Báo Cáo Thực Tập Các Quy Định Của Bộ Luật Tths Năm 2015 Về Thủ Tục Tố Tụng Đối Với Người Chưa Thành Niên.

Nhận Làm Báo Cáo Thực Tập Thuê Trọn Gói – Điểm Cao
Zalo/Tele Nhắn Tin Báo Giá : 0909.232.620
1
BÁO CÁO THỰC TẬP
ĐỀ TÀI CÁC QUY ĐỊNH CỦA BỘ LUẬT TTHS NĂM 2015 VỀ THỦ TỤC TỐ
TỤNG ĐỐI VỚI NGƯỜI CHƯA THÀNH NIÊN
CHUYÊN NGÀNH : LUẬT
TPHCM - 2023

2
MỤC LỤC
MỞ ĐẦU .....................................................................................................................3
NỘI DUNG..................................................................................................................4
1.Khái niệm người chưa thành niên (NCTN) và thủ tục tố tụng đối với người chưa
thành niên phạm tội..................................................................................................4
1.1 khái niệm người chưa thành niên(NCTN).........................................................4
1.2.Thủ tục tố tụng đối với người chưa thành niên..................................................5
2. Các Quy Định Của Bộ Luật Tths Năm 2015 Về Thủ Tục Tố Tụng Đối Với
Người Chưa Thành Niên..........................................................................................5
2.1. Qui định về đối tượng chứng minh...................................................................5
2.2. Quy định về chủ thể tiến hành tố tụng............................................................ 10
2.3 Người tham gia tố tụng....................................................................................11
2.4. Việc áp dụng, thay đổi, hủy bỏ biện pháp ngăn chặn và giám sát bị can, bị cáo
là người dưới 18 tuổi.............................................................................................. 15
3. Một số vấn đề thực tiễn thi hành và kiến nghị nhằm hoàn thiện thủ tục tố tụng
đối với người dưới 18 tuổi phạm tội......................................................................16
KẾT LUẬN ...............................................................................................................31
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ..................................................................32

3
MỞ ĐẦU
Thế hệ trẻ chính là tương lai của đất nước, là mầm xanh của xã hội. Tuy
nhiên, trong những năm gần đây, tình trạng người chưa thành niên (NCTN) –
người dưới 18 tuổi vi phạm pháp luật nói chung và vi phạm pháp luật hình sự
nói riêng diễn ra với số lượng ngày càng nhiều với tính chất và mức độ nguy
hiểm ngày càng nghiêm trọng. Vấn đề này đã và đang trở thành mối quan tâm
lo lắng của toàn xã hội.
Bộ luật tố tụng hính sự năm 2015 đã có một chương riêng quy đinh về
thủ tục tố tụng đối với người chưa thành niên phạm tội. Việc quy định như vậy
là xuất phát từ tư tưởng coi trẻ em, ngay cả khi họ phạm tội là đối tượng cần
được bảo vệ. Nhằm kết hợp hài hòa giữa các biện pháp cưỡng chế và giáo dục,
thuyết phục, tạo ra những điều kiện cần thết để người dưới 18 tuổi biết và sửa
chữa sai lầm, sớm cải tạo và trở thành người có ích cho xã hội.
Thực tế việc khởi tố, điều tra, truy tố, xét xử và thi hành án đối với
những vụ án mà bị can, bị cáo là người dưới 18 tuổi trong những năm qua cho
thấy các cơ quan tiến hành tố tụng đã có nhiều cố gắng, vận dụng một cách
linh hoạt các quy định của pháp luật hình sự và tố tụng hính sự trong giải
quyết vụ án. Tuy nhiên cũng phải thừa nhận, việc giải quyết vị án hình sự mà
bị can, bị cáo là người dưới 18 tuổi cũng còn nhiều vướng mắc và sai phạm.
Những vi phạm này một phần do các cơ quan tiến hành tố tụng chưa nắm vững
và vận dụng chính xác những quy định của pháp luật tố tụng liên quan đến
việc giải quyết vụ án mà bị can, bị cáo là người chưa thành niên. Một phần là
do một số quy định của pháp luật tố tụng hình sự chưa đáp ứng được yêu cầu
của hoạt động tố tụng đặc biệt này.
Do vậy, việc tìm hiểu về thủ tục tố tụng đối với người dưới 18 tuổi là
điều cần thiết, qua đó sẽ nắm vững hơn về thủ tục tố tụng đối với người chưa

4
thành niên phạm tội, đưa ra các giải pháp hữu hiệu nhằm nâng cao chất lượng
giải quyết các vụ án về người dưới 18 tuổi.
NỘI DUNG
1.Khái niệm người chưa thành niên (NCTN) và thủ tục tố tụng đối với
người chưa thành niên phạm tội.
1.1 khái niệm người chưa thành niên(NCTN)
Khái niệm NCTN (người dưới 18 tuổi) là khái niệm phổ biến được dùng
trong nhiều nghành khoa học nhưng mỗi góc độ nghiên cứu khác nhau, mỗi
ngành khoa học có khái niệm về NCTN khác nhau. Luật học nghiên cứu
NCTN để xác định quyền và nghĩa vụ, trách nhiệm của họ khi tham gia vào
các quan hệ pháp luật.
Theo Từ điển Tiếng Việt (2000), người chưa thành niên được định nghĩa
như sau: “người chưa thành niên là người chưa phát triển đầy đủ, toàn diện về
thể lực, trí tuệ, tinh thần cũng như chưa có đầy đủ quyền và nghĩa vụ công
dân”.
Dựa vào khái niệm này có thể hiểu NCTN là người chưa phát triển đầy
đủ, toàn diện thể lực, trí tuệ, tinh thần có nghĩa là ở lứa tuổi này họ chưa phải
là người lớn nhưng cũng không còn là trẻ con. Đây là giai đoạn diễn ra những
biến cố rất đặc biệt, đó là sự phát triển cơ thể mất cân bằng nên NCTN rất dễ
bị kích động, dễ nổi nóng cho nên họ có những phản ứng nóng nảy, vô cớ,
những hành vi bất thường 1
.
Đồng thời NCTN cũng phải là người chưa có đầy đủ quyền và nghĩa vụ
công dân. Nhà nước ta quy định người từ đủ 18 tuổi là người có đầy đủ quyền
và nghĩa vụ công dân. NCTN là người từ đủ 14 tuổi đến dưới 18 tuổi. Trên cơ
sở giới hạn độ tuổi mà các văn bản pháp luật cũng giới hạn quyền, nghĩa vụ và
trách nhiệm của người dưới 18 tuổi khi họ tham gia vào các quan hệ pháp luật.
Điều 68 Bộ luật hình sự quy định: “ Người chưa thành niên từ đủ 14 tuổi đến
1
ThS Đặng Thanh Nga (2008), “ Một số đặc điểm tâm lý của người chưa thành niên phạm tội”, Tạp chí Luật
học số 1/2008.

5
dưới 18 tuổi phạm tội phải chịu trách nhiệm hình sự theo quy định của
Chương này đồng thời theo quy định khác của phần chung Bộ luật không trái
với những quy định của chương này”
Về tên gọi, BLTTHS năm 2015 sử dụng thuật ngữ pháp lý “người dưới 18
tuổi” để thay thế cho thuật ngữ hiện dùng là “người chưa thành niên” nhằm
đáp ứng yêu cầu thời gian tới đây sửa đổi Luật Bảo vệ, chăm sóc và giáo dục
trẻ em.
1.2.Thủ tục tố tụng đối với người chưa thành niên
Thủ tục tố tụng đối với người chưa thành niên được quy định tại
Chương XXVIII trong BLTTHS 2015 với tên gọi là: “Thủ tục tố tụng đối với
người dưới 18 tuổi” gồm 18 Điều (từ Điều 423 đến Điều 430).
Người chưa thành niên là người đang ở lứa tuổi mà khả năng nhận thức
về tính chất nguy hiểm cho xã hội của hành vi phạm tội bị hạn chế và đôi khi
bị tác động mạnh mẽ của những điều kiện bên ngoài. Chính sách hình sự của
Nhà nước ta đối với NCTN chủ yếu là giáo dục và giúp đỡ họ sửa chữa những
sai lầm, tạo điều kiện cho họ phát triển lành mạnh để trở thành những công dân
có ích cho xã hội.
2. Các quy định của Bộ luật TTHS năm 2015 về thủ tục tố tụng đối với
người chưa thành niên.
2.1. Qui định về đối tượng chứng minh
Đối tượng chứng minh trong vụ án hình sự là tất cả những tình tiết phải
được xác định đảm bảo cho việc giải quyết đúng đắn, khách quan, toàn diện vụ
án hình sự. BLTTHS qui định đối tượng chứng minh tại Điều 86.
Tuy nhiên, khi tiến hành tố tụng đối với những vụ án do NCTN thực hiện,
ngoài việc xác định những vấn đề cần chứng minh có tính chất bắt buộc chung
đối với vụ án hình sự qui định tai Điều 86 BLTTHS thì Cơ quan điều tra, Viện
kiểm sát, Tòa án cần phải chứng minh những tình tiết quy định bao gồm:

6
-Tuổi, trình độ phát triển thể chất và tinh thần, mức độ nhận thức về
hành vi phạm tội của NCTN.
Trong quá trình tiến hành tố tụng, Cơ quan điều tra, Viện kiểm sát, Tòa
án phải xác định tuổi của NCTN. Việc này cần thiết cho việc truy cứu hay
không truy cứu trách nhiệm hình sự đối với người đó.
BLTTHS 2003 không có quy định về cách xác định tuổi của người bị
buộc tội, người bị hại là người dưới 18 tuổi. Do vậy, các cơ quan tiến hành tố
tụng gặp nhiều khó khăn trong quá trình giải quyết. BLTTHS 2015 đã bổ sung
quy định mới để xác định tuổi của người bị buộc tội, người bị hại là người
dưới 18 tuổi đảm bảo phù hợp với nguyên tắc có lợi cho người bị buộc tội là
người chưa thành niên. Theo đó: Trường hợp xác định được tháng nhưng
không xác định được ngày thì lấy ngày cuối cùng của tháng đó là ngày sinh;
trường hợp xác định được quý nhưng không xác định được ngày, tháng thì lấy
ngày cuối cùng của tháng cuối cùng trong quý đó làm ngày, tháng sinh;
trường hợp xác định được nửa của năm nhưng không xác định được ngày,
tháng thì lấy ngày cuối cùng của tháng cuối cùng trong nửa năm đó làm ngày,
tháng sinh; trường hợp xác định được năm nhưng không xác định ngày, tháng
thì lấy ngày cuối cùng của tháng cuối cùng trong năm đó làm ngày, tháng
sinh (Khoản 2 Điều 417). Trong mọi trường hợp nếu không xác định được
năm sinh thì phải tiến hành giám định để xác định tuổi (Khoản 3 Điều 417).
Bởi vậy, khi điều tra, truy tố, xét xử đối với người bị bắt, người bị tạm
giữ, bị can, bị cáo mà lí lịch của họ chưa được làm rõ thì Cơ quan điều tra,
Viện kiểm sát, Tòa án chỉ được khởi tố, truy tố, xét xử khi có đủ căn cứ kết
luận rằng bị can, bị cáo là người đã đủ tuổi chịu TNHS theo luật định.
Ngoài ra, tuổi của người dưới 18 tuổi có ý nghĩa quan trọng trong việc
quyết định áp dụng hình phạt thích hợp và các vấn đề khác như: là cơ sở để
xác định tái phạm, tái phạm nguy hiểm, ảnh hưởng đến việc xác định trách
nhiệm dân sự trong vụ án hình sự, việc xác định chính xác độ tuổi của người

7
dưới 18 tuổi giúp cho việc xác định chủ thể chịu trách nhiệm bồi thường thiệt
hại do NCTN gây ra .Bảo đảm chế độ thi hành án đúng quy định của pháp luật
đối với NCTN.
- Điều kiện sinh sống và giáo dục
Điều kiện sinh sống và giáo dục có ảnh hưởng to lớn tới sự phát triển
nhân cách và có ảnh hưởng trực tiếp đến hành vi phạm tội của NCTN.
Để xác minh được thì cơ quan tiến hành tố tụng cần thực hiện xác minh
điều kiện sinh sống của gia đình,nội dung giáo dục của nhà trường, môi trường
sinh hoạt ở địa phương nơi NCTN cư trú, học tập hoặc cơ quan, tổ chức nơi
NCTN làm việc.
Gia đình là môi trường xã hội đầu tiên mà con người tiếp xúc, là yếu tố
chủ đạo cho sự hình thành và phát triển nhân cách con người. Thông qua gia
đình, con người được nuôi nấng, giáo dục và tiếp thu những kinh nghiệm xã
hội đầu tiên. NCTN rất dễ bị ảnh hưởng bởi những yếu tố tiêu cực trong chính
môi trường gia đình của họ, trực tiếp là của những người cùng chung sống
trong gia đình như ông bà, bố mẹ, anh chị em.
Nếu coi gia đình là chiếc nôi thứ nhất, thì nhà trường chính là chiếc nôi
thứ hai, ảnh hưởng đến quá trình phát triển nhân cách của NCTN. Thực tế cho
thấy, thường những học sinh bị lưu ban thì hay bỏ học, đi lang thang…và dễ sa
ngã vào con đường phạm tội.
Ngoài ra, những hiện tượng tiêu cực ngoài xã hội, môi trường xung
quanh không lành mạnh cũng ảnh hưởng không tốt đến đầu óc nhạy cảm và
hiếu động của NCTN.
- Có hay không có người thành niên xúi giục
Do còn ít tuổi, thiếu kinh nghiệm sống lại bồng bột, nhẹ dạ, cả tin cho nên
NCTN dễ bị người lớn lôi kéo, xúi giục, rủ rê vào con đường phạm tội.
Đối với các vụ án mà bị can, bị cáo là NCTN còn cần phải xác định xem
có người lớn tuổi lôi kéo hoặc xúi giục hay không vì đó không những là tình

8
tiết tăng nặng đối với người thành niên phạm tội (theo Điểm n Khoản 1 Điều
48 BLHS) mà nó còn là tình tiết giảm nhẹ TNHS đối với NCTN phạm tội theo
qui định tại Điểm i Khoản 1 Điều 46 BLHS. Thực tiễn hoạt động tố tụng cho
thấy, đã xảy ra không ít trường hợp, bọn tội phạm đã lợi dụng sự nhẹ dạ cả tin,
sự bồng bột, non nớt về kinh nghiệm sống của người dưới 18 tuổi để rủ rê, lôi
kéo, thậm chí đe dọa, cưỡng bức, chi phối về mặt vật chất hoặc tinh thần, đẩy
NCTN rơi vào con đường phạm tội.Và cá biệt, có cả những trường hợp mà
chính bố mẹ lại là người lôi kéo, “ép buộc” con em mình phạm tội.
Như vậy, làm rõ nội dung có hay không có người thành niên xúi giục
trong vụ án mà bị can, bị cáo là NCTN thực sự là một vấn đề cần thiết. Nó góp
phần giúp cơ quan tiến hành tố tụng làm rõ được hoàn cảnh, điều kiện dẫn đến
hành vi phạm tội, đánh giá đúng tính chất, mức độ nguy hiểm của hành vi
phạm tội, phát hiện đồng phạm trong vụ án mà NCTN thực hiện, đảm bảo
không để lọt tội phạm, không làm oan sai người vô tội, trừng trị nghiêm khắc
người thành niên xúi giục nhằm nâng cao chất lượng công tác đấu tranh phòng
chống tội phạm nói chung.
-Nguyên nhân và điều kiện phạm tội
Trong những vụ án mà bị can, bị cáo là NCTN thì đây lại là vấn đề có ý
nghĩa hết sức quan trọng trong việc xác định, đánh giá đầy đủ tính chất của
hành vi phạm tội, áp dụng hình thức xử lí NCTN phạm tội cũng như biện
pháp phòng ngừa tội phạm.
Muốn xác định nguyên nhân phạm tội, trước hết phải xen xét các hiện
tượng, quá trình xã hội vì nguyên nhân và điều kiện phạm tội cũng không nằm
ngoài qui luật xã hội. Có những nguyên nhân và điều kiện phát sinh thuộc về
trách nhiệm của gia đình, nhà trường và xã hội. NCTN trong quá trình hình
thành nhân cách chịu ảnh hưởng của môi trường gia đình mà trước hết là vai
trò của cha mẹ, ông bà, anh chị em… Sự không nghiêm khắc, buông lỏng quản

9
lí, giáo dục của gia đình cũng có thể là nguyên nhân dẫn đến hành vi phạm tội
của NCTN..
Bên cạnh đó, nhà trường cũng được coi là “gia đình thứ hai” của các em.
Hầu hết, trong một thời gian dài của quá trình hoàn thiện mình, NCTN đều gắn
với môi trường sinh hoạt ở nhà trường vì quá trình học tập là một trong những
phương pháp hoàn thiện nhân cách con người nhanh chóng và khá hiệu quả.
Nhưng nhiều nơi, nhà trường vẫn chưa làm tròn được trách nhiệm của mình
trong việc quản lí, giáo dục học sinh. Đó chính là kẽ hở cho các hiện tượng
tiêu cực xâm nhập. Số lượng NCTN bỏ học ngày càng gia tăng làm cho trình
độ văn hóa của các em ngày càng giảm sút, trình độ hiểu biết thấp kém nên các
em có xu hướng tụ tập với nhóm bạn bè “cùng cảnh ngộ”, sống buông thả hoặc
bị người thành niên kích động, dụ dỗ vào con đường phạm tội.
Ngoài ra, một nhân tố đáng chú ý trong quá trình tìm hiểu nguyên nhân,
điều kiện phạm tội đối với những vụ án về NCTN đó là môi trường xã hội.
Tình trạng bất cập về tổ chức cộng đồng mà cụ thể là việc tổ chức vui chơi,
giải trí, xây dựng các công trình văn hóa cho thanh thiếu niên còn quá chật
hẹp, chưa được đầu tư, quan tâm thích đáng, dẫn đến các em thường tiêu hao
thời gian bằng cách tụ tập ngoài đường phố bằng những trò nghịch ngợm, tiêu
cực. Một bộ phận NCTN, do không thi được vào phổ thông trung học hoặc
không có điều kiện để học nhưng chúng ta lại chưa có những hình thức học
nghề phù hợp cho các em, vì vậy các em còn chơi bời, lang thang rồi giao du
với những tụ điểm xấu và kết thúc bằng những hành vi phạm tội.
Tóm lại, trong quá trình giải quyết vụ án do NCTN thực hiện, các cơ
quan tiến hành tố tụng, ngoài việc phải thu thập chứng cứ theo qui định chung
của BLTTHS còn bắt buộc phải chứng minh các vấn đề trên. Những tình tiết
trên không những góp phần giải quyết vụ án một cách khách quan, toàn diện,
đầy đủ mà nó còn góp phần giúp đỡ, giáo dục NCTN trở thành công dân có ích
cho xã hội, nâng cao hiệu quả công tác đấu tranh phòng chống tội phạm CTN.

10
2.2. Quy định về chủ thể tiến hành tố tụng.
BLTTHS 2015 quy định đầy đủ hơn về các tiêu chí yêu cầu đối với
người tiến hành tố tụng (Điều 415). Người tiến hành tố tụng đối với vụ án có
người dưới 18 tuổi tham gia tố tụng phải là người đã được đào tạo hoặc có
kinh nghiệm điều tra, truy tố, xét xử vụ án có liên quan đến người dưới 18
tuổi, có hiểu biết cần thiết về tâm lý học, khoa học giáo dục đối với người dưới
18 tuổi.
Do những đặc điểm tâm sinh lí của người dưới 18 tuổi là chưa phát triển
toàn diện về thể lực, trí tuệ, tinh thần, tính làm chủ bản thân còn thấp, khả
năng tự kiềm chế chưa tốt, họ chưa thể có sự cân nhắc, tính toán thận trọng,
chín chắn trong suy nghĩ trước khi có hành vi phạm tội. Bởi vậy, trình độ hiểu
biết và những kiến thức cơ bản về tâm lí học, khoa học giáo dục… sẽ là công
cụ cần thiết giúp người tiến hành tố tụng có thể hiểu tương đối đầy đủ các dấu
hiệu về nhân thân của NCTN.
- Trên cơ sở có những thấu hiểu về hoàn cảnh xã hội, tâm lí của người
dưới 18 tuổi thì người tiến hành tố tụng mới có thể thực sự cảm thông với lỗi
lầm, cách xử sự thiếu chín chắn dẫn đến con đường phạm tội của NCTN,
không coi các em là đối tượng ngoại lai của xã hội, là đối tượng cần phải trừng
trị và qua đó giúp các em nhận thức được lỗi lầm, tự giác sửa chữa để trở
thành công dân có ích cho xã hội. Từ đó họ mới có ý thức sâu sắc đế chấp
hành đúng thủ tục đối với NCTN vì chính sách hình sự nhân đạo nói chung,
TTHS nói riêng của Nhà nước ta trong việc xử lí NCTN phạm tội. Có như vậy
thì mới tạo được lòng tin và sự khai báo trung thực, thái độ hợp tác, cầu thị từ
phía người bị tạm giữ, bị can, bị cáo, người bị kết án là NCTN, từ đó tạo điều
kiện thuận lợi cho cơ quan tiến hành tố tụng, người tham gia tố tụng làm sáng
tỏ tình tiết của vụ án một cách nhanh chóng, khách quan, đưa ra các biện pháp
xử lý và phán quyết phù hợp đối với NCTN.

11
Muốn vậy, người tiến hành tố tụng cần phải có những kiến thức tâm lí
học, khoa học giáo dục cũng như kiến thức về đấu tranh phòng và chống tội
phạm do NCTN thực hiện… Thực tiễn cho thấy, các tiêu chí về trình độ hiểu
biết của người tiến hành tố tụng đối với NCTN là cơ sở đảm bảo cho việc đánh
giá, nhìn nhận vấn đề hành vi phạm tội của người dưới 18 tuổi một cách khách
quan, công bằng, tránh sự thiên kiến, áp đặt phiến diện từ phía người tiến hành
tố tụng, xâm hại quyền và lợi ích hợp pháp của NCTN.
Một trong những mục đích của TTHS là không chỉ nhằm xóa bỏ thành
kiến, trạng thái tâm lí tiêu cực của người bị tạm giữ, bị can, bị cáo là NCTN
mà còn nhằm thay đổi thái độ của họ đối với hành vi của mình, từ đó hướng
đến giáo dục cho NCTN những phẩm chất tốt, cảm hóa tâm lí tiêu cực và cách
xử sự trái xã hội của các em, để sớm đưa các em trở về với gia đình, nhà
trường, tái hòa nhập với cộng đồng xã hội.
Tuy nhiên, trên thực tế ở nước ta hiện nay cũng chưa có cơ quan tiến
hành tố tụng cũng như người tiến hành tố tụng chuyên trách để điều tra truy tố
xét xử NCTN.
2.3 Người tham gia tố tụng.
BLTTHS năm 2003 chỉ quy định về từng chủ thể được xác định là
NTGTT mà không có điều luật quy định diện những NTGTT. Chính vì vậy,
những chủ thể nào là NTGTT không có sự thống nhất trong thực tiễn như:
người kế thừa quyền và nghĩa vụ tố tụng, người đại diện hợp pháp của người
bị hại, nguyên đơn dân sự, bị đơn dân sự…
Để khắc phục bất cập này, BLTTHS năm 2015 đã bổ sung điều luật quy
định về diện những NTGTT. Theo Điều 55 BLTTHS năm 2015, NTGTT bao
gồm 20 đối tượng sau: (1) Người tố giác, báo tin về tội phạm, kiến nghị khởi
tố; (2) Người bị tố giác, người bị kiến nghị khởi tố; (3) Người bị giữ trong
trường hợp khẩn cấp; (4) Người bị bắt; (5) Người bị tạm giữ; (6) Bị can; (7) Bị
cáo; (8) Bị hại; (9) Nguyên đơn dân sự; (10) Bị đơn dân sự; (11) Người có

12
quyền lợi, nghĩa vụ liên quan đến vụ án; (12) Người làm chứng; (13) Người
chứng kiến; (14) Người giám định; (15) Người định giá tài sản; (16) Người
phiên dịch, người dịch thuật; (17) Người bào chữa; (18) Người bảo vệ quyền
và lợi ích hợp pháp của bị hại, đương sự; (19) Người bảo vệ quyền và lợi ích
hợp pháp của người bị tố giác, bị kiến nghị khởi tố; (20) Người đại diện theo
pháp luật của pháp nhân phạm tội, người đại diện khác theo quy định của Bộ
luật này.
Trong đó, những chủ thể mới được quy định bổ sung là NTGTT gồm: (1)
Người tố giác, báo tin về tội phạm, kiến nghị khởi tố; (2) Người bị tố giác,
người bị kiến nghị khởi tố; (3) Người bị giữ trong trường hợp khẩn cấp; (4)
Người bị bắt; (5) Người chứng kiến; (6) Người định giá tài sản; (7) Người bảo
vệ quyền và lợi ích hợp pháp của người bị tố giác, bị kiến nghị khởi tố; (8)
Người đại diện theo pháp luật của pháp nhân phạm tội, người đại diện khác
theo quy định của BLTTHS năm 2015.
Riêng các chủ thể, (1) Người bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của bị hại,
đương sự; (2) Bị hại; (3) Người phiên dịch, người dịch thuật có sự bổ sung,
thay đổi tên gọi cho phù hợp với tư cách mới. Chẳng hạn, khoản 1 Điều 51
BLTTHS năm 2003 quy định người bị hại chỉ là cá nhân. Trong khi đó, theo
khoản 1 Điều 62 BLTTHS năm 2015, người bị hại không chỉ là cá nhân bị
thiệt hại mà còn bao gồm tổ chức bị thiệt hại. Cho nên, thuật ngữ “người bị
hại” được sửa đổi, bổ sung thành “bị hại” để tránh nhầm lẫn với cách hiểu
trong BLTTHS năm 2003.
Bên cạnh đó, BLTTHS năm 2015 còn giải thích rõ một số thuật ngữ liên
quan đến NTGTT; bổ sung khái niệm một số tư cách tham gia tố tụng hoặc sửa
đổi, bổ sung một số khái niệm tư cách tham gia tố tụng đã được quy định trong
BLTTHS năm 2003 cho phù hợp với quy định mới để có sự áp dụng thống
nhất. Cụ thể:

13
- Các điểm c, đ, g khoản 1 Điều 4 BLTTHS năm 2015 giải thích rõ một
số thuật ngữ liên quan đến NTGTT như NTGTT, người bị buộc tội, đương sự.
Theo đó, “người tham gia tố tụng” là cá nhân, cơ quan, tổ chức tham gia hoạt
động tố tụng theo quy định của BLTTHS năm 2015; “người bị buộc tội” gồm
người bị bắt, người bị tạm giữ, bị can, bị cáo; “đương sự” gồm nguyên đơn
dân sự, bị đơn dân sự, người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan đến vụ án hình
sự.
- Quy định bổ sung khái niệm một số tư cách tham gia tố tụng là người có
quyền lợi, nghĩa vụ liên quan đến vụ án (khoản 1 Điều 65), người chứng kiến
(khoản 1 Điều 67), người định giá tài sản (khoản 1 Điều 69), người phiên dịch,
người dịch thuật (khoản 1 Điều 70), người bào chữa (khoản 1 Điều 72), người
bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của người bị tố giác, người bị kiến nghị khởi
tố (khoản 1 Điều 83), người bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của bị hại,
đương sự (khoản 1 Điều 84). Theo đó, “người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan
đến vụ án” là cá nhân, cơ quan, tổ chức có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan đến
vụ án hình sự; “người chứng kiến” là người được cơ quan có thẩm quyền tiến
hành tố tụng yêu cầu chứng kiến việc tiến hành hoạt động tố tụng theo quy
định của Bộ luật này; “người định giá tài sản” là người có kiến thức chuyên
môn về lĩnh vực giá, được cơ quan có thẩm quyền tiến hành tố tụng, NTGTT
yêu cầu định giá tài sản theo quy định của pháp luật; “người phiên dịch, người
dịch thuật” là người có khả năng phiên dịch, dịch thuật và được cơ quan có
thẩm quyền tiến hành tố tụng yêu cầu trong trường hợp có NTGTT không sử
dụng được tiếng Việt hoặc có tài liệu tố tụng không thể hiện bằng tiếng Việt;
“người bào chữa” là người được người bị buộc tội nhờ bào chữa hoặc cơ quan
có thẩm quyền tiến hành tố tụng chỉ định và được cơ quan, người có thẩm
quyền tiến hành tố tụng tiếp nhận việc đăng ký bào chữa; “người bảo vệ quyền
và lợi ích hợp pháp của người bị tố giác, người bị kiến nghị khởi tố” là người
được người bị tố giác, người bị kiến nghị khởi tố nhờ bảo vệ quyền và lợi ích

14
hợp pháp; “người bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của bị hại, đương sự” là
người được bị hại, đương sự nhờ bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp”.[1]
Trong các tư cách tham gia tố tụng được bổ sung khái niệm mới này, một số tư
cách tham gia tố tụng đã được quy định trong BLTTHS năm 2003 được ban
hành như: người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan đến vụ án, người phiên dịch,
người bào chữa, người bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của bị hại, đương sự.
Tuy nhiên, do BLTTHS năm 2003 cùng các văn bản hướng dẫn thi hành
không nêu khái niệm nên việc hiểu, áp dụng chưa có sự thống nhất.
- Sửa đổi, bổ sung một số khái niệm tư cách tham gia tố tụng đã được quy định
trong BLTTHS năm 2003 cho phù hợp với quy định mới là bị can (khoản 1
Điều 60), bị cáo (khoản 1 Điều 61), bị hại (khoản 1 Điều 62), người làm chứng
(khoản 1 Điều 66), người giám định (khoản 1 Điều 68). Theo đó, “bị can” là
người hoặc pháp nhân bị khởi tố về hình sự. Quyền và nghĩa vụ của bị can là
pháp nhân được thực hiện thông qua người đại diện theo pháp luật của pháp
nhân theo quy định của BLTTHS năm 2015; “bị cáo” là người hoặc pháp
nhân đã bị Tòa án quyết định đưa ra xét xử. Quyền và nghĩa vụ của bị cáo là
pháp nhân được thực hiện thông qua người đại diện theo pháp luật của pháp
nhân theo quy định của BLTTHS năm 2015; “bị hại” là cá nhân trực tiếp bị
thiệt hại về thể chất, tinh thần, tài sản hoặc là cơ quan, tổ chức bị thiệt hại về
tài sản, uy tín do tội phạm gây ra hoặc đe dọa gây ra; “người làm chứng” là
người biết được những tình tiết liên quan đến nguồn tin về tội phạm, về vụ án
và được cơ quan có thẩm quyền tiến hành tố tụng triệu tập đến làm chứng;
“người giám định” là người có kiến thức chuyên môn về lĩnh vực cần giám
định, được cơ quan có thẩm quyền tiến hành tố tụng trưng cầu, NTGTT yêu
cầu giám định theo quy định của pháp luật.
Chẳng hạn, đối với người làm chứng, khoản 1 Điều 55 BLTTHS năm
2003 quy định, “Người nào biết được những tình tiết liên quan đến vụ án đều
có thể được triệu tập đến làm chứng”. Theo quy định này thì trong giai đoạn

15
xác minh tố giác, tin báo về tội phạm chưa phát sinh tư cách người làm chứng.
Tuy nhiên, theo khoản 1 Điều 66 BLTTHS năm 2015, thời điểm người làm
chứng tham gia tố tụng sớm hơn. Theo đó, kể từ khi cơ quan có thẩm quyền
xác minh các nguồn tin về tội phạm. Đồng thời, xác định rõ trách nhiệm của
các cơ quan, tổ chức nơi người làm chứng làm việc hoặc học tập phải tạo điều
kiện để họ tham gia tố tụng.
Ngoài ra, BLTTHS năm 2015 còn giữ lại một số khái niệm đã được quy
định trong BLTTHS năm 2003 về người bị tạm giữ (khoản 1 Điều 59); nguyên
đơn dân sự (khoản 1 Điều 63); bị đơn dân sự (khoản 1 Điều 64). Tuy nhiên,
khi hiểu thuật ngữ người bị tạm giữ, chúng ta cần phân biệt “người bị tạm
giữ” với “người bị giữ trong trường hợp khẩn cấp” tại Điều 58 BLTTHS năm
2015. Theo đó, “người bị giữ” trong trường hợp khẩn cấp là người bị giữ
nhưng chưa có quyết định tạm giữ từ cơ quan có thẩm quyền; còn người bị
tạm giữ là người đã có quyết định tạm giữ đối với họ.
2.4. Việc áp dụng, thay đổi, hủy bỏ biện pháp ngăn chặn và giám sát bị
can, bị cáo là người dưới 18 tuổi (NCTN)
Do những đặc điểm về tâm sinh lý của người dưới 18 tuổi mầ việc thực
hiện áp dụng các biện pháp ngăn chặn đối với bị can, bị cáo là NCTN phải
được xem xét một cách thận trọng, nhất là trong những trường hợp bắt, tạm
giữ, tạm giam. Cho nên khi áp dụng các biện pháp ngăn chặn đối với NCTN
thì ngoài việc phải tuân thủ các quy định chung thì các cơ quan tiến hành tố
tụng còn phải đảm bảo thực hiện đúng các quy định tại Điều 303 BLTTHS
như sau:
“1. Người từ đủ 14 tuổi đến dưới 16 tuổi có thể bị bắt, tạm giữ, tạm giam
nếu có đủ căn cứ quy định tại các điều 80,81,82,86 và 120 của Bộ luật này,
nhưng chỉ trong những trường hợp phạm tội rất nghiêm trọng do cố ý hoặc
phạm tội đặc biệt nghiêm trọng.

16
2. Người từ đủ 16 tuổi đến dưới 18 tuổi có thể bị bắt, tạm giữ, tạm giam
nếu có đủ căn cứ quy định tại các điều 80,81,82,86 và 120 của Bộ luật này,
nhưng chỉ trong trường hợp phạm tội nghiêm trọng do cố ý, phạm tội rất
nghiêm trọng hoặc phạm tội đặc biệt nghiêm trọng.”
So sánh với quy định của BLTTHS năm 1988 trước đây, Điều 303 đã bổ
sung khoản 3 là: Cơ quan ra lệnh bắt, tạm giữ, tạm giam người chưa thành
niên phải thông báo cho gia đình, người đại diện hợp pháp của họ biết ngay
sau khi bắt, tạm giữ, tạm giam.
Không được giam giữ NCTN chung với người thành niên. NCTN phải
được giam giữ ở khu vực riêng.
-Về việc giám sát NCTN
Theo quy định tại Điều 304 BLTTHS trong trường hợp không cần thiết
phải tạm giam NCTN, thì Cơ quan điều tra, Viện kiểm sát, Tòa án có thể ra
quyết định giao NCTN phạm tội cho cha, mẹ hoặc người đỡ đầu của họ giám
sát để bảo đảm sự có mặt của họ khi có giấy triệu tập của cơ quan tiến hành tố
tụng. Những người được giao nhiệm vụ giám sát có nghĩa vụ giám sát chặt chẽ
NCTN, theo dõi tư cách, đạo đức và giáo dục người đó. Hiện nay, không có
văn bản pháp luật nào hướng dẫn về việc cha, mẹ, người đỡ đầu có quyền từ
chối thực hiện nghĩa vụ giám sát của mình khi có yêu cầu của cơ quan có thẩm
quyền. Như vậy,quy định tại điều 304 không những là quyền của người dưới
18 tuổi phạm tội mà còn là nghĩa vụ đối với cha, mẹ, người đỡ đầu của họ.
3. Một số vấn đề thực tiễn thi hành và kiến nghị nhằm hoàn thiện thủ
tục tố tụng đối với người dưới 18 tuổi phạm tội.
Thể chế hóa quy định của Hiến pháp năm 2013 về bảo đảm quyền con người,
quyền công dân, Bộ luật Tố tụng hình sự năm 2015 đã có nhiều quy định mới
về trình tự, thủ tục tố tụng giải quyết vụ án đối với người dưới 18 tuổi theo
hướng quy định cho họ được thực hiện nhiều quyền năng tố tụng để bảo vệ
quyền và lợi ích hợp pháp của mình, đồng thời có những quy định nhằm bảo

17
đảm cho việc điều tra, truy tố, xét xử vụ án hình sự liên quan đến người dưới
18 tuổi được khách quan, toàn diện và đúng pháp luật. Trong phạm vi bài viết
này, chúng tôi xin nêu và phên tích những quy định mới của Bộ luật tố tụng
hình sự năm 2015 về trình tự, thủ tục tố tụng giải quyết vụ án hình sự đối với
người dưới 18 tuổi.
Một là: Quy định mới việc xác định tuổi của người bị buộc tội, người bị hại.
Bộ luật tố tụng hình sự năm 2015 đã quy định một điều luật mới trên cơ sở
pháp điển hóa các văn bản hướng dẫn hiện hành để xác định tuổi của người bị
buộc tội, người bị hại là người dưới 18 tuổi theo hướng quy định chặt chẽ, cụ
thể cách xác định tuổi của người bị buộc tội, người bị hại là người dưới 18
tuổi bảo đảm phù hợp với nguyên tắc có lợi cho người bị buộc tội là người
dưới 18 tuổi. Trước đó, do Bộ luật tố tụng hình sự năm 2003 không quy định
về cách xác định tuổi của người bị buộc tội, người bị hại là người dưới 18 tuổi
dẫn đến trong thực tiễn giải quyết vụ án hình sự đã gặp một số khó khăn khi
không có đủ căn cứ xác định tuổi của người bị buộc tội hoặc người bị hại là
người dưới 18 tuổi làm cơ sở truy cứu trách nhiệm hình sự đối với người
phạm tội trong vụ án.
Đến nay theo quy định của Bộ luật tố tụng hình sự năm 2015 vấn đề này đã
được quy định mới, rất rõ tại Điều 417, đó là: “Việc xác định tuổi của người
bị buộc tội, người bị hại là người dưới 18 tuổi do cơ quan có thẩm quyền tiến
hành tố tụng thực hiện theo quy định của pháp luật (Khoản 1 Điều
417). Trường hợp xác định được tháng nhưng không xác định được ngày thì
lấy ngày cuối cùng của tháng đó là ngày sinh; trường hợp xác định được quý
nhưng không xác định được ngày, tháng thì lấy ngày cuối cùng của tháng cuối
cùng trong quý đó làm ngày, tháng sinh; trường hợp xác định được nửa của
năm nhưng không xác định được ngày, tháng thì lấy ngày cuối cùng của tháng
cuối cùng trong nửa năm đó làm ngày, tháng sinh; trường hợp xác định được
năm nhưng không xác định ngày, tháng thì lấy ngày cuối cùng của tháng cuối

18
cùng trong năm đó làm ngày, tháng sinh (Khoản 2 Điều 417). Trong
mọi trường hợp nếu không xác định được năm sinh thì phải tiến hành giám
định để xác định tuổi (Khoản 3 Điều 417)”.
Hai là: Quy định sửa đổi, bổ sung xác định rõ trách nhiệm giám sát đối với
người bị buộc tội
Trách nhiệm giám sát đối với người bị buộc tội đã được quy định tại Điều 304
Bộ luật tố tụng hình sự năm 2003. Tuy nhiên, quy định này chưa đầy đủ và
chặt chẽ dẫn đến việc áp dụng biện pháp giám sát người chưa thành niên bị
buộc tội tại gia đình, nơi cư trú khi họ không bị áp dụng biện pháp tạm giam,
nhiều trường hợp gây khó khăn, cản trở hoạt động điều tra, giải quyết vụ án do
người chưa thành niên phạm tội gây ra.
Khắc phục những điểm hạn chế nêu trên, Bộ luật tố tụng hình sự năm 2015 đã
có sự kế thừa, bổ sung và làm rõ thêm trách nhiệm của cơ quan tiến hành tố
tụng, người đại diện của người dưới 18 tuổi trong việc giao và thực hiện giám
sát đối với người bị buộc tội là người dưới 18 tuổi. Cụ thể, tại Khoản 2 Điều
418 Bộ luật tố tụng hình sự năm 2015 quy định: “Trường hợp người dưới 18
tuổi có dấu hiệu bỏ trốn hoặc có hành vi mua chuộc, cưỡng ép, xúi giục người
khác khai báo gian dối, cung cấp tài liệu sai sự thật; tiêu hủy, giả mạo chứng
cứ, tài liệu, đồ vật của vụ án, tẩu tán tài sản liên quan đến vụ án; đe dọa,
khống chế, trả thù người làm chứng, bị hại, người tố giác tội phạm hoặc
người thân thích của những người này hoặc tiếp tục phạm tội thì người được
giao nhiệm vụ giám sát phải kịp thời thông báo và phối hợp với cơ quan có
thẩm quyền tiến hành tố tụng để có biện pháp ngăn chặn, xử lý kịp thời”.
Ba là: Sửa đổi, bổ sung quy định việc áp dụng biện pháp ngăn chặn, biện
pháp cưỡng chế đối với người bị buộc tội là người dưới 18 tuổi theo hướng
cụ thể, chặt chẽ, hạn chế tối đa việc áp dụng biện pháp ngăn chặn đối với
người dưới 18 tuổi phạm tội

19
Bộ luật tố tụng hình sự năm 2015 đã bổ sung, sửa đổi một cách căn bản quy
định về việc bắt, tạm giữ, tạm giam người dưới 18 tuổi phạm tội từ nguyên tắc
chung, căn cứ, điều kiện áp dụng từng trường hợp cụ thể so các quy định tại
Bộ luật tố tụng hình sự năm 2003. Đây là đòi hỏi tất yếu của yêu cầu thực hiện
Công ước quốc tế về quyền trẻ em, thể hiện rõ nét chính sách hình sự nhân
đạo của Nhà nước ta trong xử lý người dưới 18 tuổi phạm tội. Cụ thể:
- Việc áp dụng biện pháp ngăn chặn, biện pháp áp giải đối với người bị buộc
tội là người dưới 18 tuổi chỉ được áp dụng trong trường hợp thật cần thiết và
việc áp dụng biện pháp tạm giữ, tạm giam chỉ trong trường hợp khi có căn cứ
cho rằng việc áp dụng biện pháp giám sát và các biện pháp ngăn chặn khác
không hiệu quả. Trong khi áp dụng các biện pháp ngăn chặn cần phải lưu ý
thời hạn tạm giam đối với người bị buộc tội là người dưới 18 tuổi chỉ bằng 2/3
thời hạn tạm giam đối với người đủ tuổi 18 trở lên (khoản 1 Điều 419 Bộ luật
tố tụng hình sự năm 2015).
- Bộ luật tố tụng hình sự năm 2015 đã xác định rõ căn cứ, điều kiện cụ thể áp
dụng các biện pháp ngăn chặn giữ người trong trường hợp khẩn cấp, bắt, tạm
giữ, tạm giam đối với người dưới 18 tuổi phạm tội trong các trường hợp sau:
+ Người đủ từ 14 tuổi đến dưới 16 tuổi chỉ có thể bị tạm giữ trong trường hợp
khẩn cấp, bị bắt, tạm giữ, tạm giam về tội phạm quy định tại khoản 2 Điều 12
Bộ luật hình sự năm 2015 nếu có căn cứ giữ người trong trường hợp khẩn
cấp, bắt người phạm tội quả tang hoặc đang bị truy nã và các căn cứ tạm giam
quy định tại các điều 110, 111, 112 và điểm a, b, c, d, đ khoản 2 Điều 119 Bộ
luật tố tụng hình sự năm 2015 (Khoản 2 Điều 419).
+ Người đủ từ 16 tuổi đến dưới 18 tuổi có thể bị tạm giữ trong trường hợp
khẩn cấp, bị bắt, tạm giữ, tạm giam về tội nghiêm trọng do cố ý, tội rất nghiêm
trọng, tội đặc biệt nghiêm trọng nếu có căn cứ giữ người trong trường hợp
khẩn cấp, bắt người phạm tội quả tang hoặc đang bị truy nã và các căn cứ tạm

20
giam quy định tại các Điều 110, 111, 112 và các điểm a, b, c, d, đ khoản 2
Điều 119 Bộ luật tố tụng hình sự năm 2015 (Khoản 3 Điều 419).
+ Đối với bị can, bị cáo từ đủ 16 tuổi đến dưới 18 tuổi bị khởi tố, điều tra, truy
tố, xét xử về tội nghiêm trọng do vô ý, tội ít nghiêm trọng mà Bộ luật hình sự
quy định hình phạt tù đến 02 năm thì cũng có thể bị bắt, tạm giữ, tạm giam
nếu họ tiếp tục phạm tội, bỏ trốn và bị bắt theo quyết định truy nã (Khoản 4
Điều 419).
- Bộ luật tố tụng hình sự năm 2015 cũng đã bổ sung quy định rõ trong thời hạn
24 giờ kể từ khi giữ người trong trường hợp khẩn cấp, bắt, tạm giữ, tạm giam
thì người ra các lệnh trên phải thông báo cho người đại diện của họ biết
(khoản 5 Điều 419).
Thứ tư: Bộ luật tố tụng hình sự năm 2015 bổ sung các quyền của người đại
diện, nhà trường, tổ chức khi tham gia tố tụng
Trong quá trình giải quyết vụ án hình sự liên quan đến người dưới 18 tuổi
phạm tội, việc tham gia của người đại diện, thầy, cô giáo, đại diện nhà trường,
Đoàn thanh niên và tổ chức khác nơi người dưới 18 tuổi học tập, lao động,
sinh hoạt có ý nghĩa quan trọng, góp phần bảo đảm sự hỗ trợ cần thiết cho
người dưới 18 tuổi và giúp cho các cơ quan tiến hành tố tụng giải quyết vụ án
được chính xác, khách quan. Tại Điều 420 Bộ luật tố tụng hình sự 2015 đã sửa
đổi, bổ sung quy định về các quyền khi tham gia tố tụng của người đại diện,
nhà trường, tổ chức của người dưới 18 tuổi theo hướng bảo đảm chặt chẽ, đầy
đủ hơn so với quy định tại Điều 306 Bộ luật tố tụng hình sự năm 2003. Cụ thể
như sau:
- Người đại diện của người dưới 18 tuổi được tham gia việc lấy lời khai, hỏi
cung người dưới 18 tuổi; đưa ra chứng cứ, tài liệu, đồ vật, yêu cầu, khiếu nại,
tố cáo; đọc, ghi chép, sao chụp tài liệu liên quan đến việc buộc tội người dưới
18 tuổi trong hồ sơ vụ án sau khi kết thúc điều tra (khoản 1, khoản 2 Điều
420).

21
- Người đại diện của người dưới 18 tuổi, thầy giáo, cô giáo, đại diện nhà
trường, Đoàn thanh niên, tổ chức khác nơi người dưới 18 tuổi học tập, lao
động và sinh hoạt khi tham gia phiên tòa có quyền đưa ra chứng cứ, tài liệu,
đồ vật, yêu cầu và đề nghị thay đổi người tiến hành tố tụng; phát biểu ý kiến
tranh luận; khiếu nại các hành vi tố tụng (khoản 3 Điều 420).
Thứ năm: Bộ luật tố tụng hình sự năm 2015 quy định bổ sung, sửa đổi về
thủ tục lấy lời khai người bị giữ trong trường hợp khẩn cấp, người bị bắt,
người bị tạm giữ, người bị hại, người làm chứng; hỏi cung bị can; đối chất.
Cụ thể:
- Khi lấy lời khai, hỏi cung người dưới 18 tuổi, cơ quan tiến hành tố tụng phải
thông báo trước thời gian, địa điểm cho người bào chữa, người đại diện, người
bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của họ biết. Việc lấy lời khai người bị giữ
trong trường hợp khẩn cấp, người bị bắt, người bị tạm giữ, hỏi cung bị can
phải có mặt người bào chữa hoặc đại diện của họ. Việc lấy lời khai người bị
hại, người làm chứng phải có người đại diện hoặc người bảo vệ quyền và lợi
ích hợp pháp của họ tham dự. Người bào chữa, người đại diện có thể hỏi
người bị bắt, người bị tạm giữ, bị can là người dưới 18 tuối nếu được Điều tra
viên, Kiểm sát viên đồng ý. Sau mỗi lần lấy lời khai, hỏi cung của người có
thẩm quyền kết thúc thì người bào chữa, người đại diện có thể hỏi người bị
giữ trong trường hợp khẩn cấp, người bị bắt, người bị tạm giữ, bị can (khoản
1, khoản 2, khoản 3 Điều 421).
- Thời gian lấy lời khai, hỏi cung người dưới 18 tuổi không quá 02 lần trong
01 ngày và mỗi lần không quá 02 giờ, trừ các trường hợp: lấy lời khai trong vụ
án có nhiều tình tiết phức tạp; hỏi cung bị can phạm tội có tổ chức; để truy bắt
người phạm tội khác đang bỏ trốn; ngăn chặn người khác phạm tội; để truy
tìm công cụ, phương tiện phạm tội hoặc vật chứng khác của vụ án; hoặc vụ án
có nhiều tình tiết phức tạp (khoản 4, khoản 5 Điều 421).

22
- Chỉ tiến hành đối chất giữa bị hại là người dưới 18 tuổi với bị can, bị cáo để
làm sáng tỏ tình tiết của vụ án trong trường hợp nếu không đối chất thì không
thể giải quyết được vụ án (khoản 6 Điều 421).
Thứ sáu: Bộ luật tố tụng hình sự năm 2015 quy định bổ sung xác định rõ
việc bảo đảm quyền bào chữa
Bộ luật tố tụng hình sự năm 2015 tại Điều 422 đã quy định bổ sung về vấn đề
bào chữa của người dưới 18 tuổi, theo đó đã khẳng định quyền bào chữa của
người dưới 18 tuổi: “Người bị buộc tội là người dưới 18 tuổi có quyền tự bào
chữa hoặc nhờ người khác bào chữa” (Khoản 1 Điều 422). Quy định như trên
đã loại bỏ quy định mang tính tùy nghi “có thể” tại Điều 305 Bộ luật tố tụng
hình sự năm 2003. Quy định bổ sung tại điều luật này cũng xác định rõ người
đại diện của người dưới 18 tuổi bị buộc tội có quyền lựa chọn người bào chữa
hoặc tự mình bào chữa cho người dưới 18 tuổi bị buộc tội. Trường hợp người
bị buộc tội là người dưới 18 tuổi không có người bào chữa hoặc người đại
diện của họ không lựa chọn người bào chữa thì Cơ quan điều tra, Viện kiểm
sát, Tòa án phải chỉ định người bào chữa theo quy định tại Điều 76 của Bộ luật
này (Khoản 2, khoản 3 Điều 422).
Quy định nêu trên đã xác định rõ hơn cơ chế thực hiện quyền bào chữa của
người dưới 18 tuổi, từ đó tạo hành lang pháp lý bảo đảm việc thực hiện các
thủ tục bào chữa nói riêng cũng như các trình tự tố tụng trong quá trình giải
quyết vụ án nói chung, góp phần bảo vệ một cách có hiệu quả các quyền và lợi
ích hợp pháp của người dưới 18 tuổi bị buộc tội.
Thứ bảy: Bộ luật tố tụng hình sự năm 2015 quy định bổ sung, sửa đổi về
thủ tục xét xử đối với người dưới 18 tuổi
Về thủ tục xét xử đối với người dưới 18 tuổi, BLTTHS năm 2015 quy
định nhiều nội dung mới theo hướng cụ thể hóa, bảo đảm phù hợp với người
dưới 18 tuổi và thống nhất với quy định của Luật Tổ chức TAND năm 2014.
Thủ tục lấy lời khai, hỏi cung, đối chất đối với người dưới 18 tuổi

23
Kế thừa quy định của BLTTHS năm 2003, pháp điển hóa các văn bản
hướng dẫn thi hành, BLTTHS năm 2015 quy định chặt chẽ, cụ thể hơn về thủ
tục lấy lời khai người bị giữ trong trường hợp khẩn cấp, người bị bắt, người bị
tạm giữ, người bị hại, người làm chứng; hỏi cung bị can; đối chất là người
dưới 18 tuổi; sửa đổi, bổ sung theo hướng tối thiểu hóa việc lấy lời khai, hỏi
cung và đối chất đối với người dưới 18 tuổi, nhằm bảo đảm các hoạt động tố
tụng được thực hiện phù hợp tâm lý, lứa tuổi, mức độ trưởng thành, khả năng
nhận thức của người dưới 18 tuổi, bảo đảm các quyền và lợi ích tốt nhất đối
với họ, phù hợp với quy định của Công ước quốc tế về quyền trẻ em. Về thủ
tục xét xử đối với người dưới 18 tuổi:
BLTTHS năm 2015 quy định nhiều nội dung mới về thủ tục xét xử đối
với người dưới 18 tuổi theo hướng cụ thể hóa, bảo đảm phù hợp với người
dưới 18 tuổi và thống nhất với quy định của Luật tổ chức TAND năm 2014,
đó là:
Mở rộng đối tượng tiến hành tố tụng với tư cách là Hội thẩm, theo đó:
Thành phần Hội đồng xét xử sơ thẩm vụ án phải có một Hội thẩm là giáo viên
hoặc cán bộ Đoàn thanh niên hoặc là người có kinh nghiệm, hiểu biết tâm lý
người dưới 18 tuổi.
Quy định cụ thể trường hợp đặc biệt cần bảo vệ bị cáo, bị hại là người
dưới 18 tuổi thì Tòa án có thể quyết định xét xử kín; bổ sung những người bắt
buộc phải có mặt tham gia phiên tòa để trợ giúp tốt nhất cho bị cáo là người
dưới 18 tuổi, bao gồm: người đại diện của bị cáo, đại diện của nhà trường, tổ
chức nơi bị cáo học tập, sinh hoạt, trừ trường hợp những người này vắng mặt
mà không vì lý do bất khả kháng hoặc không do trở ngại khách quan.
Quy định rõ việc xét hỏi, tranh luận với bị cáo, bị hại, người làm chứng
là người dưới 18 tuổi tại phiên tòa phải được tiến hành phù hợp với lứa tuổi,
mức độ phát triển của họ; phòng xử án được bố trí thân thiện, phù hợp với

24
người dưới 18 tuổi, bảo đảm đáp ứng các yêu cầu chuẩn mực quốc tế đặt ra.
Đối với vụ án có bị hại, người làm chứng là người dưới 18 tuổi, Hội đồng xét
xử phải hạn chế việc tiếp xúc giữa bị hại, người làm chứng với bị cáo khi bị
hại, người làm chứng trình bày lời khai tại phiên tòa. Thẩm phán chủ tọa phiên
tòa có thể yêu cầu người đại diện, người bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp hỏi
bị hại, người làm chứng.
Bổ sung quy định giao cho Chánh án TAND tối cao quy định chi tiết
việc xét xử vụ án có người dưới 18 tuổi của Tòa gia đình và người chưa thành
niên, bảo đảm phù hợp với Luật Tổ chức TAND năm 2014.
Bổ sung quy định mới về thẩm quyền, trình tự, thủ tục áp dụng các biện
pháp giám sát, giáo dục đối với người dưới 18 tuổi được miễn trách nhiệm
hình sự, là một trong những nội dung đổi mới quan trọng của BLTTHS 2015,
thể hiện cách tiếp cận mới về đường lối xử lý đối với người dưới 18 tuổi (Bộ
luật hình sự năm 1999 và BLTTHS năm 2003 không quy định).
Quy định này xuất phát từ mục đích, yêu cầu giáo dục đối với người
dưới 18 tuổi phạm tội, đồng thời bảo đảm phù hợp với Bộ luật hình sự năm
2015 và luật pháp quốc tế, hạn chế tối đa việc xử lý hình sự, việc áp dụng hình
phạt không cần thiết và tăng cường vai trò của gia đình và cộng đồng xã hội.
Bộ luật hình sự năm 2015 quy định người phạm tội dưới 18 tuổi có thể
được miễn trách nhiệm hình sự khi có nhiều tình tiết giảm nhẹ, tự nguyện
khắc phục phần lớn hậu quả và thuộc một trong các trường hợp quy định tại
điểm a,b,c khoản 1, Điều 91 Bộ luật hình sự. Về điều kiện, tính chất áp dụng
chế định này đối với họ, Bộ luật hình sự quy định chỉ miễn trách nhiệm hình
sự và áp dụng biện pháp khiển trách, hòa giải tại cộng đồng hoặc biện pháp
giáo dục tại phường xã, phường, thị trấn, nếu người dưới 18 tuổi phạm tội
hoặc người đại diện hợp pháp của họ đồng ý với việc áp dụng một trong các

25
biện pháp này; điều kiện, thời hạn, đối tượng áp dụng và nghĩa vụ của đối
tượng bị áp dụng được quy định tại các điều từ 92 - 95 Bộ luật hình sự.
Trên cơ sở quy định của Bộ luật hình sự, BLTTHS năm 2015 bổ sung
các quy định về thẩm quyền, trình tự, thủ tục áp dụng các biện pháp giám sát,
giáo dục đối với người dưới 18 tuổi phạm tội, theo đó: Cơ quan điều tra, Viện
kiểm sát hoặc Tòa án có thẩm quyền áp dụng một trong các biện pháp giám
sát, giáo dục đối với người dưới 18 tuổi phạm tội, bao gồm: khiển trách, hòa
giải tại cộng đồng và giáo dục tại xã, phường, thị trấn (Điều 426).
Về thẩm quyền, trình tự, thủ tục áp dụng biện pháp khiển trách (Điều
427): Khi miễn trách nhiệm hình sự cho người dưới 18 tuổi phạm tội mà xét
thấy có đủ điều kiện áp dụng biện pháp khiển trách theo quy định của Bộ luật
hình sự thì Thủ trưởng, Phó thủ trưởng Cơ quan điều tra, Viện trưởng, Phó
viện trưởng Viện kiểm sát, Hội đồng xét xử quyết định áp dụng biện pháp
khiển trách đối với người dưới 18 tuổi phạm tội trong vụ án do cơ quan mình
thụ lý, giải quyết và phải giao ngay quyết định này cho người bị khiển trách,
cha mẹ hoặc người đại diện của họ.
Thẩm quyền, trình tự, thủ tục áp dụng biện pháp hòa giải tại cộng đồng
Khi xét thấy có đủ điều kiện áp dụng biện pháp hòa giải tại cộng đồng theo
quy định của Bộ luật hình sự thì Thủ trưởng, Phó Thủ trưởng Cơ quan điều
tra, Viện trưởng, Phó Viện trưởng Viện kiểm sát, Hội đồng xét xử quyết định
áp dụng biện pháp hòa giải tại cộng đồng. Quyết định này phải được giao cho
người dưới 18 tuổi phạm tội, cha mẹ hoặc người đại diện của họ; người bị hại,
người đại diện của người bị hại và Ủy ban nhân dân xã, phường, thị trấn nơi tổ
chức việc hòa giải tại cộng đồng chậm nhất là 3 ngày trước ngày tiến hành hòa
giải.

26
Khi tiến hành hòa giải, Điều tra viên hoặc Kiểm sát viên hoặc Thẩm phán
được phân công tiến hành hòa giải phải phối hợp với Ủy ban nhân dân xã,
phường, thị trấn nơi tổ chức việc hòa giải và phải lập biên bản hòa giải. Ngay
sau khi kết thúc hòa giải, Điều tra viên, Kiểm sát viên, Thẩm phán tiến hành
hòa giải phải đọc lại biên bản cho những người tham gia hòa giải nghe. Nếu có
người yêu cầu ghi những sửa đổi, bổ sung thì Điều tra viên, Kiểm sát viên,
Thẩm phán đã lập biên bản phải ghi những sửa đổi, bổ sung đó vào biên bản
và ký xác nhận. Trường hợp không chấp nhận yêu cầu thì phải ghi rõ lý do
vào biên bản. Biên bản hòa giải được giao ngay cho những người tham gia hòa
giải.
Về thẩm quyền, trình tự, thủ tục áp dụng biện pháp giáo dục tại xã, phường,
thị trấn: Khi miễn trách nhiệm hình sự cho người dưới 18 tuổi phạm tội mà xét
thấy có đủ điều kiện áp dụng biện pháp giáo dục tại xã, phường, thị trấn theo
quy định của Bộ luật hình sự thì Thủ trưởng, Phó Thủ trưởng Cơ quan điều
tra, Viện trưởng, Phó Viện trưởng Viện kiểm sát, Hội đồng xét xử quyết định
áp dụng biện pháp giáo dục tại xã, phường, thị trấn đối với người dưới 18 tuổi
phạm tội trong vụ án do cơ quan mình thụ lý, giải quyết.
Trong thời hạn 3 ngày kể từ ngày ra quyết định áp dụng biện pháp giáo dục tại
xã, phường, thị trấn, Cơ quan điều tra, Viện kiểm sát, Tòa án phải giao quyết
định cho người bị áp dụng biện pháp này, cha mẹ hoặc người đại diện của họ
và chính quyền xã, phường, thị trấn nơi họ cư trú.
Về thẩm quyền, trình tự, thủ tục áp dụng biện pháp giáo dục tại trường giáo
dưỡng (Điều 423 và Điều 430): Để bảo đảm thống nhất với quy định của Bộ
luật hình sự, BLTTHS năm 2015 quy định trong trường hợp nếu thấy không
cần thiết phải quyết định hình phạt đối bị cáo, thì Hội đồng xét xử áp dụng
biện pháp giáo dục tại trường giáo dưỡng.

27
So với biện pháp giám sát, giáo dục khác đối với người dưới 18 tuổi phạm tội,
biện pháp giáo dục tại trường giáo dưỡng chỉ áp dụng trong trường hợp xét
thấy không cần thiết phải quyết định hình phạt đối với họ và thẩm quyền quyết
định thuộc về Hội đồng xét xử. Quyết định này phải được giao ngay cho người
dưới 18 tuổi phạm tội, cha mẹ hoặc người đại diện của họ và trường giáo
dưỡng nơi giáo dục họ để thực hiện.
3. Một số biện pháp để hạn chế, đẩy lùi tội phạm là người chưa thành
niên
Với số lượng, tỷ lệ lớn các vụ án do người chưa thành niên phạm tội
thực hiện trong thời gian vừa qua đã tạo nên sự bức xúc mạnh mẽ trong cộng
đồng, xã hội. Nhiều ý kiến cho rằng, cần phải cân nhắc để sửa đổi luật, hoặc
tăng mức hình phạt đối với người chưa thành niên phạm tội, giảm độ tuổi như
quy định hiện nay hoặc thống kê các tội phạm xảy ra nhiều và có tính chất phổ
biến thì quy định phải chịu trách nhiệm như các tội phạm khác. Tuy nhiên,
xuất phát từ bản chất của Nhà nước xã hội chủ nghĩa và chính sách nhân đạo
của Đảng và Nhà nước ta đã được cụ thể hoá trong Bộ luật Hình sự năm 1999
và các văn bản pháp luật có liên quan thì việc xử lý những đối tượng người
chưa thành niên phạm tội nhằm để giáo dục, cải tạo họ trở thành những công
dân có ích cho xã hội là hoàn toàn đúng đắn và có cơ sở khoa học pháp lý.
Tác giả cho rằng, những ý kiến nêu trên chỉ là giải pháp trước mắt, chưa phải
là biện pháp giải quyết cái gốc của vấn đề. Bởi lẽ hiện nay, trên thế giới nhiều
quốc gia đã áp dụng biện pháp này, nhưng nghiên cứu kết quả thực tế ở các
nước đó tội phạm trong độ tuổi này vẫn không ngừng tăng lên. Dựa trên nhiều
khía cạnh pháp lý của các ngành luật, thực tiễn xã hội và tâm lý tội phạm,
chúng tôi đưa ra một số kiến nghị như sau:
Thứ nhất, bắt nguồn từ nguyên nhân phạm tội, để tìm phương hướng
giải quyết cho vấn đề này một cách có hiệu quả và đồng bộ cần phải xây dựng
hệ thống giáo dục pháp luật tốt, trong đó giáo dục của các tổ chức xã hội, tổ

28
chức đoàn thể và gia đình đóng vai trò cốt lõi. Lứa tuổi chưa thành niên cần có
sự quan tâm cả về mặt vật chất và tinh thần, có sự giáo dục đầy đủ, qua đó hạn
chế tội phạm do người chưa thành niên phạm tội thực hiện. Ở tuyến cơ sở xã,
phường, thôn, bản cần có đội ngũ cán bộ làm công tác đoàn, công tác xã hội
tìm hiểu và quan tâm tới những gia đình và thiếu niên có hoàn cảnh đặc biệt,
các gia đình có xung đột, mâu thuẫn đã diễn ra lâu ngày nhưng chưa thể giải
quyết được. Các tổ chức đoàn thể và xã hội này cần phải tiếp cận, tìm cách
hạn chế, ngăn chặn xu hướng thiếu tích cực xảy ra. Đồng thời giáo dục trẻ em
hướng các em thành người có ích cho xã hội. Điều này rất cần có sự chung tay
phối hợp chặt chẽ giữa ba mắt xích quan trọng gồm: Gia đình, nhà trường và
xã hội.
Thứ hai, có chính sách giáo dục thanh thiếu niên thông qua nhiều kênh
thông tin đại chúng; xét xử công khai đối với những vụ án lớn có tính chất nỏi
cộm, qua đó tăng cường tính chất giáo dục, phòng ngừa chung và phòng ngừa
riêng. Việt Nam đã tham gia vào Công ước quốc tế bảo vệ quyền trẻ em, do đó
giải pháp để ngăn ngừa, phòng chống tội phạm đối với trẻ vị thành niên không
phải bằng cách tăng hình phạt, mà chính là sự quản lý, giáo dục và các chính
sách dành cho trẻ em. Đồng thời khi xét xử các vụ án do người chưa thành
niên phạm tội cần có sự tham gia của Hội thẩm là cán bộ đoàn, cán bộ hội
hoặc là giáo viên lâu năm có sự hiểu biết về pháp luật, hiểu biết về tâm lý lứa
tuổi người chưa thành niên, để có phán quyết một cách công minh, bình đẳng.
Thứ ba, đẩy mạnh tuyên truyền giáo dục pháp luật cho các em ở nhà
trường, ở địa phương và tại các tổ chức sinh hoạt đoàn thể nơi các em tham
gia. Các em nắm được pháp luật, nhận thức được tính chất mức độ nguy hiểm
cho xã hội và hậu quả pháp lý của hành vi phạm tội sẽ hạn chế được việc thực
hiện tội phạm, đảm bảo tính chất phòng ngừa chung và phòng ngừa riêng.
Thứ tư, Nhà nước có chính sách tạo việc làm cho người lao động, ổn
định kinh tế - chính trị - xã hội, nâng cao đời sống cho nhân dân, nâng cao

29
chất lượng gia đình bởi lẽ gia đình chính là tế bào của xã hội. Giáo dục trong
gia đình chính là giáo dục đầu tiên, quan trọng nhất đối với mỗi con người.
Đồng thời, ở mỗi địa phương cần đẩy lùi những tụ điểm xấu của xã hội, có
môi trường cho trẻ được tham gia vui chơi, học tập sinh hoạt tập thể lành
mạnh…
Thứ năm, Nhà nước cần có chính sách quản lý hệ thống thông tin mạng
internet tốt vì trẻ em hiện nay là đối tượng thường tiếp xúc sớm, nhanh với các
thông tin văn hóa phẩm độc hại.
Thứ sáu, nên chăng cần phải nghiên cứu đề xuất thành lập Tòa án riêng
đối với người chưa thành niên phạm tội như ý kiến đề xuất của một số nhà
khoa học pháp lý hiện nay.
Mục tiêu của nước ta là xây dựng Nhà nước pháp quyền của dân, do
dân, vì dân, các biện pháp cưỡng chế hình sự, mục đích của hình phạt không
chỉ nhằm trừng trị, mà còn nhằm mục đích giáo dục người phạm tội, giúp họ
nhận ra sai lầm và tạo cho họ cơ hội để sửa chữa, sớm tái hòa nhập với cộng
đồng xã hội. Bộ luật Hình sự Việt Nam năm 1999 quy định chính sách nhân
đạo đối với người chưa thành niên phạm tội, họ là đối tượng đặc biệt được
pháp luật bảo vệ dưới cả hai góc độ, khi họ là người bị hại và cả khi họ là chủ
thể của tội phạm. Chính sách hình sự của Nhà nước ta hiện nay thể hiện rõ
quan điểm nhất quán, đồng thời cũng phù hợp với Công ước quốc tế của Liên
hợp Quốc về quyền trẻ em mà Việt Nam là thành viên.
Do đó, tác giả cho rằng, để việc đấu tranh phòng chống tội phạm chưa
thành niên có hiệu quả, thì phải tìm ra những nguyên nhân, điều kiện làm nảy
sinh hành vi phạm tội, từ đó tìm ra những giải pháp hữu hiệu để ngăn ngừa tội
phạm chưa thành niên. Vì vậy, việc tăng mức hình phạt hay giảm tuổi phải
chịu trách nhiệm hình sự của người chưa thành niên không phải là giải pháp
tối ưu nhất hiện nay, mà có khi làm giảm hiệu quả công cuộc đấu tranh phòng

30
chống tội phạm nói chung và tội phạm do người chưa thành niên phạm tội nói
riêng.

31
KẾT LUẬN
Bộ luật tố tụng hình sự năm 2003 đã kế thừa hầu hết các quy định của
Bộ luật tố tụng hình sự năm 1988 đối với các quy định về điều tra, truy tố, xét
xử, quy định về các biện pháp ngăn chặn (bắt, tạm giữ, tạm giam, giám sát để
bảo đảm sự có mặt) và chấp hành hình phạt đối với người chưa thành niên
phạm tội. Bên cạnh đó, Bộ luật cũng bổ sung một số quy định mới để đảm bảo
cho thủ tục tố tụng được cụ thể, rõ ràng, dễ hiểu mang tính khả thi, tạo điều
kiện cho người tiến hành tố tụng và người tham gia tố tụng thực hiện đầy đủ
quyền và trách nhiệm tố tụng. Tuy nhiên, thực tế áp dụng vẫn còn nhiều điều
cần khắc phục. Qua những vấn đề lí luận và thực tiễn áp dụng các quy định
của bộ luật tố tụng hình sự chúng ta cần tập trung nghiên cứu và hoàn thiện
hơn nữa các quy định về trình tự, thủ tục tố tụng đối với các bị can, bị cáo là
người chưa thành niên. Bởi vì, người chưa thành niên trong độ tuổi từ đủ 14
đến dưới 18 là người đang trong quá trình phát triển cả về mặt sinh lý lẫn tâm
lý, ý thức. Chính sách hình sự của nhà nước ta đối với NCTN chủ yếu là giáo
dục, giúp đỡ họ sửa chữa những sai lầm, tạo điều kiện cho họ phát triển lành
mạnh để trở thành những công dân có ích cho xã hội.
NCTN là một trong những đối tượng được Đảng và Nhà nước ta rất
quan tâm. Trước tình hình đó, Đảng và Nhà nước ta đã tiến hành chỉ đạo công
tác đấu tranh phòng, chống tội phạm người chưa thành niên. Với sự giúp đỡ
của các tổ chứac quốc tế, chúng ta đang cố gắng đưa những chính sách mới và
ngày càng hoàn thiện hơn để phù hợp với hệ thống pháp luật về NCTN phạm
tội. Đảm bảo tốt nhất quyền và lợi ích chính đáng của NCTN.

32
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO
1. Bộ luật hình sự nước CHXHCN Việt Nam (1999 sửa đổi bổ sung 2009)
2. Bộ luật tố tụng hình sự nước CHXHCN Việt Nam 2003, 2015
3. Dương Thị Hằng (2010) “ Thủ tục xét xử vụ án mà bị cáo là người chưa
thành niên trong pháp luật TTHS Việt Nam”, Khóa luận tốt nghiệp, Đại học
Luật Hà Nội.
5. Đỗ Thị Phượng (2003) “Thủ tục về những vụ án mà bị can, bị cáo là người
chưa thành niên trong luật TTHS Việt Nam”, Luận văn Thạc sỹ luật học.

33
DANH MỤC VIẾT TẮT
1. NGƯỜI CHƯA THÀNH NIÊN NCTN
2. LUẬT TỐ TỤNG HÌNH SỰ LTTHS
3. LUẬT HÌNH SỰ LHS

Báo Cáo Thực Tập Các Quy Định Của Bộ Luật Tths Năm 2015 Về Thủ Tục Tố Tụng Đối Với Người Chưa Thành Niên.

Recommended

Recommended

More Related Content

Similar to Báo Cáo Thực Tập Các Quy Định Của Bộ Luật Tths Năm 2015 Về Thủ Tục Tố Tụng Đối Với Người Chưa Thành Niên.

Similar to Báo Cáo Thực Tập Các Quy Định Của Bộ Luật Tths Năm 2015 Về Thủ Tục Tố Tụng Đối Với Người Chưa Thành Niên. (20)

More from Nhận Viết Thuê Đề Tài Baocaothuctap.net / 0909.232.620

More from Nhận Viết Thuê Đề Tài Baocaothuctap.net / 0909.232.620 (20)

Recently uploaded

Recently uploaded (20)

Báo Cáo Thực Tập Các Quy Định Của Bộ Luật Tths Năm 2015 Về Thủ Tục Tố Tụng Đối Với Người Chưa Thành Niên.