ΤΟ ΤΜΗΝΑ ΝΕΟΤΗΤΟΣ ΤΗΣ ΕΝΩΜΕΝΗΣ ΡΩΜΗΟΣΥΝΗΣ ΣΑΣ ΠΑΡΟΥΣΙΑΖΕΙ ΑΚΟΜΗ ΕΝΑ ΤΕΥΧΟΣ ΤΟΥ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟΥ ¨ΡΩΜΝΙΟΣ¨. ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΤΩΡΑ ΤΟ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ ¨ΡωμΝιός¨ ΑΠΟ ΤΗΝ ΟΘΟΝΗ ΤΟΥ ΥΠΟΛΟΓΙΣΤΗ ΣΑΣ. ΕΝΩΜΕΝΗ ΡΩΜΗΟΣΥΝΗ - ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ Γραφεῖα Θεσσ/νίκης: Μοναστηρίου 225, Μενεμένη, 54628 τηλ: 2310552207, τηλεομοιότυπο: 2310552209 Γραφεῑα Ἀθηνῶν: Πανεπιστημίου 34 καί Ἱπποκράτους γωνία, Στοά Παλλάδος 10679, 2ος ὄροφος, τηλ.2105227967 καί Πανεπιστημίου 39, Στοά Πεσματζόγλου 10679, 5ος ὄροφος, τηλ.2106930355 http://www.enromiosini.gr/ http://www.romnios.gr/

1. Ἡ Ρωμηοσύνη καὶ οἱ νέοι
Δ΄ Σύναξη Νεότητος
Ἰωάννινα, 3 Μαρτίου 2012
ΔιµηνιαῖοΝεανικὸπεριοδικὸτοῦΚΕΝΤΡΟΥΕΝΟΤΗΤΟΣΚΑΙΜΕΛΕΤΗΣ-ΠΡΟΒΟΛΗΣΤΩΝΑΞΙΩΝΜΑΣ‘’ΕΝΩΜΕΝΗΡΩΜΗΟΣΥΝΗ’’|2 €
Τεῦχος 6
ΑΠΡΙΛΙΟΣ - ΜΑΪΟΣ 2012
Ρωµνιός

2. Τὸ σωµατεῖο «Ἑνωµένη Ρωµηο-
σύνη» καὶ ἡ τηλεόραση τοῦ Ἀχελώ-
ου ὁλοκλήρωσαν τὴν παραγωγὴ ἑνὸς
ὀπτικοακουστικοῦ δίσκου, ποὺ περι-
λαµβάνει τὸν Βίο, τὶς ∆ιδαχές, τὶς Ἐπι-
στολὲς καὶ τὶς Προφητεῖες τοῦ ΕΘΝΑ-
ΠΟΣΤΟΛΟΥ, ΑΓΙΟΥ ΚΟΣΜΑ ΤΟΥ
ΑΙΤΩΛΟΥ.
Ἡ µεγάλη αὐτὴ παραγωγὴ ἀποτε-
λεῖ τὴν πρώτη ἐπιστηµονικὴ προσπά-
θεια ὀπτικοακουστικῆς καταγραφῆς τοῦ
ἔργου καὶ τῆς δράσης τοῦ Ἁγίου Κοσµᾶ.
Ἀποτελεῖται ἀπὸ ὀπτικοακουστικὸ
ὑλικό, καθὼς καὶ σπάνιες εἰκόνες καὶ
φωτογραφίες ἀπὸ τὶς πόλεις καὶ ἐπαρ-
χίες ποὺ ἔζησε καὶ ἔδρασε ὁ Ἅγιος (Μα-
κεδονία, Θεσσαλία, Αἰτωλία, Ἀκαρνα-
νία, Ἄρτα, Πρέβεζα, Λευκάδα, Κεφαλ-
ληνία, Ζάκυνθο, Κέρκυρα, Β. Ἤπειρο
κ.ἀ.).
Ὁ παραπάνω ὀπτικοακουστικὸς δί-
σκος (σὲ µορφὴ DVD καὶ CD) κυκλο-
φορεῖ σὲ καλαίσθητη κασετίνα καὶ
προσφέρεται ∆ΩΡΕΑΝ.
Τὸ σωµατεῖο «Ἑνωµένη Ρωµηο-
σύνη» καὶ ἡ τηλεόραση τοῦ Ἀχελώ-
ου ὁλοκλήρωσαν τὴν παραγωγὴ ἑνὸς
ὀπτικοακουστικοῦ δίσκου, ποὺ περι-
λαµβάνει τὸν Βίο, τὶς ∆ιδαχές, τὶς Ἐπι-
στολὲς καὶ τὶς Προφητεῖες τοῦ ΕΘΝΑ-
ΠΟΣΤΟΛΟΥ, ΑΓΙΟΥ ΚΟΣΜΑ ΤΟΥ
ΑΙΤΩΛΟΥ.
Ἡ µεγάλη αὐτὴ παραγωγὴ ἀποτε-Ἡ µεγάλη αὐτὴ παραγωγὴ ἀποτε-
λεῖ τὴν πρώτη ἐπιστηµονικὴ προσπά-
θεια ὀπτικοακουστικῆς καταγραφῆς τοῦ
ἔργου καὶ τῆς δράσης τοῦ Ἁγίου Κοσµᾶ.
Ἀποτελεῖται ἀπὸ ὀπτικοακουστικὸ
ὑλικό, καθὼς καὶ σπάνιες εἰκόνες καὶ
φωτογραφίες ἀπὸ τὶς πόλεις καὶ ἐπαρ-
χίες ποὺ ἔζησε καὶ ἔδρασε ὁ Ἅγιος (Μα-
κεδονία, Θεσσαλία, Αἰτωλία, Ἀκαρνα-
νία, Ἄρτα, Πρέβεζα, Λευκάδα, Κεφαλ-
ληνία, Ζάκυνθο, Κέρκυρα, Β. Ἤπειρο
κ.ἀ.).
Ὁ παραπάνω ὀπτικοακουστικὸς δί-Ὁ παραπάνω ὀπτικοακουστικὸς δί-
σκος (σὲ µορφὴ DVD καὶ CD) κυκλο-
φορεῖ σὲ καλαίσθητη κασετίνα καὶ
προσφέρεται ∆ΩΡΕΑΝ.
ΟΠΤΙΚΟΑΚΟΥΣΤΙΚΟΣ ΔΙΣΚΟΣ
ΓΙΑ ΤΟΝ
ΕΘΝΑΠΟΣΤΟΛΟ ΑΓΙΟ ΚΟΣΜΑ ΤΟΝ ΑΙΤΩΛΟ
ΝΕΑ ΕΚΔΟΣΗ
ἀπὸ τὴν «ΕΝΩΜΕΝΗ ΡΩΜΗΟΣΥΝΗ»

3. ΔΙΕΥΘΥΝΤΗΣ ΕΚΔΟΣΗΣ
ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ ΚΑΤΑ ΤΟΝ ΝΟΜΟ
Παπαδόπουλος Θεόφιλος-Πρόεδρος
Κιν. 6985085012
ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ ΥΛΗΣ
Κατσιαμάνης Δημήτριος
ΝΕΑΝΙΚΗ ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ
Καζίλα Χαρίκλεια
Κουρῆ Στυλιανὴ
Κουρῆ Ἀναστασία
Μυργιώτης Ἀπόστολος
Παπαδημητρόπουλος Παναγιώτης
ΔΙΟΡΘΩΣΕΙΣ
Παπαδόπουλος Γεώργιος
ΣΕΛΙΔΟΠΟΙΗΣΗ
Ἀνανιάδης Γεώργιος
ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ & ΣΥΝΔΡΟΜΕΣ
Ξουρίδας Ἰωάννης
Tηλ. 2310 552719
Καπετάνιου Ἀγγελικὴ
Tηλ.210 5227967
«ΕΝΩΜΕΝΗ ΡΩΜΗΟΣΥΝΗ»
ΚΕΝΤΡΟΝ ΕΝΟΤΗΤΟΣ ΚΑΙ ΜΕΛΕΤΗΣ-ΠΡΟΒΟΛΗΣ ΤΩΝ ΑΞΙΩΝ ΜΑΣ
Μοναστηρίου 225, 54 628 Μενεμένη-Θεσσαλονίκη,
Τηλ. 2310 55 2207, Τηλεμοιότυπο: 2310 55 2209
http://romnios.gr
E mail contact@enromiosini.gr
http://www.enromiosini.gr
ISSN: 1792-9431
ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ ΝΕΟΤΗΤΑΣ
IΔΙΟΚΤΗΤΗΣ-ΕΚΔΟΤΗΣ
«ΕΝΩΜΕΝΗ ΡΩΜΗΟΣΥΝΗ»
ΚΕΝΤΡΟΝ ΕΝΟΤΗΤΟΣ ΚΑΙ ΜΕΛΕΤΗΣ-ΠΡΟΒΟΛΗΣ ΤΩΝ ΑΞΙΩΝ ΜΑΣ
Ἡ ἐπικοινωνία καί συνεργασία μέ νέους εἶναι ἂμεση ἐπιθυμία
καί ἐπιδίωξη τοῦ περιοδικοῦ μας.
Ἐλπίζουμε ὃτι θά ἀνταποκριθεῖτε κομίζοντας προτάσεις καί ἂρθρα.

4. 2
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ
4 ΔΕΛΤΙΟ ΤΥΠΟΥ
8 Χαιρετισμὸς
Δημητρίου Κατσιαμάνη
Ὑπευθύνου Τομέα Νεότητος Ε.ΡΩ
9 Ὁ ὁραματισμὸς δύο ρωμηῶν Γερόντων
γιὰ τὰ ἐγγόνια τους
Πρωτοπρεσβύτερου Γεωργίου Μεταλληνοῦ
Ὁμότιμου καθηγητοῦ Θεολογικῆς Σχολῆς
Πανεπ. Ἀθηνῶν
9 Ἡ Ρωμηοσύνη ἀποτελεῖ τὴν ἑνότητα
τῆς Ἑλληνικότητας μὲ τὴν Ὀρθοδοξία
11 Τὰ στοιχεῖα – δεσμοὶ τοῦ Ἑλληνισμοῦ
μὲ τὴν Ὀρθοδοξία
13 Ἡ Ρωμηοσύνη εἶναι τὸ μέλλον τοῦ Ἑλληνισμοῦ
20 Ἡ Ρωμαίικη παράδοση:
τροφὸς τοῦ μέλλοντος τῆς πατρίδας
Δημητρίου Νατσιοῦ
Ἐκπαιδευτικοῦ
Δ΄ Σύναξη Νεότητος
Ἰωάννινα, 3 Μαρτίου 2012
«Ἡ Ρωμηοσύνη καὶ οἱ νέοι»

5. 3
20 Ἡ παράδοσή μας, κύριος παράγοντας ἐξόδου
ἀπὸ τὴ σημερινὴ οἰκονομικὴ κρίση
23 Ἡ ἀμφισβήτηση τῆς γνησιότητας
τῆς Ἑλληνικότητάς μας ἀπό ξένους
καὶ ντόπιους «γραικύλους».
25 Ἡ προσφορά τῆς Ἐκκλησίας μας στη σωτηρία
τοῦ γένους μας καὶ τῆς πατρίδας μας.
30 «Σμίλεψε πάλι δάσκαλε ψυχὲς»
Θανάση Σωτηρίου
Δασκάλου
38 Σύλλογος Ἠπειρωτῶν Κοζάνης
«ΑΠΕΙΡΩΤΑΝ»
Κωνσταντίνου Τσιάντα
Προέδρου τοῦ Συλλόγου Ἠπειρωτῶν Κοζάνης
40 Ἐθνικοὶ Εὐεργέτες καταγόμενοι
ἀπὸ τὴν Ἤπειρο...
Δημητρίου Μαλάμη
Γεν. Γραμματέα τοῦ Συλλόγου Ἠπειρωτῶν Κοζάνης
44 Χαιρετισμός
Θεόφιλου Παπαδόπουλου
Προέδρου τῆς Ε.ΡΩ
46 Θερμές εὐχαριστίες
Ρωμνιός τεῦχος 6

6. 4
Δ΄ Σύναξη Νεότητος Ἰωάννινα, 3 Μαρτίου 2012
ΔΕΛΤΙΟ ΤΥΠΟΥ
Μ
ὲ ἐπιτυχία πραγματοποιήθηκε ἡ
4η πανελλήνια σύναξη νεότη-
τος, ποὺ διοργάνωσε ἡ Ἑνωμένη
Ρωμηοσύνη στὰ Ἰωάννινα στὶς 3 Μαρτίου
μὲ τίτλο: «Ἡ Ρωμηοσύνη καὶ οἱ νέοι».
Κύριος ὁμιλητής ἦταν ὁ ὁμότιμος κα-
θηγητὴς τοῦ Πανεπιστημίου Ἀθηνῶν πρω-
τοπρεσβύτερος π. Γεώργιος Μεταλληνός, ὁ
ὁποῖος ἀναφέρθηκε μὲ ἱστορικὰ παραδείγ-
ματα στὴ ρωμαίικη παράδοση ζωντανεύο-
ντας μὲ τὸν λόγο του δύο μεγάλες προσω-
πικότητες, τὸν ἃγιο Κοσμᾶ τὸν Αἰτωλὸ καὶ
τὸν Θεόδωρο Κολοκοτρώνη, αὐθεντικὰ παρα-
δείγματα γνήσιων Ρωμηῶν. Ὡς ἀντίδοτο τῆς
τρέχουσας πολύπλευρης κρίσης ἐπεσήμανε
τὴν ἀνάγκη ἑνότητος γύρω ἀπὸ τὶς ἑλληνορ-
θόδοξες ἀξίες.
Ἀκολούθησε ἡ ὁμιλία τοῦ δασκάλου κ.
Δημήτρη Νατσιοῦ, ὁ ὁποῖος κατέδειξε ὅτι ἡ
ἐπιβίωση τοῦ ἑλληνικοῦ στοιχείου ἀνὰ τοὺς
αἰῶνες καὶ κυρίως τὴν περίοδο τῆς Τουρκο-
Δ΄ Σύναξη Νεότητος
Ἰωάννινα, 3 Μαρτίου 2012
«Ἡ Ρωμηοσύνη καὶ οἱ νέοι»

7. 5
κρατίας ὀφείλεται στὴν ἑλληνορθόδοξη πί-
στη. Στὸ δεύτερο μέρος τῆς ἐκδήλωσης καὶ
μετὰ ἀπὸ χαιρετισμὸ τοῦ π. Κωνσταντίνου
Καντάνη, ἐκπρόσωπου τοῦ Μητροπολίτη
Αἰτωλίας καὶ Ἀκαρνανίας κ. Κοσμᾶ, στὸ βῆμα
ἀνέβηκε ὁ δάσκαλος κ. Ἀθανάσιος Σωτηρίου,
ὁ ὁποῖος μιλώντας ἀπὸ τὴν πείρα του μετέ-
δωσε πολύτιμες ἀξίες καὶ ἀρχές.
Ἐνῷ συμπτωματικὰ ἡ ἡμερίδα φιλοξενή-
θηκε στὴν αἴθουσα τῆς Ζωσιμαίας Ἀκαδημί-
ας, ποὺ ἀποτελεῖ δωρεὰ τῶν ἀδελφῶν Ζωσι-
μάδων, οἱ ἑπόμενοι ὁμιλητές, κ. κ. Τσιάντας
Κων/νος καὶ Δημήτριος Μαλάμης, Πρόεδρος
καὶ Γραμματέας τοῦ συλλόγου Ἠπειρωτῶν
Κοζάνης, ἀναφέρθηκαν, μὲ τὴν παρουσία-
ση ὀπτικοακουστικοῦ ὑλικοῦ, στοὺς Ἐθνι-
κοὺς Εὐεργέτες ποὺ κατάγονται ἀπὸ τὴν
Ἤπειρο.
Ἡ πέμπτη εἰσηγήτρια κ. Μαρία Λουπίδου
παρουσίασε μία ταινία μικροῦ μήκους, πόνη-
μα τοῦ τομέα Νεότητος τῆς Θεσσαλονίκης,
στὴν ὁποία ἀναδείχτηκαν μὲ ἕναν ἰδιαίτερα
πρωτότυπο τρόπο στίχοι τοῦ Νικηφόρου
Βρεττάκου, ποὺ ἀποδίδουν μὲ γλαφυρότητα
τὴν ἔννοια τῆς Ρωμηοσύνης.
Ἡ ἐκδήλωση ὁλοκληρώθηκε μὲ τὴν ὁμιλία
τοῦ Προέδρου τῆς «Ἑνωμένης Ρωμηοσύνης»
κ. Θεόφιλου Παπαδόπουλου, ποὺ τόνισε τὴν
ἀνάγκη παρουσίασης τῶν ὀρθῶν προτύπων
στὴ νεολαία, ποὺ ἀποτελεῖ τὴ μοναδικὴ ἐλπί-
δα γιὰ αὐτὸν τὸν τόπο, ἐνῷ εὐχαρίστησε τὸ
σύνολο ὅσων ἐργάστηκαν γιὰ τὴν πραγμα-
τοποίηση τῆς ἡμερίδας.
Τὴν Κυριακή τῆς Ὀρθοδοξίας ὁ ἐκκλησι-
ασμὸς πραγματοποιήθηκε στὸν Μητροπο-
λιτικὸ Ναὸ τοῦ Ἁγίου Ἀθανασίου, ἐνῷ προ-
σκυνήσαμε καὶ τὸν τάφο τοῦ Νεομάρτυρα
ἁγίου Γεωργίου, ποὺ μαρτύρησε στὴν πόλη
τῶν Ἰωαννίνων.
Ἀκολούθησε ἡ ἐπίσκεψη στὸ νησάκι τῶν
Ἰωαννίνων καὶ συγκεκριμένα σὲ τέσσερα ἀπὸ
τὰ συνολικὰ ἑπτὰ μοναστήρια, ποὺ ὑπάρ-
χουν στὸ νησὶ, καθὼς καὶ στὸ ὀνομαστὸ
μουσεῖο τοῦ Παύλου Βρέλλη μὲ τὰ παγκο-
σμίου φήμης κέρινα ὁμοιώματα. Ὁ Θεόδωρος
Κολοκοτρώνης στὴ Φυλακή, ἡ ἀνατίναξη στὸ
Κούγκι, ὁ ἃγιος Κοσμᾶς ὁ Αἰτωλὸς, ἀλλὰ
καὶ ἡ σκηνὴ τῆς σφαγῆς τοῦ Ἀλῆ Πασᾶ ἀπὸ
τοὺς Τούρκους μὲ τὴν ἐμβληματικὴ μορφὴ
τῆς Κυρα-Βασιλικῆς, εἶναι λίγα μόνο ἀπὸ τὰ
ἔργα ποὺ ζωντανεύουν τὸ ἔνδοξο Ρωμαίικο
παρελθόν μας.
Στὸ κλείσιμο αὐτῆς τῆς συνάντησης πα-
ρατέθηκε γεῦμα σὲ χῶρο τοῦ Πανεπιστημί-
ου Ἰωαννίνων, ποὺ ἀποτέλεσε εὐκαιρία νὰ
μοιραστοῦμε τὶς ἐντυπώσεις τῶν ἐκδηλώσεων
καθὼς καὶ νὰ γνωριστοῦμε μὲ νέους ἀνθρώ-
πους ἀπὸ διαφορετικὲς περιοχὲς, ποὺ μᾶς
συνδέουν ὅμως κοινὲς ἀξίες καὶ ἰδανικά.

8. 6
Δ΄ Σύναξη Νεότητος Ἰωάννινα, 3 Μαρτίου 2012

9. 7
«Ἡ Ρωμηοσύνη καὶ οἱ νέοι»

10. 8
Δημητρίου Κατσιαμάνη
Ὑπευθύνου τοῦ Τομέα Νεότητος Ε.ΡΩ
Σ
εβαστοὶ πατέρες, ἀγαπητοὶ φίλοι καὶ φίλες
καλησπέρα.
Ἐκ μέρους τοῦ διοικητικοῦ συμβουλίου
τῆς ΕΝΩΜΕΝΗΣ ΡΩΜΗΟΣΥΝΗΣ καὶ τῶν μελῶν
της, σᾶς καλωσορίζουμε στὴν 4η πανελλήνια σύ-
ναξη νεότητος τοῦ σωματείου μας. Θὰ θέλαμε νὰ
εὐχαριστήσουμε τὴν Ἱερὰ Μητρόπολη Ἰωαννίνων
γιὰ τὴν εὐγενῆ παραχώρηση τῆς φιλόξενης αὐτῆς
αἴθουσας, ἡ ὁποία -ἀξίζει νὰ θυμηθοῦμε- εἶναι
καρπὸς τῆς δωρεᾶς τοῦ ἐθνικοῦ εὐεργέτη καὶ
Ἠπειρώτη στὴν καταγωγὴ Ζώη Καπλάνη.
Εὐχαριστοῦμε τοὺς καλοὺς ὁμιλητὲς γιὰ τὴν
ἄμεση ἀνταπόκρισή τους στὸ κάλεσμά μας νὰ
συμμετάσχουν στὴν ἀποψινὴ ἡμερίδα καὶ ἐπί-
σης εὐχαριστοῦμε τὴν ὀργανωτικὴ ἐπιτροπὴ
καὶ ὅλους τούς φίλους ποὺ κατέβαλαν κόπο καὶ
χρόνο γιὰ τὴν ἄρτια ὀργάνωση τῆς ἐκδήλωσης
αὐτῆς.
Ἡ ΕΝΩΜΕΝΗ ΡΩΜΗΟΣΥΝΗ ἀποτελεῖται ἀπὸ
μέλη ποὺ τὰ συνδέει ἡ ἀγάπη γιὰ τὶς ἀξίες μας,
χωρὶς τὶς ὁποῖες δὲν εἶναι δυνατὸ νὰ ὑπάρχουμε
ὡς ἄτομα ἐλεύθερα καὶ ὡς Ἔθνος. Πιστεύουμε
στὴ δύναμη τῆς ἑνότητας καὶ θεωροῦμε ὅτι οἱ
ἀξίες αὐτὲς εἶναι ἡ ψυχὴ τοῦ Γένους μας. Ἂν
τὶς κρατήσουμε θὰ μᾶς διαφυλάξουν. Καὶ ἂν τὶς
ἀπεμπολήσουμε, θὰ χαθοῦμε.
Ἡ προσπάθεια εἶναι ἐγγενής. Βγαίνει ἀπὸ
τὰ σπλάχνα τοῦ λαοῦ μας, ὁ ὁποῖος ἀγαπᾶ τὶς
ἀξίες του καὶ θέλει τὴν ἑνότητά του. Αὐτὸ βεβαι-
ώνει καὶ ἡ πρόθυμη καὶ ἀθρόα συμμετοχὴ ὅσων
πληροφοροῦνται γιὰ τὸ Σωματεῖο.
Οἱ ἀξίες αὐτὲς εἰδικώτερα εἶναι:
-Ἡ μακραίωνη, πολυκύμαντη καὶ ἐξόχως δι-
δακτικὴ ἱστορία μας.
-Ὁ θεσμὸς τῆς οἰκογένειας, ποὺ ἀποτελεῖ τὸ
κύτταρο τοῦ κοινωνικοῦ σώματος καὶ τὴν «κὰτ’
οἶκον Ἐκκλησίαν».
-Ἡ ἀπαράμιλλη ἑλληνικὴ γλώσσα, στὴν ὁποία
κατὰ θεία πρόνοια γράφτηκε τὸ Εὐαγγέλιο τῆς
ἀποκαλυφθείσας Ἀλήθειας καὶ ἡ Ἑλληνοχριστια-
νικὴ παιδεία.
-Ἡ Ἑλληνορθόδοξη παράδοσή μας, ποὺ ἀπο-
τελεῖ τὴ μνήμη τοῦ λαοῦ.
Ἡ ΕΝΩΜΕΝΗ ΡΩΜΗΟΣΥΝΗ ἀπὸ τὴν ἀρχὴ
ἔδωσε μεγάλη βαρύτητα στὸν τομέα τῆς νεό-
τητος. Δὲν ὑπολόγισε κόπους καὶ ἔξοδα γιὰ νὰ
προσφέρει δωρεὰν βοήθεια στοὺς νέους, χωρὶς
ἀνταλλάγματα .Ἡ ἀνταπόκριση καὶ ὁ ἐνθουσι-
ασμὸς τῶν νέων εἶναι συγκινητική. Ὅσο μεγάλες
καὶ ἂν εἶναι οἱ δυσκολίες ποὺ ἀντιμετωπίζουν
σήμερα τὰ παιδιά, εἶναι παρήγορο τὸ ὅτι δὲν
συμβιβάζονται μὲ τὸ ψέμα καὶ τὴν ὑποκρισία,
ἀλλὰ ζητοῦν τὸ γνήσιο, τὸ ἀληθινό, τὸ τέλειο καὶ
τὴν ἀνιδιοτελῆ ἀγάπη καὶ, ὅταν τὴν βροῦν, δέχο-
νται συμβουλὴ καὶ ἐμπιστεύονται.
Σεβόμαστε τὴν ἐλευθερία τους καὶ δὲν εἶναι
σκοπός μας νὰ τοὺς στρατολογήσουμε, νὰ τοὺς
προσφέρουμε καινούργιες ἰδεολογίες, οὔτε νὰ
τοὺς ἐντάξουμε σὲ κάστες καὶ παρατάξεις, ἀλλὰ
νὰ τοὺς δείξουμε τὶς ἀστείρευτες καὶ ζωηφόρες
πηγές, τὶς αἰώνιες ἀξίες μας μὲ τὶς ὁποῖες ἀνα-
τράφηκαν καὶ γαλουχήθηκαν γενεὲς γενεῶν.
Εἶναι κρίμα οἱ νέοι ἄλλων χωρῶν νὰ μαθαί-
νουν τὴν ἑλληνικὴ γλώσσα, νὰ ἐνδιαφέρονται γιὰ
τὴν ὀρθόδοξη πίστη, τὸν ἑλληνικὸ πολιτισμό, τὴν
παράδοση καὶ τὴν ἱστορία μας καὶ τὰ παιδιά μας
νὰ ἀναζητοῦν σὲ λάθος δρόμο τὴν εὐτυχία, τὸν
προορισμό τους, ἐνῷ νὰ ἀγνοοῦν τὴν πίστη τῶν
πατέρων τους. Ὅμως, διαπιστώνουμε μὲ χαρὰ ὅτι
πολλοὶ νέοι μας παρὰ τὸν συνεχῆ βομβαρδισμὸ
μὲ ξένα πρότυπα, ἐμμένουν ἀκόμα ἑλληνοπρεπῶς
καὶ μάλιστα στρέφονται καὶ ἀναζητοῦν μὲ δίψα
ὅ,τι προσπαθοῦν νὰ τοὺς στερήσουν κάποιοι,
τὴν οἰκογένεια, τὶς ἀξίες μας καὶ τὴ βιωματικὴ
σχέση μὲ τὴν ἐκκλησία μας, τὴν τροφὸ καὶ τὸ
καταφύγιο τοῦ γένους μας.
Εὐχόμαστε μὲ προσπάθειες ὅπως ἡ σημερινὴ
ἐκδήλωση νὰ βοηθηθοῦν οἱ νέοι μας, τὸ μέλλον
καὶ ἡ ἐλπίδα ὅλων μας.
Εὐχαριστοῦμε!
Δ΄ Σύναξη Νεότητος Ἰωάννινα, 3 Μαρτίου 2012
Χαιρετισμὸς

11. 9
Πρωτοπρεσβύτερου Γεώργιου Μεταλληνοῦ
Ὁμότιμου καθηγητοῦ Θεολογικῆς Σχολῆς Πανεπ. Ἀθηνῶν
Ὁ ὁραματισμὸς δύο ρωμηῶν Γερόντων
γιὰ τὰ ἐγγόνια τους
Ἡ Ρωμηοσύνη ἀποτελεῖ τὴν ἑνότητα
τῆς Ἑλληνικότητας μὲ τὴν Ὀρθοδοξία
Σ
εβαστοὶ Πατέρες, ἀγαπητοὶ ἀδερφοί,
σεβαστὸ προεδρεῖο, νεότεροι μετὰ πρε-
σβυτέρων, καλῶς ἤρθατε καὶ καλῶς βρε-
θήκαμε στὸν χῶρο αὐτὸ μὲ τὴ Χάρη τοῦ Θεοῦ
καὶ μὲ τὴν εὐλογία τοῦ τοπικοῦ Ἱεράρχου,
Σεβασμιωτάτου Μητροπολίτου Ἰωαννίνων
κ.Θεοκλήτου..
Μιλώντας γιὰ τὴ Ρωμηοσύνη, φέρνου-
με στὸ νοῦ μας ἕνα μέγεθος νέο μέσα στὴν
Ἱστορία, νέο 2000 χρόνια τώρα.. Εἶναι ἡ
Ὀρθόδοξη ἑλληνικότητα.-Ἡ ἕνωση Ἑλληνι-
σμοῦ καὶ Ὀρθοδοξίας σὲ μία Θεανθρώπινη
σχέση. Τὴ Θεία φύση τὴν κατέχει ἡ ὀρθοδο-
ξία, ἡ ἔνσαρκη παναλήθεια, ὁ Χριστός, δη-
λαδή, ὡς ὀρθοδοξία καὶ παναλήθεια, ὅπως
ἔλεγε ὁ ἱερὸς Χρυσόστομος καὶ ἐπανελάμ-
βανε συνεχῶς ὁ ὅσιος Ἰουστίνος Πόποβιτς.
Ἡ ἑλληνορθοδοξία δὲν εἶναι ὑπόθεση μόνο
τῶν Ἑλλήνων, ἀλλὰ ὅλων τῶν ὀρθοδόξων. Θὰ
ἤθελα νὰ σᾶς ἀφηγηθῶ σύντομα δύο ἐμπει-
ρίες μου ποὺ ἐνσαρκώνουν, μέσα ἀπὸ τὴν
παράδοση τῶν Ἁγίων Πατέρων, τὴν ἑνότη-
τα τῆς Θείας φύσης ὡς ὀρθοδοξίας καὶ τῆς
ἀνθρώπινης φύσης σὲ αὐτὴν τὴ θεανθρώπινη
ἕνωση, τοῦ Ἑλληνισμοῦ, ὡς τῆς ὑψηλότερης
λυτρωτικῆς ἀγωνίας τῶν ἀνθρώπων σὲ αὐτὴν
τὴ γῆ. Ἡ πρώτη ἐμπειρία εἶναι στὸ Κίεβο τὸ
1989, ὅπου ἀκόμη ἡ Οὐκρανία ἦταν ἑνωμένη
μὲ τὴ Σοβιετικὴ Ἕνωση. Ἦταν ἡ πρόοδος τῆς
περεστρόϊκας. Ἔχω τὴν τιμὴ νὰ εἶμαι ὁ πρῶτος
ὀρθόδοξος κληρικὸς, ποὺ μετὰ τὸ 1917 κυ-
κλοφόρησε μὲ ράσο στὴ Σοβιετικὴ Ἕνωση,
στὸ Κίεβο. Μοῦ ζήτησαν τὴν ἑπομένη, μετὰ
τὴν ἄφιξή μας (ἤμουνα ἐκεῖ γιὰ κάποιες ἐπι-
στημονικὲς ὑποθέσεις), νὰ κυκλοφορήσω μὲ

12. 10
ράσο καὶ νὰ φορῶ καλυμμαύχι καὶ σταυρὸ,
μάλιστα, ὅπως συνηθίζουν οἱ Ρῶσοι. Τὴν ἄλλη
μέρα στὸν δρόμο εἴδαμε μεγάλο ἐνθουσιασμό.
Ὁ κόσμος στὴ θέα μου ἔκανε τὸ σῆμα τῆς νί-
κης, ἐρχόταν μοῦ φιλοῦσε τὸ χέρι, ἔπαιρνε εὐχὴ
κ.λπ. Μετὰ ἀπὸ πολὺ δρόμο, φτάσαμε, ἀφοῦ
γυρίσαμε ὅλο τὸ κέντρο τῆς πόλης, στὸ κάστρο
τοῦ Κιέβου. Ἀνεβήκαμε πάνω καὶ ἐγὼ μάλιστα
εἶχα τὴν ἔμπνευση νὰ ἀνέβω σὲ ἕνα ὕψωμα καὶ
ἒμοιαζα μὲ ἄγαλμα. Ἀνέμιζαν τὰ ράσα, ὁπότε
βλέπω σὲ μιὰ στιγμὴ νὰ ἔρχεται μιὰ γυναίκα,
ἀκολουθούμενη ἀπὸ 30 περίπου παιδιὰ γύρω
στὰ 12 ἔτη. Καταλάβαμε ὅτι ἦταν δασκάλα.
Ἦρθε ἡ γυναίκα κάτω στὰ πόδια μου καὶ ἄρχι-
σε νὰ μιλᾶ στὰ παιδιά, δείχνοντάς με καὶ κα-
ταλάβαινα ἀπὸ τοὺς λατινογενεῖς ὅρους ποὺ
χρησιμοποιοῦσε ὅτι μίλαγε γιὰ Ὅμηρο, γιὰ
Πλάτωνα, γιὰ Σωκράτη, γιὰ Χρυσόστομο, γιὰ
Παλαμᾶ κ.λπ. Συνέλαβα τὸ μήνυμα καὶ ρώτη-
σα τὸν διερμηνέα μας κ. Μεϊχανετζίδη τί εἶπαν.
Αὐτός μοῦ εἶπε ὅτι ἡ γυναίκα ἦταν δασκάλα,
ἦρθε μὲ τὰ παιδιὰ στὸ κάστρο καὶ ἔλεγε τὰ
ἀκόλουθα: «Ὁ ἱερέας αὐτὸς εἶναι Ἕλληνας, καὶ
οἱ Ἕλληνες εἶναι οἱ φωτιστές μας. Εἶναι ἐκεῖνοι
ποὺ μᾶς φέρανε τὸν ἀρχαιοελληνικὸ πολιτισμὸ
ἀλλὰ καὶ τὸν χριστιανισμὸ, καὶ ζοῦμε μέσα σὲ
αὐτὴν τὴν ἑνότητα τοῦ ἀρχαιοελληνισμοῦ καὶ
τοῦ χριστιανισμοῦ, ὀφείλοντὰς το σὲ αὐτοὺς
τοὺς ἀνθρώπους. Θὰ ἔρθει κάτω, θὰ τοῦ φι-
λήσετε τὸ χέρι καὶ θὰ σκέφτεστε πάντοτε μὲ
εὐγνωμοσύνη τοὺς Ἕλληνες». Τότε συγκινήθη-
κα, κατέβηκα καὶ τὸ τί ἔγινε εἶναι ἄλλο θέμα.
Ὃταν ἐπέστρεψα στὴν Ἑλλάδα, ἔγραψα ἕνα
ἄρθρο: «Ἡ δασκάλα μὲ τὴν ἑλληνικὴ καρδιά».
Μᾶλλον ἦταν ἑλληνορθόδοξη καρδιά!
Τότε συνειδητοποίησα στὴν πράξη πὼς
καὶ οἱ ἄλλοι ὀρθόδοξοι ζοῦνε μέσα σὲ αὐτὸ
ποὺ λέμε ἐμεῖς τόσο ἁπλὰ Ρωμηοσύνη. Εἶναι
ἡ σύνδεση, ἱστορικὰ, τῆς ἑλληνικότητας μὲ
τὴ χριστιανικότητα στὴν αὐθεντικότητά της,
ποὺ εἶναι ἡ Ὀρθοδοξία τοῦ Χριστοῦ, τῶν Προ-
φητῶν, τῶν Ἀποστόλων, τῶν Πατέρων ὅλων τῶν
αἰώνων. Ὑπάρχει μία εὐθεία γραμμὴ ποὺ διέπει
αὐτὴν τὴν ἕνωση. Ἡ δεύτερη ἐμπειρία ἔρχε-
ται ἀπὸ τὴ Θεολογικὴ Σχολή. Πρὶν ἀπὸ πολλὰ
χρόνια (ἤμουνα στὴν ἀρχὴ τῆς σταδιοδρομίας
μου) στὸ μεγάλο ἀμφιθέατρο δίδασκα στοὺς
πρωτοετεῖς φοιτητὲς Εἰσαγωγὴ στὴν ἐπιστήμη
τῆς Ἐκκλησιαστικῆς Ἱστορίας. Εἶδα κάποιους
μελαψοὺς στὰ ἀριστερὰ μου καὶ τοὺς εἶπα νὰ
μείνουν μετὰ τὸ μάθημα καὶ τοὺς ρώτησα ἀπὸ
ποῦ εἶναι. Ἓνας ἐξ αὐτῶν, ποὺ μιλοῦσε καλύ-
τερα τὰ ἑλληνικὰ, μοῦ εἶπε: «Εἴμαστε Ρωμηοὶ
ἀπὸ τὴ Μέση Ἀνατολή». Σκέφτηκα, ὅτι αὐτὸς
ξέρει ὅτι ἀσχολοῦμαι μὲ τὴ Ρωμηοσύνη καὶ
τὸ λέει γιὰ νὰ μὲ κολακέψει, καὶ τὸν ρώτησα:
«Γιατί εἴσαστε Ρωμηοί;» «Ἡ ἀπάντηση ἦταν:
«Διότι ὁ Αὐτοκράτοράς μας ἦταν στὴν πρω-
τεύουσά μας τὴ Νέα Ρώμη καὶ ὁ πρῶτος μας
Πατριάρχης εἶναι μέχρι σήμερα ὁ Πατριάρχης
Κωνσταντινουπόλεως - Νέας Ρώμης»!
Αὐτὰ τὰ δύο παραδείγματα τὰ εἶπα, γιὰ
νὰ σᾶς δείξω πόσο ἔχουμε ἐπηρεαστεῖ ἀπὸ
τὸ φράγκικο καὶ θεωροῦμε τὴ Ρωμηοσύνη
ἑλλαδικὴ. Ἡ Ρωμηοσύνη ὡς ἑλληνορθοδοξία
εἶναι ὑπόθεση ὅλης τῆς Ὀρθοδοξίας ἀλλὰ
καὶ ἡ ἑλληνικότητα εἶναι ὑπόθεση ὅλης της
Ὀρθοδοξίας. Ἡ Περιφέρεια τοῦ Ἑλληνισμοῦ
χρησιμοποιεῖ τοὺς σωστοὺς ὅρους. Οἱ Κύπρι-
οι μᾶς ὀνομάζουν Ἑλλαδίτες (καὶ Καλαμαρά-
δες). Εἴμαστε Ἑλλαδίτες, καὶ ἄλλο ἑλληνισμὸς ἢ
ἑλληνικὸς πολιτισμὸς καὶ ἄλλο ἑλλαδισμὸς καὶ
Ἑλληνικὸ Κράτος. Οἱ ξένοι θέλουν νὰ κλείνο-
νται τὰ πάντα μέσα σὲ αὐτὸ ποὺ λέμε Ἑλλαδί-
τσα, ἐνῷ ὁ Ἑλληνισμός εἶναι πάντοτε ὑπόθεση
οἰκουμενική.

13. 11
Ὅ
σο περισσότερο κλεινόμαστε σὲ
σύνορα, τόσο χάνουμε τὴν ἑλληνι-
κότητά μας καὶ τὴν οἰκουμενικότη-
τά μας. Γιατί ὑπάρχουν κάποια στοιχεῖα ποὺ
συνέδεσαν ἀδιάρρηκτα, ἀδιαίρετα, ἀλλὰ καὶ
ἀσύγχυτα, τὸν Ἑλληνισμὸ μὲ τὴν Ὀρθοδοξία,
ὅπως οἱ δύο φύσεις τοῦ Χριστοῦ. Αὐτὸ ποὺ
λένε χωρισμὸς Ἐκκλησίας-Πολιτείας εἶναι μία
προσπάθεια μάταιη, νὰ ἀπορθοδοξοποιήσουν
ὅλες τὶς δομὲς τῆς ἐθνικῆς μας ζωῆς, νὰ ἀπο-
συνδέσουν τὴν ὀρθοδοξία ἀπὸ τὶς δομὲς τοῦ
ἐθνικοῦ μας βίου. Ἔχουμε, λοιπόν, πρῶτον
τὴ θεοκεντρικότητα τῶν ἀρχαίων Ἑλλήνων ποὺ
βρίσκει τὴν πραγμάτωσή της μέσα στὴν Ἁγία
Τριάδα, στὴν Ὀρθοδοξία, στὴν πίστη μας. Δὲν
ὑπῆρξε ποτὲ στὴν ἀρχαιότητα ἀθεΐα δυτικοῦ
τύπου. Ἡ ἀθεΐα, ὅπως τὴν ξέρουμε σήμερα,
εἶναι δημιούργημα τῶν τελευταίων αἰώνων. Ὁ
Ἕλληνας ἀναζητοῦσε τὴν Ἀλήθεια.
Ὁ Κλήμης ὁ Ἀλεξανδρεὺς ποὺ πέθανε τὸ
235 μ.Χ., (ὄχι πατὴρ τῆς Ἐκκλησίας, ἀλλὰ
μεγάλος συγγραφέας χριστιανός,) λέει: «Σύ-
μπασα ἡ ἑλληνικὴ φιλοσοφία ζήτησὶς ἐστιν
ἀληθείας», εἶναι ἀναζήτηση τῆς ἀλήθειας.
Εἶναι αὐτὸ ποὺ λέει ὁ ἀπόστολος Παῦλος
στοὺς Κορινθίους: «Οἱ Ἕλληνες σοφίαν ζη-
τοῦσι» (Α΄ Κορ. 1,22). Ἐνῷ οἱ Ἑβραῖοι, οἱ Σι-
ωνιστές, θέλουν ζητιανεύοντας, ἐπαιτώντας,
νὰ πάρουν κάτι. Τὸ αἰτῶ καὶ τὸ ἐπαιτῶ εἶναι
τὸ ἴδιο ρῆμα. Οἱ Ἕλληνες ζητοῦν τὴν ἀλήθεια.
Σὲ αὐτὴν τὴ λυτρωτικὴ ζήτηση τοῦ Ἑλληνι-
σμοῦ ἦρθε νὰ ἀπαντήσει στὴν Ἀθήνα, στὸ
κέντρο τῆς Εὐρώπης, ὁ Ἀπόστολος Παῦλος
καὶ ξέρουμε τὴ συνέχεια.
Οἱ Ἕλληνες, ἔπειτα, δεχόμεθα τὴν ἑνότη-
τα τῆς ζωῆς ἢδη ἀπὸ τὸν Ὅμηρο. Ἑνότητα
τῆς ζωῆς σημαίνει ὅτι δὲν τεμαχίζουμε φρά-
γκικα τὴ ζωὴ: ἀπὸ ἐδῶ ἡ οἰκονομία, ἀπὸ ἐκεῖ
τὰ πνευματικά, ἀπὸ ἐδῶ τὰ ἐκκλησιαστικά,
ἀπὸ ἐκεῖ τὰ πολιτειακὰ-κρατικὰ-ἐθνικά. Ὄχι,
ἔχουμε ἑνότητα ζωῆς. Τὰ πάντα εἶναι ἑνωμέ-
να μεταξύ τους καὶ ἐνεργοῦμε ὡς μέλη τοῦ
Τὰ στοιχεῖα – δεσμοὶ
τοῦ Ἑλληνισμοῦ μὲ τὴν Ὀρθοδοξία

14. 12
σώματος τοῦ Χριστοῦ, ἀλλὰ δὲν παύουμε νὰ
εἴμαστε καὶ μέλη τοῦ κοινωνικοῦ σώματος,
εἴτε λέγεται πολιτειακὸς χῶρος εἴτε λέγεται
παιδεία, εἴτε λέγεται ὁτιδήποτε ἄλλο.
Αὐτὴ ἡ ἑνότητα τῆς ζωῆς, ἡ ὁποία ἔγι-
νε δεκτὴ καὶ ἀπὸ τὸν Χριστό μας, ἀπὸ τὴν
Ὀρθοδοξία, φαίνεται μὲ ἕναν ἐξαιρετικὸ
τρόπο στοὺς Δελφούς. Ἐκεῖ ὑπάρχει ἀποτύ-
πωση αὐτῆς τῆς καθολικότητος, αὐτῆς τῆς
καθολικῆς συνειδήσεως τοῦ ὅλου. Στὸ πρῶτο
στρῶμα, στὸ πρῶτο ἐπίπεδο, εἶναι τὰ Ἱερὰ
(«ἀπὸ Θεοῦ ὀρχόμεθα» ποὺ θὰ ἔλεγε καὶ ὁ
Ἡρόδοτος.) Τὸ δεύτερο ἐπίπεδο εἶναι τὸ Θέα-
τρο, τὸ πανεπιστήμιο, τὸ σχολεῖο τῆς ψυχῆς.
Τὸ τρίτο ἐπίπεδο εἶναι τὸ Στάδιο, τὸ σχολεῖο
τοῦ σώματος. Ἡ ἑνότητα λοιπόν, Θεός, ψυχή,
σῶμα - Θεός, ἄνθρωπος, συνάνθρωπος, εἶναι
ἡ Ρωμηοσύνη.
Ἕνα ἄλλο συναφές στοιχεῖο εἶναι ἡ ἔννοια
τοῦ κοινωνεῖν. Ἡ κοινωνία (τὸ μοίρασμα τῶν
ἀγαθῶν) εἶναι ἡ ἀλήθεια. Στὶς Πράξεις τῶν
Ἀποστόλων ἔχουμε 4 πυλῶνες, πάνω στοὺς
ὁποίους στηρίζεται ἡ ἐν Χριστῷ ζωή, ἀμέσως
μετὰ τὴν Πεντηκοστή. Ὁ πρῶτος εἶναι ἡ δι-
δαχὴ τῶν Ἀποστόλων, τὸ δόγμα, ἡ διδασκα-
λία. Τὸ δεύτερο θεμέλιο εἶναι ἡ κλάσις τοῦ
ἂρτου, ἡ Θεία Εὐχαριστία, τὸ ἐπίκεντρο τῆς
ὀρθοδόξου ζωῆς. Τὸ τρίτο στοιχεῖο εἶναι ἡ
κοινωνία. Κοινωνία σημαίνει τὸ μοίρασμα τῶν
ἀγαθῶν, ἐπίκαιρο σήμερα. Σὲ κάποια συνά-
ξη ποὺ εἶχαν τὴν τιμὴ νὰ μὲ καλέσουν καὶ μί-
λησα γιὰ τὸ κοινωνικὸ μήνυμα ὡς βίωμα τῶν
Ἁγίων μας, ὅταν εἶπα ἀνωνύμως μία φράση
τοῦ Μεγάλου Βασιλείου ὅτι «ὅσα ἔχεις στὸ κε-
λάρι σου, τὰ ἔχεις κλέψει ἀπὸ ἐκεῖνον ποὺ δὲν
ἔχει», μοῦ λένε «μὰ ἐσὺ εἶσαι Μαρξιστής!».
«Ὄχι» λέω, «δὲν εἶμαι Μαρξιστής, εἶμαι Κομ-
μουνιστὴς τῶν Πράξεων τῶν Ἀποστόλων, τῶν
Πατέρων, τοῦ Χριστοῦ ποὺ λέει “δότε ἡμεῖς
αὐτοῖς φαγεῖν” (Ματθ.14,36). «Τί τοὺς στέλ-
νετε στοὺς Μασόνους καὶ στοὺς Μαρξιστὲς,
καὶ σὲ ὅλους τοὺς ἄλλους, νὰ φᾶνε; Δῶστε
τους ἐσεῖς νὰ φᾶνε!» «Μά, δὲν ἔχουμε», «Φέρ-
τε ὅ,τι ἔχετε», λέει ὁ Χριστὸς, «καὶ Ἐγὼ θὰ τὸ
εὐλογήσω καὶ θὰ τὸ πολλαπλασιάσω». Καὶ τὸ
τέταρτο εἶναι τὸ πλαίσιο ζωῆς, οἱ προσευχές,
ἡ λατρεία. Μέσα στὴ λατρεία διαμορφώνεται
καὶ ἀναπτύσσεται ὅλη ἡ ζωή μας.
Γιὰ τὴν κοινωνία νὰ σᾶς πῶ κάτι ὡραῖο
ποὺ λέει ὁ Ἡράκλειτος: «Καθότι ἂν κοινωνή-
σωμεν, ἀληθεύομεν». Εἴμαστε στὴν ἀλήθεια,
ὅταν μοιραζόμαστε τὰ ἀγαθά, «καθότι δὲ
ἂν ἰδιάσωμεν, ψευδόμεθα». Τὸ ψέμα εἶναι ἡ
ἀτομοκρατία, εἴτε ἡ καπιταλιστικὴ εἴτε ἡ μαρ-
ξιστοκομμουνιστικὴ. Διότι κυνήγι τῆς ὕλης
γίνεται καὶ ἀπὸ τὴ μιὰ πλευρὰ καὶ ἀπὸ τὴν
ἄλλη.
Ἕνα ἄλλο στοιχεῖο, κοινὸ στὸν Ἑλληνισμὸ
καὶ τὴν Ὀρθοδοξία, εἶναι ὁ σεβασμὸς τῆς ἑτε-
ρότητας. Τούτη τὴν περίοδο τὸ Τριώδιο, διδα-
σκόμεθα ὅτι δὲν δύναται νὰ σωθεῖ κανεὶς «εἰ
μὴ διὰ τοῦ πλησίον». Ὁ πλησίον σὲ ἄλλους
εἶναι ὁ θάνατος, ἡ καταστροφή, ἡ κόλαση.
Ὅπως ἦταν γιὰ τοὺς Φαρισαίους καὶ τοὺς μὴ
σωστοὺς Ἕλληνες.
Στὴν Ἐπινομίδα λέγει ὁ Πλάτων: παίρνου-
με πρῶτες ὕλες ἀπὸ τοὺς ἂλλους, ἀλλὰ τὰ
μετασκευάζουμε μὲ τέτοιο τρόπο, ὥστε τὰ
κάνουμε καλύτερα ἀπὸ ὅ,τι τὰ παραλάβα-
με. Αὐτὴ εἶναι ἡ μετασκευαστικὴ δύναμη τοῦ
Ἑλληνισμοῦ καὶ, ἂν τὴν χάσουμε, παύουμε νὰ
εἴμαστε Ἕλληνες. Οἱ Ἓλληνες προσλαμβάνου-
με κάτι ἀπὸ ἂλλους, ἀλλὰ τὸ ἀναδεικνύουμε,
κάνοντάς το καλύτερο.
Ἕνα ἀκόμη στοιχεῖο εἶναι ἡ οἰκουμενικό-
τητα. Ὁ Ἑλληνισμὸς ἔχει οἰκουμενικὴ συνεί-
δηση. Ἔχουν γραφεῖ τόσα πολλὰ γιὰ τὰ κρα-
τίδια τῆς ἀρχαίας Ἑλλάδος. Τὸ γεγονὸς εἶναι
ὅτι σὲ ἕναν κοινὸ κίνδυνο ἑνωνόμαστε ὅλοι
οἱ Ἕλληνες. Στὰ Περσικὰ ἐπὶ παραδείγματι,
ἔχουμε καλοὺς ἡγέτες καὶ, ξέρετε, στὸν Ὅμη-
ρο οἱ ἡγέτες πολιτικοὶ καὶ πνευματικοὶ ὀνο-
μάζονται ποιμένες λαῶν. Αὐτὸ σημαίνει ὅτι
ποιμαντικὸ ἔργο ἐπιτελοῦμε καὶ ἐμεῖς μὲ τὴ
Χάρη τοῦ Θεοῦ οἱ κληρικοὶ, ἀλλὰ καὶ οἱ πολι-
τικοί. Σήμερα χάσαμε τοὺς ποιμένες λαῶν καὶ
ἔχουμε λύκους, οἱ ὁποῖοι ἔρχονται νὰ κατα-
σπαράξουν τὸ ποίμνιο. Σᾶς θυμίζω τὸ δέκατο
κεφάλαιο τοῦ Κατὰ Ἰωάννην Εὐαγγελίου γιὰ
τὸ τί σημαίνει ὁ «ποιμὴν ὁ καλὸς», ὁ ὁποῖος
«τὴν ψυχὴ αὐτοῦ τίθησιν ὑπὲρ τῶν προβά-
των». (Ἰω. 10,11). Θυσιάζει τὴ ζωὴ του γιὰ τὰ
πρόβατα. Σήμερα οἱ ἡγέτες μας θυσιάζουν
τὰ πρόβατα γιὰ τὸ δικὸ τους συμφέρον!

15. 13
Α
ὐτὸ ζοῦμε ἀπὸ τὴν ἳδρυση τοῦ Ἑλληνι-
κοῦ Κράτους τὸ 1830. Τὸ ἔλεγε ὁ Μα-
κρυγιάννης: «Ἐὰν μᾶς ἔλεγαν τί κρά-
τος θὰ δημιουργούσαμε, θὰ μέναμε ἄλλους
τόσους χρόνους κάτω ἀπὸ τοὺς Τούρκους».
Κάτι ἤξερε ὁ Μακρυγιάννης! Ἡ κατοχή μας,
ὑπὸ τὴν μορφὴ πολιτικοοικονομικῆς δουλεί-
ας, ἄρχισε ἐπίσημα γιὰ τὸν νεότερο Ἑλλη-
νισμὸ ἀπὸ τὸ 1830. Ἢμαστε πιὸ ἐλεύθεροι
στὴ δουλεία ἀπὸ ὅ,τι ὅταν ἐλευθερώθηκε «τύ-
ποις» αὐτὴ ἡ περιοχὴ τῆς γῆς καὶ ἀποτέλεσε
τὸ Ἑλληνικὸ Κράτος. Εἴμαστε χωρὶς ἡγεσία,
ἢ μᾶλλον μακάρι νὰ ἤμασταν χωρὶς ἡγεσία.
Εἴμαστε χωρὶς ἡγεσία τῆς παραδόσεώς μας,
ρωμαίικη, ἑλληνορθόδοξη ἡγεσία.
Τὰ δύο πρόσωπα, τὰ ὁποῖα θὰ φέρω ὡς
παράδειγμα ρωμαίικου ὁραματισμοῦ τοῦ
μέλλοντος τοῦ Ἑλληνισμοῦ εἶναι: ὁ ἕνας,
ἀνάστημα πνευματικοῦ ἀγωνιστοῦ, ποὺ
ἔβλεπε τὴν ἀποκατάσταση (παλιγγενεσία)
τοῦ Ἑλληνικοῦ γένους στὴ Ρωμαίικη καθο-
λικότητά του. Καὶ ὁ δεύτερος ἒγινε ὁ ἲδιος
πρωταγωνιστὴς σὲ αὐτὸν τὸν ἀγώνα. Εἶναι
ὁ ἃγιος Κοσμᾶς ὁ Αἰτωλὸς καὶ ὁ Θεόδωρος
Κολοκοτρώνης.
α) Ὁ Πατρτοκοσμᾶς ὁ Αἰτωλός ὡς παρά-
δειγμα ρωμαίικου ὁραματισμοῦ τοῦ μέλλο-
ντος τοῦ Ἑλληνισμοῦ.
Ὁ ΠατροΚοσμᾶς ἦταν πιστὸς στὴν
οἰκουμενικὴ ἰδέα καὶ στὴν ἀνάσταση τῆς
αὐτοκρατορίας. Γιατί ἔλεγε: «αὐτὸ μία μέρα
θὰ γίνει ρωμαίικο». Ἐννοοῦσε ἀποκατάστα-
ση σὲ αὐτὰ τὰ πνευματικὰ καὶ γεωγραφικὰ
ὅρια. Ὁ στόχος τῶν πατέρων μας ἦταν ἡ
ἀνάσταση τῆς αὐτοκρατορίας καὶ ὄχι ἡ
ἀνάσταση ἑνὸς μικροῦ τμήματὸς της.. Ἡ
Ἡ Ρωμηοσύνη
εἶναι τὸ μέλλον τοῦ Ἑλληνισμοῦ

16. 14
μεταφορὰ τοῦ ἐθνικιστικοῦ πνεύματος, τῆς
ἐννοίας τῆς ἀρχῆς τῆς ἐθνότητος, ἀπὸ τὴ
Δύση στὴν καθ’ ἡμᾶς Ἀνατολή, μετὰ τὸν
Ὑψηλάντη, ἔφερε ἀνατροπὴ αὐτοῦ τοῦ
προσανατολισμοῦ. Ἔχουν γραφεῖ πολλὰ
γι’ αὐτὰ. Ὁ τελευταῖος ὁραματιστὴς τῆς
ἑλληνορθόδοξης Οἰκουμένης, τῆς ἀποκατα-
στάσεως ὅλων τῶν λαοτήτων καὶ ὄχι ἐθνοτή-
των μέσα στὴ μεταβυζαντινή, στὴ ρωμαίικη
δηλαδή, Αὐτοκρατορία, ἦταν ὁ Ἀλέξανδρος
Ὑψηλάντης. Γι’ αὐτὸ ἡ ἐπανάσταση ἀρχίζει
πάνω στὸν Προῦθο.
Ἄρχισε ἡ ἐπανάσταση ἀπὸ ἐκεῖ, ὥστε
νὰ ἀρχίσει καὶ ἀπὸ τὴν Πελοπόννησο, γιὰ
νὰ ἔχουμε μία μέγγενη, ἡ ὁποία θὰ συνθλί-
ψει τὴν ὀθωμανικὴ ἀντίσταση μὲ τὴν ἐκτέ-
λεση τοῦ Σουλτάνου καὶ τὴν ἐπανάσταση
τοῦ στόλου, ὁ ὁποῖος εἶχε τὴ δύναμη μέσα
στὴν ὀθωμανικὴ αὐτοκρατορία. Ὁ δὲ στό-
λος ἀποτελεῖτο ἀπὸ Ἕλληνες κυρίως. Ρωμη-
οὶ λοιπὸν ἦταν ὅλες οἱ λαότητες, οἱ Σέρβοι,
οἱ Βούλγαροι, οἱ Μαυροβούνιοι. Γι’ αὐτὸ
ἔχουμε τοὺς Βαλκανικοὺς Πολέμους, δεύτε-
ρη προσπάθεια ἀναστάσεως τῆς αὐτοκρα-
τορίας – καὶ τελευταία.
Κάποιος θὰ μποροῦσε νὰ μοῦ πεῖ: «Μὰ
ἦταν δυνατὸν αὐτὸ τότε, ἀφοῦ ὅλα τὰ πλά-
κωνε ἡ σκλαβιὰ τῶν Φράγκων, ὅπως σήμε-
ρα;» Μεγαλύτερος πολιτικὸς, βαπτισμένος
ὃλος στὴν ἑλληνορθοδοξία, ἀπὸ τὸν Καπο-
δίστρια δὲν ὑπῆρξε. Τὸ 1828 ὁ Καποδίστρι-
ας συμβούλεψε τὸν Τσάρο νὰ δημιουργη-
θοῦν στὴ Βαλκανικὴ 5 ἀνεξάρτητα - αὐτό-
νομα, μικρὰ κράτη.
Ὁ στόχος θὰ ἦταν
νὰ ἑνωθοῦν μετα-
ξύ τους κατόπι,
ἀποκαθιστώντας
ἔτσι ἓνα τμῆμα τῆς
αὐτοκρατορίας.
Δὲν ἦταν οὐτο-
πία τὸ ὄνειρο τῶν
Κολλυβάδων, τοῦ
Ρήγα τοῦ Φεραίου,
τοῦ Πατροκοσμᾶ,
ἡ «ἀνάσταση τοῦ
Βυζαντίου», μέσα
στὰ δεδομένα τοῦ
18ου – 19ου αἰώνα.
Αὐτὸ ἐπεδίωξαν καὶ
οἱ Βαλκανικοὶ Πόλε-
μοι. Οἱ Εὐρωπαῖοι
ὅμως μᾶς στρίμωξαν
κυριολεκτικὰ στὸ
ρατσιστικὸ στενὸ πνεῦμα τῆς ἐθνότητος ἢ
ἐθνικιστικὸ μὲ τὴν ἀρνητική του σημασία.
Ἡ Ρωμηοσύνη σώζει τὴν Ἐθνικότητα μέσα
στὴν ὑπερεθνική οἰκουμενικότητα.
Ἡ Ρωμηοσύνη δὲν εἶναι κατάργηση τῆς
ἐθνότητος. Ἐμεῖς οἱ παπάδες, ποὺ ἔχουμε
τὴν εὐλογία νὰ λειτουργοῦμε γύρω ἀπὸ τὴν
Ἁγία Τράπεζα μὲ Ἰάπωνες, μὲ Κορεάτες, μὲ
Ἀφρικανούς, μὲ ὅλο τὸν κόσμο, ἐκεῖ ζοῦμε
τὴν ὑπέρβαση τῆς ἐθνικότητος, ἀλλὰ ὄχι
τὴν κατάργησή της. Γύρω ἀπὸ τὴν Ἁγία
Τράπεζα ἑνωνόμαστε οἱ ὀρθόδοξοι σὲ μία
ἕνωση ὑπερεθνικὴ, στὸ σῶμα τοῦ Χριστοῦ
«ὃ ἐστι Ἐκκλησία». Ἀλλὰ εἲμασθε ἓτοιμοι, ὁ
Ἓλληνας καὶ ὁ Βούλγαρος καὶ ὁ Σέρβος καὶ
ὃλοι οἱ ἂλλοι, νὰ θυσιαστοῦμε γιὰ τὴν περι-
οχὴ, μέσα στὴν ὁποία πραγματωνόμαστε ὡς
Χριστιανοὶ Ὀρθόδοξοι, ποὺ εἶναι ἡ ἔννοια
τῆς πατρίδος. Στὸ 17ο κεφάλαιο τῶν Πρά-
ξεων (17,26) κατὰ τὸν Ἀπόστολο Παῦλο,
«Τὰ ὁροθέσια τῶν ἐθνῶν» τὰ ἔθεσε ὁ Θεός,
ἀλλὰ τὸ ἕνα ἔθνος μέσα στὴ Ρωμανία σέ-
βεται τὸ ἄλλο. Γιὰ αὐτὸ μιλῶ γιὰ λαότητες

17. 15
καὶ ὄχι γιὰ ἐθνότητες μέσα στὴ Ρωμηοσύνη,
ποὺ εἶναι πανορθόδοξη ὑπόθεση.
Τὸ ’21 ὅμως ἔμεινε ἀνολοκλήρωτο. Ἔχου-
με ἥττα τῆς Οἰκουμενικῆς Ἰδέας καὶ στὸ
ἑξῆς ἡ Μεγάλη Ἰδέα θὰ λάβει ἐθνικιστικὴ
- ἀλυτρωτικὴ σημασία. Σὲ ἕνα κείμενο τοῦ
1873 ὁ Ἠλίας Ζερβὸς Ἰακωβάτος, ἕνας ἀπὸ
τοὺς ριζοσπάστες τῆς Κεφαλλονιᾶς, μιλεῖ
γιὰ ἀποκατάσταση τῆς ἑλληνικῆς φυλῆς.
Καταλαβαίνετε, λοιπὸν, πῶς στενεύει ἡ Με-
γάλη Ἰδέα. Καὶ, κάποιος συγγραφέας τοῦ
19ου αἰῶνος θὰ πεῖ ὅτι ἡ Μεγάλη Ἰδέα ἔγινε
τόσο μικρὴ, ὥστε νὰ εἶναι ἄνευ σημασίας ἡ
ἐνασχόληση μαζὶ της. Ὁ Τόυνμπη, ὁ μεγά-
λος ἱστορικὸς τῶν πολιτισμῶν καὶ διπλωμά-
της, ἔγραψε σὲ ἕναν ἀπὸ τοὺς τόμους τοῦ
ἔργου του “Study οf History” (Σπουδὴ τῆς
Ἱστορίας): «Οἱ Ἕλληνες ἔκαναν μία ἄφρονη
ἐνέργεια, κέρδισαν τὸ κράτος καὶ ἔχασαν
τὴν αὐτοκρατορία»!
Ποιὸς ἦταν συγκεκριμένα ὁ ὁραματισμὸς
τοῦ Πατροκοσμᾶ; Πρῶτον, ἡ συνέχεια καὶ
ἡ ἀποκατάσταση, ὅπου κλονιζόταν, τῆς
ὀρθοδόξου πίστε-
ως καὶ ζωῆς. «Ὅλες
οἱ πίστες, λέει, τοῦ
κόσμου εἶναι ψεύ-
τικες, κάλπικες, τοῦ
Διαβόλου. Μόνο ἡ
πίστη τοῦ Χριστοῦ
εἶναι ἀληθινή». Τί
θὰ ἔλεγε σήμερα
ὁ ἃγιος Κοσμᾶς ὁ
Αἰτωλὸς βλέποντας
τὴν οἰκουμενιστικὴ
ὑστερία; Τὸ δεύτε-
ρο ἦταν ἡ ἑλληνορ-
θόδοξη παιδεία, ἡ
σύνδεση δηλαδὴ
τοῦ ναοῦ καὶ τοῦ
σχολείου. Κάποιος
ἱστορικὸς παλαιό-
τερα εἶχε πεῖ, καὶ τὸ
πῆραν τότε καὶ τὸ
ἔκαναν φλάμπουρο
κυρίως οἱ νεοειδωλο-
λάτρες, ὅτι ὁ ἃγιος Κοσμᾶς ὁ Αἰτωλὸς εἶπε:
«Γκρεμίστε τὶς ἐκκλησιὲς, γιὰ νὰ φτιάξετε
σχολεῖα». Βλέπετε αὐτὴ εἶναι ἡ ἱστορία, τὴν
ὁποία μᾶς ἐπιβάλλουν, ὄχι ἱστορία ἐρεύ-
νης, ἀλλὰ ἱστορία αὐθαιρεσίας. Μᾶλλον
στὸν Κολινδρὸ εἶπε ὁ ἃγιος Κοσμᾶς: «Πόσες
ἐκκλησίες ἔχετε ἐδῶ;» «Δύο». «Ἡ μία ἐκκλη-
σία θὰ γίνει σχολεῖο καὶ ἡ ἄλλη θὰ μείνει
ἐκκλησία, σᾶς φθάνει». Αὐτὴ εἶναι ἡ δια-
σύνδεση (σὰν τὰ συγκοινωνοῦντα δοχεῖα)
μεταξὺ ναοῦ καὶ σχολείου.
Μετὰ ἡ ὀρθόδοξη κοινωνία, τὸ ἐν Χριστῷ
ἦθος. Γιὰ αὐτὸ μιλεῖ συνεχῶς γιὰ τὶς ἀρετὲς
τοῦ ἐν Χριστῷ ἤθους, ποὺ εἶναι ἡ συγχωρη-
τικότητα καὶ ἡ ἀγάπη. Ἔπειτα, κοινωνικὰ, ἡ
συσσωμάτωση ὅλων αὐτῶν σὲ ὁμάδα, ποὺ
λέγεται ἐνορία. Ἔβλεπε ὅτι ἡ σωτηρία μας
δὲν ἦταν νὰ ἀναμένουμε ἄνωθεν τὴ βοή-
θεια. «Ἂνωθεν», ἐννοῶ, ἀνθρωπίνως ἀπὸ
τὸν Σουλτάνο καὶ κάποιους ψευτοηγέτες
(ὑπῆρχαν καὶ τότε ψευτοηγέτες). Ἡ ἐνορία
ἦταν ὁ συνδετικὸς κρίκος. Συνήθως ταυ-
τιζόταν ἡ ἐνορία μὲ τὸ χωριό. Ἀλήθεια τὶ
αἰσθανόταν ὁ πιστὸς, ὅταν πήγαινε (ἔχου-
με μαρτυρίες ἀρκετὲς) νὰ πάρει τὸ αὐγὸ μὲ
τὸ ἀντίδωρο τὸ Πάσχα καὶ ἔλεγε: «Χριστὸς
Ἀνέστη Παππούλη μου!» καὶ ὁ παπὰς ἔσκυ-
βε, ἀγράμματος, ἀλλὰ ἐν Χριστῷ σοφότα-
τος, καὶ τοῦ ἔλεγε: «Καὶ ἡ Ἑλλὰς ἀνέστη!».

18. 16
Ἡ ἐνορία, λοιπόν, ἡ κοινότητα. «Ἂν
δὲν ζεῖτε μέσα στὴν κοινότητά σας», λέει
ὁ Κοσμᾶς ὁ Αἰτωλός, «δὲν θὰ ξαναέρθω
στὴν περιοχὴ σας». Τὶ σημαίνει αὐτὸ: Ἢ
ἑνωνόμαστε ἢ χανόμαστε! Αὐτὸ ἰσχύει κατ’
ἐξοχὴν σήμερα. Ἡ ἀντίστασή μας εἶναι ἡ
ἐπανεύρεση καὶ ἡ ἀνασύνταξη ὅλων μας
μέσα στὴν ἐνορία. Εἶναι τὸ μόνο σχῆμα
ποὺ ἀκόμη δὲν τὸ κατήργησαν, ὃπως ἒγινε
στὸ μόνο κυριολεκτικὰ ἂθεο κράτος, στὴν
Ἀλβανία τοῦ Χότζα.
Ὁ Καποδίστριας ἦταν ἐκεῖνος, ὁ ὁποῖος
προσπάθησε νὰ κάμει πράξη τὸν ὁραμα-
τισμὸ τοῦ Κοσμᾶ τοῦ Αἰτωλοῦ.
Δὲν ἔχει σημασία, ἂν ἤξερε τί ἔλεγε ὁ
ἃγιος Κοσμᾶς, μολονότι πέρασε ὁ Πατρο-
κοσμᾶς καὶ ἀπὸ τὴν Κέρκυρα. Ξέρετε, ἐγὼ
τὸ ἔζησα. Εἶμαι 72 ἐτῶν. Ἀπὸ τὴ δεκαετία
τοῦ ’50 ὁ Πνευματικός μου μοῦ διηγεῖτο τί
εἶπε ὁ Πατροκοσμᾶς, ὅπως τὸ ἄκουσε ἀπὸ
τὸν παπποῦ του. Ὁ παπποὺς του κρατοῦσε
στὴ μνήμη του τὰ ὅσα εἶπε ὁ Πατροκοσμᾶς.
Ὑπῆρχε ὅμως στὸν Πατροκοσμᾶ καὶ τὸν Κα-
ποδίστρια ἕνα κοινὸ στοιχεῖο. Τὸ στοιχεῖο,
ποὺ ἑνώνει τοὺς ὀρθοδόξους σὲ ὅλα τὰ μήκη
καὶ πλάτη τῆς γῆς, ἀλλὰ καὶ κάθετα μέσα
στὴν Ἱστορία διαχρονικά, εἶναι τὸ κοινὸ
φρόνημα, ἡ Ρωμηοσύνη, ἡ Ὀρθοδοξία.
Ὁπότε, λοιπόν, ὁ Καποδίστριας εἶχε τὸ
ἴδιο φρόνημα μὲ τὸν Πατροκοσμᾶ καὶ ὅλους
τοὺς Ἁγίους. Τὸν λένε μασό-
νο κ.λπ. Ὃταν ἀκοῦτε τέτοιες
κατηγορίες, σᾶς τὸ λέω ὡς
ἐρευνητής, νὰ βάζετε ἕνα
ἐρωτηματικὸ. Γιατί πρέπει νὰ
μειωθοῦν κάποιες ὑπεροχικὲς
μορφὲς στὴν ἱστορία μας, νὰ
μειωθοῦν ἠθικὰ, γιὰ νὰ ἔχου-
με μετὰ καὶ τὴν φυσικὴ ἐξό-
ντωσή τους.
Ὁ Καποδίστριας τί προ-
σπάθησε νὰ κάνει; Προσπά-
θησε νὰ ἀνανεώσει τὰ μέσα
στὸ θέμα τῆς διοικήσεως,
εὐρωπαϊκὰ μέσα, ἀλλὰ τὰ
ρωμαίϊκα θεμέλια νὰ μείνουν
λειτουργικὰ. Τοῦ ἔλεγε ὁ Κο-
λοκοτρώνης, ἄλλος σοφός
τοῦ γένους μας: «Ὑπερεκλα-
μπρότατε», ἤτανε τίτλος ποὺ
τοῦ ἔδινε ὁ ἴδιος, «κάνεις ἕνα
μεγάλο λάθος, βιάζεσαι».
Λέει ὁ Καποδίστριας:
«Σὲ τί βιάζομαι Στρατηγέ
μου;»
Καὶ ὁ Κολοκοτρώνης:
«Πᾶς νὰ τὸ κάνεις ἑπτὰ φράγκικο καὶ
τρία ρωμαίικο.
Ὄχι, θὰ τὸ κάνεις πρῶτα τρία φράγκικο
καὶ ἑπτὰ ρωμαίικο, πέντε φράγκικο - πέντε
ρωμαίικο καὶ μετὰ ἑπτὰ φράγκικο καὶ τρία
ρωμαίικο».
Ποῦ νὰ βροῦν τέτοιο φρόνημα οἱ σημε-
ρινοὶ ἡγέτες μας.
Κάποτε μιλοῦσα σὲ μία ἐκπομπὴ μὲ τὸν
φίλο καὶ ἀγωνιστή, ὁ καθένας στὸ χῶρο
του καὶ μὲ τὸν τρόπο του, τὸν Κώστα τὸν
Ζουράρι. Καὶ ἐπειδὴ εἶναι πιανίστας ἄρι-
στος καὶ ἐγὼ σαξοφωνίστας καὶ ὀμποΐστας,
στράφηκε ὁ λόγος στὸν χῶρο τῆς μουσικῆς,
στὸ πλαίσιο τῆς Ρωμηοσύνης. Καὶ ἀναλύ-
σαμε, ἔτσι ἐξ ἀπροόπτου, τὴν ἔννοια τοῦ
συρτοῦ, ποὺ ἀρχίζει ἀπὸ τὸν Ὅμηρο, ποὺ
ὁ ἕνας κρατάει τὸ χέρι τοῦ ἄλλου καὶ δεξιὰ

19. 17
καὶ ἀριστερὰ.
Ἒτσι εἶναι καὶ ἡ ἑνότητα τῆς ἱστορικῆς
μας ἁλυσίδας, ἀπὸ τὸ ἀπώτατο παρελθόν
μας μέχρι σήμερα.
Δύο βήματα μπροστά, ἕνα πίσω.
Αὐτὴ εἶναι ἡ πορεία τῆς Ρωμηοσύνης
μέσα στὴν Ἱστορία, πορεία ἑνότητας καὶ
συνέχειας. Παράδοση, ἄλλωστε, ὅπως ξέρε-
τε, δὲν σημαίνει συντήρηση, μουσειακὴ δια-
φύλαξη ὁρισμένων πραγμάτων. Παράδοση
σημαίνει συνέχεια, συνέχεια ἑνὸς τρόπου
σκέψεως, ἑνὸς τρόπου ζωῆς, ἑνὸς τρόπου
ὑπάρξεως, ἑνὸς τρόπου ἐνεργείας. Αὐτὴ
εἶναι ἡ ταυτότητά μας, καὶ συνεχῶς μέσα
ἀπὸ τὴν παιδεία καταστρέφεται αὐτὴ ἡ
ἑνότητα. Εἴμαστε ψηφίδες, ποὺ δὲν ἀποτε-
λοῦμε τὴν εἰκόνα ὅλοι μαζί, ἀλλὰ ἡ μία ψη-
φίδα εἶναι ἐδῶ ἡ ἄλλη ἐκεῖ, ἀπομονωμένες ἡ
μία ψηφίδα ἀπὸ τὴν ἄλλη, ὁπότε χάνουν τὴ
λειτουργικότητά τους.
Λοιπόν, τὸ φρόνημα ἦταν
ρωμαίικο γιὰ αὐτὸ ταυτίζονται
τόσο πολὺ ὁ Καποδίστριας μὲ
τὸν Πατροκοσμᾶ. Μετὰ ἦρθε
ἡ μεγάλη ὑποτέλεια, ἡ βαυ-
αροκρατία μὲ ὅλες τὶς συνέ-
πειές της. Κάποιος Ἐπίσκοπος
συμφοιτητής μου παλαιὸς,
στὴ δεκαετία τοῦ ’80 μοῦ λέει:
«Παπα-Γιώργη, πολὺ τὰ βά-
ζεις μὲ τοὺς Βαυαρούς, ἀλλὰ
αὐτοὶ ἦρθαν καὶ ἔφεραν τὴν
ἠθικοποίησή μας».
Τὸν κοίταξα καὶ τοῦ εἶπα:
«Ἀργότερα θὰ καταλάβεις
τί εἶναι αὐτὸ πού μοῦ λές».
Οἱ Ὀρθόδοξοι δὲν ἔχουμε τὴ
στενὴ ἔννοια τῆς φράγκικης
ἠθικῆς, χωρὶς νὰ εἴμαστε ἀνή-
θικοι, ἀλλὰ τὴν ἔννοια τοῦ ἐν
Χριστῷ ἤθους. Τὸ ἦθος δὲν
διαμορφώνεται μὲ τὴν ἀτο-
μικὴ θέληση καὶ ἀπόφαση τοῦ
ἀνθρώπου.
Βρώμα καὶ ἀκαθαρσία εἶναι
μέσα μου, πῶς θὰ ἀποκτήσω ἐν Χριστῷ
ἦθος;
Ἡ Χάρις τοῦ Θεοῦ, σὲ μιὰ συνέργεια
μὲ τὴ βούληση τοῦ ἀνθρώπου, ἡ σταυρικὴ
αὐτὴ σχέση, δημιουργεῖ αὐτὸ τὸ ἦθος.
β) Ὁ Θεόδωρος Κολοκοτρώνης ὡς παρά-
δειγμα ρωμαίικου ὁραματισμοῦ τοῦ μέλλο-
ντος τοῦ Ἑλληνισμοῦ
Καὶ ἐρχόμαστε σὲ ἕναν ἄνθρωπο, ποὺ
προσπάθησε νὰ θέσει τὰ θεμέλια ἑνὸς νέου
ρωμαίικου, ἑλληνορθόδοξου ἤθους, ποὺ
ἦταν ὁ Θεόδωρος Κολοκοτρώνης. Ὁ Κολοκο-
τρώνης καταφάσκει, στὴν περίφημη ὁμιλία
του στὴν Πνύκα στὸ 1ο (καὶ μόνο) Γυμνά-
σιο τῶν Ἀθηνῶν, τὴν εὐγενῆ ἱστορική μας
καταγωγή, ἀλλὰ διακρίνει, μέσα σὲ μία θε-
ανθρώπινη ἱεράρχηση, τὸν Ἑλληνισμὸ ἀπὸ
τὸν Χριστιανισμὸ, ἑνώνοντας ἐν Χριστῷ
πάλι αὐτὰ τὰ μεγέθη. Τὰ λόγια του: «Αὐτοί,
οἱ Ἀρχαῖοι, διέφεραν ἀπὸ ἡμᾶς εἰς τὴν θρη-
σκείαν, διότι ἐπροσκυνοῦσαν τὶς πέτρες καὶ
τὰ ξύλα. Ἀφοῦ ὕστερα ἦλθε εἰς τὸν κόσμον
ὁ Χριστός, οἱ λαοὶ ὅλοι ἐπίστευσαν εἰς τὸ
Εὐαγγέλιόν Του καὶ ἔπαψαν νὰ λατρεύουν

20. 18
τὰ εἴδωλα». Τὸ θεμέλιο τῆς Πίστεως, τῆς
Ὀρθοδοξίας. Αὐτὴ ὀφείλει νὰ εἶναι ἡ συνεί-
δηση τοῦ ἐλευθέρου Ἕλληνα καὶ τοῦ Κρά-
τους ποὺ δημιούργησε ὁ Ἑλληνισμὸς, ἔστω
καὶ ὑπὸ τὴν μορφὴν μονίμου ἐξαρτήσεως.
Παλαιότερα, μέχρι τὰ παιδικά μου χρό-
νια, τὸ κέντρο ἐξαρτήσεως ἦταν τὸ Παλάτι.
Τὸ Παλάτι ἦταν ἡ τοποτηρητεία τῶν ξένων
δυνάμεων, καὶ κυρίως τῆς κυρίαρχης δύνα-
μης τότε, τῆς Ἀγγλίας. Μετὰ ἦρθε ἡ Ἀμε-
ρικὴ ἀπὸ τὸ 1949. Μετὰ ἀνέλαβε αὐτὸν τὸν
ρόλο, κατ’ ἐξοχὴν, τὸ Κοινοβούλιο, ἀλλάζο-
ντας τὴ Βασιλεία μὲ τὴ λεγομένη «Δημοκρα-
τία».
Μεταφέραμε τὴν τοποτηρητεία τῶν ξέ-
νων μέσα στὴ Βουλή.
Αὐτὸ τὸ κλασικὸ, νὰ «εὐχαριστήσουμε
τὴν κυβέρνηση τῶν Ἡνωμένων Πολιτειῶν»,
ἀνεξαρτήτως τοῦ ποιὸς τὸ εἶπε, εἶναι σὰν
νὰ τὸ εἶπε ὅλη ἡ Βουλή.
Ἐπιτρέψτε μου νὰ πῶ κάτι. Ναυάγησε
τὸ ἑλληνικὸ Κοινοβούλιο, τὸ ἀχρήστευσαν
τελείως καὶ κάποιοι σοῦ λένε ὅτι δὲν εὐθύ-
νονται. Τοὺς ἀπαντᾶ ὁ Ἀπόστολος Παῦλος,
ποὺ λέει στὴν Πρὸς Ρωμαίους (1,32): ὃτι
εἶναι ἒνοχοι, ἀφοῦ «συνευδοκοῦσι τοῖς
πράσσουσι». Μία κοπέλα 16 ἐτῶν τῆς Β’ Λυ-
κείου πέρσι στὴ Βουλὴ τῶν Ἐφήβων γυρίζει
στὸν Πρόεδρο τῆς Δημοκρατίας, στὸν Πρω-
θυπουργὸ καὶ σὲ
ὅλες τὶς ὑπερο-
χικὲς μορφὲς,
ποὺ ἦταν κοντά
μας, καὶ τοὺς
λέει ἀπρόσμε-
να:
« Ἐ σ ε ῖ ς
φταῖτε γιὰ τὴν
κατάσταση τῆς
Ἑλλάδος, διότι
κανεὶς δὲν μᾶς
εἶπε ποῦ βαδί-
ζουμε, ποῦ πη-
γαίνουμε, ἀλλὰ
ἀπὸ τὸ ἕνα ψέμα
περνούσαμε στὸ
ἄλλο».
Λέει πολλὰ ὁ
Κολοκοτρώνης:
«Γιὰ νὰ κτι-
στεῖ ἕνα σπίτι,
πρέπει νὰ ὑπάρ-
χει ἕνας ἀρχιτέκτονας». Ἐδῶ εἶναι ἕνα θέμα
ποὺ συζητεῖται καὶ στὴν ἐποχή μας. Ποιὸς
θὰ εἶναι ὁ ἀρχιτέκτονας, ποὺ θὰ διαμορφώ-
σει τὸν νέο πολιτικό μας βίο; Τὸ ἔλεγα πρό-
σφατα σὲ μία μεγάλη σύναξη στὸ Πολεμικὸ
Μουσεῖο. Ἐδῶ εἶναι ὁ μεγάλος κίνδυνος, νὰ
πέσουμε θύματα τοῦ ὁποιουδήποτε δημα-
γωγοῦ. Φοβοῦμαι ὅτι πολλὰ χρόνια θὰ πε-
ράσουν, γιὰ νὰ ἀποκτήσει ὁ λαὸς μας τὴν
ἑνότητά του.
Ἀπὸ τὰ ποδοσφαιρικὰ, ποὺ σκοτωνόμα-
στε γιὰ μία ὁμάδα μέχρι τὰ πολιτικὰ, ποὺ
ἀκόμη βλακωδῶς σκοτωνόμαστε γιὰ ἕνα
κόμμα.
Ἐνῷ τὰ κόμματα, ὅπως ἔλεγε ὁ πατὴρ
Καντιώτης κάποτε, αἰωνία του ἡ μνήμη!,
παίζουν μπιλιάρδο στὴν πλάτη μας, ἐμεῖς
ἐξακολουθοῦμε νὰ λέμε: «ἐγὼ δὲν ψηφίζω
αὐτὸν, γιατί ἀνήκω σὲ ἄλλο κόμμα».
Δὲν ἀνήκουμε πουθενά, τὰ κόμματα
ἀνήκουν σέ μᾶς, ἀνήκουν στὴν Ἑλλάδα.

21. 19
Δὲν εἶναι τυχαῖος ὁ ὅρος ὑπουργός.
Στὴν ἐκκλησία λέμε διάκονοι, ὁ Πατριάρ-
χης μας εἶναι ὁ πρῶτος διάκονος, ὁ πρῶτος
ὑπηρέτης τοῦ λαοῦ καὶ οἱ ὑπουργοὶ μας
εἶναι καὶ αὐτοὶ ὑπηρέτες τοῦ λαοῦ.
Δὲν ξέρω, ἂν
πᾶμε σὲ ἕναν
ὑπουργὸ καὶ
τοῦ ποῦμε «κύ-
ριε ὑπηρέτη»,
ἂν θὰ τὸ δεχτεῖ
εὐχάριστα.
Οἱ περισσό-
τεροι ἀγνοοῦν
τὸν ὃρο καὶ
ἂν ξέρουν τὴν
ἔννοιά του τὴν
ἀπορρίπτουν.
Κατόπιν, ὁ Κο-
λ ο κ ο τ ρ ώ ν η ς
ἒρχεται στὸ
ὃραμὰ του γιὰ
τὴν παιδεία:
«Νὰ μὴν ἔχετε
πολυτέλεια, νὰ
μὴν πηγαίνετε
εἰς τοὺς καφε-
νέδες καὶ εἰς τὰ μπιλιάρδα». Πότε τὰ εἶπε,
τὸ 2012; «Νὰ δοθεῖτε εἰς τὰς σπουδὰς σας
καὶ καλύτερα νὰ κοπιάσετε δύο καὶ τρεῖς
χρόνους γιὰ νὰ ζήσετε ἐλεύθεροι εἰς τὸ
ὑπόλοιπον τῆς ζωῆς σας, παρὰ νὰ περάσε-
τε τεσσάρους-πέντε χρόνους τὴν νεότητά
σας καὶ νὰ μείνετε ἀγράμματοι». Ὁ Κοσμᾶς
ὁ Αἰτωλὸς εἶχε τὸ ἴδιο φρόνημα: «Μὴν κάνε-
τε τὰ παιδιὰ σας γουρουνόπουλα καὶ τοὺς
ἀφήνετε πλούτη, ὑποστατικά, περιουσίες
καὶ μένουν ἀγράμματα καὶ ἀστοιχείωτα». Ὁ
ἴδιος Κοσμᾶς μέσα στὸν Κολοκοτρώνη: «Νὰ
σκλαβωθεῖτε εἰς τὰ γράμματά σας»!
Ἐσεῖς οἱ δάσκαλοι, καθηγητές, ὅλοι δά-
σκαλοι εἴμαστε. Αὐτὸ νὰ τὸ ἔχουμε προμε-
τωπίδα στὰ βιβλία μας: «Νὰ σκλαβωθεῖτε
εἰς τὰ γράμματά σας. Δοῦλοι τῶν γραμμά-
των, ἀλλὰ νὰ εἶναι γράμματα, σπουδάσμα-
τα τοῦ Θεοῦ τὰ πράγματα». Γιατί αὐτὰ τὰ
γράμματα ποὺ ἔχουμε, τὰ ἔχει γράψει ὁ
Νατσιὸς πάρα πολλὲς φορὲς καὶ τὸν συγ-
χαίρω δημόσια, αὐτὰ τὰ γράμματα ποὺ μα-
θαίνουμε δὲν εἶναι τοῦ Θεοῦ τὰ πράγματα.
Νὰ πῶ φθηνὰ, ὅτι εἶναι τοῦ Διαβόλου τὰ
πράγματα; Εἶναι τὰ γράμματα ποὺ σκλα-
βώνουν κυριολεκτικὰ μέσα στὴ ματαιότητα
τὴν πατρίδα μας.
Τὸ ἑλληνικὸ κράτος ἀπὸ τὸ 1830, ἀγα-
πητοί μου φίλοι, καὶ ἀδελφοὶ, εἶναι πραγμα-
τικὰ ὑπὸ κατοχήν. Μέσα στὴν ἐπανάσταση
καὶ μέχρι τὸ 1840 θεμελιώθηκε ὁ σημερινὸς
ἑλληνισμός. Αὐτὸ τὸ κατενόησε περίπου τὸ
1848 ὁ Μακρυγιάννης ὅταν ἔλεγε αὐτὸ ποὺ
σᾶς εἶπα πρίν:
«Ἂν μᾶς ἔλεγε κανένας αὐτήνη τὴν ἐλευ-
θερία ὅπου γευόμαστε, θὰ περικαλούσαμε
τὸν Θεὸ νὰ μᾶς ἀφήσει εἰς τοὺς Τούρκους
ἄλλα τόσα χρόνια, ὅσο νὰ γνωρίσουν οἱ
ἄνθρωποι τί θὰ πεῖ πατρίδα, τί θὰ πεῖ θρη-
σκεία, τί θὰ πεῖ φιλοτιμία, τί ἀρετὴ καὶ τί
τιμιότητα».
Στὸ χέρι μας εἶναι νὰ στραφοῦμε στὴν
πραγμάτωση τοῦ παραπόνου τοῦ Μακρυ-
γιάννη, στὴ διόρθωση τῶν κακῶς ἐχόντων,
γιὰ νὰ λεγόμαστε πραγματικὰ διάκονοι τοῦ
Ρωμαίικου, διάκονοι τῆς Ρωμηοσύνης, καὶ
σᾶς τὸ εὔχομαι μὲ ὅλη τὴν καρδιά μου!
Ὁ Μακρυγιάννης ἔλεγε:
«Ἂν μᾶς ἔλεγε κανένας αὐτήνη τὴν ἐλευθερία
ὅπου γευόμαστε, θὰ περικαλούσαμε τὸν Θεὸ
νὰ μᾶς ἀφήσει εἰς τοὺς Τούρκους
ἄλλα τόσα χρόνια, ὅσο νὰ γνωρίσουν
οἱ ἄνθρωποι τί θὰ πεῖ πατρίδα,
τί θὰ πεῖ θρησκεία,
τί θὰ πεῖ φιλοτιμία, τί ἀρετὴ καὶ τί τιμιότητα».

22. 20
Ἡ Ρωμαίικη παράδοση:
τροφὸς τοῦ μέλλοντος τῆς πατρίδας
Δημητρίου Νατσιοῦ
Ἐκπαιδευτικοῦ
Σ
εβαστοὶ πατέρες, κυρίες καὶ κύριοι,
ἀγαπητοὶ νέοι, εὐχαριστῶ τὴν Ἑνωμένη
Ρωμνηοσύνη γιὰ τὴν τιμητικὴ πρόσκλη-
ση, νὰ εὐχηθῶ καλὴ Σαρακοστὴ καὶ καλὸν
ἀγώνα.
Θὰ ξεκινήσω μὲ μία παραπομπὴ σὲ ἕναν
μύθο τοῦ Αἰσώπου. Ἂς ἔχουμε πάντοτε ὑπ’
ὄψιν ὅτι μύθος ἐστὶ λόγος ψευδής, εἰκο-
νίζων τὴν ἀλήθειαν. Ὁ μύθος ἐξεικονίζει,
ὑποδηλώνει μία ἀληθινὴ κατάσταση. Πρῶτα
τὸ ἀρχαῖο κείμενο, γιὰ νὰ ἀπολαύσουμε τὸν
ἀειφεγγῆ προγονικὸ λόγο καὶ κατόπιν ἡ νε-
οελληνικὴ ἀπόδοση. Ἂς μὴν λησμονοῦμε
ὅτι ἡ λεγόμενη κατάργηση τῆς ἀρτιμελοῦς
μορφῆς τῆς γλώσσας μας ἦταν ἕνα ἔγκλημα
καὶ θυμᾶμαι ἕνα ρητὸ ἑνὸς ρώσου γλωσσο-
λόγου, ὁ ὁποῖος ἔλεγε, «ὅταν οἱ ἐχθροὶ σου
θὰ ἔχουν ξεμάθει τὴν ὀρθογραφία τους, νὰ
ξέρεις ὅτι ἡ νίκη πλησιάζει».
«Ὄνος ἅλας γέμων ποταμὸν διέβαινεν.
ὀλισθήσας δὲ ὡς
κατέπεσεν εἰς τὸ ὕδωρ,
ἐκτακέντος τοῦ ἁλὸς κουφότερος
ἐξανέστη. ἡσθεὶς δὲ ἐπὶ τούτῳ
ἐπειδὴ ὕστερον σπόγγους
ἐμπεφορτισμένος κατὰ τινα ποταμὸν
ἐγένετο, ᾠήθη, ὅτι,
ἐὰν πάλιν πέσῃ,
ἐλαφρότερος διεγερθήσεται.
καὶ δὴ ἑκὼν ὠλίσθησε.
Συνέβη δὲ αὐτὸν τῶν σπόγγων
ἀνασπασάντων
τὸ ὕδωρ μὴ δυνάμενον
ἐξανίστασθαι ἐν τούτω ἀποπνιγῆναι.
Δηλαδή, ἕνας γάιδαρος φορτωμένος
ἁλάτι, περνοῦσε ἕνα ποτάμι, ἀλλὰ γλίστρη-
σε καὶ ἔπεσε στὸ νερό. Ἐπειδὴ ἔλιωσε τὸ
ἁλάτι, σηκώθηκε ἐλαφρότερος. Χάρηκε μ’
αὐτό, κι ἔτσι μία ἄλλη φορά ποὺ περνοῦσε
φορτωμένος σφουγγάρια ἕνα ποτάμι, σκέ-
φτηκε ὅτι, ἂν πέσει πάλι, ἑκουσίως δηλαδή,
θὰ σηκωθεῖ ἐλαφρότερος. Πράγματι, γλί-
στρησε σκόπιμα. Τότε, ὅμως, τὰ σφουγγά-
ρια ρούφηξαν τὸ νερό, βάρυναν κι ὁ γάιδα-
ρος πνίγηκε».
Τὸ πάθημα τοῦ γαϊδάρου τὸ πάθαμε κι
ἐμεῖς ὡς λαὸς καὶ δὲν ἐννοῶ ὅτι ἔχουμε κά-
ποια σχέση μὲ τὸ ἄκακο ζῶο. Ἂν καὶ ὁ ποι-
ητὴς ὁ Σοῦτσος, ποιητὴς κλαυσιγελότων,
ὅπως ὀνόμαζαν οἱ ἀρχαῖοι Ἕλληνες τοὺς
ποιητὲς σατιρικῶν ποιημάτων, ἔλεγε κάπου
ἕνα δίστιχο ὡραῖο. «Ὦ Ἑλλὰς ἡρώων χώρα
(ἀναφερόμενος στοὺς πολιτικοὺς βέβαια)
τί γαϊδάρους βγάζεις τώρα». Κουβαλούσα-
με λοιπὸν ὡς τώρα στοὺς ὤμους μας ἁλάτι.
Ξέρετε, τὸ ἁλάτι ἦταν καὶ εἶναι πολύτιμο.
Ὁ Ὅμηρος τὸ ἀποκαλεῖ θεῖον καὶ χαρακτη-
ρίζει βαρβάρους τοὺς λαοὺς ποὺ δὲν τὸ
χρησιμοποιοῦν, «οὐδὲ θ` ἃλασι μεμιγμένον
εἶδαρ ἔδουσι» , λέει στὴν Ὀδύσσεια. Κι οὔτε
κἂν ἁλατισμένο φαγητὸ τρῶνε οἱ Βάρβαροι.
«Ὑμεῖς ἐστε τό ἃλας τῆς γῆς», ἐσεῖς εἶστε τὸ
ἁλάτι τῆς γῆς, λέει ὁ Κύριος στοὺς μαθη-
τές του, ὅλων τῶν αἰώνων, βέβαια. Τὸ ἁλάτι
παλιότερα τὸ χρησιμοποιοῦσαν ὅπως χρη-
σιμοποιοῦμε σήμερα τὸ ψυγεῖο. Μὲς στὸ
Ἡ παράδοσή μας, κύριος παράγοντας ἐξόδου
ἀπό τὴ σημερινή οἰκονομική κρίση

23. 21
ἁλάτι ἡ τροφὴ δὲν σαπίζει. Ἔτσι εἶναι καὶ
ἡ πίστη τοῦ Χριστοῦ, συντηρεῖ τὸν κόσμο,
τὸν σώζει καὶ νοστιμίζει τὴ ζωή, τῆς δίνει
νόημα. Ἁλάτι εἶναι καὶ ἡ παράδοσή μας.
Τί εἶναι παράδοση; (Τὰ περισσότερα ἀπ’
αὐτὰ ποὺ λέω, θὰ τὰ ἔχει πεῖ ὁ δάσκαλός
μας ἐδῶ ὁ πατὴρ Γεώργιος). Παράδοση,
σύμφωνα μὲ τὴν ἐτυμολογία τῆς λέξης δὲν
εἶναι ὅ,τι παραλαμβάνει κανείς, ἀλλιῶς θὰ
λεγόταν παραλαβή, ἀλλὰ ὅ,τι θὰ παραδώ-
σεις. Ἀπὸ τὸ ρῆμα παραδίδωμι. Παράδοση
εἶναι ἡ ζωντανὴ φωνὴ τῶν κεκοιμημένων.
Δὲν εἶναι στροφὴ πρὸς τὸ παρελθόν, ἀλλὰ
τροφὴ γιὰ τὸ μέλλον. «Ἑλλάδα εἶσαι γεννη-
μένη ἀπὸ τοὺς πεθαμένους», λέει ὁ ποιητὴς
Τάσος Λιβαδίτης. Ποτάμι εἶναι οἱ σειρῆνες
τῆς καλοπέρασης, τῆς ὑλοφροσύνης, τοῦ
εὔκολου καὶ ἄκοπου πλουτισμοῦ, αὐτὸ ποὺ
λέμε νέα ἐποχὴ ποὺ θέλει τὴ ζωή μας νὰ
μοιράζεται μεταξὺ δύο συσκευῶν, τῆς τη-
λεόρασης καὶ τοῦ ψυγείου. Νὰ βλέπουμε τί
θὰ φᾶμε καὶ νὰ τρῶμε βλέποντας. Γι’ αὐτὸ
καὶ μᾶς ὀνομάζουν καταναλωτὲς καὶ ὄχι
πολίτες. Καταναλωτὲς εἶναι τὰ ζῶα. Λέει ὁ
ἃγιος Χρυσόστομος: «Ἄνθρωπος γάρ ἐστιν,
οὐχ ὅστις ἁπλῶς χεῖρας καὶ πόδας ἔχει
ἀνθρώπου, οὐδ’ ὅστις ἐστὶ λογικὸς μόνον,
ἀλλ’ ὅστις εὐσέβειαν καὶ ἀρετὴν μετὰ παρ-
ρησίας ἀσκεῖ».
Βουλιάξαμε σ’ αὐτὸ τὸ ὕπουλο ποτάμι,
ἔλιωσε τὸ ἅλας, χάσαμε καὶ ξεχάσαμε τὴν
παράδοσή μας καὶ νιώσαμε οἱ δύσμοιροι
ἐλεύθεροι. Μὲ γλώσσα ἀνάπηρη, ἀφιλό-
πατρη καὶ κυρίως χωρὶς τὴν ἀμώμητο πί-
στη μας, χωρὶς Χριστὸ, καὶ χωρὶς Χριστὸ
ὅλα ἐπιτρέπονται κατὰ τὴν ἀειθαλῆ ρήση
τοῦ Ντοστογιέφσκι. Φορτωθήκαμε σφουγ-
γάρια. «Εἴχαμε τζιβαϊρικὸν πολυτίμημον
καὶ παίρνομεν ἀσκιὰ μὲ ἀγέρα καὶ κούφια
καρύδια», ὅπως θὰ ΄λεγε ὁ πατριδοφύλα-
κας, ὅπως ὀνόμαζε τὸν ἑαυτό του, ὁ Μα-
κρυγιάννης. Ὅμως, ἂς μὴν ἀπελπιζόμαστε.
Ἕνας σύγχρονος γέροντας, ὁ πατὴρ Ἀνα-
νίας Κουστένης πιάνοντας τὸ γνωστό, «ἡ
Ἑλλάδα ποτὲ δὲν πεθαίνει, μόνο λίγο καιρὸ
ξαποσταίνει», λέει, τώρα εἴμαστε στὸ ξαπό-
σταμα. Ποιὰ εἶναι ἡ λύση; Νὰ γυρίσουμε
πίσω. «Ὅλα τὰ ἔθνη γιὰ νὰ προοδεύσουν,
πρέπει νὰ βαδίσουν ἐμπρός, πλὴν τοῦ
Ἑλληνικοῦ, ποὺ πρέπει νὰ στραφεῖ πίσω»,
ἔλεγε ὁ σοφὸς Ἀθηναιογράφος Δημήτρης
Καμπούρογλου. Σ’ αὐτὸ τὸ διαμαντένιο πέ-
λαγος, τὴν παράδοσή μας, θὰ βουτήξω καὶ
θ’ ἀνασύρω λίγα τιμαλφῆ καὶ πολύτιμα, γιὰ
νὰ δοῦμε τί μᾶς πρέπει. Τώρα εἴμαστε σὰν
τὸν ἄρρωστο, ὅμως δὲν εἴμαστε μόνοι μας.

24. 22
«Ἰδοὺ ὁ Χριστὸς ποὺ γέρνοντας στοῦ πό-
νου τὸ κρεβάτι σου σιάζει τὸ προσκέφαλο
καὶ σὲ παρηγορᾶ», γράφει ὁ Σολωμὸς σ’ ἕνα
ὡραῖο του ποίημα.
Ξέρετε, κατὰ ἐποχές κάποιες λέξεις κα-
ταλαμβάνουν πρωτεύουσα θέση στὸ λεξι-
λόγιό μας. Εἶναι «λέξεις-φίρμες», θὰ ’λεγα.
Τώρα ἡ ἐπίζηλη λέξη εἶναι ἡ κρίση. Κατ’
ἐμὲ ἡ κρίση, γιὰ μᾶς τοὺς ρωμηοὺς τουλά-
χιστον, εἶναι ἕνα προσωπεῖο πίσω ἀπὸ τὸ
ὁποῖο βρίσκεται ἕνα πρόσωπο. Ὁ τωρινὸς
Ἕλληνας, ἡ σημερινὴ Ἑλληνίδα ποὺ νο-
σταλγοῦν. Ἡ κρίση γιὰ μᾶς τοὺς ρωμηηοὺς
εἶναι μία πολὺ ὀδυνηρὴ νοσταλγία. Ἡ λέξη
νοσταλγία δὲν εἶναι ἁπλά μία λέξη ἑλληνι-
κή, τὸ σωστότερο εἶναι νὰ ποῦμε ὅτι μιλάει
ἑλληνικά. Ὅπως ἔλεγε ἕνας μεγάλος εὐρω-
παῖος φιλόσοφος, ὁ Χάιντεγκερ, « αὐτὸ
ποὺ χωρίζει τὴν ἑλληνικὴ γλώσσα ἀπὸ κάθε
ἄλλη ἀνθρώπινη γλώσσα, εἶναι ὅτι οἱ λέξεις
δὲν παραπέμπουν στὰ πράγματα, ἀλλὰ
εἰκονίζουν τὰ πράγματα. Ἀπαντᾶ ἡ κάθε
λέξη στὸ ἐρώτημα «τί ἐστιν». Νόστος εἶναι
ἡ ἐπάνοδος, ἡ ἐπιστροφὴ στὴν πατρίδα,
ἡ παλιννόστηση. Ἄλγος εἶναι ὁ πόνος. Τὶς
παντρεύει αὐτὲς τὶς δύο λέξεις ἡ γλώσσα
μας καὶ τί γεννᾶται, τί τίκτεται; Ἡ νοσταλ-
γία, ὁ πόνος, ὁ πόθος τῆς ἐπιστροφῆς στὴν
πατρίδα.
Παραπέμπω σὲ ἕνα ἔξοχο κείμενο τοῦ
τροπαιούχου νομπελίστα μας ποιητῆ, τοῦ
Γιώργου Σεφέρη. Ἔλεγε, «ὅσο προχωρεῖ ὁ
καιρὸς (ἀπὸ τὸ 1936 αὐτὰ) καὶ τὰ γεγονό-
τα, ζῶ ὁλοένα μὲ τὸ ἐντονότερο συναίσθη-
μα πὼς δὲν εἴμαστε στὴν Ἑλλάδα. Πὼς αὐτὸ
τὸ κατασκεύασμα ποὺ τόσο σπουδαῖοι καὶ
ποικίλοι ἀπεικονίζουν καθημερινά δὲν εἶναι
ὁ τόπος μας, ἀλλὰ ἕνας ἐφιάλτης μὲ ἐλά-
χιστα φωτεινὰ διαλλείματα, γεμάτα μὲ μία
πολὺ βαριὰ νοσταλγία. Νὰ νοσταλγεῖς τὸν
τόπο σου, ζώντας στὸν τόπο σου, τίποτε δὲν
εἶναι πιὸ πικρό. Ἐξαιρετικὰ λόγια ἐπίκαιρα.
Γιὰ μᾶς τοὺς Ἕλληνες, τοὺς ρωμηούς, τοὺς
γραικούς, καὶ τὰ τρία δικά μας εἶναι ὅπως
τονίζει πάντοτε ὁ πατὴρ Γεώργιος, ἕνα
μοιρολόι τῆς ἅλωσης τῆς Πόλης, τοῦ Ματ-
θαίου Μοιραίου ἔλεγε, «ἀλλοίμονον, ἀλλοί-
μονον στὸ γένος τῶν Ρωμαίων…. Ὤ, πῶς
ἐκαταστάθηκε τὸ γένος τῶν Ἑλλήνων… Σ’
ἐμᾶς εἰς ὅλους τοὺς Γραικοὺς νὰ ἔλθῃ τούτ’
τὴν ὥρα». Τὴν πίκρα, τὴν ὀδύνη, αὐτὴν τὴ
νοσταλγία τὴν καταργοῦμε ἐμεῖς οἱ ρωμηοὶ
μὲ δύο δυνάμεις. Τὴν πίστη καὶ τὴ μνήμη.
Τὸ ἁγιασμένο πετραχήλι τοῦ πατρο- Κοσμᾶ
δίδασκε ψυχὴ καὶ Χριστό. Τὸ ἴδιο πράγμα
εἶναι. Πρέπει νὰ βροῦμε τὴν ψυχή μας.
Ἂν καὶ δὲν μοῦ ἀρέσουν τὰ «πρέπει» ὡς
δάσκαλο, «νὰ γδάρω τὸ πρέπει ἀπὸ τὸ «ι»
καὶ νὰ τὸ φτάσω μέχρι τὸ «π»», ἔλεγε ὁ Ἐλύ-
της. Ἔχουμε χρέος νὰ ἀποκαλύψουμε πάλι
τὸ χρυσοφόρο κοίτασμα τῆς παράδοσής
μας καὶ κυρίως οἱ νέοι. Νὰ μὴ βαριέστε τὸ
ψάξιμο καὶ νὰ μὴν κουράζεστε στὸ σκάψι-
μο», ἔτσι ἀποκρίθηκε ὁ Παλαμᾶς, τοῦ ὁποί-
ου γιορτάσαμε πρὶν ἀπὸ λίγες ἡμέρες τὴν
ἐπέτειο τῆς κηδείας, ὅπως συνηθίζεται νὰ
λέγεται, ἐν μέσῳ κατοχῆς γερμανικῆς, ὅπου
ἡ κηδεία αὐτὴ ἔγινε ἕνα συλλαλητήριο τοῦ
λαοῦ, ἐνάντια στοὺς φρικτοὺς κατακτητές,
τοὺς προγόνους τῆς κ. Μέρκελ. Εἶπε σὲ μία
ἀθλητικὴ συντροφιὰ ποὺ τὸν ἐπισκέφτηκε
τὴν μεγάλη ἡμέρα τῆς 28ης Ὀκτωβρίου τοῦ
1940.
«Καὶ μέθυσαν ἐκεῖνα τὰ παιδιά, μὲ τὸ
ἀθάνατο κρασὶ τοῦ ‘21».

25. 23
Κ
ι ἀπ’ αὐτὸ τὸ διαμαντοφόρετο πέλα-
γος τῆς παράδοσής μας ποὺ φιλοξενεῖ
τὰ προσανάμματα ποὺ ἐφώτισαν ὅλη
τὴν οἰκουμένη, θὰ βγάλω λίγα κοσμήματα
ἀπὸ μία περίοδο τῆς ἱστορίας μας, ποὺ δὲν
τὴν πολυτιμοῦμε. Τὴν περίοδο τῆς Τουρκο-
κρατίας, τότε ποὺ ἔλαμπε τὸ μυστήριο τῆς
εὐσεβείας, ἡ πονεμένη ρωμηοσύνη. Σήμερα
δὲ ζοῦμε μία νέα Τουρκοκρατία, «ὕπουλη καὶ
βρωμερή», ὅπως ἔλεγε ὁ Μάνος Χατζιδάκις;
Ὅπως καὶ τότε, ἔτσι καὶ σήμερα οἱ «φίλοι
μας» οἱ Εὐρωπαῖοι, μᾶς μέμφονται ὅτι δὲν
εἴμαστε ἀπόγονοι Ἑλλήνων.
Ὅταν κάποτε ἕνας Φράγκος ρώτησε
πάλι τὸν Σεφέρη, «μὰ πιστεύετε σοβαρὰ ὅτι
εἶστε πραγματικὰ ἀπόγονοι τοῦ Λεωνίδα
καὶ τοῦ Θεμιστοκλῆ;»
Ἀπάντησε ὁ ποιητής, «ὄχι, εἴμαστε ἀπό-
γονοι μονάχα τῆς μάνας μας, ποὺ μᾶς μίλη-
σε ἑλληνικά, ποὺ προσευχήθηκε ἑλληνικά,
ποὺ μᾶς νανούρισε μὲ παραμύθια γιὰ τὸν
Ὀδυσσέα, τὸν Ἡρακλῆ, τὸν μαρμαρωμένο
βασιλιὰ καὶ τὸν Παπαφλέσσα καὶ ἒνιωθε
τὴν ψυχή της νὰ βουρκώνει τὴ Μεγάλη Πα-
ρασκευή, μπροστὰ στὸ ξόδι τοῦ Θεανθρώ-
που».
Καὶ νὰ ΄ταν μονάχα οἱ ξένοι;
Ἔχουμε καὶ τοὺς δικούς μας, τοὺς
«γραικύλους τῆς σήμερον», ὅπως θὰ ἔλεγε
ὁ Παπαδιαμάντης.
Ἕνας παλιὸς θυμόσοφος ἐπίσκοπος
ἔλεγε γιὰ κάποιους μεταμοντέρνους τὸ ἑξῆς
ὡραῖο. «Ἂν δώσεις μία ὀδοντογλυφίδα σὲ
ἕναν νεοέλληνα, ἰδίως ἀπ’ αὐτοὺς ποὺ ξε-
κινᾶ τὸ ἐπίθετό τους μὲ τὸ «πάπα» Παπαν-
δρέου, Παπαδῆμος, Παπακωνσταντίνου
κλπ. , τότε στὰ δόντια του θὰ ἀνακαλύψεις
ψίχουλα ἀπὸ τὰ πρόσφορα ποὺ ἔφαγε καὶ
μεγάλωσε ἡ οἰκογένειά του».
Ἤμασταν τετρακόσια καὶ πεντακόσια
χρόνια σκλάβοι, ἤμασταν κάτω ἀπὸ τὴν πιὸ
Ἡ ἀμφισβήτηση
τῆς γνησιότητας τῆς Ἑλληνικότητάς μας
ἀπό ξένους καὶ ντόπιους «γραικύλους».

26. 24
φρικτὴ καὶ βάρβαρη δουλεία ποὺ γνώρισε
ποτὲ ὁ κόσμος. Κι ὅμως, ἰδοὺ ζῶμεν, ἀλλὰ
πῶς;
Πῶς ἐπιβιώσαμε;
Στὰ μέσα τοῦ 17ου αἰῶνος, ἕνας Γάλλος
Ἰησουίτης ὀνόματι Ρισάρτ, περιηγεῖται τὴ
σκλαβωμένη Ἑλλάδα. Ἐπιστρέφοντας στὴ
χώρα του, ἔγραψε ἕνα περιηγητικὸ βιβλίο.
Ἀποσπῶ μία ἐντύπωσή του.
«Πολλὲς φορὲς ἀπορῶ, λέει ὁ Γάλλος,
πῶς κατόρθωσε νὰ ἐπιβιώσει ἡ χριστιανικὴ
πίστη στὴν Τουρκία καὶ πῶς ὑπάρχουν στὴν
Ἑλλάδα 1.200.000 ὀρθόδοξοι.
Καὶ νὰ σκεφτεῖ κανείς ὅτι οὐδέποτε ἀπὸ
τὴν ἐποχὴ τοῦ Νέρωνος, τοῦ Δομητιανοῦ
καὶ τοῦ Διοκλητιανοῦ ἔχει ὑποστεῖ ὁ χρι-
στιανισμὸς διωγμοὺς σκληρότερους ἀπὸ
αὐτοὺς ποὺ ἀντιμετωπίζει σήμερα ἡ ἀνα-
τολικὴ ἐκκλησία. Κι ὅμως, οἱ Ἕλληνες εἶναι
εὐτυχισμένοι ποὺ παραμένουν χριστιανοί.
Νομίζω, συνεχίζει ὁ φράγκος περιηγητής,
ἐπαναλαμβάνω γύρω στὸ 1600, νομίζω πὼς
αὐτὸ ὀφείλεται στὴ λατρεία ποὺ τρέφουν
στὴν Παναγία.
Σ’ ὅλα τὰ σπίτια βλέπεις εἰκόνες τῆς
Παναγίας. Εἶναι ὁ φρουρὸς ἢ καλύτερα, ἡ
νοικοκυρὰ τοῦ σπιτιοῦ.
Σ’ αὐτὴν τὴν εἰκόνα στρέφουν τὸ βλέμ-
μα, ὅταν τοὺς συμβεῖ κάτι κακό, ἱκετεύο-
ντας τὴ βοήθειά της.
Σ’ αὐτὴν ἀπευθύνονται γιὰ νὰ εὐχαρι-
στήσουν τὸν Θεό, ἂν μὲ τὴ δική της μεσολά-
βηση ἦρθε κάτι καλὸ στὸ σπιτικό τους.
Ὁ ἴδιος διαπίστωσα μὲ πόση φυσικό-
τητα, μὲ πόση εὐγλωττία καὶ συγκίνηση μι-
λοῦν στὶς οἰκογενειακές τους κουβέντες γι’
αὐτήν, τὴ Βασίλισσα τῶν Οὐρανῶν».
Τὸ κείμενο αὐτὸ περιέχεται καὶ σ’ ἕνα βι-
βλίο τοῦ πατρὸς Γεωργίου «Τουρκοκρατία».
Θαῦμα, λοιπὸν, τῆς Θεομάνας μας ἦταν ἡ
σωτηρία τοῦ γένους.
«Ταῖς πρεσβείαις τῆς Θεοτόκου Σῶτερ
σῶσον ἡμᾶς», ἔψαλλαν οἱ ἡρωικοὶ ραγιάδες,
καὶ μᾶλλον μόνο αὐτὸ τὸ ρουσφέτι μᾶς ἐπι-
τρέπεται.

27. 25
Ἡ προσφορά τῆς Ἐκκλησίας μας
στη σωτηρία τοῦ γένους μας
καὶ τῆς πατρίδας μας.
Ἡ
ἐκκλησία μας, ὁ Κυρηναῖος τοῦ
γένους, στάθηκε ἑλληνοσωτήρ στὰ
χρόνια τῆς σκλαβιᾶς.
Σωστὰ τὸ ΄πανε πὼς σὲ πολλὲς κρίσιμες
ὧρες, τὸ ράσο στάθηκε ἡ ἐθνικὴ σημαία τῆς
Ἑλλάδας στὰ χρόνια τῆς σκλαβιᾶς.
«Ἂν ὑπάρχουμε σήμερα σὰν ἑλληνικὴ
φυλή, εἶναι γιατί κρατηθήκαμε ἀπὸ τὸ ἄμφιο
τῆς θρησκείας μας ὅλα αὐτὰ τὰ χρόνια», δι-
αλαλεῖ ὁ Στρατὴς Μυριβήλης. Καὶ στὰ σπί-
τια τῶν ρωμιῶν, ἔστεκαν ὁλόρθες οἱ μάνες
ἀπ’ ὅλα τὰ λαλούμενα.
«Κάλλιο λαλεῖ ἡ καμπάνα κι ἀπ’ ὅλα τὰ
μυρωδικὰ κάλλιο μυρίζει μάνα», λέει ὁ λαός
μας.
Σήμερα στὰ βιβλία γλώσσας τοῦ δημο-
τικοῦ, τὰ περιοδικὰ ποικίλης ὕλης, ὅπως
ἀπροκάλυπτα τὰ ὀνομάζω ἢ κουλερουργή-
ματα, ζητοῦν ἀπὸ τὰ παιδιὰ νὰ γράψουν
καὶ νὰ βροῦν ἕνα νανούρισμα γιὰ χταπό-
δια στὴν Τετάρτη δημοτικοῦ.
Ἢ στὸ ἀνθολόγιο τῆς ἕκτης δημοτικοῦ,
βάζουν ἕνα παιδὶ νὰ μισοκοιμᾶται στὴν
ἀγκαλιὰ τῆς γιαγιᾶς, ἡ ὁποία γιαγιὰ καπνί-
ζει ἀρειμανίως τὸ μαῦρο ποῦρο της.
Λέει ἕνας πατὴρ τῆς ἐκκλησίας μας,
«ἕκαστος ἑρμηνεύει τὰ πράγματα κατὰ τὸ
ἴδιον νόσημα».
Ἡ παράδοσή μας, δὲν περιέχει οὔτε
τέτοιες ἐξοργιστικές ἱστορίες, οὔτε τέτοιες
ἀνοησίες. Μεταφέρω ἕνα ὡραῖο νανούρι-
σμα, ἀπὸ τὰ χρόνια τῆς Τουρκοκρατίας. Θὰ
μποροῦσε νὰ μπεῖ αὐτό, γιὰ παράδειγμα,
στὰ σχολικὰ βιβλία, κι ὄχι νανούρισμα γιὰ
χταπόδια.
«Κάμε, Χριστὲ καὶ Παναγιά,
καὶ θρέψε τὸ παιδί μου,
νὰ μεγαλώσει νὰ θραφεῖ,
καλὸ παιδὶ νὰ γίνει.
Τύχη χρυσὴ ἂς τοῦ δίνετε
καὶ φώτιση μεγάλη,
νὰ μάθει γράμματα πολλὰ
καὶ φρόνιμο νὰ γίνει,
γιὰ νὰ κερδίζει χρήματα,
παντοῦ καλὰ νὰ κάμνει,
ἕνα καὶ εἴκοσι σκολειὰ
μ’ ἀληθινοὺς δασκάλους,

28. 26
νὰ μάθουν γράμματα οἱ φτωχοί,
ἀθρῶποι νὰ γενοῦνε,
νὰ μάθουν πὼς ΄ρφανέψαμεν
ἀπὸ τοὺς ἄρχοντές μας,
νὰ μάθουν πὼς ξεχάναμεν
τοῦ γένους μας τὰ φρένα,
πὼς ὁ καθεὶς μας χρεωστεῖ
βοήθειαν νὰ δίνει
εἰς τὰ σκολειά, τὶς ἐκκλησιὲς
καὶ τὰ ὀρφανεμένα».
Πάρα πολλὰ νοήματα καὶ πάρα πολλὲς
ἀξίες, ποὺ μπορεῖ νὰ περάσει ἕνας δάσκα-
λος, διδάσκοντας αὐτὸ τὸ ἐξαιρετικὸ να-
νούρισμα. Στὰ σπίτια ἔπαιρναν τὰ παιδιὰ
ἀγωγὴ ἁγιότητας. Εἶναι Εὐαγγελικὴ ἐπιτα-
γή, ἐξάλλου. «Ἅγιοι
γίγνεσθαι», λέει ὁ
Κύριός μας. Καὶ
μετὰ πηγαίνανε στὰ
κρυφὰ σχολειά,
ὅπου μέσα τους χιο-
νισμένο, βρεγμένο,
συναζόταν ὅλο τὸ
ἔθνος. Καὶ τὸ κιτρινι-
σμένο ράσο τοῦ πα-
πα-δασκάλου μύριζε
σμύρνα ἀπὸ ἐκείνη
ποὺ οἱ μάγοι ὁδοιπο-
ροῦντες ἐπῆγαν καὶ
ἐφιλέψαν τὸν Ἰησοῦ,
γράφει ὄμορφα ὁ
Νικηφόρος Βρεττά-
κος. Κι ἂν πᾶμε καὶ
σ’ ἐκείνη τὴν ἔσχατη
γωνιὰ τῆς ρωμηοσύ-
νης, τὴν Κύπρο, θὰ
βροῦμε πάλι, γύρω
στὰ 1600 τὸν Νεό-
φυτο Ροδινὸ νὰ γρά-
φει λόγια σπουδαῖα
καὶ ἐπίκαιρα σ’ ἕνα
βιβλίο του. Περιέχε-
ται στὰ παλιὰ ἀνθο-
λόγια ποὺ μοιράζο-
νταν στοὺς μαθητὲς
τῆς Κύπρου. Γράφει
ὁ Νεόφυτος «…Δύο
πράγματα ἀπὸ ὅλα
περισσότερον μοῦ
φαίνεται καὶ εἶναι ὁ
ἄνθρωπος χρεώστης
εἰς τὴν ζωήν του,
νὰ ἀγαπᾶ, νὰ τιμᾶ
καὶ νὰ διαφενδεύει ἤγουν τὴν πίστιν του
καὶ τὴν πατρίδα του. Τὴν πίστιν του, διότι
διὰ μέσου αὐτῆς τῆς πίστεως ὅπου κρατεῖ
ἐβγαίνοντας ἀπὸ τούτην τὴν ζωήν, ἐλπίζει
νὰ ἔχει ἀνταμοιβὴν καὶ πλερωμήν, καθότι