÁCH THỂ VÀ ĐỐI TƢỢNG NGHIÊN CỨU
3.1. Khách thể nghiên cứu
Hoạt động đào tạo hệ đại học tại các TTGDTX cấp tỉnh khu vực ĐBSCL.
3.2. Đối tƣợng nghiên cứu
Các biện pháp đào tạo hệ đại học tại các TTGDTX cấp tỉnh khu vực
ĐBSCL nhằm đáp ứng nhu cầu nhân lực xã hội.
4. GIỚI HẠN PHẠM VI NGHIÊN CỨU
- Đề tài tập trung nghiên cứu các biện pháp nâng cao chất lượng đào tạo
đại học tại các TTGDTX cấp tỉnh.
- Triển khai địa bàn nghiên cứu tại 3 TTGDTX của tỉnh Bạc Liêu, Bến Tre,
Cà Mau và 5 trường đại học ở khu vực Cần Thơ và TP.Hồ Chí Minh có liên
kết đào tạo đại học với các TTGDTX cấp tỉnh.
- Thời gian nghiên cứu từ năm 2004 đến năm 2008.
5. GIẢ THUYẾT KHOA HỌC
Tổ chức đào tạo hệ đại học tại các TTGDTX cấp tỉnh tại khu vực
ĐBSCL là một con đường quan trọng để đáp ứng nhu cầu nguồn nhân lực
phát triển kinh tế, xã hội của toàn vùng. Nếu ta có một hệ thống các biện pháp
đồng bộ, phù hợp với đặc điểm hoạt động của TTGDTX cấp tỉnh, thì chất
lượng đào tạo sẽ được nâng cao.
6. NHIỆM VỤ CỦA ĐỀ TÀI
- Nghiên cứu cơ sở lí luận về các biện pháp đào tạo hệ đại học tại các
TTGDTX cấp tỉnh khu vực ĐBSCL.
- Khảo sát thực trạng đào tạo hệ đại học tại các TTGDTX cấp tỉnh khu
vực ĐBSCL.

4
- Đề xuất các biện pháp đào tạo hệ đại học tại các TTGDTX cấp tỉnh khu
vực ĐBSCL.
7. PHƢƠNG PHÁP LUẬN NGHIÊN CỨU
Đề tài nghiên cứu được dựa trên quan điểm duy vật biện chứng và duy
vật lịch sử, quan điểm hệ thống - cấu trúc, quan điểm lịch sử - lôgic, quan
điểm thực tiễn và quan điểm phát triển.
8. PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
Đề tài sử dụng các phương pháp nghiên cứu sau đây:
8.1. Nhóm các phƣơng pháp nghiên cứu lý thuyết
Phân tích, so sánh, tổng hợp, hệ thống hoá và khái quát hoá các tài liệu
lí luận và pháp lý về giáo dục thường xuyên để xác định các khái niệm công
cụ và hình thành cơ sở lý thuyết cho đề tài.
8.2. Nhóm các phƣơng pháp nghiên cứu thực tiễn
8.2.1. Phương pháp điều tra
- Khảo sát thực trạng thu thập thông tin về quá trình đào tạo đại học tại
các TTGDTX cấp tỉnh khu vực ĐBSCL.
- Điều tra bằng bảng hỏi và trao đổi trực tiếp với cán bộ quản lí, giảng
viên của các TTGDTX, các trường đại học và cán bộ lãnh đạo một số tỉnh khu
vực ĐBSCL.
8.2.2. Phương pháp tổng kết kinh nghiệm đào tạo đại học tại các TTGDTX
cấp tỉnh khu vực ĐBSCL.
8.2.3. Phương pháp chuyên gia xin ý kiến của các nhà khoa học, các giảng viên
đại học, các nhà quản lý giáo dục về chất lượng đào tạo và các biện pháp
nâng cao chất lượng đào tạo đại học tại các TTGDTX cấp tỉnh.
8.2.4. Phương pháp thực nghiệm nhằm xác định hiệu quả và tính khả thi của
một số biện pháp liên kết đào tạo đại học tại các TTGDTX cấp tỉnh khu
vực ĐBSCL.

5
8.3. Nhóm các phƣơng pháp hỗ trợ
Luận án sử dụng phương pháp thống kê toán học để xử lý các số liệu
thu được từ các phương pháp kể trên.
9. ĐÓNG GÓP MỚI CỦA LUẬN ÁN
- Về lí luận: luận án góp phần làm sáng tỏ những cơ sở lý thuyết đặc
thù của quá trình đào tạo đại học tại các TTGDTX cấp tỉnh.
- Về thực tiễn: luận án đề xuất và kiểm chứng các biện pháp thích hợp,
khả thi để nâng cao chất lượng đào tạo đại học tại các TTGDTX cấp tỉnh khu
vực ĐBSCL nhằm đáp ứng nhu cầu nhân lực của địa phương.
10. CẤU TRÚC LUẬN ÁN
- Mở đầu
- Chương 1: Cơ sở lí luận của các biện pháp đào tạo hệ đại học tại
TTGDTX cấp tỉnh.
- Chương 2: Thực trạng chất lượng đào tạo hệ đại học tại các TTGDTX
cấp tỉnh khu vực ĐBSCL.
- Chương 3: Các biện pháp đào tạo hệ đại học tại các TTGDTX cấp
tỉnh khu vực ĐBSCL.

6
Chƣơng 1
CƠ SỞ LÍ LUẬN CỦA CÁC BIỆN PHÁP ĐÀO TẠO
HỆ ĐẠI HỌC TẠI CÁC TRUNG TÂM GIÁO DỤC
THƢỜNG XUYÊN CẤP TỈNH
1.1. TỔNG QUAN VỀ VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU
1.1.1. Những nghiên cứu về giáo dục thƣờng xuyên
Giáo dục thường xuyên (GDTX) là một vấn đề được các nhà khoa học
giáo dục của nhiều nước quan tâm. Thực tiễn cho thấy khi nghiên cứu về giáo
dục thường xuyên các tác giả thường đề cập tới các vấn đề có liên quan mật
thiết đó là xây dựng xã hội học tập (XHHT) và giáo dục cho mọi người. Bởi
vì mục tiêu xây dựng XHHT và thực hiện giáo dục cho mọi người đặt ra
nhiệm vụ tổ chức và thực hiện GDTX.
Một công trình được thế giới thừa nhận như một triết lý của giáo dục
thế kỷ XXI là báo cáo của Ủy ban Quốc tế về giáo dục thế kỷ XXI, dưới sự
chủ tọa của Jacques Delors, nguyên Chủ tịch ủy ban Châu Âu (EC) nhiệm kỳ
1985-1995 và được UNESCO công bố tháng 4 năm 1996, với tên gọi “học
tập, một kho báu tiềm ẩn”. Trong đó báo cáo này dành chương V để phân tích
việc học suốt đời. Theo đó có thể tóm tắt triết lý của một nền giáo dục cần
thiết cho thế kỷ XXI: Học tập suốt đời và XHHT. Học tập suốt đời được coi là
chìa khóa mở cửa vào thế kỷ XXI. Nó vượt qua cách hiểu thông thường về
GDCQ và KCQ; hình thành quan niệm mới về giáo dục ban đầu và giáo dục
tiếp tục. Học tập suốt đời gắn với quan niệm mới về một XHHT, ở đó tất cả
mọi thứ đều có thể tạo ra cơ hội học tập để phát huy tiềm năng của mỗi người.
Ngoài công trình nghiên cứu trên, còn có nhiều nghiên cứu khác cũng
đề cập tới xu thế học tập suốt đời trong thời đại mới. Chẳng hạn, các nhà
Tương lai học, Giáo dục học hàng đầu thế giới và khu vực như Alvin Toffler,

7
Warren Bennis, Stephen Covey, Gary Hamel, Kevin Kelly, Philip Kotler,
John Kotter Michael Porter, Perer Senge, Thoms L. Friedman, Raja.Roysingh,
Tsunesaburo Makiguchi đã phân tích các đặc trưng của xã hội hiÖn đại, được
xây dựng trên nền tảng của hệ thống tri thức khoa học phát triển nhanh, biến
đổi mạnh và sự thông tin toàn cầu. Từ đó các nhà tương lai học trên đã đưa ra
các dự báo nền giáo dục của tương lai hoàn toàn khác với giáo dục truyền
thống. Đó là nền giáo dục siêu công nghiệp mà một trong nhiều đặc trưng của
nó là do sự lỗi thời nhanh chóng của kiến thức và sự biến động mạnh mẽ của
nền sản xuất xã hội, do đó, nền giáo dục phải hướng đến sự giáo dục suốt đời
trên cơ sở thường xuyên đào tạo lại. Trong tác phẩm “Dự báo thế kỷ XXI”
các nhà khoa học Trung Quốc cũng nhấn mạnh đến đặc trưng của giáo dục
tương lai và xu thế học tập suốt đời đối với mỗi cá nhân và một XHHT.
Cùng với vấn đề xu thế học tập suốt đời, nhiều nhà nghiên cứu đã tập
trung làm sáng tỏ vấn đề XHHT. Ngay từ những năm 70 của thế kỷ XX khái
niệm XHHT đã được tranh luận sôi nổi trên diễn đàn giáo dục. Có thể kể ra
các công trình nghiên cứu của Donal Shon, Robert M.Hutchins, Argyris,
Husén, Edgarl Faure, Stwarde Ranson, Richard Edwards v.v... Công trình của
Donal Shon, với ý tưởng các công ty, các phong trào xã hội và các chính
quyền đều phải là “các hệ thống học tập” (Learning system). Một trong những
công trình nghiên cứu về XHHT đáng chú ý là của Husen, nghiên cứu vai trò
của sự tiến bộ của kỹ thuật với sự ra đời của hội học tập, đặc biệt là những
năm 40 của thế kỷ XX. Một trong những công trình được nhiều người đánh
giá cao là của Richard Edwards. Theo Edwards XHHT là một xã hội đảm bảo
tự do, dân chủ và bình đẳng xã hội cho mọi người dân; bình đẳng nhất là ở
chỗ mọi người dân đều tạo ra cho mình khả năng tự học và tự học suốt đời;
nhu cầu học tập, động cơ học tập là một động lực quan trọng.

8
Trên thực tế cho tới những năm đầu thế kỷ XXI xu thế học tập suốt đời
và một XHHT đang được hiện thực hóa ở nhiều nước trên thế giới.
Tại Pháp, tư tưởng toàn dân học tập và học tập suốt đời lần đầu tiên
được đề xuất bởi Paolo Lange, nhà quản lí giáo dục đưa ra vào những năm 60
của thế kỷ XX. Năm 1972 Ủy ban Quốc tế do Thủ tướng Pháp chủ trì đã đưa
ra báo cáo với tên gọi “sự tồn tại của XHHT trên thế giới, giáo dục hôm này
và ngày mai” đã chính thức xác nhận tính pháp lí của tư tưởng này, không chỉ
ở Pháp mà trên phạm vi quốc tế. Từ đó quan niệm học tập suốt đời ngày càng
thâm nhập sâu vào thực tiễn giáo dục của nhiều nước trên thế giới có nền giáo
dục phát triển [45].
Nhật Bản là một trong những nước đi đầu trong lĩnh vực triển khai tư
tưởng học tập suốt đời và XHHT. Ngay từ những năm 70 của thế kỷ trước,
nền giáo dục Nhật Bản đã cải cách theo xu thế mở ra các điều kiện để mọi
người dân được học suốt đời. Trong những năm 1984 - 1987, Nhật Bản đề ra
chủ trương: Phải xây dựng một thể chế giáo dục suốt đời quá độ sang hệ
thống giáo dục mới ổn định. Năm 1988 Bộ Giáo dục Nhật đã công bố sách
trắng, trong đó khảng định: Nhật bản đang đối diện với mục tiêu của việc cải
cách giáo dục cho thế kỷ XXI “chính là thực hiện một XHHT suốt đời”.
Ở Mỹ, tháng 4 - 1984, trong báo cáo của Ủy ban giáo dục chất lượng
cao toàn Liên bang đã gửi Quốc hội, trong đó nhấn mạnh: cần phải dốc sức
vào việc giáo dục suốt đời, mở ra một phong trào giáo dục với mục tiêu xã hội
hóa học tập. Ngày 18 - 4 - 1981 trong chiến lược giáo dục của “kế hoạch năm
2000 của Mỹ”, do tổng thống Mỹ công bố lại nhấn mạnh thêm một bước, học
tập suốt đời kiến thức và kỹ thuật, suốt đời là học sinh và hô hào mở cuộc vận
động cải tạo nước Mỹ thành một nước “cả nước đi học”.
Tại Hàn Quốc, ngày 31-5 -1995, Hội đồng về cải cách giáo dục (PCER)
đã nghiên cứu và cho xuất bản cuốn sách “hệ thống giáo dục mới”, mà quan

9
điểm cơ bản là xây dựng một xã hội giáo dục sống động và mở cửa. Một
trong những hướng ưu tiên của chương trình cải cách này là đa dạng hóa các
loại hình giáo dục, tạo ra nhiều cơ hội giáo dục cho mọi tầng lớp nhân dân
được lựa chọn. Một trong những việc làm ngay của Hàn Quốc trong cải cách
giáo dục này là thành lập các trung tâm đa phương tiện quốc gia, qua đó,
người dân có thể được tiếp cận và sử dụng các phương tiện thông tin hiện đại
vào việc học tập của mình [2].
Ở Việt Nam, nhiều nhà nghiên cứu cũng đã đề cập tới xu thế học tập suốt
đời và XHHT trong quá trình đổi mới và chấn hưng nền giáo dục Việt Nam hiện
nay. Có thể nêu một số trong các nhà nghiên cứu tiêu biểu về vấn đề này như:
Phạm Minh Hạc [43], [54], [55], Vũ Văn Tảo [107], Nguyễn Minh Đường [71],
Vũ Ngọc Hải [44], [45], [47], Phạm Tất Dong [30], [31], Đặng Quốc Bảo,
Mạc Văn Trang, Đặng Thành Hưng, Tô Bá Trượng, Đào Thái Lai, Tạ Ngọc Thanh,
Thái Xuân Đào v.v... [33], [99], [104].
Liên tiếp trong hai năm 2004 -2005 Hội Khoa học Tâm lí - Giáo dục
Việt Nam phối hợp với Viện Chiến lược và Chương trình giáo dục tổ chức hai
cuộc hội thảo khoa học với chủ đề xây dựng XHHT. Các hội thảo này đã thu
hút sự quan tâm nghiên cứu của các nhà khoa học giáo dục. Từ đây nhiều vấn
đề cơ bản vê tư tưởng học tập suốt đời và xây dựng một XHHT đã được làm
sáng tỏ như các khái niệm XHHT, cơ sở phương pháp luận của việc xây dựng
XHHT; vai trò của XHHT trong thời đại mới, trong quá trình triển khai học
tập suốt đời; các điều kiện thực hiện XHHT; phương hướng xây dựng và phát
triển XHHT ở Việt Nam trong thời gian tới… Ngoài ra, các tác giả khác như
Nghiêm Đình Vì, trong tác phẩm “Phát triển giáo dục và đào tạo nhân tài”,
Hoàng Tụy và nhóm gồm 23 giáo sư trong bản kiến nghị gửi lên Thủ tướng
Chính phủ về chấn hưng và hiện đại hóa giáo dục [100], Thái Duy Tuyên,
trong tác phẩm “Giáo dục häc hiện đại” [102], đều nhấn mạnh mọi người cần
học tập, học thường xuyên, học suốt đời.

10
GDKCQ và GDTX có lịch sử phát triển lâu dài, có nhiều biến đổi và khá
đa dạng. Vì vậy, GDKCQ và GDTX được nghiên cứu và triển khai trong thực
tiễn dưới nhiều góc độ, nhưng tựu trung lại là giáo dục dành cho người lớn.
Ngay từ những năm 70 - 80 của thế kỷ trước đã có nhiều công trình
nghiên cứu về giáo dục theo phương thức tại chức. Chẳng hạn: công
trình của Thái Xuân Đào [33], Tô Bá Trượng [105] về GDCQ và KCQ
của Vũ Đình Ruyệt [95], Ngô Văn Cát [23] về mô hình dạy văn hóa, BTVH
kết hợp với dạy nghề và hỗ trợ phát triển giáo dục tiếp tục.v.v… Đặc biệt là
các công trình mang tầm vóc tổng kết lĩnh vực GDTX của Viện Khoa học
giáo dục [123] và Vụ GDTX [8]. Các công trình này đã đề cập đến nhiều vấn
đề cơ bản của GDTX như: chương trình xóa mù, chương trình tương đương,
nâng cao chất lượng cuộc sống, đáp ứng sở thích cá nhân, tạo thu nhập, hướng
tới tương lai; cơ sở hạ tầng của GDTX, trong đó nhấn mạnh tới vai trò và hoạt
động của TTHTCĐ; định hướng phát triển GDTX ở Việt Nam trong tương
lai. Có thể nói các công trình nêu trên đã gợi ra nhiều vấn đề lí luận và thực
tiễn cho các nghiên cứu sau về giáo GDTX nói chung, về TTHTCĐ nói riêng.
Trong thực tiễn, vấn đề GDKCQ và GDTX được triển khai ngay từ
những năm 1945 và phát triển khá mạnh mẽ. Có thể tóm lược quá trình phát
triển lĩnh vực GDTX từ trước tới nay thành 4 thời kỳ với 3 loại hình giáo dục
đặc trưng: Thời kỳ bình dân học vụ (9/1945 - 9/1959), với tư tuởng lớn của
chủ tịch Hồ Chí Minh: “Một dân tộc dốt là một dân tộc yếu. Vì vậy, tôi đề
nghị mở một chiến dịch để chống nạn mù chữ” [66, tr.4]; Thời kỳ BTVH
(9/1959 đến 9/1989). Mục tiêu chủ yếu của thời kỳ này là tạo điều kiện để
nâng cao trình độ học vấn phổ thông cho mọi người dân sau khi đã biết đọc,
biết viết; Thời kỳ giáo dục bổ túc (9/1989 đến 9/1993). Mục tiêu chủ yếu
nhằm đáp ứng nhu cầu nhiều mặt và thường xuyên của nhân dân, đặc biệt với
những người không được hưởng hoặc được hưởng không đầy đủ sự giáo dục

11
trong trường phổ thông chính quy, giúp học có thêm điều kiện để thành đạt
trong nghề nghiệp và trong hoạt động xã hội; Thời kỳ GDTX (từ 9/1993 đến
nay). Sự ra đời của TTGDTX từ tỉnh đến huyện, cụm xã đã hòa nhập giáo dục
bổ túc với đào tạo bồi dưỡng tại chức thành hệ thống giáo dục và đào tạo
thường xuyên, cung cấp cơ hội học tập cho mọi người.
Về cơ sở pháp lí, vấn đề học tập suốt đời và xây dựng XHHT, vấn đề
GDKCQ và GDTX đã được thể chế hóa trong Luật Giáo dục và trong nhiều
văn bản pháp quy khác [78].
1.1.2. Những nghiên cứu về liên kết đào tạo đại học giữa cơ sở giáo dục
đại học và TTGDTX
Vấn đề phát triển GDTX tuỳ theo điều kiện và khả năng của từng quốc
gia và có cách làm khác nhau, nhưng các công trình nghiên cứu đều có chung
quan điểm là giáo dục liên tục, giáo dục suốt đời, giáo dục cộng đồng là
hướng chủ đạo, chi phối phát triển. Các nước đều mở rộng qui mô, hình thức
đào tạo, chuyển hướng giáo dục từ chỗ phục vụ chủ yếu cho số ít sang nền
giáo dục đại chúng.
Các công trình nghiên cứu đều nhấn mạnh cộng đồng phải coi GDTX là
điều kiện để nâng cao dân trí, là trách nhiệm của mọi người, của địa phương chứ
không phải của riêng ngành giáo dục.
Các nghiên cứu này cũng chỉ ra các xu thế sau của GDTX:
- Từ tập trung hoá sang phi tập trung hoá;
- Từ xu thế áp đặt từ trên xuống sang xu thế chủ động từ dưới lên;
- Từ xu thế nhà nước hoá sang xu thế cộng đồng hoá;
- Từ xu thế chính qui sang xu thế phi chính qui;
- Từ cứng nhắc sang mềm dẻo, linh hoạt;
- Từ chỗ ngành giáo dục phải chủ động sang cộng đồng phải chủ động.
Vấn đề liên kết đào tạo là nội dung và cũng là một trong những hình
thức của các xu thế phát triển GDTX.

12
Trong Hội thảo “Chương trình giáo dục cho mọi người” ở Châu Á -
Thái Bình Dương tại thủ đô Australia tháng 11 năm 1987, UNESCO đã định
nghĩa: “GDTX là một khái niệm rộng lớn, bao gồm tất cả các cơ hội học tập
mà mọi người đều mong muốn hoặc hoặc cần có sau xoá mù chữ cơ bản và
giáo dục tiểu học” [97]. Định nghĩa này bao hàm các ý sau:
- GDTX dành cho người lớn đã biết chữ;
- GDTX đáp ứng nhu cầu, mong muốn của mọi người;
- GDTX có thể bao hàm những kinh nghiệm do GDCQ, KCQ và phi
chính qui cung cấp;
- GDTX được qui định là cơ hội tham gia vào quá trình học tập suốt đời
sau khi kết thúc tiểu học hoặc tương đương.
Trong Tuyên ngôn 21 điểm của UNESCO đã có những quan điểm hết
sức quan trọng cho sự phát triển của GDTX:
- GDTX phải là nét chủ đạo của mọi chính sách giáo dục trong những
năm tới tại các nước công nghiệp phát triển cũng như các nước đang phát triển;
- GDTX cho mọi lứa tuổi trong suốt cuộc đời không chỉ bó hẹp trong 4
bức tường, có nghĩa là phải cải tổ toàn diện ngành giáo dục. Giáo dục phải trở
thành một phong trào quần chúng thực sự;
- GDTX phải tiến hành và tiếp thu bằng nhiều cách khác nhau. Điều
quan trọng là không phải học theo cách nào mà học cái gì và học được cái gì;
- Xoá bỏ được các hàng rào giả tạo lỗi thời giữa các ngành giáo dục,
giữa GDCQ và GDKCQ.
Vấn đề liên kết đào tạo nói chung, liên kết đào tạo đại học nói riêng
giữa các cơ sở giáo dục đại học và các TTGDTX chưa được nghiên cứu một
cách có hệ thống mặc dù đây là vấn đề rất đáng được quan tâm. Đã có những
ý kiến khác nhau về chất lượng đào tạo của GDTX, về chất lượng của liên kết

13
đào tạo. Đã có những Hội thảo khoa học về phát triển GDTX ở những góc độ
khác nhau những lại có quá ít các ý kiến về vấn đề xây dựng và phát triển mô
hình liên kết đào tạo đại học như thế nào cho hiệu quả và đảm bảo chất lượng.
Trên thực tế, mặc dù Luật Giáo dục năm 2005, điều 46 đã quy định rõ
về liên kết đào tạo đại học nhưng dến nay việc liên kết vẫn còn tùy thuộc vào
từng địa phương, từng nhà trường, từng ngành, chưa mang tính thống nhất,
chưa định hình rõ một mô hình liên kết đào tạo có giá trị thực tiễn cao. Trong
một chừng mực nhất định, có thể khẳng định GDTX hiện nay ở nước ta chưa
đáp ứng được nhu cầu và các nội dung đặt ra của thực tiễn cuộc sống. Mô hình
liên kết đào tạo đại học hiện nay còn nhiều bất cập về các phương diện như: nội
dung chương trình đào tạo chưa thiết thực; Tổ chức đào tạo chưa phù hợp; Việc
đào tạo loại hình vừa học vừa làm ở nhiều ngành bị quá tải… Bên cạnh đó,
những yếu tố của xã hội cũng ảnh hưởng không nhỏ đến sự phát triển của mô
hình liên kết đào tạo đại học. Có thể kể đến một số yếu tố như: Tâm lí bằng cấp
trong xã hội còn khá phổ biến; nhiều người học cần có bằng để củng cố vị trí
công tác; để tìm được tấm bằng đại học (học giả - bằng thật)…
Những vấn đề nêu trên của mô hình liên kết đào tạo đại học đã được đề
cập ít nhiều dưới góc độ quản lí giáo dục. Có thể kể đến một số nghiên cứu về
vấn đề này như: “Các biện pháp quản lí hệ đào tạo KCQ tại TTGDTX tỉnh
Thanh Hoá” của Phạm Ngọc Thành; “Một số biện pháp đổi mới quản lí công
tác liên kết đào tạo tại chức ở TTGDTX Hải Phòng” của Đỗ Văn Hạ…
Rõ ràng, nhiều vấn đề lí luận và thực tiễn về liên kết đào tạo, về mô
hình liên kết đào tạo đại học vẫn chưa được nghiên cứu một cách có hệ thống,
trong khi sự tồn tại của mô hình này là một tất yếu, một xu hướng trong sự
phát triển của giáo dục và sự phát triển của GDTX.

14
1.2. NHỮNG KHÁI NIỆM CƠ BẢN LIÊN QUAN ĐẾN ĐỀ TÀI
1.2.1. Giáo dục thƣờng xuyên
Trên thế giới, thuật ngữ giáo dục thường xuyên (GDTX) (Continuing
Education) nhiều khi được sử dụng tương đương với các thuật ngữ “Giáo dục
người lớn”, (Adult Education), “Giáo dục ngoài nhà trường” (Out - of - shool
Education), “Giáo dục cộng đồng” (Community Education), hoặc giáo dục
không chính quy (GDKCQ) (Non-formal Education), [85], mặc dù các thuật
ngữ có nội hàm không hoàn toàn giống nhau.
Năm 1987, UNESCO đưa ra khái nhiệm: GDTX là tất cả các cơ hội
học tập cho mọi người có mong muốn và nhu cầu sau XMC cơ bản học giáo
dục tiểu học [114]. Quan niệm này về GDTX muốn nhấn mạnh hai khía cạnh.
Thứ nhất: GDTX không bao gồm XMC, mà chỉ dành cho người lớn hoặc
thanh niên biết chữ, Thứ hai: GDTX là khái niệm rộng, bao gồm cả GDCQ
và GDKCQ cho tất cả những ai có nhu cầu sau khi biết đọc, biết viết hoặc
tương đương tiểu học. Như vậy, theo UNESCO GDCQ và GDKCQ không
đồng nhất với nhau, GDTX có nội hàm rộng hơn, bao gồm trong đó cả
GDCQ và GDKCQ.
Theo UNESCO, GDKCQ và GDCQ đều có tầm quan trọng như nhau
đối với sự phát triển tài nguyên con người, chúng bổ sung cho nhau; cả
GDCQ và GDKCQ đều có đối tượng riêng; GDKCQ là một phần tiếp tục của
GDCQ, vì vậy cả hai loại chương trình này cần được tiến hành song song với
nhau; cả hai cần phải có những tài liệu học tập mang tính đặc trưng, đều phải
có giáo viên chuyên trách và sự trợ giúp về tài chính; đều cần được tổ chức
một cách có hệ thống. Cũng theo UNESCO, giữa GDCQ và GDKCQ có một
số điểm khác biệt: GDKCQ cần đến sự tham gia của cộng đồng nhiều hơn so
với GDCQ; tác dụng (hiệu quả) của chương trình GDKCQ phụ thuộc vào nhu
cầu của người dân ở cộng đồng; mặc dù GDCQ và GDKCQ đều được cấu trúc
theo chương trình giảng dạy và học tập, những GDKCQ có tính mềm dẻo hơn.

15
Ở Việt Nam, các nhà nghiên cứu và quản lí thuộc Vụ GDTX cho rằng,
GDCQ được hiểu là nhũng chương trình được cung cấp bởi những thể chế
giáo dục đã được thiết lập trong các trường thuộc các cấp, bậc học như trường
mầm non, TH, THCS, THPT, CĐ, ĐH. Còn GDKCQ là các hoạt động có tổ
chức dành cho những người không học hệ thống GDCQ. Theo các tác giả của
“Từ điển giáo dục học”, GDKCQ là phương thức giáo dục mọi người vừa làm
vừa học, học liên tục, học suốt đời nhằm hoàn thiện nhân cách, mở rộng hiểu
biết, nâng cao trình độ học vấn, chuyên môn, nghiệp vụ để cải thiện chất lượng
cuộc sống, tìm kiếm, việc làm và thích nghi với đời sống xã hội.
Nhìn chung, trước năm 2005, ở Việt Nam, thuật ngữ GDKCQ được
dùng theo nhiều nghĩa. Theo nghĩa rộng, GDKCQ bao gồm tất cả các chương
trình giáo dục cho các đối tượng ngoài nhà trường, từ XMC, sau XMC,
BTVH cho đến cao đẳng, đại học tại chức và cả giáo dục chuyên đề nhằm đáp
ứng nhu cầu học tập đa dạng của mọi người dân trong cộng đồng như giáo
dục kỹ thuật, giáo dục nghề nghiệp, giáo dục pháp luật, giáo dục môi trường,
giáo dục dân số, giáo dục đời sống gia đình, giáo dục sức khỏe, dinh dưỡng,
giáo dục kỹ năng sống v.v... Như vậy, GDKCQ theo nghĩa rộng bao gồm các
chương trình giáo dục, truyền thông của tất cả các lực lượng xã hội, của các
ban ngành, đoàn thể, dự án, của các phương tiện thông tin đại chúng.
Theo nghĩa hẹp, GDKCQ chỉ bao gồm các chương trình giáo dục do Bộ
Giáo dục và Đào tạo quản lý, chỉ đạo, cụ thể là Vụ GDTX và Vụ Giáo dục
Đại học (XMC, sau XMC, BTVH, ngoại ngữ, tin học, CĐ, ĐH tại chức và các
chương trình giáo dục không cấp lớp, giáo dục chuyên đề đáp ứng nhu cầu
người học ở cộng đồng). Hẹp hơn nữa, GDKCQ chỉ có nhiệm vụ tổ chức học
XMC, sau XMC và BTVH - GDCQ.
Cũng giống nhiều nước, ở Việt Nam, nội hàm các khái niệm GDKCQ
và GDCQ có quá trình phát triển và chưa đạt đến sự thống nhất hoàn toàn
giữa các nhà nghiên cứu. Chẳng hạn, các nhà nghiên cứu và quản lí thuộc Vụ

16
GDTX cho rằng, GDKCQ bao gồm giáo dục bổ túc, GDTX và các hoạt động
phát triển kỹ năng sống nhằm đáp ứng nhu cầu học tập khác nhau của các
nhóm thanh thiếu niên và người lớn. GDTX là hình thức GDKCQ giúp mọi
người được học liên tục, học suốt đời để mở rộng kiến thức, nâng cao trình
độ, học vấn, chuyên môn, nghiệp vụ, nhằm cải thiện chất lượng cuộc sống,
tìm việc làm và thích nghi với đời sống xã hội.
Theo “Từ điển giáo dục học” GDTX là hình thức giáo dục theo phương
thức KCQ nhằm giúp mọi người được học liên tục, suốt đời để mở rộng kiến
thức, nâng cao trình độ học vấn, chuyên môn, nghiệp vụ, nhằm cải thiện chất
lượng cuộc sống, tìm việc làm và thích nghi với đời sống xã hội. GDTX được
thực hiện trong các TTGDTX và cấp chứng chỉ GDKCQ, nhưng không được
các chương trình giáo dục để lấy bằng tốt nghiệp trung học chuyên nghiệp,
bằng tốt nghiệp cao đẳng và đại học.
Theo quan niệm của các nhà nghiên cứu thuộc Viện nghiên cứu phát
triển giáo dục và thuộc Vụ GDTX, GDTX được hiểu theo các nghĩa:
- Về phương châm giáo dục: là sự cung ứng cơ hội cho mọi người để
học tập suốt đời nhằm thúc đẩy sự phát triển con người thông qua các chương
trình XMC; chương trình tương đương; chương trình nâng cao chất lượng
cuộc sống, chương trình tạo thu nhập, chương trình đáp ứng sở thích cá nhân,
chương trình định hướng tương lai. Theo nghĩa này, GDTX đồng nghĩa với
giáo dục tiếp tục. GDTX có chức năng thay thế, tiếp nối, bổ sung và hoàn
thiện kiến thức cho GDCQ.
- Về tổ chức hệ thống giáo dục:
GDTX khuyến khích học tập suốt đời cho mọi người, ở mọi nơi trong
xã hội thông qua GDKCQ và giáo dục phi chính quy. Theo quan niệm này,
trong hệ thống giáo dục quốc dân phải đảm bảo tính liên thông giữa các cấp
học, bậc học và giữa các loại hình giáo dục, đặc biệt là GDCQ với GDKCQ.
Một số người có thể tiếp tục học chính quy, nhiều người khác có thể tìm kiếm

17
cơ hội giáo dục từ những chương trình tương đương của GDKCQ rồi trở lại
chính quy.
Như vậy, về lí luận, theo quan niệm của các chuyên gia và các cán bộ
quản lý Vụ GDTX, cũng như một số nhà nghiên cứu khác thì GDCQ và
GDKCQ là hai phương thức giáo dục tồn tại song song, còn GDTX chỉ là
hình thức để thực hiện GDKCQ. Chương trình GDKCQ bao gồm cả chương
trình học để lấy văn bằng của hệ thống giáo dục quốc dân, theo hình thức vừa
học, vừa làm, học từ xa, tự học có hướng dẫn, còn chương trình GDTX chỉ
bao gồm chương trình cấp chứng chỉ.
Quan niệm về GDCQ, GDKCQ và GDTX như trên phản ánh thực trạng
phát triển giáo dục của nước ta những năm cuối thế kỷ XX. Tuy nhiên, so với
xu thế phát triển của thời đại, thì phân chia thành GDCQ, GDKCQ và GDTX
không còn phù hợp, vì những lí do sau:
Thứ nhất: Sự phát triển với tốc độ nhanh, biến động lớn và phân hóa đa
dạng, đa tầng của xã hội dẫn đến ranh giới rất mỏng manh và dần bị xóa nhòa
giữa chính quy và KCQ về yêu cầu tri thức, thái độ kỹ năng của cá nhân nhằm
thích ứng với sự phát triển của xã hội. Nếu trước đây, để tham gia có hiệu quả
vào guồng máy sản xuất xã hội, cá nhân chỉ cần được trang bị một số kỹ năng
lao động cơ bản, nhưng ngày nay và trong tương lai gần những kỹ năng ban
đầu nhanh chóng bị lạc hậu, phiến diện và cần phải được thay thế. Vì vậy, sẽ
không còn sự tách biệt giữa GDCQ và GDKCQ.
Thứ hai: Cũng do sự phát triển của xã hội tất yếu dẫn đến xu hướng học
suốt đời trong phạm vi toàn xã hội. Mặt khác, để đáp ứng nhu cầu học tập của
mọi tầng lớp nhân dân, đặc biệt đối với lứa tuổi trưởng thành, tất yếu phải có
GDTX. GDTX không phải chỉ cung cấp những tri thức không cơ bản, KCQ
(đơn giản vì sẽ không còn cái gọi là tri thức cơ bản và không cơ bản, chính
quy và KCQ), mà là những tri thức cần thiết cho người học tại thời điểm phát
triển đó của xã hội và cá nhân.

18
Thứ ba: Trong sự phát triển của cả đời người, bất kì ai cũng cần được
cung cấp các phương tiện ban đầu, làm cơ sở, nền tảng cho sự phát triển của
giai đoạn sau. Mục đích, nội dung, tính chất cũng như độ dài của giáo dục ban
đầu tùy thuộc vào trình độ kinh tế, xã hội mỗi quốc gia và đặc trưng văn hóa
của mỗi dân tộc. Việc tổ chức giáo dục ban đầu cho mỗi cá nhân cần phải
được tiến hành một cách khoa học, có hệ thống, được kiểm soát chặt chẽ của
nhà nước để đảm bảo quyền của mỗi người học (trẻ em), GDCQ được hiểu
theo nghĩa giáo dục ban đầu trong mỗi cuộc đời cá nhân và xã hội.
Như vậy, trong xã hội hiện đại và xu thế phát triển trong tương lai, do
khoảng cách giữa kiến thức cơ bản và không cơ bản dần được thu hẹp và dỡ
bỏ nên sẽ không còn khái niệm GDKCQ với cách hiểu có tính truyền thống
như trước đây. Trong giáo dục hiện tại chỉ còn GDCQ (với nghĩa là giáo dục
ban đầu) và GDTX (với nghĩa là giáo dục tiếp tục). Quan niệm này phù hợp
với cách hiểu của UNESCO khu vực và được xác lập về mặt pháp lí trong
Luật Giáo dục Việt Nam ban hành năm 2005.
Trong Luật Giáo dục năm 2005 [94], quy định hệ thống giáo dục quốc
dân gồm GDCQ và GDTX, còn giáo dục mầm non, giáo dục phổ thông, giáo
dục nghề nghiệp; giáo dục đại học và sau đại học là các cấp học và trình độ
đào tạo của hệ thống giáo dục quốc dân (Điều 4). Cũng vừa làm, vừa học,
học liên tục, suốt đời, nhằm hoàn thiện nhân cách, mở rộng hiểu biết, nâng
cao trình độ học vấn, chuyên môn, nghiệp vụ để cải thiện chất lượng cuộc
sống, tìm việc làm, tự tạo việc làm và thích nghi với đời sống xã hội. Nhà
nước có chính sách phát triển GDTX, thực hiện giáo dục cho mọi người, xây
dựng XHHT”.
Như vậy, có thể nói, về phương diện pháp lí, trước năm 2005, GDKCQ
được coi là một phương thức giáo dục và chính thức được xác định trong Luật
Giáo dục năm 1998. Đến năm 2005 GDKCQ được thay thế bằng GDTX về cả

19
chức năng và những nội dung cơ bản. Nói cách khác, trong văn bản pháp quy
của Nhà nước hiện nay chỉ còn GDTX bên cạnh GDCQ.
Ở nước ta hiện nay GDTX là một trong hai phân hệ của hệ thống giáo
dục quốc dân. Vì thế, nội dung của GDTX rất phong phú. Điều 45 của Luật
Giáo dục đã nêu rõ yêu cầu về nội dung GDTX như sau: “Nội dung GDTX
được thể hiện trong các chương trình sau:
a) Chương trình XMC và giáo dục tiếp tục sau khi biết chữ;
b) Chương trình giáo dục đáp ứng yêu cầu của người học, cập nhật kiến
thức, kỹ năng, chuyển giao công nghệ;
c) Chương trình đào tạo, bồi dưỡng nâng cao trình độ chuyên môn,
nghiệp vụ;
d) Chương trình giáo dục để lấy văn bằng của hệ thống giáo dục quốc dân”.
Có thể mô tả cơ cấu khung về nội dung của GDTX qua bảng sau:
Bảng cơ cấu khung nội dung của GDTX
Hệ thống giáo dục quốc dân
Giáo dục
chính quy
Giáo dục thƣờng xuyên
Các chƣơng trình
tƣơng đƣơng
Các chƣơng trình
khác
Tiến sỹ Chứng chỉ Bồi dƣỡng
Thạc sỹ
Ngoại ngữ, tin
học A, B, C;
chuyên
môn
Đáp ứng nhu cầu; Cập
nhật kiến thức khoa
học, kỹ năng lao động,
sản xuất; Kỹ năng
sống; Chuyển giao
công nghệ v.v…
Đại học Đại học
Cao đẳng Cao đẳng
TCCN TCCN
Dạy nghề Dạy nghề
THPT BTVH Dạy
nghề
Dạy nghề
phổ thông
THCS BTVH (phổ cập)
TH
XM (phổ cập TH)
Xóa mù
Mầm non

20
Với cơ cấu khung nội dung hiện hành, cho thấy nội dung của GDTX rất
phong phú, linh hoạt trải suốt cả đời người, trên mọi lĩnh vực của đời sống cá
nhân và xã hội. Điều này khẳng định GDTX là phân hệ giáo dục quốc dân
những lĩnh vực giáo dục mà GDCQ chưa đáp ứng và cho những người không
có điều kiện hưởng tụ GDCQ chưa đáp ứng và cho những người không có
điều kiện hưởng thụ GDCQ.
Các hình thức tổ chức GDTX rất phong phú, đa dạng và linh hoạt tuỳ
thuộc vào mục tiêu giáo dục và các điều kiện thực tế. Tuy nhiên, có thể gộp
thành hai nhóm chính:
- Các hình thức thực hiện chương trình GDTX để lấy văn bằng của hệ
thống giáo dục quốc dân bao gồm:
+ Vừa học vừa làm;
+ Học từ xa;
+ Tự học có hướng dẫn.
- Các hình thức thực hiện chương trình bồi dưỡng đáp ứng nhu cầu của
mọi thành viên trong cộng đồng như cập nhật kiến thức khoa học, kỹ năng lao
động, sản xuất; kỹ năng sống; chuyển giao công nghệ v.v... thường được tiến
hành trong cộng với các hình thức tập trung (ngắn ngày), bán tập trung, sinh
hoạt chuyên đề, đọc sách thư viện, học tập đầu bờ, tham quan học tập v.v...
Các hình thức học tập rất sinh động này là thế mạnh của GDTX và là cơ sở để
đáp ứng nhu cầu học tập suốt đời của người dân và tạo ra XHHT.
1.2.2. Đào tạo
Trong thực tiễn, hai thuật ngữ giáo dục và đào tạo nhiều khi sử dụng
với nghĩa tương đương nhau, thay thế lẫn nhau hoặc kết hợp với nhau thành
cụm từ kép “giáo dục và đào tạo” [87]. Theo chúng tôi giáo dục và đào tạo là
hai khái niệm của cùng một thiết chế nhưng chúng không đồng nhất với nhau.
Các nghiên cứu của T.A. Ilina, R. Swann và Sir. Michael [96] M. Montessori,
Fukuzawa Yukichi [52], [118]. Cũng như các nhà nghiên cứu có uy tín ở

21
Việt Nam: Đặng Vũ Hoạt [64], Hà Thế Ngữ [87], Nguyễn Cảnh Toàn [110],
Nguyễn Sinh Huy [65], Đặng Quốc Bảo [14], Phạm Viết Vượng [127],
Nguyễn Thị Mỹ Lộc [83], đều khẳng định giáo dục và đào tạo là hai phạm
trù nhưng có liên quan mật thiết với nhau.
Khái niệm giáo dục theo nghĩa rộng ở cấp độ xã hội là khái niệm được
dùng để chỉ một hoạt động xã hội, một phân hệ của hệ thống kinh tế - xã hội,
một thiết chế xã hội đang vận động theo một phương hướng đặc thù (có mục
đích riêng), với các giai đoạn diễn biến (tiến trình) nhất định. Phương hướng
của giáo dục do mục đích xã hội quy định. Mục đích giáo dục là sự phát triển
cá nhân và cộng đồng.
Quá trình của giáo dục (các giai đoạn diễn biến) là tiến trình của cơ chế
di sản (sự truyền đạt và lĩnh hội kinh nghiệm xã hội) diễn ra dưới tác động có
mục đích, có tổ chức của xã hội theo những quy luật xác định. Như vậy, giáo
dục là một bộ phận của quá trình hình thành và phát triển con người, một quá
trình xã hội hoá con người nhưng được thực hiện một cách có ý thức có tổ
chức bởi xã hội.
Khái niệm giáo dục được hiểu như trên đương nhiên nhằm chỉ giáo dục
với tư cách là một bộ phận của hiện thực khách quan - mảng hiện thực khách
quan ấy có những thuộc tính sư phạm (dạy - học, truyền đạt - lĩnh hội). Tuy
nhiên khái niệm giáo dục không bao hàm hết tất cả mảng hiện thực đó (hiện
thực giáo dục). Điều đó có nghĩa, khái niệm giáo dục chỉ đề cập đến những
yếu tố của hiện thực giáo dục đã được con người nhận thức, được con người
tổ chức và vận hành trong thực tế.
Theo nghĩa này, giáo dục có các chức năng cơ bản như:
- Đào tạo huấn luyện con người, truyền đạt kinh nghiệm sống và lao
động cho cá nhân và nhóm.

22
- Khẳng định và truyền bá ảnh hưởng của hệ tư tưởng (triết học, xã hội,
chính trị), chuyển giao văn hóa (khoa học, kỹ thuật, nghệ thuật, đạo đức, pháp
luật) như là nhân tố bảo tồn nền văn hóa của loài người hoặc cộng đồng.
- Phát triển loài vừa với tư cách là cộng đồng tự nhiên (quần thể sinh
học) vừa với tư cách là xã hội có ý thức (quốc gia, dân tộc, giai cấp) và phát
triển cá nhân như là thực thể xã hội - lịch sử cụ thể và đơn nhất (nhân cách).
- Là mục đích của tiến trình phát triển xã hội (mọi nền văn minh đều
hướng tới giáo dục như một mục đích phát triển mặc dù nó coi giáo dục như
công cụ và động cơ bên trong của mình).
Như vậy, giáo dục là phương thức hoàn thiện và phát triển của xã hội
và cá nhân, nhằm tạo ra các năng lực xã hội trong mỗi cá nhân và toàn xã hội
để vừa thích ứng với các yêu cầu của sự phát triển vừa là động lực của sự phát
triển của cá nhân và xã hội. Quá trình hoàn thiện và phát triển của cá nhân và
xã hội được thực hiện bằng sự tác động bởi các cơ quan dạy học và giáo dục
chuyên nghiệp và của toàn xã hội.
Theo “Từ điển giáo dục học” đào tạo được hiểu theo hai nghĩa: Một là,
quá trình chuyển giao có hệ thống, có phương pháp những kinh nghiệm,
những tri thức, những kỹ năng, kỹ xảo nghề nghiệp, chuyên môn, đồng thời
bồi dưỡng những phẩm chất đạo đức cần thiết và chuẩn bị tâm thế cho người
đi vào cuộc sống lao động tự lập và góp phần xây dựng và bảo vệ đất nước;
Hai là, cách tiến hành hỗ trợ, bồi dưỡng nhằm nâng cao năng lực, phẩm chất
phù hợp với đòi hỏi của cơ quan tổ chức như: đào tạo cán bộ v.v...
Theo từ điển Bách khoa Việt Nam “Đào tạo là quá trình tác động đến
một con người nhằm làm cho người đó lĩnh hội và nắm vững tri thức, kỹ
năng, kỹ xảo một cách có hệ thống nhằm chuẩn bị cho người đó thích nghi
với cuộc sống và khả năng nhận một sự phân công nhất định, góp phần của
mình vào việc phát triển xã hội và phát triển nền văn minh của loài người”, về

23
cơ bản, đào tạo là giảng dạy và học tập trong nhà trường gắn với giáo dục đạo
đức nhân cách.
Theo tác giả Nguyễn Minh Đường: “Đào tạo là quá trình hoạt động có
mục đích, có tổ chức, nhằm hình thành và phát triển có hệ thống các tri thức,
kỹ năng, kỹ xảo, thái độ... để hoàn thiện nhân cách cho mỗi cá nhân, tạo tiền
đề cho họ có thể vào đời hành nghề một cách có năng suốt và hiệu quả”.
Như vậy đào tạo có thể hiểu là một quá trình trang bị kiến thức, kỷ
năng nghề nghiệp, đồng thời giáo dục phẩm chất đạo đức nghề nghiệp, thái độ
đối với cuộc sống cho học sinh và thanh niên để họ có thể trở thành người
công dân, người lao động có chuyên môn và nghề nghiệp nhất định, nhằm đáp
ứng nhu cầu tồn tại và phát triển của mỗi cá nhân, đáp ứng yêu cầu của xã hội
trong một giai đoạn lịch sử nhất định.
Đào tạo là một hoạt động, một dạng công việc của xã hội nhằm truyền
đạt và phổ biến kinh nghiệm hoạt động cho người học.
Đào tạo luôn được xác định về phạm vi, về cấp độ, cấu trúc và những
hạn định cụ thể về thời gian, không gian, nội dung và tính chất. Vì lẽ đó, đào
tạo là cơ cấu, là quá trình quyết định làm cho giáo dục có tính tổ chức, kế
hoạch, hướng đích và điều khiển được. Đào tạo không chỉ là một chức năng
quan trọng mà còn là một thuộc tính cơ bản của giáo dục, là hình thức thực
thể của giáo dục.
Trên thực tế, đào tạo thường được hiểu theo nghĩa hẹp, với tư cách là
quá trình hình thành ở người học các phẩm chất nghề nghiệp: hệ thống tri
thức, thái độ, kỹ năng và các phẩm chất tâm lý tương ứng khác. Như vậy, đào
tạo thường gắn với giáo dục nghề nghiệp, khác với giáo dục phổ thông là giáo
dục nhân cách toàn diện.
Theo tổ chức hệ thống giáo dục ở nước ta hiện nay, có các loại hình
đào tạo sau: chính quy và GDTX; đào tạo có chứng chỉ, văn bằng và đào tạo

24
không có chứng chỉ, văn bằng; đào tạo từ xa, đào tạo cấp tốc; đào tạo trong
nhà trường và đào tạo ngoài nhà trường v.v...
Vì vậy, GDTX là phương thức đào tạo giúp người học vừa học, vừa
làm, học liên tục, học suốt đời nhằm hoàn thiện và mở rộng sự hiểu biết, nâng
cao trình độ học vấn, chuyên môn, nghiệp vụ để thích nghi với sự thay đổi của
công việc và đời sống xã hội.
1.2.3. Tổ chức liên kết đào tạo
Liên kết là sự kết hợp của các cá nhân, các tổ chức để thực hiện một
nhiệm vụ chung, trong và bằng cách đó đạt được mục tiêu chung cũng như
mục tiêu theo đuổi của mỗi cá nhân, mỗi tổ chức.
Như vậy, liên kết đào tạo là sự kết hợp của các (thông thường là 2) cơ
sở giáo dục để tổ chức, vận hành quá trình đào tạo nhằm hình thành ở người
học các phẩm chất nghề nghiệp: hệ thống tri thức, thái độ, kỹ năng và các
phẩm chất tâm lĩ tương ứng khác.
Sự kết hợp nói trên bao gồm các nội dung:
- Khảo sát nhu cầu của người học.
- Xây dựng kế hoạch mở lớp.
- Tuyển sinh.
- Thực hiện kế hoạch và chương trình đào tạo thông qua tổ chức hoạt
động giảng dạy và học tập của người dạy và người học.
- Kiểm tra đánh giá hoạt động giảng dạy, học tập và kết quả học tập của
người học.
- Cung ứng học liệu và cơ sở vật chất, thiết bị phục vụ hoạt động giảng
dạy và học tập.
Việc liên kết đào tạo được thực hiện trên cơ sở hợp đồng đào tạo giữa
các cơ sở đào tạo với nhau.
Liên kết đào tạo giữa cơ sở giáo dục đại học và TTGDTX là một trong
những hình thức liên kết đào tạo phù hợp và có hiệu quả trong giai đoạn hiện nay.

25
Trong hình thức liên kết đào tạo này, cơ sở giáo dục đại học chịu trách
nhiệm toàn diện về việc liên kết đào tạo; TTGDTX chịu trách nhiệm về: khảo
sát nhu cầu học tập của người học, xây dựng kế hoạch mở lớp để báo cáo các
cơ quan có thẩm quyền, cơ sở vật chất, thiết bị phục vụ quá trình đào tạo, cán
bộ quản lí… và tham gia vào quá trình quản lý đào tạo.
1.2.4. Quản lí GDTX
GDTX thuộc hệ thống giáo dục quốc dân nên chịu sự quản lí nhà nước
trực tiếp từ Bộ Giáo dục và Đào tạo. Hệ thống phân cấp quản lí tổ chức thực
hiện từ trung ương đến cơ sở như sau:
- Quản lí nhà nước cấp trung ương: Bộ giáo và Đào tạo thông qua
Vụ GDTX.
- Cấp tỉnh (thành phố) và tương đương: Sở Giáo dục và Đào tạo thông
qua phòng GDTX hoặc phòng giáo dục chuyên nghiệp. Các phòng (bộ phận)
GDTX thuộc các trường đại học, cao đẳng và dạy nghề.
- Cấp huyện: TTGDTX hoặc bộ phận GDTX thuộc phòng giáo dục.
- Cấp xã (phường) cán bộ chuyên trách GDTX, giáo viên phổ cập giáo
dục, trung tâm học tập cộng đồng.
Ngoài hệ thống tổ chức nêu trên, GDTX còn được thực hiện bởi mạng
lưới trung tâm dạy nghề từ trung ương đến cơ sở: trung tâm giáo dục hướng
nghiệp và dạy nghề Bộ Giáo dục và Đào tạo. Trung tâm dạy nghề các tỉnh
(thuộc sở Giáo dục và Đào tạo), Trung tâm dạy nghề huyện (thuộc ủy ban
nhân dân huyện, Phòng Giáo dục và Đào tạo).
Điều 46 của Luật Giáo dục năm 2005 ghi rõ: Cơ sở GDTX bao gồm:
a) TTGDTX được tổ chức tại cấp tỉnh và cấp huyện;
b)Trung tâm học tập cộng đồng được tổ chức tại các xã, phường, thị
trấn. Chương trình GDTX còn được thực hiện tại trường phổ thông, trường
trung học chuyên nghiệp, cơ sở dạy nghề, trường cao đẳng, trường đại học và
thông qua các phương tiện thông tin đại chúng.

26
- Chức năng, nhiệm vụ của TTGDTX
TTGDTX là cơ sở giáo dục không chính quy trong hệ thống giáo dục
Quốc dân. Theo quy chế về tổ chức và hoạt động của TTGDTX ban hành theo
Quyết định số 01/2007/QĐ-BGD&ĐT ngày 02/10/2007 thì TTGDTX có chức
năng và nhiệm vụ sau đây:
+ Chức năng của TTGDTX:
 Tổ chức các hoạt động giáo dục: tạo cơ hội học tập nhằm thoả mãn
nhu cầu học tập đa dạng, phong phú của mọi người, trong đó có những người
không có điều kiện tiếp tục học ở các trường lớp chính quy.
 Tư vấn của GDTX: với chức năng này TTGDTX quận, huyện sẽ gợi
ý cho các nhà quản lý giáo dục cấp quận, huyện để tổ chức một hệ thống giáo
dục có chất lượng nhằm đáp ứng yêu cầu phát triển kinh tế - xã hội.
Trên cơ sở nghiên cứu các phương hướng, mục tiêu phát triển kinh tế -
xã hội ở địa phương; điều tra, phát thiện các nhu cầu học tập của từng loại đối
tượng người học, TTGDTX đề xuất với cơ quan quản lý giáo dục về kế hoạch
tổ chức, phương pháp, nội dung, thời gian học đối với từng loại đối tượng.
+ Nhiệm vụ của TTGDTX:
 Tổ chức thực hiện các chương trình giáo dục.
 Chương trình xoá mù chữ và giáo dục sau khi biết chữ.
 Chương trình giáo dục đáp ứng yêu cầu của người học, cập nhật kiến
thức, kỹ năng, chuyển giao công nghệ.
 Chương trình đào tạo, bồi dưỡng nâng cao trình độ chuyên môn,
nghiệp vụ bao gồm: chương trình bồi dưỡng ngoại ngữ, tin học ứng dụng
công nghệ thông tin - truyền thông; chương trình đào tạo, bồi dưỡng nâng cao
trình độ chuyên môn; chương trình đào tạo, bồi dưỡng nâng cao nghiệp vụ;
chương trình dạy tiếng dân tộc thiểu số cho cán bộ, công chức công tác tại
vùng dân tộc, miền núi theo kế hoạch hằng năm của địa phương;

27
 Chương trình giáo dục thường xuyên cấp trung học cơ sở và trung
học phổ thông.
+ Điều tra nhu cầu học tập trên địa bàn, xác định nội dung học tập, đề
xuất với sở giáo dục và đào tạo, chính quyền địa phương việc tổ chức các
chương trình và hình thức học phù hợp với từng loại đối tượng.
+ Tổ chức các lớp học theo các chương trình GDTX cấp trung học cơ sở
và trung học phổ thông quy định tại điểm d khoản 1 của Điều này dành riêng
cho các đối tượng được hưởng chính sách xã hội, người tàn tật, khuyết tật,
theo kế hoạch hằng năm của địa phương.
+ Tổ chức dạy và thực hành kỹ thuật nghề nghiệp, các hoạt động lao
động sản xuất và các hoạt động khác phục vụ học tập.
+ Nghiên cứu, tổng kết rút kinh nghiệm về tổ chức và hoạt động nhằm
nâng cao chất lượng giáo dục góp phần phát triển hệ thống GDTX.
Như vậy, mạng lưới cơ sở GDTX rộng khắp, bao trùm cả khu vực nhà
trường như chính quy và toàn xã hội, đến tận các cộng đồng dân cư làng xã,
phường thôn, bản, v.v... từ các cơ sở chuyên nghiệp về giáo dục như các loại
hình trường học đến các tổ chức kinh tế, sản xuất gia đình. Địa điểm để triển
khai GDTX có thể là các trường học, các văn phòng cơ quan, nhà máy, các cơ
sở công cộng, đình chùa, nhà văn hóa, thư viện thôn, xã, thậm chí nhà dân...
Trong khuôn khổ đề tài, cơ sở GDTX được triển khai nghiên cứu là
TTGDTX cấp tỉnh - một cơ sở GDTX được phép thực hiện liên kết đào tạo ở
nhiều cấp trình độ, trong đó có trình độ đào tạo đại học.
1.2.5. Chất lƣợng đào tạo
* Chất lượng
Tư duy chất lượng hình thành rất sớm trong lịch sử xã hội loài người.
Việc chọn hạt giống để dành cho vụ gieo trồng sau, chọn con giống trong đàn
để lai, chọn thời điểm thích hợp để gieo trồng đều bắt nguồn từ tư duy về chất

28
lượng. Như vậy, ngay từ xa xưa, con người đã sớm nhận thức được rằng chất
lượng tốt làm cho cuộc sống phong phú, hạnh phúc và ổn định hơn.
Trong xã hội hiện đại, vấn đề chất lượng càng được quan tâm một cách
sâu sắc và trở thành vấn đề hàng đầu được các nhà sản xuất và cung cấp dịch
vụ quan tâm bởi sự sống còn và phát triển tổ chức của họ. Đảm bảo chất
lượng là vấn đề sống còn không chỉ của doanh nghiệp của tổ chức mà còn là
vấn đề sống còn của tất cả các lĩnh vực hoạt động xã hội có liên quan đến
quan hệ cung cầu.
- Xét theo phương diện Triết học, chất lượng là một phạm trù phản ánh
tổng thể những tính chất, những thuộc tính cơ bản của sự vật, làm cho sự vật
này phân biệt với sự vật khác. Nói cách khác, chất lượng là “cái làm nên phẩm
chất, giá trị của sự vật”, là “cái tạo nên bản chất sự vật, làm cho sự vật này khác
với sự vật khác” (Từ điển Tiếng Việt, NXB Đà Nẵng 1998). Theo từ điển Oxford
Pocket Dictinonary, “chất lượng là mức hoàn thiện, là đặc trưng so sánh hay đặc
trưng tuyệt đối, dấu hiệu đặc thù, các dữ kiện, các thông số cơ bản”.
Với cách hiểu triết học về chất lượng như trên, có thể nhận thấy bất kỳ
sự vật hiện tượng nào đều có chất lượng. Nói rộng hơn, tất cả các thực thể -
những gì tồn tại khách quan trong hiện thực đều có chất lượng để quy định sự
hiện hữu của nó và phân biệt nó với các thực thể khác.
Sự phát triển của xã hội khiến việc sử dụng các khái niệm và phạm trù
của triết học ngày càng mở rộng và trở nên sâu sắc trong từng lĩnh vực lí luận
và thực tiễn cụ thể.
Trong lĩnh vực quản lý và sản xuất kinh doanh (mối quan hệ cung cầu),
khái niệm chất lượng được hiểu rất linh hoạt và được phát biểu rất đa dạng.
Theo quan niệm truyền thống, “một sản phẩm có chất lượng là sản
phẩm được làm ra một cách hoàn thiện, bằng các vật liệu quý hiếm và đắt
tiền”. Thuật ngữ chất lượng theo cách hiểu này mang ý nghĩa tuyệt đối.

29
Nếu lấy những sản phẩm có chất lượng tuyệt đối này làm khuôn mẫu
thì sẽ rất khó đánh giá, xếp hạng cho các sản phẩm khác, bởi sản phẩm có
chất lượng tuyệt đối cũng đồng nghĩa là các sản phẩm này đạt được những
chuẩn mực rất cao không thể vượt qua. Quan niệm này giống như việc phân
định hai màu đen, trắng, nếu không đạt chất lượng tuyệt đối cũng có nghĩa là
không có chất lượng. Trong khi trên thực tế, chất lượng là khái niệm được sử
dụng với nhiều tầng bậc ý nghĩa khác nhau.
Quan niệm chất lượng theo nghĩa tương đối cho rằng “Sản phẩm hoặc
dịch vụ được coi là có chất lượng khi chúng đạt những chuẩn mực nhất định
được quy định trước. Chất lượng không được coi là cái đích mà nó được coi là
phương tiện, theo đó, sản phẩm hay dịch vụ được đánh giá”. Theo quan niệm
này, chất lượng được phân chia thành các thang bậc từ thấp đến cao với một hệ
thống chuẩn mực được xác định từ trước. Sản phẩm nào thoả mãn được càng
nhiều những chuẩn mực ấy thì sản phẩm đó càng được xếp ở nấc thang cao hơn
của chất lượng và theo đó giá trị của sản phẩm cũng cao tương ứng.
Trong “Tiêu chuẩn Pháp - NFX 50 - 109” chất lượng được xác định “là
tiềm năng của một sản phẩm hay dịch vụ nhằm thoả mãn nhu cầu của người
sử dụng”. Đây là quan niệm nhìn nhận vấn đề chất lượng từ góc độ của người
sử dụng sản phẩm hoặc dịch vụ. Quan niệm này căn cứ vào các yêu cầu,
mong muốn của người sử dụng đối với sản phẩm hoặc dịch vụ để đánh giá
chất lượng, do đó nó mang tính động, biến thiên theo thời gian và yêu cầu
thực tiễn của người sử dụng trong từng thời điểm cụ thể, theo mục đích sử
dụng nhất định.
Điều này cho thấy, người quyết định một sản phẩm hay một dịch vụ
nào đó có chất lượng hoặc không đạt chất lượng ở mức nào chính là khách
hàng. Tại thời điểm sản xuất ra sản phẩm hoặc dịch vụ, có thể theo người sản
xuất thì sản phẩm đã đáp ứng đầy đủ những tiêu chuẩn để được đánh giá là

30
sản phẩm có chất lượng, nhưng thực tế, sản phẩm không phù hợp với yêu cầu
của người sử dụng thì vẫn coi là sản phẩm không có chất lượng. Như vậy,
cách đánh giá, xác định chất lượng sản phẩm, dịch vụ chịu tác động nhiều của
nhân tố chủ quan.
Một quan niệm khác và là quan niệm được nhiều người tán đồng. Quan
niệm này cho rằng chất lượng là sự phù hợp với mục đích. Theo đó, “chất
lượng được đánh giá bởi mức độ mà sản phẩm hoặc dịch vụ đáp ứng được
mục đích đã tuyên bố của nó”. Điều này có nghĩa, để xác định được chất
lượng của một sản phẩm hoặc dịch vụ thì điều quan trọng đầu tiên là phải xác
định được bộ tiêu chí mà sản phẩm hoặc dịch vụ này phải đáp ứng. Bộ tiêu
chí này không mang tính hằng số, mà số lượng các tiêu chí cũng như mức độ
yêu cầu đối với mỗi tiêu chí sẽ thay đổi thường xuyên theo thời gian, theo
điều kiện lịch sử cụ thể, theo điều kiện đặc thù của từng cơ sở sản xuất hoặc
cung cấp dịch vụ.
Để xây dựng bộ tiêu chí nêu trên cần thiết phải chú trọng nghiên cứu
thị hiếu, nhu cầu của những đối tượng sử dụng sản phẩm hay dịch vụ khác
nhau (gọi chung là khách hàng) sao cho những mục đích của nhà sản xuất
trùng khớp với những nhu cầu, thị hiếu và kỳ vọng của khách hàng. Có như
vậy, sản phẩm làm ra mới chiếm lĩnh được thị trường và đem lại lợi nhuận
cho nhà sản xuất.
Tóm lại, chất lượng là một khái niệm được xem xét ở nhiều góc độ
khác nhau. Theo quan điểm triết học, chất lượng phản ánh những thuộc tính
đặc trưng xác định bản chất và tạo nên sự khác biệt của sự vật, hiện tượng.
Theo quan điểm của quản lý (đặc biệt là trong lĩnh vực kinh doanh và sản
xuất), chất lượng được đặc trưng bởi các yếu tố thuộc nguyên vật liệu tạo ra
sản phẩm và dịch vụ, các yếu tố thuộc về quy trình công nghệ, các đặc tính sử
dụng kể cả mẫu mã, kiểu dáng.

31
Như vậy, có thể đi đến định nghĩa: chất lượng là mức độ sản phẩm
thoả mãn nhu cầu của khách hàng, phù hợp với mục đích đã xác định.
* Chất lượng giáo dục
Trong lĩnh vực giáo dục, chất lượng giáo dục với đặc trưng sản phẩm là
nhân lực lao động, có thể được hiểu là kết quả đầu ra của quá trình giáo dục
và được thể hiện cụ thể ở các phẩm chất, giá trị nhân cách và giá trị sức lao
động hay năng lực xã hội của người được giáo dục tương ứng với các yêu cầu
xã hội đặt ra.
Với quan niệm chất lượng là sự phù hợp với mục đích, có thể khẳng
định: “chất lượng giáo dục là sự phù hợp của trình độ phát triển của người
được giáo dục với các mục tiêu của quá trình đào tạo nói riêng và của mục
đích giáo dục xã hội nói chung”.
Chất lượng giáo dục gồm hai thành phần quan trọng:
- Thành phấn thứ nhất là bộ 3 phản ánh các lĩnh vực học tập của người
được giáo dục, bao gồm: kiến thức, kỹ năng, thái độ. Người học phải tạo ra sự
thay đổi trong kinh nghiệm của mình tương ứng với bộ 3 này - bộ 3 đã được
xác định trong mục tiêu giáo dục ở cấp bậc học mà người học được thụ
hưởng. Các nhà nghiên cứu cho rằng, thành phần này chiếm khoảng từ 20 đến
40% giá trị trong chất lượng giáo dục.
- Thành phần thứ hai là năng lực sáng tạo và thích ứng của người được
giáo dục sau khi kết thúc khoá đào tạo. Thành phần này chiếm khoảng 60 đến
80% giá trị của chất lượng giáo dục.
Nhìn chung, các cơ sở giáo dục không chỉ chú ý đến thành phần thứ
nhất (có thể đo đếm được) trong quá trình giáo dục mà điều quan trọng là phải
đặt trọng tâm vào thành phần thứ hai trên cơ sở tổ chức quá trình giáo dục,
phát huy tính tích cực của người học nhằm tạo điều kiện để người học phát
huy tiềm năng và cơ hội của mình, làm cho họ thích ứng với những biến động
của sản xuất và đời sống xã hội.

32
Mặc dù vậy, thành phần của chất lượng giáo dục cũng được quan tâm
thoả đáng trong quá trình giáo dục. Vì rằng đây là thành phần có vai trò là tiền
đề cho sự hình thành và phát triển mức độ thích ứng (thành phần thứ hai) của
người học.
* Chất lượng đào tạo
"Chất lượng đào tạo được hiểu là một tiêu thức phản ánh các mức độ
của kết quả hoạt động GD&ĐT có tính liên tục từ khởi đầu quá trình đào tạo
đến kết thúc quá trình đó" [15].
Khái niệm chất lượng đào tạo liên quan chặt chẽ với khái niệm hiệu quả
đào tạo. Nói đến hiệu quả đào tạo là nói đến các mục tiêu đã đạt được ở mức
độ nào, sự đáp ứng kịp thời yêu cầu của nhà trường và sự chi phí tiền của, sức
lực, thời gian ít nhất nhưng đem lại kết quả cao nhất. Những điều kiện bảo
đảm chất lượng đào tạo là vô cùng quan trọng; Không thể có chất lượng cao
khi điều kiện quá thấp. Tính lịch sử cụ thể của chất lượng đòi hỏi phải kể đến
mục tiêu, nội dung, chương trình, phương pháp đào tạo, đội ngũ giáo viên, cơ
sở vật chất, cơ chế quản lý... phục vụ cho giảng dạy và học tập ở mỗi giai
đoạn nhất định.
Tóm lại: chất lượng đào tạo là kết quả cao nhất trong điều kiện cung
ứng cụ thể, nhằm đạt được mục tiêu đào tạo đã đề ra.
* Nâng cao chất lượng đào tạo
Chất lượng đào tạo liên quan chặt chẽ với nhu cầu phát triển nền kinh
tế xã hội của đất nước. Sản phẩm đào tạo được xem là chất lượng cao khi nó
đáp ứng tốt mục tiêu đào tạo mà xã hội đặt ra với mỗi ngành học. Yêu cầu
của đất nước trong giai đoạn phát triển ngày càng cao, do đó chất lượng đào
tạo ở giai đoạn trước không còn phù hợp với giai đoạn sau. Vì vậy, chất
lượng đào tạo phải không ngừng được nâng cao nhằm thu được hiệu quả
GD&ĐT cao nhất.

33
Nâng cao chất lượng đào tạo là cải tiến liên tục ở mọi khâu, mọi công
đoạn, mọi thời gian đào tạo có liên quan tới người dạy, người học, người quản
lý, người phục vụ. Có thể nói cách khác nâng cao chất lượng đào tạo chính là
cải tiến hệ thống tổ hợp các biện pháp để tăng hiệu quả, hiệu suốt của mọi
khâu trong quá trình đào tạo nhằm đạt kết quả đào tạo cao nhất, có lợi cho
người học, cho xã hội.
* Nâng cao chất lượng đào tạo đại học
Sự phát triển mạnh mẽ của khoa học - kỹ thuật, tính chất phức tạp của
môi trường kinh tế - chính trị - văn hoá - xã hội nói riêng, xu thế phát triển
của thời đại nói chung đã ảnh hưởng sâu sắc, toàn diện tới ngành giáo dục -
đào tạo nói chung, giáo dục đại học nói riêng. Thực tiễn đó đã đề ra những
yêu cầu ngày càng cao đối với nền giáo dục đại học.
Theo Hà Thế Ngữ [72] thì UNESCO đã nêu lên định hướng cho sự phát
triển của giáo dục đại học hiện đại cần đáp ứng 10 yêu cầu cơ bản sau:
1. Các trường đại học phải là một trung tâm đào tạo có chất lượng cao,
phải đa dạng hoá, chuyên môn hoá trong giáo dục - đào tạo nhằm đạt hiệu quả
cao trên nhiều lĩnh vực khoa học.
2. Các trường đại học phải là một trung tâm tập hợp những học viên có
năng lực trí tuệ phát triển ở mức độ cao. Đó là những thanh niên có năng lực
tham gia tích cực vào các chương trình đào tạo của nhà trường và luôn quan
tâm đến vấn đề công bằng xã hội và giáo dục - đào tạo.
3. Các trường đại học phải là một cộng đồng toàn tâm toàn ý, sáng tạo
trong nghiên cứu khoa học, trong phổ biến, vận dụng và đưa những phát minh
công nghệ vào thực tiễn cuộc sống.
4. Các trường đại học phải là một trung tâm học tập tích cực, có ý chí
học tập thường xuyên, học suốt đời để không ngừng phục vụ sự phát triển của
xã hội.

34
5. Các trường đại học luôn luôn là một trung tâm bồi dưỡng, cập nhật
văn hoá và hoàn thiện tri thức.
6. Các trường đại học là một trung tâm trong đó có sự liên thông hợp
tác đào tạo, hợp tác nghiên cứu và dịch vụ khoa học có chất lượng và hiệu
quả cao.
7. Các trường đại học phải là một trung tâm tham gia giải quyết những
vấn đề khoa học của địa phương, dân tộc, khu vực và thế giới.
8. Các trường đại học phải có những trung tâm tư vấn về khoa học -
công nghệ cho các cấp quản lý để từ đó có những quyết định đúng đắn dựa
trên cơ sở lí luận và thực tiễn.
9. Các trường đại học phải là một cộng đồng gồm những thành viên tích
cực tham gia xây dựng nền văn hoá hoà bình.
10. Các trường đại học phải luôn luôn thích ứng được với nhịp sống
hiện đại, luôn phù hợp với đặc điểm, yêu cầu của mỗi quốc gia và phù hợp
với xu thế phát triển của thời đại.
Nâng cao chất lượng đào tạo bậc đại học theo hình thức GDTX chính
là tìm ra biện pháp đào tạo phù hợp với giáo dục người lớn, gắn liền với nhu
cầu của xã hội và phù hợp với điều kiện phát triển của địa phương để đào tạo
ở bậc học này ngày càng có hiệu quả và phù hợp với mục tiêu đào tạo.
1.3. ĐẶC ĐIỂM CỦA MÔ HÌNH LIÊN KẾT ĐÀO TẠO ĐẠI HỌC TẠI CÁC
TRUNG TÂM GIÁO DỤC THƢỜNG XUYÊN CẤP TỈNH
1.3.1. GDTX trong hệ thống giáo dục quốc dân
Trước hết GDTX thực hiện đường lối của Đảng trong giáo dục, đó là
“Đa dạng hóa loại hình GD-ĐT, tạo cơ hội cho mọi người có thể lựa chọn
cách học phù hợp với nhu cầu và hoàn cảnh của mình...” [94]. Tiếp nữa,
GDTX còn mang ý nghĩa nhân văn và xã hội, nó giúp cho con người lao động
thoát khỏi “định mệnh” ràng buộc “con vua thì được làm vua, con sãi ở chùa

35
thì quét lá đa”. Phương thức GDTX đã là cơ may, là con đường để người lao
động có thể được học tập, có thể nâng cao kỹ năng nghề nghiệp và có thể
vươn lên học tập thành đạt. GDTX là phương thức cho mọi người trong thời
đại mới, nó đã trở thành con đường và cách thức đào tạo không trùng lặp với
những quy định của GDCQ, nhằm tạo cơ hội cho phần dân số còn lại không
có điều kiện học chính quy khi còn trong độ tuổi trẻ hoặc đã ra khỏi GDCQ
mà còn muốn tiếp tục học tập.
Chính vì lẽ đó, GDTX phải là phương thức tồn tại đồng hành không thể
thiếu bên cạnh phương thức GDCQ, nó phải được thể chế hoá, đại chúng hóa,
đa dạng hóa và phải được thiết lập như một hệ thống mở và năng động. Điểm
lại tình hình phát triển GDTX ở các nước trong khu vực trong những năm 90,
có thể thấy những nét chính sau đây:
- Quan niệm về GDTX tuy còn khác nhau nhưng nhìn chung GDTX có
vai trò quan trọng trong việc cung cấp cơ hội học tập suốt đời.
- Vai trò của GDTX đối với phát triển kinh tế - xã hội ngày càng được
đánh giá cao, tuy nhiên còn chưa đúng mức so với vị trí ngày càng quan trọng
của nó trong bối cảnh của thế giới hiện nay.
- Đối tượng của GDTX rất khác nhau, nhưng nhìn chung đều chú trọng
ưu tiên tới cộng đồng nông thôn, những người thiệt thòi như phụ nữ, trẻ em
gái, người dân tộc, người nghèo, người mù chữ, trẻ em lang thang cơ nhở, thất
nghiệp v.v...
Theo điều 40 của Luật giáo dục: GDTX là phương thức giáo dục giúp mọi
người vừa làm vừa học, học liên tục, suốt đời nhằm hoàn thiện nhân cách, mở
rộng hiểu biết, nâng cao trình độ học vấn, chuyên môn, nghiệp vụ để cải thiện
chất lượng cuộc sống, tìm việc làm và thích nghi với đời sống xã hội.
Để việc đánh giá chất lượng và hiệu quả của GDTX một cách khách
quan và đúng mực ta cần xác định một số đặc điểm chủ yếu sau đây:

36
Phương thức GDTX mang đặc thù sau:
- Các hình thức tổ chức: Học tại chức, học từ xa...
- Thời gian học tập linh hoạt: Tập trung học theo đợt, học vào cuối tuần
và ngày nghỉ, học buổi tối, học ngoài giờ hành chính...
- Địa điểm học: Có xu hướng đưa lớp học về gần người học, tổ chức
lớp ở các địa phương, xa các trường đại học chính quy...
Đối tượng học tập là cộng đồng dân cư, không phân biệt tuổi tác...
(những người không còn học ở các trường phổ thông, không có điều kiện học
phổ thông, đại học chính quy, những người đã tốt nghiệp ở các trường chính
quy cần học tập bồi dưỡng thêm nghiệp vụ mới...).
Chương trình cho GDTX chú trọng phần thực hành, giải quyết các vấn
đề thực tiễn nhiều hơn so với đào tạo chính quy, có xu hướng đáp ứng các nhu
cầu trước mắt.
Mục tiêu và ý nghĩa của GDTX là hoàn thiện nhân cách, mở rộng hiểu
biết, nâng cao trình độ học vấn, chuyên môn, nghiệp vụ, cải thiện chất lượng
cuộc sống, tìm việc làm và thích nghi với đời sống xã hội cho mọi người. Đáp
ứng nhu cầu cấp bách cho việc phát triển nguồn nhân lực của đất nước, đặc
biệt có vai trò quan trọng đối với các địa phương, vùng sâu, vùng xa. Tạo cơ
hội học tập cho tất cả mọi người, tạo điều kiện thuận lợi để có một XHHT.
1.3.2. Cơ sở pháp lí của liên kết đào tạo đại học tại TTGDTX cấp tỉnh
Nghị quyết trung ương 4 khoá VII đã khẳng định: “Cần phải thực hiện
một nền GDTX cho mọi người, xác định học tập suốt đời là một quyền lợi và
trách nhiệm của mỗi công dân. Đổi mới giáo dục bổ túc và đào tạo tại chức,
khuyến khích phát triển các loại hình GDTX, khuyến khích tự học”.
Nghị quyết Trung ương 2 khoá VIII đã khẳng định mục tiêu: “Mở rộng
các hình thức học tập thường xuyên, đặc biệt là hình thức đào tạo từ xa. Quan
tâm đào tạo và đào tạo lại cán bộ quản lý, kỹ thuật, nghiệp vụ và công nhân

37
các doanh nghiệp. Tăng cường đào tạo và bồi dưỡng cán bộ lãnh đạo, cán bộ
quản lý các cấp, các ngành”. “Có hình thức trường, lớp thích hợp nhằm đào
tạo cán bộ chủ chốt xuất thân từ công nông và lao động ưu tú, con em các gia
đình thuộc diện chính sách”.
Nghị quyết Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ IX cũng đã khẳng định
tư tưởng chỉ đạo phát triển giáo dục nói chung, trong đó có GDTX: “Đẩy
mạnh xã hội hoá giáo dục, thực hiện công bằng trong giáo dục, tạo điều kiện
cho mọi người ở mọi lứa tuổi được học thường xuyên, học suốt đời”.
Kết luận của Hội nghị Trung ương 6, khoá IX, (tháng 7-2002) chỉ rõ:
phát triển GDTX, các hình thức học tập cộng đồng ở các xã, phường gắn với
nhu cầu thực tế đời sống kinh tế - xã hội, tạo điều kiện thuận lợi cho mọi
người có thể học tập suốt đời, hướng tới XHHT.
Chiến lược phát triển giáo dục 2001 - 2010 được Thủ tướng phê duyệt
(tháng 12/2001) đã chỉ rõ quan điểm: giáo dục là sự nghiệp của Đảng, Nhà
nước và của toàn dân; xây dựng XHHT, tạo điều kiện cho mọi người, ở mọi
lứa tuổi, mọi trình độ được học thường xuyên suốt đời; Nhà nước giữ vai trò
chủ đạo trong phát triển sự nghiệp giáo dục; đẩy mạnh xã hội hoá, khuyến
khích, huy động và tạo điều kiện để toàn xã hội tham gia phát triển giáo dục.
Điều 4 của Quy chế tổ chức và hoạt động của TTGDTX (ban hành kèm
theo quyết định số 01/2007/QĐ-BGDĐT ngày 02 tháng 01 năm 2007 của Bộ
trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo) đã quy định:
Tổ chức liên kết đào tạo:
- Trường trung cấp chuyên nghiệp, cơ sở giáo dục đại học khi thực hiện
chương trình GDTX lấy bằng tốt nghiệp trung cấp chuyên nghiệp, được phép
liên kết với trung tâm giáo dục thường xuyên với điều kiện:
+ Trung tâm GDTX phải bảo đảm các yêu cầu về cơ sở vật chất, thiết bị và
cán bộ quản lý phải phù hợp với yêu cầu của từng ngành được liên kết đào tạo.

Th s31 060_biện pháp đào tạo hệ đại học tại các trung tâm giáo dục thường xuyên cấp tỉnh khu vực đồng bằng sông cửu long

Th s31 060_biện pháp đào tạo hệ đại học tại các trung tâm giáo dục thường xuyên cấp tỉnh khu vực đồng bằng sông cửu long

Recommended

Recommended

More Related Content

What's hot

What's hot (16)

Viewers also liked

Viewers also liked (20)

Similar to Th s31 060_biện pháp đào tạo hệ đại học tại các trung tâm giáo dục thường xuyên cấp tỉnh khu vực đồng bằng sông cửu long

Similar to Th s31 060_biện pháp đào tạo hệ đại học tại các trung tâm giáo dục thường xuyên cấp tỉnh khu vực đồng bằng sông cửu long (20)

More from https://www.facebook.com/garmentspace

More from https://www.facebook.com/garmentspace (20)

Recently uploaded

Recently uploaded (20)

Th s31 060_biện pháp đào tạo hệ đại học tại các trung tâm giáo dục thường xuyên cấp tỉnh khu vực đồng bằng sông cửu long