1. Хоолны г а з рын х үний н өөцийн эрэлт , х өгжлийн
страте ги
Д .Буянто г тох . ШУТИС- нс Биотехнологийн Сургуулийн оюутан
Хү
Б .Жавзанпагма . ШУТИС- нс Биотехнологийн Сургуулийн оюутан
Хү
Удирдсан : Д .Цэцэгмаа . ШУТИС.ХБТС ба гш
Хураангуй :
Монгол улсад 1990 оны байдлаар хоол үйлдвэрлэл үйлчилгээний
газруудын тоо 200 хүрэхгүй байсан бол 2008 оны байдлаар энэ тоо 2330
болтлоо
өссөн
байна.
Ийнхүү
хоол
үйлчилгээний
бизнесийн
байгууллагуудын тооны өсөлтийг дагаад үйлчилгээний арга, технологийн
шинэ хэлбэрүүд бий болон өргөжин хөгжиж байна. Хоол үйлчилгээний зах
зээлийн харилцааны төлөвшил,хөгжилд чиглэгдсэн удирдлагын арга хэлбэрийн
өөрчлөлт шинэчлэлт зайлшгүй шаардлагатай өнөө үед хүний нөөцийн
хангамж, хөгжлийн асуудал хоцрогдсон хэвээр байна.Бизнесийн байгууллагын
хөгжлийн гол үндэс суурь болох хүний хөгжлийн төлөвлөлт нь байгууллага
бүрийн эрхэм чухал, нэн түрүүнд шийдвэрлэвэл зохих стратеги төлөвлөлтийн
түвшинд тавигдах асуудал юм.Аливаа байгууллагын хувьд хүний нөөц
бүрдүүлэлт, хөгжлийн асуудлыг оновчтой шийдвэрлэж чадвал бизнесийн үр
ашиг нэмэгдэж, байгууллагын эрхэм зорилго хангагдах нөхцөл бүрдэх
болно.Хоол үйлчилгээний бизнес эрхлэгчдийн дийлэнхи хувь нь мэргэжлийн
болон удирдлагын арга ухааны талаар мэдлэг хомс байгаа нь хоол
үйлчилгээни й чанар, хүнсний аюулгүй байдалд сөргөөр нөлөөлж байна.
Бизнес эрхлэгчдийн хувьд мэргэжлийн менежер, тогооч ажилчдын эрэлт
хэрэгцээ өндөр байдаг хэдий ч чадвартай ажилчдыг бэлтгэх, сонгон
ажиллуулах асуудалд бэрхшээл тулгарч байна. Энэ нь хоол үйлчилгээний
мэргэжилтэн бэлтгэх өнөөгийн тогтолцоог өөрчлөн сайжруулах шаардлагатай
байгааг илтгэн харуулж байна.
Түлхүүр ү г : бизнесийн байгууллага, хоолны газар, мэргэжилтэн, өөрчлөлт ,
шинэчлэлт

2. Оршил
Сүүлийн жилүүдэд манай орны гадаад харилцаа эрчимтэй х өгжин
үйлчилгээний салбарын хэмжээ бүтцийн хувьд өөрчлөгд өн шинэ
хэлбэр үүдээр баяжин х өгжиж байна . Үүний нэг тод жишээ нь х үн
амын хоол х үнсний хангамж үйлчилгээний байдал 1990-ээд оны
үетэй харьцуулахад үндсээрээ
өөрчлөгд өн хоол үйлчилгээний
газрууд олноороо байгуула гдан , энэ салбарт ажиллагчдын тоо ч
өс өх хандлагатай ба энэ мэргэжлээр т өгс өгчдийн тоо өдрөөс
өдөрт өсөж байна . Түүнчлэн гадаадын х өрөнг ө оруулалттай
аж
ахуй нэгж үүд үйлчилгээний салбарт зонхилох хувийг эзэлж байна .
Харин энэ салбар х өгжиж байгаа гийн хэрээр
хоолны газруудын
үйлчилгээний чанар хангалт г үй хэрэглэ гчдийн эрэлт хэрэгцээнд
тэр бүр нийцэхг үй байгаагийн нэг шалтгаан нь байгуулла га бүр
менежмент , чанарын удирдлага , х үний нөөцийн асуудлыг з өв
шийдвэрлэж чадахг үй байгаагийн нэг илрэл юм. Ямарваа нэг
байгуулла га үйл ажиллагаагаа явуулахын тулд зорилго , зорилтыг
нэн тэрг үүнд гаргаж ирдэг . Байгууллагын зорилго , зорилтоос
х үний нөөцийн т өлөвлөлт бий болдог бөг өөд х үний нөөцийн
т өлөвлөлтийн гол зорилго нь х үний нөөцийн чадавхийг х өгж үүлэх
ба
хадгалах ,
нийгэм - эдийн
засгийн
шинэчлэлийн
бодлогын
тасралтг үй байдлыг хангах
явдал юм. Байгууллагын зорилго
тог твортой бус , гадаад орчин тодорхойг үй байдгаас болж х үний
нөөцийн т өлөвлөлт өд
өөрчлөлт шаардлагатай байдаг . Орчин үед
байгуулла га хоорондын х үчтэй өрс өлдөөн, технологийн хурдацтай
дэвшил, зах зээлийн шинэ эрэлт хэрэгцээ , мэргэжлийн шаардлагын
өөрчлөлт зэрэг нь урт хугацааны т өлөвлөлтийг хийхэд бэрхшээл
учруулж байна . Ийм нөхц өлд дээрхи х үчин з үйлүүдийг нарийвчлан
судалж байгууллага бүр өөрийн онцлогт тохирсон х үний нөөцийн
т өлөвлөлтийг хийх шаардлага улам бүр нэмэгдэж байна .
Хүний
нөөцийн т өлөвлөлт нь байгуулла гын зорилгод урт хугацааны
бодлого , т өлөвлөлт өнд суурилсан байх нь з үйтэй .
Судалгааны
ажлын зорил го :
хоол
үйлдвэрлэл
үйлчилгээний
газруудын х үний нөөцийн т өлөвлөлтийг боловсронгуй болгох арга
замыг тодорхойлхол оршино. Судалгааны ажлын зорилтууд :
1. Хоол үйлдвэрлэл үйлчилгээний газруудын х үний нөөцийн
эрэлт
хэрэгцээ г
судлах
байгуулла гуудын
мэргэжилтэн ,
ажилчдын сургалт х өгжлийн чиг хандлагыг тодорхойлох .

3. 2. Хоолны газруудын
х үний
байдалд үнэлэлт өг өх.
нөөц
бүрдүүлэлтийн
өнөөгийн
Улс орон зах зээлийн эдийн засгийн тогтолцоонд шилжсэнээс хойш
үйлчилгээ , түүний дотор хоол, үйлдвэрлэл үйлчилгээний салбар ихээхэн
хурдацтай
өсөн
хөгжиж байна. Хоол
үйлдвэрлэл
үйлчилгээний
газруудад /ресторан , баар , кафе, гуанз , цайны газар / тогооч ,
з өөгч нарын мэргэжлийн ур чадварыг дээшлүүлэх талаар системтэй
ажил зо хион байгуулах тал дээр байгууллага тус бүр зорилгодоо нийцүүлэн
үйл ажиллагаагаа явуулах нь зүйтэй юм. Нийслэл хотод үйл ажиллагаагаа
явуулж байгаа хоол үйлдвэрлэл үйлчилгээний газрууд 1992 оны байдлаар
298 хүрэхгүй газар байсан ба 2008он гэхэд 2800 аад газар бий болсон
байна. 2008 оны улсын мэргэжлийн
хяналтын
газраас
хийсэн
судалгааны байдлаас харвал . (1-р х үснэгт : )
Нийслэл хотод үйл ажиллагаа гаа явуулж байгаа хоолны га зр уудын
өсөлт
Хүснэг т :1
¹
нэр
Он 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998
1 Хоолны
газрууд
Өс өлтийн
хувь (%)
298
407
531
724
1021 1156 1636
1999
2000
2005
2321
1,6% 2,2% 2,9% 3,9% 5,5% 6,2% 8,8% 10,8% 12,5%
үргэлжлэл
Төрөл
1 Хоолны
газрууд
Өс өлтийн
хувь (%)
2001
2002
2003
2098
2148
2256
11,3
%
11,6
%
12,1
%
200
4
241
6
2005
2006
2007
2008
2518
2649
2798
2830
13%
13,6
%
14,3
%
15,1
%
15,3
%
Дээрх үз үүлэлтээс харахад 1992-2000 онуудад нийтийн хоолны газрууд
эрчимтэй өсч байна . Монгол орон дэлхий дахинд нээлттэй болж, бизнесийн
таатай орчин бүрдсэнээр гадаадын улс, үндэстний ресторан, түргэн
үйлчилгээний газрууд, төрөлжсөн кафе, баар, клуб зэрэг нийтийн
үйлчилгээний шинэ төрлийн байгууламжууд олноор бий болон хөгжиж,
хоолны үйлчилгээ хэрэглэгчдэд улам бүр ойртож байна. 2008 оны байдлаар
хоолны газруудын т өрөл хэлбэр үүдийг х үснэгт - 2 харуулав .

4. хүснэг т - 2
¹
1
2
3
4
Ангилал
Зоогийн газар
Кафе
Баар
Цайны газар
Нийт
Тоо
560
624
276
1055
2515
Судалгааны үр дүн :
Санал асуул гаа
бид 8-н асуулттай гаар
нийслэл хотод
үйл
ажиллагаагаа явуулж байгаа 234 хоолны газраас санамасарг үй
т үүврийн аргаар сонгож судалгаа явуулсан бөг өөд үүнээс зоогийн
газар - 73,
кафе-17,
баар-15,
цайны
газар - 129-н
газраас
судалгаа гаанд
хамрагдлаа .
Судалгааны боловсруулалтыг
SPSS
программ ашиглан бэлтгэсэн болно . (1-р зураг )
Судалгаанд хамрагдсан хоол , үйлдвэрлэл
үйлчилгээний га зр уудын ангилал (n=234)
График-1
 Мэргэжил эзэмшсэн байдалыг бүтцийн хувьд авч үзвэл .
Тогооч
нарын
42%
нь
дамжаанд
хамрагдсан ,
36%
нь
мэргэжилээрээ их дээд сургууль т өгсс өн, 12% нь өөр бусад
чиглэлээр
их
сургууль
т өгсс өн,
6%
нь
мэргэжилг үй
ба
ресторандаа дадлагажсан ,
4% өөрийн улсад мэргэжил эзэмшсэн
гадаадын иргэд байна .(График -2)

5. •
•
График-2
Судалгааны үр дүнгээс харахад рестораны ажилчид
кафе, баар, цайны газрын ажилчдыг бодвол харьцангуй
тогтвортой ажиллаж байгаа нь цалин хангамжийн
байдалтай холбоотой болох нь харагдаж байна .
Хоолны газрын ажилчдын албан тушаал , цалингийн
байдалыг авч үзвэл :
•
¹
ы
газрын
1
2
3
4
Хоолн Зоогийн
газар
мян, т өг
Ангилал
Мэргэжил
Менежер
Ахлах тогооч
Тогооч
Бармен
5 Зөөгч
6 үйлчлэгч
7 Туслах
ажилчид
Кафе
мян, т өг
Баар
мян, т өг
Хүснэг т :3
Цайны
газар
мян, т өг
280-560
360-1500
240-350
200-360
230-350
280-420
180-250
8-15
230-350
8-15
210-350
150-210
8-12
120-240
120-180
120-180
6-9
100-120
100-120
6,5-10
100-120
100-120
5-8.5
80-120
80-120
Хүснэгтээс үзвэл зэрэглэл өндөртэй газруудын цалин х өлс сайн
байдаг
ба ажилчид
нь
тогтвортой
ажилдаг
болох
нь
харагдсан .

6. Хоол үйлдвэрлэл үйлчилгээний чиглэлээр үйл ажиллагаа явуулж
байгаа байгуулла гуудад мэргэжлийн эрэлт хэрэгцээ г судалж үзвэл
.
График-3
•
Хоолны газруудад Ахлах тогооч , тогооч болон бусад туслах
ажилчид дутагдалтай байдаг нь ажлын ачаалал даадаг г үй,
цалин бага , ажлын нөхц өл муу зэрэг шалтгааны улмаас
тог твортой ажиллах байдал хангалт г үй байдагтай холбоотой
График-4
Ажилчиддаа сон гон шалгаруулж авдаг байдалыг авч үзвэл :

7. Бэлтгэ г ч
Бармен
Зөөгч
үйлчлэгч
Угаагч
Хамгаалагч
Мэргэжлийн сургууль
т өгс өгчид
Таньдаг болон хамаатан
садангууд
Албан тушаал дэвшүүлэх
замаар ажилчид дотроосоо
Мэргэжил эзэмшээг үй
боловч туршлагатай
Бусад : сургалтын дамжаа
т өгс өгчид
Гэрээт харуул хамгаалалт
Гадаадын их дээд
сургууль т өгс өгчид
Тогооч
Шалтгаан
тогооч Ахлах
Мэргэжил
Менежер
Хүснэг т :4
102
148
66
-
15
10
-
-
-
67
-
19
119
10
35
56
19
34
12
-
31
-
58
-
-
-
-
23
-
23
95
21
-
178
169
67
30
30
85
20
130
189
-
46
-
-
-
-
56
-
-
-
-
89
-
Судалгаанд хамрагдсан зоогийн газрууд ажиллагчиддаа мэргэжлийн
сургалтанд хамруулдаг эсэх талаар тэдний 43% нь сургалт зохион
байгуулах шаардлага г үй(байгууллага дотроо сургалт явуулдаг ),
26% нь зохион байгуулахыг
х үсдэгч хаана хандахаа мэддэг г үй,
31% нь сургалт зохион байгуулах огт шаардлагаг үй гэж хариулсан
байна . (График-5)
Õ¿í è é í º º öè é í ñóðãàë òû í çî õè î í
çî õèî í áàéã
óóëàõ
á àé ã
óóë àë ò
î ã ø ààðäëàã ¿é
ò
àã
31%
43%
(График-5)
çî õèî í
áàéã
óóëàõû ã
õ¿ñä ýã õààí à
÷
õàí ä àõàà
ì ýää ýã ¿é
ã
çî õèî í áàéã
óóëàõ
ø ààðä ëàã ¿é
àã
26%
Дүг н эл т
Тус судалгаанд 234-н хоол , үйлдвэрлэл үйлчилгээний чиглэлээр
үйл ажиллагаа явуулдаг нийтийн хоолны газрууд
судалгаанд
хамрагдсан байна .
•
Хоолны газруудад мэргэжилтэй ажилчдын эрэлт хэрэгцээ
өндөр байгаа нь судалгааны үр дүнгээс харагдаж байна .
Ÿлангуяа тогооч менежерийн эрэлт хэрэгцээ их байгаа нь
энэ
чиглэлээр
мэргэжилтэн
бэлтгэх
байдал хангалт г үй
байгааг харуулж байна .

8. •
Хоолны газрын ажилчдын тогтвор суурьшилтай ажиллах байдал
хангалт г үй байгаа нь бизнес эрхлэгчдийн удирдлагын арга
барил, чадвар сул ажилчдын хомсдолтой байдал зэргээс
шалтгаалж байгаа нь харагдаж байна .
•
Иймд хоол үйлдвэрлэл үйлчилгээний бизнесийн х өгжлийн
үндэс суурь болох мэргэжилтэй ажилчдыг бэлтгэх , сургах ,
х өгж үүлэх ажлыг т өлөвлөг өөтэй хэрэгж үүлэх шаардлага з үй
ёсоор тавигдаж байна .
Шийдвэрлэх ар га зам :
•
Тогооч , з өөгч зэрэг эрэлт хэрэгцээтэй байгаа мэргэжлийн
ажилчдыг бэлтгэх , мэргэжлийн сургалт үйлдвэр т өвүүдийг
байгуулах ажлыг дэмжих
•
Тогооч
з өөгч ,
менежер
бэлтгэж
байгаа
сургалтын тогтолцоо бусад улс орны жишигт
өөрчлөн зохион байгуулах
•
Хоол
үйлчилгээний
бизнес
эрхлэгчдийн
х үний
нөөц
удирдлагын арга
барилыг эзэмшүүлэх сургалт
зохион
байгуулах шаардлагатай байна .
өнөөдрийн
нийц үүлэн
Ашигласан ном , сурах бичиг :
1. The plenary and technical lectures 2004он / хуудас
201-
202/
2. Ш.Эрдэнэх үү
техникийн
ухааны
магистрын
зэрэг
горилох
бүтээлийн хураангуй 2005 он
3. С.Нарангэрэл улсын мэргэжлийн хяналтын ахлах байцаагч
4. Ц.Цэцэгмаа Хүний нөөцийн менежмент (хуудас 99-110) 2001он
5. Кучер
Л.С
Организация
обслуживания
общественного питанния 2002 год
на
предприлтиях

9. 6. Кабушкин .Н.И,
рестранов
Бондаренко .Т .А
Менеджмент
гостиниц
и
2003
7. Tom Powers
Intraduction to Management in the Hospitality
Industry
1995

10. 6. Кабушкин .Н.И,
рестранов
Бондаренко .Т .А
Менеджмент
гостиниц
и
2003
7. Tom Powers
Intraduction to Management in the Hospitality
Industry
1995