1. Харилцааны соёл<br />Хүний харьцааны өндөр соёл нь түүний билэг авьяас, бусдын төлөө тавих өгөөмөр сэтгэл, эв нэгдэлтэй байх үзлээр хүний хүмүүжих үйл ажиллагаа эхэлнэ. Хүмүүсийн харьцааны соёл бол дээр үеэс уламжилж ирсэн бие биенээсээ бишүүрхэх ёсон арилгаж, хүмүүсийн хамтлагийн дотор харьцан ойлгогдох үзэл, оюун ухааны нэгдэл байдлыг хэвшүүлж тогтооход нөлөөлдөг ёс суртахууны амрах хүч юм. Оюун санааны үнэ нь бие биетэйгээ харьцаж байгаа бүхнээр тодорхойлогдоно гэдгийг ойлгох хэрэгтэй. Хариуцлага гэдэг нь юуны урьд санаа бодол, мэдлэг туршлага, соёлоо бүхэлд нь солилцоно гэсэн үг бөгөөд нэгэн зэрэг хүмүүсийн хоорондох харьцаанд илрэх тодорхой төрх байдаг юм.<br />Хүнийг чин сэтгэлээсээ үнэлж сурах хэрэгтэй, соёлтой боловсролтой хүн бол бусдын сайн чанар сонирхолтой талыг үргэлж олж хардаг бөгөөд энэ нь танилцах гайхамшгийг нээх төдийгүй өөрийгөө хүндлүүлэх эрхтэй болох, хэнд ч бүрэн бус үнэлэгдэхгүй байхад чухал хэрэгтэй юм. Хүнтэй зөв боловсон харьцах нь соёлын байдлын 1 илрэл юм. Харьцах нь ашигтай зуршил, сайн заншил, үйл дасгал, зохимжтой төрх байдлыг хэвшүүлдэг.<br />Хүний харьцаа нь бие хүний оюун ухаан, зүрх сэтгэл ёс суртахууны ертөнцтэй холбоотой бүхэл бүтэн системд илрэн гардаг гэж нэрт сурган хүмүүжүүлэгчид үздэг. Хүмүүсийн харьцааны өндөр соёлын шаардлага нь бие хүнтэй бүх талын соёлыг дээшлүүлэхэд шууд холбоотой. Хүмүүстэй харьцахдаа гаргасан алдаанаасаа ямагт сургамж авч байх, алдаагаа мартаж болох бөгөөд тэдгээрийг цаг ямагт цэгнэж шинжиж, бүхий л бүтэн байдал, зөрөлдөөн оюун санааны хувьд тогтворжоогүй байдаг, тааламжтай байдлын гол шалтгааныг олж байх хэрэгтэй. Бие хүний соёл ч байдлыг харуулах 1 үзүүлэлт бол зөв боловсон үйлчилгээ юм. Зөв боловсон үйлчилгээ бол эдийн засгийн үзүүлэлтийг дээшлүүлэх төдийгүй үйлчилгээг сайжруулж, соёл түгээнэ гэсэн үг юм. Мөн үүнээс гадна үелдэг сайхан зантай хүн ус мэт дөлгөөн, уян намбатай хөгжилтэй баясгалантай эв найртай, элбэрэх тустай байдаг.<br />Эелдэг сайхан зантай бусадтай эвч, уян хатан харьцдаг байх ёстой. Иймээс ёс зүйн ухаанд эелдэг бөгөөд эвч харьцаа том үүрэгтэй. Үүний бас 1 төрлийн сайн эрдэм соёл гэдэг. Даруу зантай хүн бол төлөв түвшин харьцдаг, өөртөө шүүмжлэлтэйгээр ханддаг, хүмүүсийн мэдлэг туршлагаас сурч хүний харьцаа ааш зан хүний өмссөн хувцас, авир төрх, үг яриа зэрэг амьдралын бүхий л байдлаар бас илэрнэ. Хүмүүсийн өөр хоорондын харьцаан дахь ёс заншлын онцлог нь үнэнч ёс, нинжин сэтгэл, хүнлэг энэрэнгүй үзлийг эрхэмлэгч ёс суртахуун юм.<br />Үг, хэл, ярианы соёл<br />Үг бол хөдөлмөр ба харьцааны хэрэглүүр хүмүүсийг залж жолоодох урлаг юм. Үгийг онож хэрэглэх урлаг хүн бүхэнд байх ёстой. “Үг бол хүний хүчний захирагч” гэж Оросын их яруу найрагч В.Маяновский хэлсэн байдаг. Үгийн үнэний хүч нь тодорхой мэдлэгт чин сэтгэлийн ухаалаг, итгэлтэй үгэнд, сэтгэлийн сайханд, ойлголтын гүнд байдаг. Үгийн хүч олон мянган жилийн туршид мөнхийн үнэлэмжийн төлөө хийсэн эрэл хайгуул, хүний оюун санааны ертөнцөд нөлөөлөгч барагдашгүй их булаг юм гэж эрдэмтэд үздэг.<br />Хүний хэлэх үг, харц, дуу, намба төрх, эдгээр маань наана, цаана хоёрыг даалгавраа буюу давхар авч явдаг учраас тэр бүхний учрыг цагт нь соргогоор мэдэрч, ухаарал бодож, хэрхэн хүнд өгөхийг оновчтой шийдэх явдал хүн орчны нөлөөлөлд чухал. Үнэндээ үг бол санаагаар ярьвал бие оюуныг нэгж зэрэг тэжээх хоол хүнс, муугаар өгүүлбэл хорт сум. Ердийн хүнийг таньж мэдэхгүй анхны тлүхүүр нь түүний оюуны чадал, сэтгэлийн тэнхээ, мөн чанар ажил хэргийн төрх, оюун ухааныг харуулах толь нь болно. Харьцааны буюу ярианы соёл эзэмшээгүй соёлч боловсон хүн гэж байх үндэсгүй юм.<br />Хүн хичнээн цэвэр үзэмжтэй хувцасласан, хэдэн сургууль төгссөн хэдэн харь хэл мэддэг, ямар албан тушаал, ажил эрхэлдэг зэрэг нь тэр хүний соёлын хэр хэмжээтэй шалгуур болж чадахгүй. Түүнчлэн хэр зэрэг соёлтой хүн бэ? гэдэг нь уулзсан даруйд бүрэн мэдэгдэхгүй, харин хүнтэй хэрхэн ярилцаж байгаа байдал нь тэр хүнийг хэрхэн хүндэлдэг, хүнд хэрхэн ханддаг, ямар үзэл бодолтой хүн бэ? гэдгийг тодорхой харуулж байдаг учраас хэл ярианы соёл уг хүний соёлын түвшинг илэрхийлэх нэг гол рэмжүүр нь болно.<br />