Family Education

1. Türkiye Bilimsel ve Teknolojik
Araştırma Kurumu (TÜBİTAK)
Anadolu Üniversitesi Bilimsel
Araştırma Projeleri Birimi (BAP)

2. 6.4.3. Olumlu Davranışların Artırılması 2

3. 6.4.3. Olumlu Davranışların Artırılması 3
Pekiştirme, bir davranışın
sergilenme olasılığını artırmak
üzere ortama bir uyaranın
(hoşnutluk yaratan uyaranın)
eklenmesi ya da ortamda bulunan
bir uyaranın (itici uyaran) geri
çekilmesi durumudur.

4. 6.4.3. Olumlu Davranışların Artırılması 4
İki tür pekiştirme vardır.
Olumlu Pekiştirme
Olumsuz Pekiştirme

5. 6.4.3. Olumlu Davranışların Artırılması 5
•Olumlu
pekiştirme, bir
davranışın ileride
tekrarlanma
olasılığını artırmak
üzere davranışın
ardından ortama
bir uyaranın
eklenmesidir.
Olumlu
Pekiştirme

6. 6.4.3. Olumlu Davranışların Artırılması 6
Etkili pekiştireç belirlemede anne-babalar
aşağıda sıralanan yöntemlere başvurabilirler:
özel gereksinimli çocuklarının yaşı, cinsiyeti ve
ilgilerini göz önüne alarak pekiştireç seçebilirler,
pekiştireçleri kategorilere ayırarak çocuklarından
bu kategorilerden birini seçmesini isteyebilirler,
çocuklarının hangi etkinlikleri daha sık ve severek
yaptığı, hangi etkinlikleri daha az ve
hoşlanmayarak yaptığını belirleyebilirler,
kolayca ulaşılabilen ve maliyeti düşük olan doğal
pekiştireçleri seçebilirler.

7. 6.4.3. Olumlu Davranışların Artırılması 7
• Öğrenilmemiş
Pekiştireç
(Birincil
pekiştireç)
• Öğrenilmiş
Pekiştireç
(İkincil
Pekiştireç)
Pekiştireç

8. 6.4.3. Olumlu Davranışların Artırılması 8
Öğrenilmemiş pekiştireçler,
doğal yaşamı sürdürmek için
gerekli olan ve çocuk için
biyolojik önem taşıyan
uyaranlardır. Örneğin;
yiyecekler, içecekler, barınma,
uyku vb.

9. 6.4.3. Olumlu Davranışların Artırılması 9
Öğrenilmiş pekiştireçler ise yaşamsal bir
önem taşımamalarına rağmen davranışların
artırılmasında ve sürdürülmesinde etkili olan
pekiştireçlerdir. Örneğin; çocuğunuza
çikolata (birincil pekiştireç) verirken “Aferin
sana, harikasın.” (ikincil pekiştireç) derseniz
bir süre sonra “aferin, harikasın” demek tek
başına pekiştireç olma özelliği kazanabilir.

10. 6.4.3. Olumlu Davranışların Artırılması 10
Öğrenilmemiş pekiştireçlerin
özellikleri;
Etkileri bulundukları durumlara göre
değişiklik gösterir. Örneğin; karnı tok
bir çocuk için yiyecek etkili olmayabilir.
Sunulmaları iyi planlanmadığında
“doygunluk” ya da “yoksunluk”
yaratabilirler.
Pekiştireç olma özelliklerini hiçbir
zaman yitirmezler çünkü yaşamsal
ihtiyaçlardır.
Yiyecek pekiştireçleri diyetli birey için
titizlikle seçilmelidir.
Doygunluğu ve hızlı tüketimi önlemek
için az miktarda sunulmalıdır.

11. 6.4.3. Olumlu Davranışların Artırılması 11
4 tür öğrenilmiş pekiştireç vardır:
Nesnel pekiştireçler: Yapıştırmalar, oyuncaklar,
boyama kitapları, oyun hamuru vb.
Sosyal pekiştireçler: Sözsüz ifadeler, bedensel
iletişim, sosyal ortamlarda yakınlık, övgü
sözcükleri ya da sözcük grupları vb.
Etkinlik pekiştireçleri: Şarkı söylemek, yap-bozla
oynamak, şiir okumak, bilgisayarda oyun oynamak
vb.
Sembol pekiştireçler: Kendi başlarına anlamı
olmayan ancak diğer pekiştireçlere
dönüştürülebilen pekiştireçlerdir. Para, gazete
kuponları, yıldızlar, jeton vb.

12. 6.4.3. Olumlu Davranışların Artırılması 12
Olumsuz pekiştirme: Bir davranışı izleyen
durumda ortamdaki itici uyaranın çekilmesiyle,
o davranışın yapılma olasılığının artırılmasıdır.
Örneğin; arkadaşının kalemini izinsiz alan
çocuğun azar işitmemek için arkadaşından
özür dilemesi, açık pencereden gelen
gürültünün derse dikkat davranışını
engellemesi durumunda pencerenin
kapatılması olumsuz pekiştirmeye örnek olarak
verilebilir.

13. 6.4.3. Olumlu Davranışların Artırılması 13
•Sürekli
pekiştirme
•Aralıklı
pekiştirme
Pekiştirme

14. 6.4.3. Olumlu Davranışların Artırılması 14
Sürekli pekiştirme: Davranışın her
oluştuğunda pekiştirilmesidir. Öğrenmenin
başlangıcında kullanılır. Örneğin; kızına
yemekten sonra elini yıkamayı öğreten bir
anne davranış her gerçekleştiğinde “Aferin
sana, bilgisayarda oyun oynayabilirsin.”
diyerek kızının uygun davranışını
pekiştirebilir.

15. 6.4.3. Olumlu Davranışların Artırılması 15
•Oranlı
pekiştirme
•Süreli
pekiştirme
Aralıklı
pekiştirme

16. 6.4.3. Olumlu Davranışların Artırılması 16
• Sabit oranlı
• Değişken
oranlı
Oranlı
pekiştirme

17. 6.4.3. Olumlu Davranışların Artırılması 17
•Sabit süreli
pekiştirme
•Değişken
süreli
pekiştirme
Süreli
pekiştirme

18. 6.4.3. Olumlu Davranışların Artırılması 18
Anlaşma: Özel çocuktan beklenilen
davranışın ve bu davranışı
sergilemesi durumunda sunulacak
pekiştirecin tanımlandığı yazılı
dokümandır. Anlaşmanın açık ve
anlaşılır olması, olumlu olması ve
adil olması beklenir.