3. Özel gereksinimli
çocukların anne-
babalarının anne-
babalıktan kaynaklanan
stresi daha üst düzeyde
yaşadıkları
belirtilmektedir.
Özel gereksinimli çocuğu
olan birçok aile, çoğu
zaman dışarıdan herhangi
bir yardım almadan, bu
durumun yarattığı
sıkıntılarla başa çıkmayı
öğrenebilmektedir.
Özel gereksinimli çocuğu olan
ailelerden bazıları böyle bir çocuğa
sahip olduktan sonra kişisel ve
sosyal anlamda daha çok insanla
iletişime girdiklerini ve toplumda
daha fazla insan tanımaya
başladıklarını belirtmektedirler.
Aileler özel gereksinimli
çocukları olduktan sonra
daha fazla hoşgörü
göstermeye başladıklarını
belirtmektedirler.
Özel gereksinimli çocuğu olan
birçok aile düzenli olarak
psikolojik danışmanlık
hizmetlerine gereksinim
duymaktadır.
4.2 Aile Danışmanlığı ve Aile Rehberliği Destekleri 3
4. Bu aileler bazen var olan sorunlarla baş edebilmek için bazen de duygusal
anlamda desteklere gereksinim duyabilmektedirler.
Ailelerin gereksinim duyduğu bu türden duygusal ve psikolojik
desteklerin karşılanması ailenin ve çocuğunun yaşam kalitesini
artırmaktadır.
Özel gereksinimli çocuğun kendi kendini idare edebilmesi, toplumsal anlamda
kabul görebilmesi için birtakım yardımlar alması, toplumsal alanlarda ihtiyaçlarını
karşılamak istediğinde bu kaynaklara ulaşabilmesi ve yaşamını kolaylaştıracak
yardımcı teknolojik araçları elde edebilmesi gibi konularda desteğe ihtiyacı vardır.
Doğrudan özel gereksinimli çocuğa sağlanmayan ancak ailesine
sağlandığında çocuğa da olumlu olarak yansıyan destek gereksinimi alanları
vardır.
4.2 Aile Danışmanlığı ve Aile Rehberliği Destekleri 4
5. Yetersizliği olan bir çocuğa sahip olmak her aile için baş edilmesi gereken bir
zorluk anlamına gelmektedir.
Yetersizliği olan bir çocuğa sahip olmak anne-babaların acı çekmesine,
rahatsızlık duymalarına, sıkıntılar ve kafa karışıklığı yaşamalarına, gözyaşı
dökmelerine ve çok fazla para ve zaman harcamalarına neden olabilmektedir.
Bazı aileler bu sorunlarla, kendi aile içi kaynaklarını ve aile ve yakın akraba
ilişkilerini kullanarak, başa çıkabiliyor olsalar da uzmanların sağlayacağı
duygusal ve psikolojik destek önemlidir.
Bu desteklerden en önemlileri aile danışmanlığı, aile rehberliği ve okul dışı
desteklerdir.
4.2 Aile Danışmanlığı ve Aile Rehberliği Destekleri
5
6. Ailelerin sosyal, duygusal ve psikolojik desteklere gereksinim duymalarının
nedenleri şöyle sıralanabilir:
Anne-babanın yaşı, sağlık durumu ve çocuğun sahip olduğu yetersizliğin türü, derecesi ya da şiddeti
Uyum sağlayabilmeleri için gerekli olan, ailenin sahip olduğu bilgiye erişme, duygusal ve psikolojik
destek olanakları
Ailenin yapısı ve anne-babanın aile içinde üzerlerine aldıkları roller ya da onlardan beklentiler
Ailenin birbirine bağlılık düzeyi, aile içi iletişimin ve karşılıklı güvenin niteliği, aile yapısının
esnekliği gibi, güçlü yanları ve işlevleri
Ailedeki birey sayısı, yaşları, aileye katkıları gibi aile bileşiminin nitelikleri
Özel gereksinimli aile bireyini desteklemeye yardımcı olacak ekonomik kaynakların durumu
Diğer birçok özellik
4.2 Aile Danışmanlığı ve Aile Rehberliği Destekleri 6
7. Okullar tarafından
sağlanabilecek destek türleri
Öğrenciye etkili bir eğitim programı yapmak
ve uygulamak
Öğretmen ve anne-babalar arasında güvene
dayalı ilişkiler kurmak
Aile ve çocuğun ihtiyaçları doğrultusunda
gönderme/yönlendirme hizmetleri sağlamak
Okuldaki psikolojik danışmanın bireysel ve
grupla psikolojik danışma yapması
4.2 Aile Danışmanlığı ve Aile Rehberliği Destekleri 7
9. 4.2.1 Yetersizliği Olan Öğrenci İçin Etkili Programları Yapmak 9
Çocuğun okulda var olan gereksinimlerinin karşılanmasına hizmet
etmektedir.
Çocuğun okuldaki eğitimi etkili olmadığında ve okuldaki
gereksinimleri tam olarak karşılanmadığında aile eğitim
yönünden sahip olacağı bir desteği kaybetmektedir.
Okul personelinin öğrencinin okuldaki gereksinimlerini yeterli
düzeyde karşılaması, anne-babaların duygusal ve psikolojik olarak
daha iyi durumda olmalarını dolaylı olarak destekleyen bir etkendir.
10. Anne-babaların okulda çocukları için hazırlanan ve yürütülmekte olan
program ve sonuçları hakkında bilgilendirilmeleri önemlidir.
Öğretmenler ailelerle çocuğun durumu hakkında bir bilgi paylaşımına
gitmelidir, hem de anne-babalar bunu öğretmenlerden ve okul yönetiminden
talep etmelidirler.
Anne-babaların ve ailenin diğer üyelerinin özel gereksinimli öğrencinin
okuldaki programının seçimine, uygulanmasına ve değerlendirmesine
katılmaları önemlidir.
Okulun, anne-babaları ve aileleri, çocuğun okulda olduğu sürede onunla
ilgilenen öğretmenlerin alanında uzman ve çocuk için etkili ve verimli eğitim
uygulamaları yapan personeller olduğuna, fiziksel ve duygusal olarak güvenli
bir ortamda bulunduğuna ikna etmeleri önemlidir.
4.2.1 Yetersizliği Olan Öğrenci İçin Etkili Programları Yapmak 10
12. Okul personeli ile anne-
babalar arasında kurulacak
ilişkinin niteliği anne-
babaların sosyal, duygusal
ve psikolojik
gereksinimlerini
karşılayacak desteklerin
var olabilmesi için
önemlidir.
Eğer okul personeli ve
anne-babalar arasında
karşılıklı güvene dayanan
bir ilişki kurulursa ve etkili
bir biçimde işbirliği
yapılırsa anne-babalar
duygusal ve psikolojik
olarak okula dair olumsuz
duygular yaşamazlar.
Anne-baba ve
öğretmenlerin etkili iletişim
becerilerini kullanarak
güvene dayalı ilişkiler
kurmaları ve işbirliği
yapmaları önemlidir.
Özel gereksinimli
öğrencilerin eğitim
gereksinimleri yıllar içinde
değişim gösterdiğinden
anne-babaların yeniliklere
açık olmaları önem
taşımaktadır.
Anne-babalar, uzmanlarla
etkili ve güvene dayalı
ilişkiler geliştirdiğinde yeni
durumlara uyum
sağlamaları kolaylaşacaktır.
Geçişler daha az sancılı
olacak ve bu durumdan
duygusal ve psikolojik
olarak daha az olumsuz
etkileneceklerdir.
4.2.2 Okul Personeli ve Anne-Babalar Arasında Güvene Dayalı İlişkiler Kurmak 12
13. Güvene dayalı ilişkiler emek ve zaman harcanmadan kolayca
kurulamamaktadır.
Anne-babaların, öğretmenlerin söylediklerini yapacaklarına
güvenmeleri gerekmektedir.
Her iki tarafın da odak noktasında özel gereksinimli öğrencinin
eğitim ve diğer gereksinimlerinin karşılanması bulunmaktadır.
Anne-babalar ve öğretmenler birbirlerine karşı saygılı, sevecen ve
güvenli ilişki kurmak konusunda istekli olmalıdırlar.
Böyle yaklaşıldığında çocuğun eğitiminde işbirliğine dayalı, çözüm
odaklı bir süreç yaşanabilir.
4.2.2 Okul Personeli ve Anne-Babalar Arasında Güvene Dayalı İlişkiler Kurmak 13
14. 4.2.3 Okul Personeli Tarafından Ailenin Gereksinim Duyduğu Diğer Uzmanlara
Yönlendirilmesi
14
15. Özel gereksinimli çocukların ailelerinin
duygusal ve psikolojik destek
gereksinimlerinin karşılanması ve
karşılaştıkları güçlüklerle baş
edebilmelerinde okul personeli ve diğer
kamu personeli işbirliği içinde olmalıdır.
Okul personeli ayrıca anne-babalara, özel
gereksinimli çocuklarının yetersizliğinin
türü, derecesi, çocuğun eğitimi, davranış
özellikleri, gibi konularda bilgi de
sağlayabilmektedir.
Anne-babaların sosyal, duygusal ve
psikolojik destek gereksinimlerinin önemli
bir bölümü de toplumun diğer kurum ve
uzmanları tarafından karşılanmalıdır.
Okul yöneticileri, öğretmenler ve özellikle
de okuldaki psikolojik danışmanlar, anne-
babaları ve diğer aile üyelerini,
gereksinimleri doğrultusunda uygun
toplumsal programlara, uzmanlara,
kuruluşlara ve organizasyonlara psikolojik
danışmanlık ve klinik ve sosyal
yardımların diğer türleri için
yönlendirmelidir.
4.2.3 Okul Personeli Tarafından Ailenin Gereksinim Duyduğu Diğer Uzmanlara
Yönlendirilmesi
15
16. Okul personelinin aileleri yönlendirmek için sahip olması gereken
bilgiler:
Bu tür hizmetleri alacak olan ailelerin ve anne-babaların ilgili kurumlara
sevki için yapılması gereken işlemler
Katılacakları program ya da alacakları hizmetin ekonomik bedeli
Bu ücretin herhangi bir sosyal güvenlik kuruluşu tarafından karşılanıp
karşılanmadığı
Ne tür hizmetlerin verildiği
Bu hizmetleri alabilmek için ailelerin ne gibi ölçütleri karşılamaları gerektiği
Aile üyeleri ile anne-babaların bilmesi gereken diğer noktalar
4.2.3 Okul Personeli Tarafından Ailenin Gereksinim Duyduğu Diğer Uzmanlara
Yönlendirilmesi
16
17. 4.2.4 Aileler ve Anne-Babalar için Bireysel ve Grupla Psikolojik Danışma ve
Diğer Psikolojik Destekler
17
18. Ailelerin ve anne-babaların
duygusal ve psikolojik
gereksinimlerinin
karşılanmasında bilgi verme
hizmetleri, psikolojik
danışmanlık hizmetleri ve tedavi
edici psikolojik hizmetler
verilebilmektedir.
Bu programlar ailenin ve
çocuğun akıl ve ruh sağlığının
korunmasından sosyal ve
duygusal sağlığın
geliştirilmesine kadar geniş bir
yelpaze oluşturmaktadır.
Sağlanan hizmetlerin bir
kısmı okulda, okul personeli
tarafından verilirken bir kısmı
da toplumsal alanda sağlık
kuruluşları tarafından
sağlanmaktadır.
Ruh sağlığı uzmanları ve klinik
psikologlar genellikle daha ağır
ruhsal-duygusal problemler söz
konusu olduğunda başvurulması
gereken uzmanlar olarak, ruh
sağlığı problemlerinin
iyileştirilmesinden sorumludurlar.
Okul personeli bilgi verme
hizmetleri, bireylerin uyum
sorunlarının ortaya çıkmasını
engelleyecek önleyici hizmetler ile
kısa süreli duygusal destekler ve
sorunlarla ve stresle baş etme
stratejilerini öğretme ve uygulama
gibi hizmetleri sunma konusunda
yoğunlaşmaktadırlar.
4.2.4 Aileler ve Anne-Babalar için Bireysel ve Grupla Psikolojik Danışma ve
Diğer Psikolojik Destekler
18
19. Sağlanan psikolojik danışmanlık
hizmetleri
Eğitimsel psikolojik danışmanlık
hizmetleri
Kolaylaştırıcı psikolojik danışmanlık
hizmetleri
Çare bulucu psikolojik danışmanlık
hizmetleri
4.2.4 Aileler ve Anne-Babalar için Bireysel ve Grupla Psikolojik Danışma ve
Diğer Psikolojik Destekler
19
20. Eğitimsel psikolojik danışma
hizmetleri
Bilgi verici hizmetleri içermektedir.
Bilgi verici hizmetler sayesinde
elimizdeki kaynakların farkına varıp
onları nasıl kullanabileceğimizi
uzmanlarla tartışabiliriz.
4.2.4 Aileler ve Anne-Babalar için Bireysel ve Grupla Psikolojik Danışma ve
Diğer Psikolojik Destekler
20
21. Eğitimsel psikolojik danışma
hizmetleri
Çocuğunuzun yetersizliği ile ilgili
bilgileri edinmek için okuldaki özel
eğitim öğretmenlerine ve psikolojik
danışmanlara başvurulabilirsiniz.
Okul dışındaki ilgili kurum ve
kuruluşlara (özellikle sağlık kuruluşları)
çocuk ve ergen psikologları, çocuk ve
ergen psikiyatrisi uzmanları ile ilgili
diğer tıp uzmanlarına başvurarak da bilgi
alınabilir.
4.2.4 Aileler ve Anne-Babalar için Bireysel ve Grupla Psikolojik Danışma ve
Diğer Psikolojik Destekler
21
22. Eğitimsel psikolojik danışma
hizmetleri
Ülkemizde yaygın olmamakla birlikte
özellikle batılı ülkelerde anne-baba
destek grupları ve çocukların yetersizlik
türüne göre bilgilerin sağlandığı
programlar vardır.
Bu programlara ve destek gruplarına
katılmak yoluyla da bilgi verici
danışmanlık hizmetlerinden
yararlanmak olasıdır.
4.2.4 Aileler ve Anne-Babalar için Bireysel ve Grupla Psikolojik Danışma ve
Diğer Psikolojik Destekler
22
23. Kolaylaştırıcı danışmanlık
hizmetleri
Bilgi verici danışmanlık hizmetleriyle
birlikte sağlanan duygusal ve stresle
bağlantılı danışmanlık hizmetlerinin
verilmesini içermektedir.
Ailelerin güçlü yanlarını ortaya çıkartmak
ve yetersizliği olan bir aile bireyinin
varlığından kaynaklanan sorunlarla baş
edebilmek için yeni yollar bulmalarını
sağlamak üzere ailelere verilen
danışmanlık hizmetleridir.
4.2.4 Aileler ve Anne-Babalar için Bireysel ve Grupla Psikolojik Danışma ve
Diğer Psikolojik Destekler
23
24. Kolaylaştırıcı danışmanlık
hizmetleri
Okuldaki özel eğitim öğretmenleri ve
psikolojik danışmanlarla birlikte okul
dışındaki diğer uzmanların da desteğiyle
verilen hizmetlerdir.
Hastanelerde görevli psikologlar,
psikiyatri uzmanları ve okuldaki
uzmanlar hizmet vermektedir.
4.2.4 Aileler ve Anne-Babalar için Bireysel ve Grupla Psikolojik Danışma ve
Diğer Psikolojik Destekler
24
25. Çare bulucu danışmanlık
hizmetleri
Tedavi edici psikolojik danışmanlık
hizmetlerini içermektedir.
Amaç anne-babaların sorunlarını çözmek
ve bunun için sahip oldukları işlevsel
olmayan davranışsal ve zihinsel
örüntülerini hedefleyerek bunları
yeniden yapılandırmaktır.
4.2.4 Aileler ve Anne-Babalar için Bireysel ve Grupla Psikolojik Danışma ve
Diğer Psikolojik Destekler
25
26. Çare bulucu danışmanlık
hizmetleri
Aile üyelerinin birbirleriyle ilişki kurma
ve etkileşimde bulunma biçimlerini de
değerlendirmektedir.
Danışmanlık hizmetleri ruh sağlığı
uzmanları tarafından verilmektedir.
Anne-babalar okuldaki psikolojik
danışmanlara başvurarak bu hizmeti
kimlerden ve nerelerden alabileceklerini
öğrenebilirler.
4.2.4 Aileler ve Anne-Babalar için Bireysel ve Grupla Psikolojik Danışma ve
Diğer Psikolojik Destekler
26
27. Anne-babalara ve ailelere yönelik olarak verilmekte olan
psikolojik danışmanlık hizmetleri ile diğer duygusal ve
psikolojik destek hizmetleri genellikle grupla psikolojik danışma
şeklinde verilir.
Grupla psikolojik danışma, katılımcı aileler arasında bilgi
alışverişini sağlamakta, ailelerin birbirleriyle tanışarak
birbirlerini destekleyecek sosyal ilişkiler oluşturmasına
yardımcı olmaktadır.
Grup sürecine katılan aileler diğer ailelerin benzer sorunları nasıl
çözdüklerini öğrenerek onların deneyimlerinden
yararlanabilmektedirler.
4.2.4 Aileler ve Anne-Babalar için Bireysel ve Grupla Psikolojik Danışma ve
Diğer Psikolojik Destekler
27
28. “Ben de benzer
duyguları yaşamıştım,
o zaman kafam
karışmıştı ama şimdi
anlıyorum ki o
duygularımın sebebi
bu şekilde
düşünmemmiş.”
4.2.4 Aileler ve Anne-Babalar için Bireysel ve Grupla Psikolojik Danışma ve
Diğer Psikolojik Destekler
28
