3. •Özel çocukların
yaşadıkları
toplumun bir
parçası olabilmek,
•toplumda bağımsız
olarak yaşamını
sürdürebilmek için
öğrenmeleri
gereken
becerilerdir.
Akademik
Olmayan
Beceriler
6.3 Akademik Olmayan Becerilerin Değerlendirilmesi ve Öğretimi 3
4. Akademik olmayan beceriler;
Özbakım becerileri
Günlük yaşam becerileri
Sosyal beceriler
Dil-konuşma ve alternatif iletişim
becerileri
6.3 Akademik Olmayan Becerilerin Değerlendirilmesi ve Öğretimi 4
6. 1- Ölçü Aracının Oluşturulması;
Öğretime başlamadan önce çocuğun
yapabildiklerinin belirlenmesidir.
Çocuklar yapabildiği becerilerin öğretiminden
başlandığında daha başarılı olmaktadırlar.
6.3.1 Özbakım Becerilerin Değerlendirilmesi ve Öğretimi 6
7. Öğretimi amaçlanan beceriler;
Tek basamaklı
davranışlar, başlangıcı
ve bitişi kolayca
gözlenebilen ve ayırd
edilebilen
davranışlardır.
Zincirleme beceriler,
birden fazla tek
basamaklı davranışın
belirli bir sıra ile art
arda gelerek daha
karmaşık bir davranışı
oluşturmasıdır.
6.3.1 Özbakım Becerilerin Değerlendirilmesi ve Öğretimi 7
8. Becerinin tek
basamaklı mı yoksa
zincirleme bir beceri mi
olduğuna karar
verilmelidir.
Tek basamaklı
davranışlar için
davranışın sergilenip
sergilenmediğinin
kaydedilebileceği bir
ölçü aracı
geliştirilmelidir.
Zincirleme beceriler
için becerinin analizi
yapılarak bir ölçü aracı
hazırlanmalıdır.
6.3.1 Özbakım Becerilerin Değerlendirilmesi ve Öğretimi 8
9. 6.3.1 Özbakım Becerilerin Değerlendirilmesi ve Öğretimi 9
Karşılaştığı kişiye “merhaba” deme becerisi ölçü aracı
Ana yönerge: Biriyle karşılaştığında ne dersin?
Denemeler Doğru
tepki
Yanlış
tepki
Tepkide
bulunmama
1.deneme
2.deneme
3.deneme
4.deneme
5.deneme
11. Beceri analizi yöntemleri;
İleri zincirleme: Becerinin basamakları yapılış sırasına
göre ilk yapılan basamaktan son yapılan basamağa
doğru sıralanır.
Geriye zincirleme: En son yapılan basamaktan ilk önce
yapılan basamağa doğru sıralanır.
6.3.1 Özbakım Becerilerin Değerlendirilmesi ve Öğretimi 11
12. 6.3.1 Özbakım Becerilerin Değerlendirilmesi ve Öğretimi 12
Çorap giyme becerisinin ileri zincirleme ve geriye zincirleme yöntemine göre beceri
analizleri
İleri zincirleme yöntemine göre Geriye zincirleme yöntemine göre
1. Çorabı tutar.
1.1 Her iki eliyle çoraba uzanır.
1.2 Her iki elinin baş parmağı içeride,
diğer parmakları dışarıda olacak
şekilde çorabın koncundan tutar.
2. Çorabı ayak parmaklarına geçirir.
2.1 Parmaklarını birbirine doğru
hareket ettirerek, çorabı toplar.
2.2 Çorabı ayak ucuna getirir.
2.3 Çorabı ayak parmaklarına geçirir.
3. Çorabı giyer.
3.1 Çorabı bileğine kadar çeker.
3.2 Elleriyle çorabı iki yana açar.
3.3 Çorabı topuğuna geçirir.
3.4 Çorabı yukarı çeker.
1. Ayak bileğine kadar geçirilmiş çorabı
giyer.
1.1 Her iki eliyle çorabın koncuna
uzanır.
1.2 Her iki elinin baş parmağı içeride,
diğer parmakları dışarıda olacak
şekilde çorabın koncundan tutar.
1.3 Çorabı yukarı çeker.
2. Topuğuna kadar giydirilmiş çorabı
giyer.
2.1 Her iki eliyle çorabın koncuna
uzanır.
2.2 Her iki elinin baş parmağı içeride,
diğer parmakları dışarıda olacak
şekilde çorabın koncundan tutar.
2.3 Elleriyle çorabı iki yana açar.
2.4 Çorabı topuğuna geçirir.
2.5 Çorabı yukarı çeker.
3. Ayak parmaklarına geçirilmiş çorabı
giyer.
3.1 Her iki elinin baş parmağı içeride,
diğer parmakları dışarıda olacak
şekilde çorabın koncundan tutar.
3.2 Çorabı ayak bileğine kadar çeker.
3.3 Ellerini iki yana doğru çekerek
çorabı açar.
3.4 Çorabı topuğuna geçirir.
3.5 Çorabı yukarı çeker.
4. Çorabı giyer.
4.1 Her iki eliyle çorabın koncuna
uzanır.
4.2 Her iki elinin baş parmağı içeride,
diğer parmakları dışarıda olacak
şekilde çorabın koncundan tutar.
4.3 Parmaklarını birbirine doğru
hareket ettirerek çorabı toplar.
4.4 Çorabı ayak parmaklarına geçirir.
4.5 Çorabı ayak bileğine kadar çeker.
4.6 Ellerini iki yana doğru çekerek
çorabı açar.
4.7 Çorabı topuğuna geçirir.
4.8 Çorabı yukarı çeker.
13. 2- Çocuğun Performans Düzeyinin
Belirlenmesi;
Çocuğa öğretimi amaçlanan beceri tek basamaklı bir
davranışsa ayrık deneme kaydı kullanılarak performans
alınır.
Ayrık deneme kaydında çocuğa yönerge sunulur ve
çocuğun verdiği yanıt doğru, yanlış ve tepkide
bulunmama biçiminde kaydedilir.
6.3.1 Özbakım Becerilerin Değerlendirilmesi ve Öğretimi 13
14. 14
Karşılaştığı kişiye “merhaba” deme becerisi ölçü aracı (Performans düzeyinin
belirlenmesi)
Ana yönerge: Biriyle karşılaştığında ne dersin?
Denemeler Doğru
tepki
Yanlış
tepki
Tepkide
bulunmama
1.deneme +
2.deneme +
3.deneme +
4.deneme +
5.deneme +
15. Beceri analizi kaydı;
Tek fırsat
yöntemi
Çok fırsat
yöntemi
6.3.1 Özbakım Becerilerin Değerlendirilmesi ve Öğretimi 15
16. •Çocuğa beceri analizinde
yer alan basamakları yerine
getirmesi için yönerge
sunulur, çocuğun doğru
yaptığı her basamağa +
konulurken, yanlış yaptığı
ilk basamağa – konularak
değerlendirme sonlandırılır
ve öğretim aşamasına
geçilir.
Tek
fırsat
yöntemi
6.3.1 Özbakım Becerilerin Değerlendirilmesi ve Öğretimi 16
17. 6.3.1 Özbakım Becerilerin Değerlendirilmesi ve Öğretimi 17
Çorap Giyme Becerisi Ölçü Aracı (Tek fırsat yöntemiyle performans düzeyinin
belirlenmesi)
Ana yönerge: Çorabını giy.
Bildirimler Doğru tepki
1. Çorabı tutar. +
1.1 Her iki eliyle çoraba uzanır. +
1.2 Her iki elinin baş parmağı içeride, diğer parmakları dışarıda
olacak şekilde çorabın koncundan tutar.
+
2.Çorabı ayak parmaklarına geçirir. -
2.1 Parmaklarını birbirine doğru hareket ettirerek, çorabı
toplar.
-
2.2 Çorabı ayak ucuna getirir. -
2.3 Çorabı ayak parmaklarına geçirir. -
3.Çorabı giyer. -
3.1 Çorabı bileğine kadar çeker. -
3.2 Elleriyle çorabı iki yana açar. -
3.3 Çorabı topuğuna geçirir. -
3.4 Çorabı yukarı çeker. -
18. •Çocuğa beceri analizinde
yer alan basamakları yerine
getirmesi için yönerge
sunulur, çocuğun doğru
sergilediği basamaklara +
konulurken, çocuğun yanlış
yaptığı ya da yapamadığı
basamak uygulamacı
tarafından yapılarak bu
basamağa – konulur ve
çocuğa beceri analizinde yer
alan diğer basamakları
yerine getirmesi için fırsat
tanınır.
Çok
fırsat
yöntemi
6.3.1 Özbakım Becerilerin Değerlendirilmesi ve Öğretimi 18
19. 6.3.1 Özbakım Becerilerin Değerlendirilmesi ve Öğretimi 19
Çorap Giyme Becerisi Ölçü Aracı (Çok fırsat yöntemiyle performans düzeyinin
belirlenmesi)
Ana yönerge: Çorabını giy.
Bildirimler Bağımsız
1. Çorabı tutar. +
1.1 Her iki eliyle çoraba uzanır. +
1.2 Her iki elinin baş parmağı içeride, diğer parmakları dışarıda
olacak şekilde çorabın koncundan tutar.
+
2.Çorabı ayak parmaklarına geçirir. -
2.1 Parmaklarını birbirine doğru hareket ettirerek, çorabı
toplar.
-
2.2 Çorabı ayak ucuna getirir. -
2.3 Çorabı ayak parmaklarına geçirir. -
3.Çorabı giyer. +
3.1 Çorabı bileğine kadar çeker. +
3.2 Elleriyle çorabı iki yana açar. +
3.3 Çorabı topuğuna geçirir. +
3.4 Çorabı yukarı çeker. +
20. 3- Amaçların Belirlenmesi;
Tek basamaklı davranışlarda çocuğun yanlış tepkide
bulunduğu ya da tepkide bulunmadığı davranışlar
öğretimi amaçlanan davranışlardır.
Zincirleme becerilerde amaçların düzenlenmesinde ileri
zincirleme, geriye zincirleme ve tüm beceri olmak üzere
üç farklı yaklaşım kullanılabilir.
6.3.1 Özbakım Becerilerin Değerlendirilmesi ve Öğretimi 20
21. İleriZincirleme
Beceri analizindeki ilk
basamak çocuk
tarafından doğru
olarak sergilendikten
sonra ikinci
basamağın öğretimine
geçilir ve bu süreç
beceri analizinde yer
alan tüm
basamakların
öğretimi
gerçekleştirilinceye
kadar sürdürülür.
İleriZincirleme
Her denemede
yalnızca bir
basamağın
öğretimi
hedeflenir.
İleriZincirleme
Bir basamakta
öğrenme
gerçekleştikten
sonra bir
sonraki
basamaktaki
becerinin
öğretimine
geçilir.
6.3.1 Özbakım Becerilerin Değerlendirilmesi ve Öğretimi 21
22. GeriyeZincirleme
Beceri analizinde yer
alan son basamak
çocuk tarafından
doğru olarak
sergilendikten sonra
sondan ikinci
basamağın
öğretimine geçilir ve
bu süreç beceri
analizinde yer alan ilk
basamağın
öğretimine kadar
sürdürülür.
GeriyeZincirleme
Her denemede
yalnızca bir
basamağın
öğretimi
hedeflenir.
GeriyeZincirleme
Bir basamakta
öğrenme
gerçekleştikten
sonra bir önceki
basamaktaki
becerinin
öğretimine
geçilir.
6.3.1 Özbakım Becerilerin Değerlendirilmesi ve Öğretimi 22
23. Tümbeceriyaklaşımı
Her denemede
beceri analizinde
yer alan bir
basamağın
öğretilmesi
yerine,
basamakların
tümünün birden
öğretilmesi
amaçlanır.
Tümbeceriyaklaşımı
Öğretim
öncesinde
çocuğun
gereksinim
duyduğu ipuçları
ve bu ipuçlarının
kaç aşamada geri
çekileceği
belirlenir.
6.3.1 Özbakım Becerilerin Değerlendirilmesi ve Öğretimi 23
24. 4- Öğretim Yönteminin Belirlenerek Öğretim
Sürecinin Yazılması ve Uygulanması ;
Öğretilecek becerinin özelliği, çocuğun özellikleri, öğretim
için ayrılacak zaman ve uygulayıcının yeterlilikleri dikkate
alınarak uygun öğretim yöntemi seçilir.
Seçilen yöntem doğrultusunda öğretim planı hazırlanarak
uygulamaya geçilir.
6.3.1 Özbakım Becerilerin Değerlendirilmesi ve Öğretimi 24
25. 5- Öğretim Sonu Değerlendirmelerin
Yapılması;
Öğretim süresince ve öğretim sonrasında seçilen
becerinin özelliğine bağlı olarak çocuğun performansı
değerlendirilir.
6.3.1 Özbakım Becerilerin Değerlendirilmesi ve Öğretimi 25
28. İpucu, çocuğun
tepkide
bulunmasından önce
çocuğun doğru
tepkide bulunma
olasılığını arttırmak
için sunulan
yardımdır.
Fiziksel ipucu, becerinin
sergilenmesi aşamasında
anne-babanın çocuğun
elinden tutarak beceriyi
yaptırmasıdır.
Model ipucunda anne-
baba öğretilmek istenen
beceriyi sergileyerek
çocuğuna beceriyi nasıl
sergileyeceğine ilişkin
model olur.
Sözel ipucunda anne-
baba çocuğa beceriyi
nasıl yerine getireceğini
söyler.
6.3.1 Özbakım Becerilerin Değerlendirilmesi ve Öğretimi 28
30. Yanıt aralığı, hedef
uyaran ve ipucu
sunulduktan sonra
çocuğun yanıt
vermesini
beklemek üzere
geçen süredir.
6.3.1 Özbakım Becerilerin Değerlendirilmesi ve Öğretimi 30
31. Denemeler arası süre,
çocuğa hedef uyaran ve
ipucu sunularak yanıt
aralığı süresince çocuğun
yanıt vermesi beklendikten
sonra yeni bir hedef
uyaranı sunmak üzere
geçen süredir.
6.3.1 Özbakım Becerilerinin Değerlendirilmesi ve Öğretimi 31
32. Eş zamanlı ipucuyla öğretimde sekiz aşamalı bir süreç izlenir:
1. Aşama: Öğretim öncesi hazırlık (araç-gerecin, ortamın, pekiştirecin vb.
hazırlanması)
2. Aşama: Çocuğun dikkatinin çekilmesi
3. Aşama: Hedef uyaranın sunulması
4. Aşama: Kontrol edici ipucunun sunulması
5. Aşama: Çocuğun tepkisi
6. Aşama: Davranış sonrası uyaranın sunulması
7. Aşama: Tepkinin kaydedilmesi
8. Aşama: Yoklama oturumlarına yer verilmesi
6.3.1 Özbakım Becerilerinin Değerlendirilmesi ve Öğretimi 32
34. Her yoklama oturumunda anne-babadan
beklenenler:
2. Öğretime başlamadan önce
çocuğun dikkatini çalışmaya
yöneltmek için özel dikkat sağlayıcı
ipucunu sunması (Ayakların üşümüş,
çorabını giysen iyi olur. Çorabını nasıl
giyineceğini öğrenmek ister misin?),
6.3.1 Özbakım Becerilerinin Değerlendirilmesi ve Öğretimi 34
35. Her yoklama oturumunda anne-babadan
beklenenler:
3. Çocuğa tepkide bulunması için
öğretimi yapılan beceriye uygun beceri
yönergesi sunması
(Çorabını giy),
6.3.1 Özbakım Becerilerinin Değerlendirilmesi ve Öğretimi 35
36. Her yoklama oturumunda anne-babadan
beklenenler:
4. Çocuğun tepkide bulunması için 3-5
sn beklemesi,
6.3.1 Özbakım Becerilerinin Değerlendirilmesi ve Öğretimi 36
37. Her yoklama oturumunda anne-babadan
beklenenler:
5. Çocuğun doğru tepkilerini
pekiştirmesi (Aferin benim oğluma,
harikasın vb.),
6.3.1 Özbakım Becerilerinin Değerlendirilmesi ve Öğretimi 37
38. Her yoklama oturumunda anne-babadan
beklenenler:
6. Çocuğun yanlış tepkide
bulunmasını ya da tepkide
bulunmaması durumunu görmezden
gelmesi ya da hata düzeltmesi
yapması (İyi denemeydi ama çorabı
şuradan tutup çekecektin.),
6.3.1 Özbakım Becerilerinin Değerlendirilmesi ve Öğretimi 38
39. Her yoklama oturumunda anne-babadan
beklenenler:
7. Çocuğun doğru ve yanlış tepkilerini
kaydetmesi,
6.3.1 Özbakım Becerilerinin Değerlendirilmesi ve Öğretimi 39
40. Her yoklama oturumunda anne-babadan
beklenenler:
8. Denemeler arasında 2 sn kadar
beklemesi,
6.3.1 Özbakım Becerilerinin Değerlendirilmesi ve Öğretimi 40
41. Her yoklama oturumunda anne-babadan
beklenenler:
9. Bir sonraki denemeye geçmesi,
6.3.1 Özbakım Becerilerinin Değerlendirilmesi ve Öğretimi 41
42. Her yoklama oturumunda anne-babadan
beklenenler:
10. Karar verdiği yoklama denemeleri
tamamlandığında oturumu
sonlandırması,
6.3.1 Özbakım Becerilerinin Değerlendirilmesi ve Öğretimi 42
43. Her yoklama oturumunda anne-babadan
beklenenler:
11. Çocuğun katılımını pekiştirmesi
(Beni çok güzel dinledin ve dediklerimi
yaptın, Aferin sana.).
6.3.1 Özbakım Becerilerinin Değerlendirilmesi ve Öğretimi 43
44. 6.3.1 Özbakım Becerilerinin Değerlendirilmesi ve Öğretimi 44
Sabit bekleme süreli öğretimin 0 saniye denemelerinde sekiz aşamalı bir süreç izlenir:
1.aşama Öğretim öncesi hazırlık (araç-gerecin, ortamın, pekiştirecin vb hazırlanması)
2.aşama Çocuğun dikkatinin çekilmesi
3.aşama Hedef uyaranın sunulması
4.aşama Kontrol edici ipucunun sunulması
5.aşama Çocuğun tepkisi
6.aşama Davranış sonrası uyaranın sunulması
7.aşama Tepkinin kaydedilmesi
8.aşama Yoklama oturumlarına yer verilmesi
45. 6.3.1 Özbakım Becerilerinin Değerlendirilmesi ve Öğretimi 45
Sabit bekleme süreli öğretimin bekleme süreli denemelerinde dokuz aşamalı bir süreç
izlenir:
1.aşama Öğretim öncesi hazırlık (araç-gerecin, ortamın, pekiştirecin vb hazırlanması)
2.aşama Çocuğun dikkatinin çekilmesi
3.aşama Hedef uyaranın sunulması
4.aşama 3-5 saniye beklenmesi
5.aşama Kontrol edici ipucunun sunulması
6.aşama Çocuğun tepkisi
7.aşama Davranış sonrası uyaranın sunulması
8.aşama Tepkinin kaydedilmesi
9.aşama Yoklama oturumlarına yer verilmesi
46. 6.3.1 Özbakım Becerilerinin Değerlendirilmesi ve Öğretimi 46
İpucunun giderek azaltılmasıyla öğretimde sekiz aşamalı bir süreç izlenir:
1.aşama Öğretim öncesi hazırlık (araç-gerecin, ortamın, pekiştirecin vb hazırlanması)
2.aşama Çocuğun dikkatinin çekilmesi
3.aşama Hedef uyaranın sunulması
4.aşama Kontrol edici ipucunun sunulması
5.aşama Çocuğun tepkisi
6.aşama Davranış sonrası uyaranın sunulması
7.aşama Tepkinin kaydedilmesi
8.aşama Yoklama oturumlarına yer verilmesi
