3. Zihinsel yetersizlik; gelişim
sürecinde gerilik ve uyumsal
davranışlardaki yetersizlik ile
birlikte, genel zekâ
fonksiyonlarının ortalamanın
altında olması şeklinde
tanımlanmaktadır.
5.2 Sık Rastlanan Sağlık Sorunları 3
5. Zihin yetersizliği
olan çocuk
sahibi ailelerin
hekime
başvurma
sebepleri
konuşmada
gecikme
fiziksel
gelişim
gerilikleri
sözel uyarılara
uymama
tuvalet
kontrolünü
sağlamamış
olma
yaşıtlarıyla
uyum
sağlayamama
5.2 Sık Rastlanan Sağlık Sorunları 5
8. Down sendromu ya da
trizomi 21 en sık görülen
ve en iyi bilinen
kromozom hastalığıdır.
Down sendromunda
kromozom sayısı
artmıştır ve 46 yerine 47
olmuştur.
5.2.1.1 Down Sendromu 8
9. Down sendromunun 3 tipi vardır:
Trizomi 21
Mozaik Tip
Trans-lokasyon
5.2.1.1 Down Sendromu 9
10. Down sendromuna neden olan
etmenler hakkında kesin olarak
belirlenmiş görüşler
olmamakla beraber, viral
enfeksiyonlar, hormonal
bozukluklar, röntgen ışınları,
yoğun ilaç kullanımı, genetik
yatkınlık gibi etmenlerin
olabileceği düşünülmektedir.
Annenin yaşı ilerledikçe Down
sendromlu çocuğa sahip olma
riski artmaktadır.
Ancak unutulmamalıdır ki,
Down sendromuna neden olan
tek etmen anne yaşı değildir,
diğer faktörler de etken
olabilmektedir.
5.2.1.1 Down Sendromu 10
11. Down sendromlu bebekler, normal
bebeklere göre ayırt edici fiziksel
özellikleri sayesinde erken
tanılanabilmektedir.
5.2.1.1 Down Sendromu 11
20. Kalıtsal zekâ geriliğinin en
sık nedenidir.
Daha çok erkek
çocuklarında ortaya
çıkmaktadır.
Büyük bir baş, uzun bir
yüz, göze çarpan kulaklar
ve büyük çene gibi fiziksel
özellikler görülür.
Geç konuşma, konuşma ve
dil gelişiminde bozukluk,
yineleyen davranış, zayıf
dikkat aralığı ve aşırı
hareketlilik, öfke nöbetleri
gibi sorunlar yaşanır.
Frajil-X sendromunu
ortadan kaldıracak kesin
bir tedavi olmamakla
birlikte tedaviye yönelik
pek çok uygulama vardır.
5.2.1.2. Frajil X Sendromu 20
22. Tamamına yakını kızları
etkileyen ilerleyici
nörogelişimsel genetik bir
bozukluktur.
Bebekler 6-18 aya kadar
normal veya normale
yakındır.
6 aydan 1,5 yaşa kadar
bebekler çok az göz teması
kurarlar ve oyuncaklara
karşı ilgileri azdır. Özgül
olmayan el bükmeler ve
kafa büyümesinde
yavaşlama görülebilir.
1 ile 4 yaş arası ise
işlevlerde hızlı bir kayıp
gözlenir. Amaca yönelik el
becerilerinin yitirilmesi ile
dili algılamada ve
kullanmada kayıplar olur.
Üç ay ile dört yaş arasında
genellikle baş
büyümesinde yavaşlama
belirgindir.
"motor sisteminin
kötüleşmesi" evresi ise
genellikle 10 yaşından
sonra başlar ve
hareketliliğin azalması ile
kendini gösterir. Denge
bozukluğu ve yürümede
bozulma başlar.
5.2.1.3. Rett Sendromu 22
24. Zihinsel yetersizlik, duygulanım
bozukluğu (duygusal
dengesizlik), kaslarda güç kaybı,
kısa boyla beraber iştah
bozukluğu görülür.
Genellikle genetik ve doğumla
gelen bir sendrom olmasına
rağmen, doğumdan sonra
hipotalamusa verilen bir zarar da
bu sendromun oluşumuna neden
olabilmektedir.
5.2.1.4. Prader-Willi Sendromu 24
25. Prader-Willi sendromlu çocuklarda badem
gözler, kısa boy, gevşek kaslar, belirgin ve dar
yüz hatları, küçük eller, küçük cinsel organ,
koyu tükürük, göz problemleri, ince üst dudak
ve küçük ağız gibi fiziksel özellikler gösterirler.
5.2.1.4. Prader-Willi Sendromu 25
26. Hastalığın iki evresi vardır:
1. Evrede; Sürekli uyku durumu, solunum problemleri, cinsel organların az gelişmiş
olması, altı yaşına kadar genel gelişimsel bozukluk, altı yaşından önce aşırı iştah,
ilerleyen yaşlarda obezite, büyüme hormonunun azlığı, ince ses tonu, yüksek ya da
düşük vücut ısısı vb. gibi durumlar gözlenmektedir.
2. Evrede; Hafif ya da orta derecede zihinsel yetersizlik (40-105 arası IQ), koordinasyon,
denge ve kuvvet gibi motor becerilerde gerilik, gecikmiş konuşma, kısa süreli hafızada,
dikkat ve kavramada gerilik, davranış problemleri yaralarını koparma, ileri yaşlarda tip
2 şeker hastalığı, horlama, romatizmal problemler, yüksek tansiyon, sağ taraflı kalp
yetersizliği, mide ülseri vb. gibi durumlar gözlenmektedir.
5.2.1.4. Prader-Willi Sendromu 26
28. Yaygın gelişimsel bozukluklar;
erken çocukluk döneminde
başlayan sosyal beceri, dil
gelişimi ve davranış alanında
uygun gelişmeme veya kaybın
olduğu bir grup psikiyatrik
bozukluktur.
5.2.1.5. Yaygın Gelişimsel Bozukluk (Otizm) 28
29. Otizm, davranışa ait özellikler
gösteren nörogelişimsel bir
özür olup, karşılıklı sosyal
etkileşimde, sözel iletişimde
bozukluklar ve stereotipik
davranışlarla ortaya
çıkmaktadır.
5.2.1.5. Yaygın Gelişimsel Bozukluk (Otizm) 29
31. Otistik çocuklar, fiziksel
temastan kaçınma, göz
kontağı kurmama, yüz
ifadelerini anlamama,
insanlara karşı ilgisizlik
sosyal uyum
problemlerine sahiptirler.
Kendini yaralayıcı veya
agresif davranışlarda
(vurma, ısırma,
tekmeleme, kafa vurma
gibi) yaygın ve sık olarak
bulunmaktadır.
Yabancılara, kalabalığa
ve yeni ortamlara,
yüksek seslere (köpek
havlaması, sokak
gürültüsü) karşı aşırı
sosyal korkular
gösterirler.
5.2.1.5. Yaygın Gelişimsel Bozukluk (Otizm) 31
32. Motor gelişimleri,
yaşıtları olan
normal çocuklarla
paralellik gösterir.
Bazılarında geç
yürüme veya kaba
ve ince motor
hareketlerinde
beceriksizlikler
görülürken,
bazıları koşma ve
tırmanmada
oldukça çeviktir.
Otistik çocuklar,
görsel olarak
örnek hareketlerin
taklidini yapmada
sıkıntı çekerler.
5.2.1.5. Yaygın Gelişimsel Bozukluk (Otizm) 32
33. Dikkat eksikliği birçok otistik bireyde hayat
boyu görülen bir özelliktir.
Otistik çocukların, bilişsel özellikleri yani
dünyayı algılama, anlama, soyut düşünme,
dikkat etme ve hatırlama gibi özellikleri
farklılık göstermektedir.
Otistik bireylerin iletişimlerindeki bozukluk
belirgin ve kalıcıdır.
5.2.1.5. Yaygın Gelişimsel Bozukluk (Otizm) 33
35. Beynin doğum öncesi,
doğum sırası veya
doğum sonrası
dönemde zarar görmesi
sonucu oluşan, ilerleyici
olmayan, kronik, motor
ve zihinsel bozukluktur.
Serebral Palsi’li çocukta;
hareket bozukluğunun
yanı sıra zihinsel
yetersizlik, nöbetler,
algılama ve davranış
bozuklukları, görme,
işitme ve konuşma
bozuklarından biri veya
bir kaçı bir arada
bulunabilir.
Serebral Palsi’deki
motor ve özellikle de dil
sorunu nedeniyle, bu
çocukların zekâ
bakımından
olduklarından daha geri
olarak algılanmalarına
daha sık
rastlanılmaktadır.
5.2.1.6. Serebral Palsi 35
37. Epilepsi, beyindeki elektriksel
aktivitenin geçici olarak
durması veya bozulması
sonucu, kişinin kasılması ve
bilincinin kaybolması ile
karakterize nörolojik bir
bozukluktur.
5.2.2 Epilepsi (Sara) Nöbetleri 37
39. Hastaların ilaçlarına ve
kontrollerine gerekli özeni
göstermesi durumunda
epilepsi aşılması güç bir
hastalık değildir.
5.2.2 Epilepsi (Sara) Nöbetleri 39
41. Zihinsel yetersizliği olan
bireylerde kabızlık, idrar
ve dışkı kaçırma sorunları
genel nüfusa oranla daha
fazla görülür.
Normal gelişim
çocukların 2-4 yaşlarında
tuvalet eğitimini
sağlamaları
gerekmektedir.
Zihinsel yetersizliğin
şiddeti arttıkça çocuğun
normal gelişim
basamaklarını yakalama
süresi geciktiği için
tuvalet eğitimi aksamakta
ve bezlenme süresi
uzamaktadır.
5.2.3 Boşaltım Sorunları 41
42. Zihinsel yetersizliği olan bireylerde idrar
yollarındaki problemler nedeniyle mesanenin
boşaltımında yetersizlik ve enfeksiyon gibi
nedenlerle “idrar boşaltımında değişiklik”
sorunu yaşanabilmektedir.
İdrar kaçırma sorunu çocuğun stresli olduğu
durumlarda artabilmektedir.
İlaç tedavisi ya da davranışsal tedavi ile
tedavi edilir.
5.2.3 Boşaltım Sorunları 42
45. 5.2.4 Kalp Damar Hastalıkları 45
Türkiye’de ve Dünyada sağlık
bakım şartlarının iyileşmesiyle
zihinsel yetersizliği olan bireylerin
yaşam süreleri uzamaktadır.
Ancak bu bireylerde zihinsel
fonksiyonlardaki olumsuzluk, düzensiz
beslenme alışkanlıkları, obezite, fiziksel
aktivitede yetersizlikle karşımıza
çıkmakta ve zihinsel yetersizliği olan
bireylerde ilerleyen yaşla birlikte
kardiovasküler sorunların görülme
oranını arttırmaktadır.
46. Aileler, küçük yaşlarda
düzgün beslenme ve
egzersiz alışkanlıklarını
çocuklarına kazandırmaya
çalışmalıdırlar.
5.2.4 Kalp Damar Hastalıkları 46