1. ЕРӨНХИЙ САЙДЫН МЕНЕЖМЕНТ
19-р зууны сүүлч 20-р зууны эхэн үеэр АНУ-ын иргэн Фридрих Тейлор гэгч нөхөр
“Хийснээрээ авах тогтолцоо”, “Үйлдвэрийн газрын менежмент” гэдэг хоёр номыг гаргасан
нь урьд хожид байгаагүй их дуулиан шуугианыг тарьжээ. Түүний 60 гаруйхан хуудастай
менежментийн ном асар богинохон хугацаанд хэдэн сая хувь борлогдож, өрнө дахины
дунд бөөн дуулианыг тарьсан юм. Түүний номонд шинжлэх ухааны алдартай онолчдын
ганц ишлэл байгаагүй ч үр ашгийг дээшлүүлэх аргачлал нэртэй өч төчнөөн номнуудыг энэ
л бүтээл асар богинохон хугацаанд няц дарсан байна. Уг номонд ажилчдаасаа
яажшуухан өндөр бүтээмж гаргадаг болох вэ хэмээн толгойгоо гашилгаж суудаг
үйлдвэрийн эздийн хувьд атгаад авах, бариад хэрэгжүүлэх алтан санаануудыг маш
энгийнээр гаргаж тавьсан учраас л тэр байх. Тэйлор дугуйны холхивчны үйлдвэр,
ширэмний үйлдвэр хоёрт хийсэн туршилтуудаараа ажлын цагийг уртасгахгүй, ажилчдын
ачааллыг нэмэгдүүлэхгүйгээр хөдөлмөрийн бүтээмжийг даруй 3-5 дахин ихэсгэж, үр
ашгийг мөн төдий чинээ нэмэгдүүлж болдог гэдгийг нотолсноороо онцлог байв. Үүний тулд
юун түрүүнд хүний ажиллах хүчний чадварыг шинжлэх ухааны үндэстэйгээр нарийн нягт
тохируулан, ажил амралтын хуваарыг уян хатан хувиарлах, ажил үүргийнх нь чиг үүргийн
нарийн нямбай зааглаж өгснөөр хүний ажил хөдөлмөрийн давхардал гарч үргүй зардал,
ажлаа цалгардуулах бүхий л нүх сүвийг хааж бөглөх арга ухаан байснаараа ялгарч байв.
Түүний энэ л ном орчин цагийн менежментийн шинжлэх ухааны эх булаг, ажил үйлсийг
хэрхэн үр өгөөжтэй байлгах алтан санаануудыг бүх нийтээрээ эрэлхийлэх гол хүч нь болж
өгсөн юм.
2012 оны УИХ-ын сонгуулийн дараа Н.Алтанхуяг Монгол улсын 27 дахь ерөнхий
сайдаар томилогдсон юм. Тэрээр ажлаа авсныхаа дараахан би Монгол улсаа
хөгжүүлэхийн төлөө бие сэтгэлээ бүрэн дайчлан ажиллах болно. Үүний тулд би амралтын
өдөр Засгийн газрыг хуралддаг болгож, ажлын цагийг уртасгана. Өөрчлөлтийг өөрөөсөө
гэж бид хэлэлцсээр ирсэн. Үүнийг би өөрийн биеэр харуулна хэмээн мэдэгдэж байв.
Үүндээ ч тэрбээр хүрсээн. Өнөөдөр Н.Алтанхуяг шиг их ажиллаж байгаа хүн алга. Саяхны
нэг амралтын өдөр тэрбээр танхимынхаа бүх сайд нарыг нисэхийн шинэ ордонд дагуулж
ирэн төрийн албан хаагчдыг хүлээн авч баахан лекц уншиваа. Тэр үеэрээ “Амралтын өдөр
бид ажилладаг болох шаардлагатай байна. Төрийн ажлыг шуурхай, үр өгөөжтэй болгох
шаардлагатай байна. Та бүхэн намайг дэмжээд ажилд анх орохдоо өргөсөн тангарагаа
амин зүрхэндээ санаж ажиллаарай гэхчилэн баахан ярьсан. Гэвч хэн ч түүнийг үгэнд
баярлаагүй. Түүний эгц өөдөөс хараад суусан 10 гаруй мянган төрийн албан хаагчдын
ядаж нэг нь таны зөв бид ажиллая гэж хэлээгүй бас дэмжээгүй юм. Яагаад?
Учир нь Н.Алтанхуяг сайдад менежмент гэдэг зүйлийн өчүүхэн ойлголт ч байхгүй
болохоор л тэр. Аль 19-р зууны сүүлч 20-р зууны эхэн үеэр, бүр тодруулбал Ф.Тейлорын
ачаар хүнийг дарамталж, ясыг нь цайтал, махыг нь тасартал ажиллуулж үр бүтээл
гаргадаггүй юм, харин ажил үүргийн хувиарыг нь нарийн зааглаж, ядраах бус амраах
замаар хүнээс 5 дахин илүү үр бүтээл гаргаж болдогийг дэлхий нийтээрээ мэдээд дагаад
хэвшчихсэн, дадаад сурчихсан үед ийм зүйл ярьснаараа эрхэм сайд маань буруудсан юм.
Өдөр шөнөгүй сайд нь ажилласнаараа үр дүн гардаг бол өнөөдөр Улаанбаатар
хотод барилгын ажил энэ тэндгүй оволзож, замын барилгын ажил завсар зайгүй өрнөж
байх байлаа. Шинэхэн үйлдвэрийг шавийг тавилаа, төмөр замын ажил эхэллээ. Дулааны
станцын хана бослоо, дуурийн шинэ театрын ажил эхэллээ гэж мэдээлж байх байлаа.

2. Яагаад гэхээр өмнө нь бид барья гэхнээ мөнгөгүй, ажиллая гэхнээ хүнгүй байсан. Одоо
бол өөрчлөгдсөн. Улсаа барьцаалж зээлсэн 5 тэрбум доллар байна. Баялгаа барьцаалж
босгосон 3 тэрбум доллар байна. Мөнгөө л бушуухан өгчихвөл мөдхөн бариад хийе гэсэн
барилга угсралт, зам гүүрийн компаниуд захаас аваад жагсаж байна. Улсаас дэмжээд
өгвөл ухаан зулгагүй зүтгэхэд бэлэн байна гэсэн мянга мянга ажилгүй боловсон хүчин
байна. Идэж уухын хүслэнд автаагүй эх орноо сайхан болгоё, энэ нийслэлээ хөгжингүй
болгоё идэр залуучууд нь олон байна. Гэвч тэгсэнгүй. Н.Алтанхуяг сайд уялдаа холбоо
муутай, улсад чирэгдэл ихтэй яамдынхаа тоог данхайлгаж, ажил хийе гэсэн хүнээс авлига
татаас нэхээд суучихдаг албан тушаалтнуудынхаа тоог нэмчихсэн болохоор ажлын
бүтээмж, хөгжлийн дэвшил түүнээс гарсангүй.
Давхардсан чиг үүргийг хэт олноор нь бий болгож, данхгар, өөрийнхөөрөө зүтгээд
суучихдаг дарга нарыг энд тэндгүй томилчихсны харгайгаар төрийн ажил гацаж, түмний
унтууцал гаарсаар байна. Жишээ өгүүлье.
Энэ гэхдээ өнгөрсөнд болсон зүйл биш өнөөдөр өрнөж байгаа зүйл. Нийслэлд
өрнөх бүх зам барилгын ажлыг хийж хэрэгжүүлэх үүрэгтэй Нийслэлийн автозамын газар
гэж бий. Мөн энэ газар өнөөдрийн байдлаар засгийн газрын тогтоолоор татан буугдаагүй
байгаа. Тиймээс чиг үүргээ гүйцэтгэсээр л байгаа. Энэ л газарт нийслэлийн урдаа
барьдаг толгой хэдэн инженерүүд нь суугаад Улаанбаатар хотын ерөнхий төлөвлөгөө,
мастер төлөвлөгөө, засаг даргын боловсруулсан мөрийн хөтөлбөр зэрэгтэй уялдуулан
ойрын 20 жилийн хугацаанд бүтээн байгуулахаар гаргасан зураг төслийнхөө дагуу
төлөвлөгөө гарган зам барилгын ажлаа эрхэлдэг аж. Өмнө нь ч ингэсээр ирсэн. Цаашдаа ч
тэгэх байх. Хуулиар заасан эрх, үүрэг нь ч энэ юм. Гэтэл энэ жил нийслэлийн зам
барилгын ажилд гэнэтхэн эдийн засгийн хөгжлийн яам хөндлөнгөөс орж ирэн, Засгийн
газрын тогтоол гээчийг харуулан даналзаж, нийслэлийн ирэх 20 жилийн төлөвлөгөөг
боловсруулж зураг төслөө гаргасан инженерүүдтэй ч зөвлөлгүйгээр ажлын хэсэг
байгуулан, уулзвар барина, зам засна хэмээн хөөрцөглөх ажиллах болсон байна. Хууль
тогтоомжоор ажлынх нь чиг үүргийг тогтоогоод за чи ганцхан энийг л хийгээрэй гээд
заачихсан ажлыг нь юугаа ч мэдэхгүй сэтгэлийн хөөрөлдөө авсан хүмүүс бусниулаад
эхэлж буй нэг л жишээ нь энэ. Ингээд байхаар төрийн ажил яаж явах билээ. Эрхэм
Н.Алтанхуяг амралтын хоёр өдрийг ажлын өдөр болгосон ч бай хамаагүй, өөрөө
давхардал үүсгээд, завхрал гаргаад байвал адаг сүүлд нь хэн ч хариуцлага үүрэхгүйгээр
гагцхүү төрийн мөнгө, төсвийн мөнгө ууршаад л үлдэнэ. Цаг хугацаа хөрөнгө мөнгө үр
ашиггүй зарцуулагдахаар хэн хохирох вэ? Улс хохирно. Ард түмэн хохирно.
Улаанбаатарынхан хохирно. Хэн хожих вэ? Хууль зөрчин байгуулагдсан, өөрсөддөө
тааруулан төрийн машиныг удирддаг хэдэн хүн л хожно, бас баяжна. Энэ бол ердөө нэг л
жишээ, Норовын хүүгийн хуулиа зөрчиж байгаа ээлжит нэг л үйлдэл энэ.
Өмнө хэлсэн зүйлээ давтаж хэлэх хэрэгтэй боллоо. Иргэн хүнээс их бүтээмжийг
гаргахын тулд ажлын цагийг уртасгах, ачаалал дарамтыг ихэсгэх бол биш. Ингэснээр
ажлын бүтээмж ихсэх биш буурдаг, хөдөлмөрийн чанар сайжрах бус доголддог гэдгийг аль
100 жилийн Ф.Тэйлор дэлхий дахин нотолсон юм шүү.
ТӨРИЙН – 3
Магистрант С.Будрагчаа