Family Education

1. Türkiye Bilimsel ve Teknolojik
Araştırma Kurumu (TÜBİTAK)
Anadolu Üniversitesi Bilimsel
Araştırma Projeleri Birimi (BAP)

2. 3.2 Karar Verme ve Problem Çözme Becerileri 2

3. İnsanların yaşamları
boyunca pek çok
konuda karar
vermesi ve önlerine
çıkan problemlerin,
sorunların
üstesinden gelmeleri
beklenmektedir.
Zihinsel yetersizliği
olan bireylerin anne-
babaları, diğer
insanlara göre biraz
daha farklı bir hayat
sürerler.
Çözmeleri gereken
daha çok problem
ile karşılaşırlar,
bazen de önemli
kararlar almaları
gerekir.
3.2 Karar Verme ve Problem Çözme Becerileri 3

4. Verilmesi gereken
kararlar bazen
doğrudan çocukları
ile ilgilidir, bazen de
özel gereksinimli
çocuk sahibi olmanın
getirdiği durumların
bir sonucudur.
Bazı durumlarda
aileler karşılaştıkları
duruma ilişkin
verecekleri kararlarda
zorluk yaşayabilirler,
ne yapmaları
gerektiğini
bilemezler.
Bu bölümde karar
verme konusuna
değinilecek ve anne
babaların önemli
konularda
kullanabilecekleri
pratik
uygulamalardan
bahsedilecektir.
3.2 Karar Verme ve Problem Çözme Becerileri 4

5. 3.2.1 Karar ve Etkili Karar Verme 5

6. Toplumsal yaşamdaki değişim insanların verdikleri kararları
etkilemektedir.
Karar verme konusunda becerileri sınırlı olan bireyler kaygı ve
çatışma duyguları yaşayabilmektedir.
Uzmanlar karar vermenin insan zihninde nasıl gerçekleştiğine dair
teoriler geliştirmekte ve doğru kararların nasıl verileceğine dair
çalışmalar yürütmektedirler.
Karar verme, insanın akılındaki zihinsel işlevler sonucunda
gerçekleşmektedir.
3.2.1 Karar ve Etkili Karar Verme 6

7. Karar verme bütün
seçeneklerin ve olası
sonuçların objektif
olarak
değerlendirilmesini
içeren bir süreçtir.
Pek çok durumda
insanların karar
verme sürecinde
genelde bütün
seçenekleri
değerlendiremediği
ve kendilerini tatmin
eden ilk seçeneğe
yöneldikleri
görülmüştür.
Güncel
değerlendirmeler
karar vermenin bilgi
arama, bilgi
toplama, problem
çözme, yargılama,
öğrenme ve hafıza
gibi zihinsel
süreçleri içerdiğini
ortaya koymaktadır.
3.2.1 Karar ve Etkili Karar Verme 7

8. Bir konuda doğru karar vermek genelde
konu üzerine etraflıca düşünmeyi ve
seçenekleri değerlendirmeyi gerektirir.
Bazen karar verme süreçleri sezgisel bir
şekilde işlemektedir.
Sezgisel karar verme herhangi bir
konuda deneyimli olan insanların daha
çok uyguladığı bir yöntemdir.
3.2.1 Karar ve Etkili Karar Verme 8

9. Plan neticesinde ortaya çıkan durumun istendik bir durum
olmayacağı anlaşılırsa, plan tekrar gözden geçirilmekte ve yeniden
uygulamaya konmaktadır.
Bu değerlendirme neticesinde ise zihinsel bir hareket planı
hazırlanmakta ve uygulamaya geçmektedirler.
Belirli bir alanda deneyimi olan kişiler, ilk defa karşılaştıkları olaylarda;
seçenekler oluşturup bunları değerlendirmek yerine, olay ile ilgili ipuçlarını
toplamakta ve bunları eski tecrübeleri ile karşılaştırarak benzerlikleri
değerlendirmektedir.
3.2.1 Karar ve Etkili Karar Verme 9

10. 3.2.1 Karar ve Etkili Karar Verme 10
Karar
“ Bir iş veya
sorun hakkında
düşünülerek
verilen kesin
yargı”
Etkili karar verme
“Düşünmeyi” ve
başka basamakları
gerçekleştirmeyi
gerektirir.

11. 3.2.2 Karar Verme Koşulları 11

12. 3.2.2 Karar Verme Koşulları 12

13. Karar verme bazen oldukça stresli durumları içerir.
Stres ortaya çıkaran durumlar ise; birden fazla birbiriyle çelişen
bilgi kaynakları, koşulların sürekli değişmesi, çevreden gelen iyi
bir karar verme baskısı, zamanın sınırlı olması, şeklinde
belirtilmektedir.
Uzmanlar kendinizi kaygılı veya stresli hissettiğinizde
önemli kararlar vermemenizi söylemektedir.
3.2.2 Karar Verme Koşulları 13

14. 3.2.3. Karar Verme Süreci 14

15. 3.2.3. Karar Verme Süreci 15

16. 3.2.3. Karar Verme Süreci 16

17. 3.2.3.1.1 Hazırlık aşaması 17

18. 3.2.3.1.1 Hazırlık aşaması 18

19. 3.2.3.1.2 Ailenin karar alma sürecine katılması 19

20. Verilecek bazı kararlar bazı
durumlarda bütün aileyi
ilgilendirmektedir.
Karar alma sürecine aile
bireylerinin katılması önemlidir.
Öncelikle yapılması gereken aile
bireylerinin ele alınacak durumu
nasıl gördüğünü anlamak olmalıdır.
3.2.3.1.2 Ailenin karar alma sürecine katılması 20

21. Ailedeki herkes konuyu aynı şekilde mi görüyor?
Konu herkes tarafından anlaşılmış mı?
Aile bireyleri konu hakkındaki fikirlerini ve
beklentilerini birbirleriyle paylaşmış mı?
Hangi alanlarda fikir birliği ayrılığı mevcut?
Ailenin hangi kültürel değerleri konuda önem arz ediyor?
3.2.3.1.2 Ailenin karar alma sürecine katılması 21

22. 3.2.3.1.3 Konunun belirlenmesi ve bilgi toplama 22

23. 3.2.3.1.3 Konunun belirlenmesi ve bilgi toplama 23

24. Farklı kaynaklardan bilgi toplarken;
Mantıklı bir karar vermek için hangi bilgilere
ihtiyaç duyacağınızı belirleyin.
Muhtemel bilgi kaynaklarınızı belirleyin.
Karar vermek için gerekli olan bilgileri
toplayın.
3.2.3.1.3 Konunun belirlenmesi ve bilgi toplama 24

25. 3.2.3.1.4 Bilgilerin değerlendirilmesi ve bütünleştirilmesi 25

26. Topladığınız bilgiyi alt alta yazın.
Seçeneklerinizi belirleyin ve yazın.
Her bir seçeneğin artılarını ve eksilerini
yazın.
3.2.3.1.4 Bilgilerin değerlendirilmesi ve bütünleştirilmesi 26

27. Tabloyu oluşturduktan sonra;
İlgili konuyla ilgili
değerlerinizi, amaçlarınızı,
ilgilerinizi, ihtiyaçlarınızı
ve isteklerinizi açıklığa
kavuşturun.
Her bir seçeneğin artı ve
eksilerinin ağırlığını
hesaplayın. Bunu yaparken
artı ve eksilerin sayısının yanı
sıra, bunların ağırlıklarını da
değerlendirmeniz gerekir.
3.2.3.1.4 Bilgilerin değerlendirilmesi ve bütünleştirilmesi 27

28. 3.2.3.1.5 Karar verme ve sonrası 28

29. Kesin bir doğrunun pek
az durumda olacağını
bilin.
Kararınızı verin.
Kararınızı verdikten sonra
rahatlayın ve daha fazla
üzerinde düşünmeyin.
Hata yapmak için
kendinize izin verin.
Yaptıklarınız işe yaramaz
ise süreç hakkında
değerlendirmeler yapın.
3.2.3.1.5 Karar verme ve sonrası 29

30. 3.2.4 Karar Verme Stilleri 30

31. 3.2.4 Karar Verme Stilleri 31

32. Mantıklı karar verme
• Kişi vereceği kararla ilgili gerçekçi seçenekler
oluşturur ve bunları düzenler.
İçtepisel karar verme
•Duygulara ve dürtülere dayanmaktadır.
•İçtepi; Bireyi, doğrudan doğruya eyleme geçmeye
zorlayan güçlü dürtü olarak tanımlanmaktadır.
Bağımlı karar verme
• Süreci genelde başkalarının inisiyatifine bırakma
şeklinde olur.
Kararsızlık
Verilen kararlardan memnun kalmama, verdiği
kararı değiştirme ile devam eden bir süreçtir.
3.2.4 Karar Verme Stilleri 32

33. Otokratik tarzı
karar alma
Demokratik karar
alma
Fikir birliği
karar alma
3.2.4 Karar Verme Stilleri 33

34. Otokratik tip karar alma süreci
Ailenin karşısına çıkan durumda, sadece
bir kişinin verdiği karar uygulanmaktadır.
Bu kişi genelde evdeki baba olmaktadır.
İnsanların kendilerini ilgilendiren
durumlarda görüş bildirmesi daha
uygundur, bu durumda bu katkıların
olabileceği göz ardı edilmektedir.
3.2.4 Karar Verme Stilleri 34

35. Demokratik karar alma
Bu süreçte aile bireyleri karşılaşılan
durumda beraber çalışmaktadır.
Seçenekler belirlenmekte ve herkes
kişisel değerlendirmesine göre bir
seçeneğe oy vermektedir.
En çok oyu alan seçenek
uygulanmaktadır.
3.2.4 Karar Verme Stilleri 35

36. Fikir birliğine varma
Bu süreç doğrudan iletişim, problem çözme ve
müzakereyi içermektedir.
Konu masaya yatırılmakta üzerinde beraberce
çalışılmakta ve mümkün olduğunca ortak bir
karara varmak amaçlanmaktadır.
Fikir birliği tarzı karar verme aile içerisinde en
sağlıklı karar verme süreci olarak
değerlendirilmektedir.
3.2.4 Karar Verme Stilleri 36