Төрөөс залуучуудын талаар баримтлах бодлого

1. ТӨРӨӨС ЗАЛУУЧУУДЫН ТАЛААР БАРИМТЛАХ БОДЛОГО
БОЛОВСРУУЛАХ АЖЛЫН ТАНИЛЦУУЛГА, БОДЛОГЫН ОНЦЛОГ
2016.06.03
...
...

2. ...
...
Агуулга
1. Дотоодын зөвлөхийн танилцуулга
2. Бодлого хөтөлбөрийн эхний төслийн боловсруулалтын үе шат
3. Бодлого хөтөлбөрийн хоёр дахь төслийн боловсруулалтын үе шат
4. Бодлого хөтөлбөрийн гурав дахь төслийн боловсруулалтын үе шат
5. Бодлогын нийгмийн хэрэгцээ, онцлог
6. Бодлого хөтөлбөрийн төслийг боловсруулахад ашигласан судалгаа

3. ...
...
Хүн амын хөгжил, нийгмийн хамгааллын яамнаас 2014 оны 09 сарын 22-ны өдөр Монгол Улсын
төрөөс залуучуудын хөгжлийн талаар баримтлах бодлого болон “Монгол залуу хүн” Үндэсний хөтөлбөрийн
төсөл боловсруулах ажлын урилга гаргасны дагуу “Легал Полиси” баг нь шаардлагатай баримт бичгийг
бүрдүүлж тухайн шалгаруулалтанд тэнцсэн.
“Легал Полиси” баг нь тус яамтай 2014 оны 10 сарын 28-ны өдөр “Монгол улсын төрөөс
залуучуудын хөгжлийн талаар баримтлах бодлого болон монгол залуу хүн үндэсний хөтөлбөр боловсруулах
төсөлд зөвлөх үйлчилгээ үзүүлэхээр захиалагч, зөвлөхийн хооронд байгуулсан хөлсөөр ажиллах гэрээ”-г
байгуулж дотоодын зөвлөхийн үйл ажиллагааг эхлүүлсэн.
“Легал Полиси” зөвлөх нь дараах бүрэлдэхүүнтэйгээр бодлого, хөтөлбөрийн төсөл дээр
ажилласан. Үүнд:
1. Багийн ахлагч- Л.Отгонбаяр (хуульч, өмгөөлөгч);
2. Багийн гишүүн- Б.Даваажанцан (хуульч, өмгөөлөгч);
3. Багийн гишүүн- Т.Энхбаяр (хуулийн зөвлөх);
4. Багийн гишүүн- А.Сэргэлэнтуяа (хуулийн зөвлөх);
Дотоодын зөвлөх багийн танилцуулга

4. ...
...
Бодлого , хөтөлбөрийн эхний төслийн боловсруулалтын үе шат
№ Ажлын үе шат Тайлбар
1. Төвийн бүсийн хэлэлцүүлэг /2013 он/ Эдгээр хэлэлцүүлгийн дагуу бодлого,
хөтөлбөрийн агуулгыг тодорхойлох, хэрхэн
хэрэгжүүлэх талаар хэлэлцүүлэг өрнүүлсэн
байдаг.2. Хангайн бүсийн хэлэлцүүлэг /2014 он/
3.
Ажлын хэсгийн уулзалт /2014 он/ Бодлого хөтөлбөрийн чиглэлийг тодорхойлж
ажлын хэсгийн гишүүдийг багт хуваарилсан.
4. Ажлын хэсгийн уулзалт /2014 оны 10 сарын 14/
Бодлого хөтөлбөрийн өмнө гаргасан
чиглэлийн дагуу баг болон хуваагдаж
залуучуудын өмнө тулгамдаж буй асуудлын
талаар болон шийдвэрлэх арга замын талаар
ярилцсан.
5. Ажлын хэсгийн уулзалт /2014 оны 10 сарын 15/
6.
Гадаадын зөвлөхийн ирүүлсэн санал /2014 оны 11
сарын 11/
Эдгээр хэлэлцүүлэг, ажлын хэсгийн уулзалт,
тухайн чиглэлийн судалгаанд үндэслэн
гадаадын зөвлөхөөс бодлогын чиглэлийг
тодорхойлсон.

5. № Ажлын үе шат Тайлбар
7. Байгууллагуудаас ирүүүлсэн санал /2014 оны 11 сарын 10-
нд ирүүлсэн санал/
Ажлын хэсэгт багтсан байгууллагуудаас 2014
оны 10 сарын 29-ны 3/2072 тоот албан
бичгийн дагуу ажлын хэсгийн бүх
байгууллагуудад бодлого, хөтөлбөрт санал
өгөх тухай хүсэлт илгээж дараах
байгууллагууд хариу ирүүлсэн. Үүнд:
• Хүний эрхийн үндэсний комисс;
• Нийслэлийн хүүхэд, гэр бүлийн хөгжлийн
газар;
• Гадаад харилцаа эдийн засгийн хамтын
ажиллагааны газар;
• Нийгмийн даатгалын ерөнхий газар
• Шүүхийн шийдвэр гүйцэтгэх газар
• Эрүүл мэндийн яам
• Цагдаагийн ерөнхий газар
• Хөдөлмөрийн яам
• Ашигт малталын газар
• Улсын бүртгэлийн ерөнхий газар
• Иргэний нисэхийн ерөнхий газар
• Худалдан авах ажиллагааны газар
• Газрын харилцаа геодози, зураг зүйн газар
• Шударга өрсөлдөөн хэрэглэгчийн төлөө
газар
• Нийгмийн халамж үйлчилгээний ерөнхий
газар
• Соёл спорт аялал жуулчлалын яам
• Хүүхдийн төлөө үндэсний газар
• Онцгой байдлын ерөнхий газар
Бодлого , хөтөлбөрийн эхний төслийн боловсруулалтын үе шат

6. № Ажлын үе шат Тайлбар
8. Ажлын хэсгийн уулзалт /2014 оны 11 сарын 14/
Бодлого, хөтөлбөрийн чиглэл тус бүрээр
ажлын хэсгийнхний саналыг авсан.
9. Гадаадын зөвлөхийн ирүүлсэн бодлогын төсөл /2014
оны 12 сарын 01/
10.
Төрөөс залуучуудын хөгжлийн талаар баримтлах
бодлогын эхний төсөл /2015 оны 01 сар/
Гадаадын зөвлөхийн ирүүлсэн санал,
бодлогын чиглэлийн хүрээнд яамнаас
ирүүлсэн судалгаа, ажлын хэсгийн санал
байгууллагуудын санал зэргийг тус тус
үндэслэн бодлого, хөтөлбөрийн төслийн
боловсруулсан.
11.
Монгол залуу хүн үндэсний хөтөлбөрийн эхний
төсөл /2015 оны 01 сар/
12.
“Монгол залуу хүн” үндэсний хөтөлбөрийг
хэрэгжүүлэх арга хэмжээний төлөвлөгөө /2015 оны 01
сар/
13.
Бодпого, хөтөлбөрийн англи хэл дээрх орчуулга
/2015 оны 01 сар/
...
Бодлого , хөтөлбөрийн эхний төслийн боловсруулалтын үе шат

7. ...
...
Бодлого , хөтөлбөрийн хоёр дахь төслийн боловсруулалтын үе шат
№ Ажлын үе шат Тайлбар
14.
Байгууллагуудаас ирүүлсэн санал /2015 оны 02
сар/
Бодлого хөтөлбөрийн эхний бэлэн болсон
төсөлд дараах байгууллагуудаас санал
ирүүлсэн.
• Хүн амын хөгжил, нийгмийн хамгааллын
яамны Стратеги бодлого төлөвлөлтийн
газар;
• НҮБ-ын Хүн амын сан;
• НҮБ-ын Залуучуудын зохицуулах хороо;
• Халамж үйлчилгээний ерөнхий газар;
• Хүний эрхийн үндэсний комисс
• Монголын залуучуудын холбоо;
• Монголын залуучуудын эвсэл;
15. Зүүн бүсийн хэлэлцүүлэг /2015 оны 04 сар/
16. Баруун бүсийн хэлэлцүүлэг /2015 оны 04 сар/
17.
“Залуучуудын хөгжил оролцоо чуулга уулзалт”
21 аймгийн төлөөллийг хамарсан /2015 оны 05 сар/
Байгууллагуудын санал хэлэлцүүлгээс гарсан
саналыг үндэслэн бодлого, хөтөлбөрийн хоёр
дахь төслийг боловсруулсан.
18.
Төрөөс залуучуудын талаар баримтлах
бодлогын хоёр дахь төсөл /2015 оны 06 сар/
19.
Монгол залуу хүн үндэсний хөтөлбөрийн хоёр дахь
төсөл /2015 оны 06 сар/

8. ...
...
Бодлого , хөтөлбөрийн гурав дахь төслийн боловсруулалтын үе шат
№ Ажлын үе шат Тайлбар
20.
“Төрөөс залуучуудын талаар баримтлах
бодлого” “Тэрэлж Лоджи” амралтын газарт
вакумжсан хэлэлцүүлэг /2015 оны 09 сарын 03-04
өдрүүд/
Бүх яамны төлөөлөл болон залуучуудын ТББ-
ын төлөөлөл оролцсон хэлэлцүүлгийг 2
өдрийн турш зохион байгуулсан.
21.
Ажлын хэсгийн уулзалт /2015 оны 10 сарын 15-ны
10:00 цагт ХАХНХЯ дээр зохион байгуулагдсан./
Ажлын хэсгийн уулзалтаар Бодлогыг
танилцуулж дахин саналыг авсан.
22.
“Монгол залуу хүн” үндэсний хөтөлбөр
“Монголика” амралтын газарт вакумжсан
хэлэлцүүлэг /2015 оны 10 сарын 22-23-ны өдрүүд/
Бүх яамны төлөөлөл болон залуучуудын ТББ-
ын төлөөлөл оролцсон хэлэлцүүлгийг 2
өдрийн турш зохион байгуулсан.
23.
Бодлого, хөтөлбөрийн олон улсын зөвлөх Andreas
Karsten Монголд ирж ажилласан. /2016 оны 10
сарын 31-11 сарын 03-ны өдрүүдэд/
Нийт 2 удаагийн вакумжсан сургалт болон,
байгууллагуудын санал, олон улсын
зөвлөхийн санал, санамж дээр үнлэслэн
бодлого, хөтөлбөрийн 3 дахь төслийг
боловсруулан хүлээлгэн өгсөн.24.
“Төрөөс залуучуудын талаар баримтлах
бодлого”, “Монгол залуу хүн” үндэсний
хөтөлбөрийн гурав дахь төслийг хүлээлгэн өгсөн.
/2015 оны 11сарын 24-ний өдөр/

9. ...
...
2014 оны эцсээр гэхэд судалгаанд хамрагдсан нийт 198 улсын 122 нь залуучуудад чиглэсэн бодлого,
хөтөлбөртэй байна. Монгол улсын хүн амын 35.48 хувийг 15-34 насныхан эзэлдэг. Өөрөөр хэлбэл 2015 оны
эцсийн байдлаар нийт 1.085.001 хүн байна.
1. Залуучуудын эрхийг хүндэтгэх, хамгаалах, хангах. Залуучуудын сурч боловсрох, хөдөлмөрийн аятай
нөхцөлөөр хангуулах, эрүүл аюулгүй орчинд ажиллаж, амьдрах, эрүүл мэндээ хамгаалуулах, эрүүл мэндийн
зохих үйлчилгээг үнэ төлбөргүй авах, улс төр, эдийн засаг, нийгэм соёлын амьдрал, гэр бүлийн харилцаанд
адил тэгш эрхээр хангагдах зэрэг олон эрх зөрчигдсөөр байна.
2. Залуучуудын боловсрол. Монгол улс бичиг үсэг тайлагдалтын хувьд өндөр түвшинд буюу 2010 оны
судалгаагаар 15-24 насныхны бичиг үсэг тайлагдалт 98.5 хувьтай байна. Манай улсад боловсролын хүртээмж
боломжийн хэмжээнд байгааг харж болох боловч, дэлхийн Эдийн засгийн форумын хүний нөөцийн илтгэлд
дурдагдсанаар боловсролын чанараар харьцангуй доогуур буюу 122 орноос 76-д, боловсролын тогтолцооны
ерөнхий чанараар 122 орноос 115-т тус тус эрэмбэлэгдсэн байна. Хөгжлийн бэрхшээлтэй залуучуудын хувьд
сургуульд хамрагдалт 18-19 насныхан 29-39 хувьтай, 20-24 насныхан 14-20 хувьтай, 25-29 насныхан 5-8
хувьтай байна.
3. Залуучуудын эрүүл мэнд. Эрүүл мэндийн яамны өвчлөл мэдээллийн санд бүртгэгдсэн мэдээллийн дагуу
2013 оны байдлаар залуучуудад зонхилон тохиолдох тэргүүлэх өвчинд шээс бэлгийн тогтолцооны, хоол
боловсруулах тогтолцооны, осол гэмтэл, хордлого бусад гадны шалтгаан, амьсгалын замын , мэдрэлийн
тогтолцооны, зүрх судасны, хавдар зэрэг өвчин орсон байна. Түүнчлэн 15-34 насны залуучуудын нас
баралтын түвшин 10000 хүн амд эрэгтэйчүүдийн 75.8 хувь, эмэгтэйчүүдийн 44.3 хувь ногдож байна. Өөрөөр
хэлбэл 2010-2013 онд 30-34 насны нас баралт 15-19 насны бүлэгтэй харьцуулахад 3 дахин, 20-24 насны
бүлэгтэй харьцуулахад 2 дахин их байна.
4. Залуучуудын хөдөлмөр эрхлэлт. Ажилгүйдлийн түвшний 2013 оны судалгаагаар 15-34 насны ажилгүй
залуу эрэгтэйчүүд 59.5 хувь, залуу эмэгтэйчүүд 55.5 хувь байсан бол 2014 оны байдлаар ажилгүй залуу
эрэгтэйчүүд 55.2 хувь, залуу эмэгтэйчүүд 61.6 хувь буюу нийт залуучуудын тэн хагас нь ажилгүй байна.
Бодлого зайлшгүй батлагдах нийгмийн хэрэгцээ

10. ...
...
Бодлого зайлшгүй батлагдах нийгмийн эрэлт
5. Залуучуудын орон байр. Залуучуудын дунд 2010 онд явуулсан суурь судалгаанд оролцсон залуучуудын
амьдралд нэн тэргүүнд хэрэгцээтэй зүйлсийн нэгдүгээрт орон байртай болох асуудал орсон байна. Монголын
залуучуудын холбооноос хийсэн судалгаагаар залуучуудын 62.3 хувь нь өөрсдийн хувийн орон байргүй буюу эцэг
эхийнхээ болон түрээсийн, хамаатан садангийн, албан байгууллагынхаа байранд амьдардаг байна.
6. Залуучуудын оролцоо. Залуучуудын улс орны хөгжилд гар бие оролцох, нийгэм дэх үнэлэмжээ дээшлүүлэхэд
тэдний нийгэмд оролцох оролцоо, үүрэг хариуцлагыг нэмэгдүүлэх явдал чухал юм. Залуучуудын дунд оролцооны
талаар хийсэн 2011 оны судалгаанаас харахад залуучуудын оролцоо маш чухал, залуучууд улсаа авч явна гэх
үзэл 86.3 хувьтай байна.
7. Залуучуудын эерэг дүр төрх. “Монгол залуу хүн” гэсэн агуулга бүхий тухайн үндэстний түүх, онцлог болон
олон улсын хамтын нийгэмлэгт суурилсан хүчтэй дүр төрхийг бий болгосноор залуучууд нийгэмд хамтран ажиллах
тогтолцоог бий болгож, өөрсдийн хүрээлэн байгаа орчин болон улс орноо хөгжүүлэхэд идэвхтэй оролцох хүслийг
өдөөдөг.
8. Нийгмийн дэмжлэг, туслалцаа зайлшгүй шаардлагатай залуучууд. нийгмийн дэмжлэг, туслалцаа зайлшгүй
шаардлагатай залуучууд болох хөгжлийн бэрхшээлтэй, хүчирхийлэлд өртсөн болон өртөх эрсдэлтэй, хорих ял
эдэлж буй, согтуурах, мансуурах донтох өвчтэй, орон гэргүй, тэнэмэл амьдралтай, амьжиргааны баталгаажих
түвшнээс доогуур орлоготой, өрх толгойлсон залуу эх, эцгийг тэгш хамруулах, тэдэнд тулгардаг асуудлыг
тусгайлан авч үзэх улмаар дэмжлэг үзүүлэх зайлшгүй шаардлагатай юм.
9. Залуучууд байгууллага, залуучууд судлал. Залуучуудын өмнө тулгамдаж буй асуудлыг бодитой тодорхойлох,
залуучууд руу чиглэсэн бодлого хөтөлбөрийг хэрэгжүүлэх, үр дүнг хянах, үнэлэх, шаардлагатай өөрчлөлтийг
хийхийн тулд залуучуудын олонхийг хамарсан, бодит, нарийвчилсан судалгааг жил бүр тогтмол гаргаж байх
шаардлагатай юм.

11. ...
...
Бодлогын хүлээн зөвшөөрөгдөх байдал
 Бодлогын тулгуур зарчим “БАКУ”-ийн зарчмыг тунхагласан;
 Хүний эрхэд суурилсан бодлого болсон;
 “Тогтвортой хөгжил 2030” хөтөлбөр /НҮБ-20150928/;
 “Монгол Улсын тогтвортой хөгжлийн үзэл баримтлал 2030
/20160205/
 Хөгжлийн бодлого, төлөвлөлтийн тухай хууль /20160101/

12. ...
...
Бодлого , хөтөлбөрийн төслийг боловсруулахад ашигласан судалгаа
1. “Залуучуудын үндэсний бодлогыг боловсруулах чиглэлээр телевизийн болон радио нэвтрүүлгээр дамжуулан
явуулсан хэлэлцүүлгийн материалд хийсэн дүн шинжилгээ” Дэлхийн зөн Монгол олон улсын байгууллага, УБ.,
2014 он
2. XXI зуун-Монголын залуулуучууд” суурь судалгаа, Монголын залуучуудын холбоо, УБ., 2011 он
3. Төрөөс залуучуудын хөгжлийн талаар баримтлах бодлогын зөвлөмж”, Хүн амын хөгжил, нийгмийн хамгааллын
яам, НҮБ-ын Хүн амын сантай хамтарсан судалгаа, УБ., 2013 он
4. Хүний хөгжлийн илтгэл” 2014 эхний төсөл;
5. “Залуучуудын бодлого тойм” Нээлттэй нийгэм форум УБ., 2010 он
6. Investing in Youth Policy, Asia-Pacific Interagency Group on Youth, 2011. Available online at
http://www.unescap.org/resources/investing-youth-policy-case-youth-policy-development-asia-pacific;
7. http://www.youthpolicy.org;
8. http://www.ilo.org/youthmakingithappen/PDF/resolutions_en.pdf
9. http://unhabitat.org/publications-listing/sustainable-housing-for-sustainable-cities-a-policy-framework-for-developing-
cities/
10.The Association of Asian Social Science Research Councils (AASSREC): Youth in transition: the challenges of
generational change in Asia, 2005.
11.Anthony E. Azzopardi (2011): Research, policy and practice. Some thoughts about their relationship.
12.Lisbon Declaration on Youth Policies and Programmes, http://www.unesco.org/cpp/uk/declarations/lisbon.pdf
13.World Programme of Action for Youth, http://www.un.org/esa/socdev/unyin/documents/wpay2010.pdf
Lauritzen, Peter (1993): Youth Policy structures in Europe, including 8 indicators for a national youth policy. In: Ohana, Y. &
Rothemund,
9. Supporting young people in Europe, Volume 1 and 2 by Howard Williamson. Both available online at
http://www.coe.int/t/dg4/youth/Source/IG_Coop/YP_Supporting_young_people_Vol_I_en.pdf and
http://www.coe.int/t/dg4/youth/Source/IG_Coop/YP_Supporting_young_people_Vol_II_en.pdf
10. http://youthpolicyforum.org/documents/commitment.pdf
11. http://www.mysc.gov.bw/?q=dept_youth
12. http://www.youthpolicy.org/national/Denmark_2008_Youth_Policy_Article.pdf