Συνοπτική εισαγωγή στη δραματική ποίηση με όλες τις σχετικές πληροφορίες που πρέπει να έχουν οι μαθητές πριν τη διδασκαλία της τραγωδίας "Ελένη" του Ευριπίδη. Από το υλικό αυτό αντλείται και η 1η ερώτηση κατά την εξέταση του μαθήματος της Αρχαίας Ελληνικής Γραμματείας από μετάφραση στις απολυτήριες εξετάσεις.

1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗ ΔΡΑΜΑΤΙΚΗ ΠΟΙΗΣΗ
ΤΟ ΔΡΑΜΑ
Το δράμα (δραματική ποίηση) είναι το νεώτερο από τα ποιητικά είδη και συνδυάζει στοιχεία των
δύο προγενέστερων (έπους και λυρικής ποίησης). Η βασική διαφορά από αυτά είναι ότι
δημιουργήθηκε για παράσταση, δηλ. αναπαριστά και ζωντανεύει ένα γεγονός μπροστά στους θεατές.
Συνδέεται με τις θρησκευτικές τελετές προς τιμή του θεού Διόνυσου. Ο Διόνυσος ή Βάκχος ήταν
κατά τη μυθολογία γιος του Δία και της Σεμέλης, κόρης του Κάδμου. Η λατρεία του πήρε πανελλήνιο
χαρακτήρα, γιατί ως θεός της βλάστησης και του κρασιού ήταν κοντά στους ανθρώπους της
αγροτικής ζωής που τον είδαν ως προστάτη τους και τον λάτρευαν πίνοντας κρασί και τραγουδώντας
τραγούδια που έφτιαχναν προς τιμή του.
Χαρακτηριστικά της λατρείας του Διόνυσου ήταν (α) η έκσταση (= φυγή από την
πραγματικότητα) που υποστηριζόταν από τη (β) μεταμφίεση των πιστών και τη χρήση
λατρευτικών συμβόλων. Οι πιστοί μεταμφιέζονταν ( στεφανώνονταν με κισσό, άλειφαν το πρόσωπό
τους με κατακάθι του μούστου ή το σκέπαζαν με φύλλα δέντρων και φορούσαν δέρματα ζώων, για
να μοιάζουν με τους Σατύρους, τους ζωόμορφους ακόλουθους του Διόνυσου. Με την έκσταση οι
πιστοί ένιωθαν ότι ξέφευγαν από την πραγματικότητα και κατέχονταν από το πνεύμα του Διόνυσου (=
(γ) θεοληψία ).
Κατά τη διάρκεια των γιορτών ο ιερός θίασος των πιστών του Διόνυσου τραγουδούσε ένα
θρησκευτικό και λατρευτικό άσμα με τη συνοδεία αυλού, χορεύοντας γύρω από το βωμό του θεού. Ο
ύμνος αυτός ήταν ο διθύραμβος, που είναι πολύ πιθανό ότι περιείχε επιπρόσθετα μια αφήγηση από
τη ζωή και τα παθήματα του θεού Διόνυσου. Την απόδοσή του αναλάμβανε ο Κορυφαίος του Χορού
(« ξάρχωνἐ ») ενώ Χορός 50 χορευτών, μεταμφιεσμένων ίσως σε τράγους, εκτελούσε κυκλικά (« κύκλιοι
χοροί») το διθύραμβο. Από αυτό το άσμα δημιουργήθηκε, σύμφωνα με τον Αριστοτέλη, το δράμα,
πράγμα που δείχνει ότι το δράμα έχει άμεση σχέση με το Διόνυσο και τη λατρεία του.
Η ΤΡΑΓΩΔΙΑ
Το δράμα διακρίνεται σε τρία είδη: την τραγωδία (ωδή των τράγων)
την κωμωδία (κῶμος + ωδή)
το σατυρικό δράμα (δράμα με πρωταγωνιστές Σατύρους)

2. Η τραγωδία ξεκίνησε από το διθύραμβο και με τη βοήθεια ενός σημαντικού ποιητή από τη Λέσβο,
του Αρίωνα, ο οποίος συνέθετε καλοσχεδιασμένους διθυράμβους που τους παρουσίαζαν χορευτές
μεταμφιεσμένοι σε Σατύρους. Αυτοί ονομάστηκαν τραγωδοί ή από τη μεταμφίεσή τους (ήταν
ντυμένοι με δέρματα τράγων) ή επειδή, όταν νικούσαν, έπαιρναν ως έπαθλο έναν τράγο ή επειδή
τραγουδούσαν κατά τη διάρκεια της θυσίας ενός τράγου. Φαίνεται, λοιπόν, πως η τραγωδία εξελίχτηκε
από το διθύραμβο που τραγουδούσε και απέδιδε με ρυθμικές κινήσεις ένας σατυρικός Χορός.
Το αποφασιστικό βήμα για την εξέλιξη αυτή έγινε από έναν ποιητή, το Θέσπη, από την
Αττική, ο οποίος αποσπάστηκε από το Χορό και διαλέχτηκε ( = συζήτησε ) μαζί του
υποδυόμενος ένα ρόλο. Έτσι έγινε ο πρώτος υποκριτής (= ηθοποιός ) που διαλέγεται με
το Χορό. Αυτός ο νεωτερισμός του Θέσπη που ένωσε το επικό στοιχείο ( λόγος) με το
λυρικό ( μουσική και τραγούδι) γέννησε την τραγωδία. Η πρώτη επίσημη «διδασκαλία»
(παράσταση) έγινε από το Θέσπη το 534 π.Χ. στα Μεγάλα Διονύσια.
Το επικό – διαλογικό μέρος της τραγωδίας το αποτελούν:
α) ο πρόλογος : προηγείται της εισόδου του Χορού στην ορχήστρα και εισάγει το θεατή στην
υπόθεση του μύθου,
β) τα επεισόδια : τμήματα ανάμεσα στα άσματα του Χορού στα οποία εξελίσσεται ο μύθος,
γ) η έξοδος : ακολουθεί μετά το τελευταίο άσμα του Χορού. Εδώ υπάρχει η λύση και το τέλος της
τραγωδίας.
Το λυρικό μέρος το αποτελούν :
α) η πάροδος : το τραγούδι του Χορού κατά την είσοδό του στην ορχήστρα
β) τα στάσιμα : άσματα που ψάλλει ο Χορός μετά τα επεισόδια και συνήθως εμπνέονται από αυτά,
γ) οι μονωδίες : τραγούδι που αποδίδει ένας ηθοποιός και οι διωδίες (τραγουδούν δύο ηθοποιοί)
δ)οι κομμοί : θρηνητικά τραγούδια που έψαλλαν ο Χορός και ένας ή δύο υποκριτές εναλλάξ.
Το επικό και το λυρικό μέρος της τραγωδίας αποτελούν τα κατά ποσόν μέρη της .
Τα κατά ποιόν μέρη της τραγωδίας αφορούν την ανάλυση, την ποιότητα του έργου και
είναι:
α) ο μύθος : η υπόθεση του έργου, το σενάριο
β) η λέξις : η γλώσσα, η ποικιλία των εκφραστικών μέσων
γ) το μέλος : η μελωδία, η μουσική επένδυση
δ) το ήθος : ο χαρακτήρας των προσώπων, το ποιον της συμπεριφοράς
ε) η διάνοια : οι ιδέες, οι σκέψεις των προσώπων και η επιχειρηματολογία τους
στ) η όψις : η σκηνογραφία και η σκευή ( προσωπείο, χιτώνας ποδήρης, ιμάτιο, κόθορνοι)
Η πλοκή του μύθου έπρεπε να έχει περιπέτεια ( μεταστροφή της τύχης των ηρώων συνήθως από την
ευτυχία στην δυστυχία) και αναγνώριση ( μετάβαση του ήρωα από την άγνοια στη γνώση) η οποία
συχνά αφορά στην αποκάλυψη της συγγενικής σχέσης δύο προσώπων και γίνεται με τεκμήρια.
Ο συνδυασμός των δύο ( περιπέτεια και αναγνώριση) κάνει το μύθο πιο δραματικό. Η
δραματικότητα επιτείνεται με την τραγική ειρωνεία, την οποία έχουμε όταν ο θεατής γνωρίζει την
πραγματικότητα, την αλήθεια, την οποία αγνοούν τα πρόσωπα της τραγωδίας.
Η τραγωδία οδηγούσε στην κάθαρση δηλ. την απαλλαγή του ανθρώπου από δυσάρεστα
συναισθήματα και σκέψεις και στόχευε στο να κάνει το θεατή καλύτερο άνθρωπο και πολίτη.
Είχε δηλ. διδακτικό στόχο (και παιδαγωγικό ρόλο).
Ορισμός της τραγωδίας σύμφωνα με τον Αριστοτέλη
στιν ο ν τραγ δία μίμησις πράξεως σπουδαίας κα τελείας, μέγεθος χούσης, δυσμένἜ ὖ ῳ ὶ ἐ ἡ ῳ
λόγ , χωρ ς κάστ τ ν ε δ ν ν το ς μορίοις, δρώντων κα ο δι' παγγελίας, δι' λέουῳ ὶ ἑ ῳ ῶ ἰ ῶ ἐ ῖ ὶ ὐ ἀ ἐ
κα φόβου περαίνουσα τ ν τ ν τοιούτων παθημάτων κάθαρσιν.ὶ ὴ ῶ

3. Συντελεστές της παράστασης
α) Ο ποιητής : ήταν ο σεναριογράφος, ο σκηνοθέτης, και μερικές φορές και υποκριτής (=ηθοποιός).
Επίσης ασκούσε το Χορό στο τραγούδι και τους υποκριτές (στους οποίους μοίραζε
τους ρόλους ) στην απαγγελία και την υποκριτική.
β) Οι ηθοποιοί : αρχικά ήταν ένας, ο Αισχύλος εισήγε το δεύτερο και ο Σοφοκλής τον τρίτο
( πρωταγωνιστής, δευτεραγωνιστής, τριταγωνιστής.). Όλοι ήταν άνδρες ∙
στην αρχή ερασιτέχνες και αργότερα επαγγελματίες. Υπήρχαν και παιδιά, τα οποία
υποδύονταν ρόλους παιδιών αλλά ήταν πάντα βουβοί ρόλοι.
γ) Η σκευή : προσωπεία (μάσκες), μακρύς (ποδήρης) χιτώνας, βαρύτερο ιμάτιο (από πάνω),
κόθορνοι (= ψηλά παπούτσια).
δ) Ο Χορός : αποτελούνταν από ερασιτέχνες και η επιλογή τους θεωρούνταν μεγάλη τιμή, ισότιμη
με τη στρατιωτική θητεία, γεγονός που υποδηλώνει το ενδιαφέρον της πόλης για την τραγωδία.
Τα μέλη του ήταν αρχικά 12 και από το Σοφοκλή έγιναν 15. Ήταν ντυμένοι απλούστερα
από τους ηθοποιούς και εισέρχονταν στην ορχήστρα σ’ ένα παραλληλόγραμμο
σχηματισμό (5×3 ή 3×5). Απέδιδε το λυρικό μέρος της τραγωδίας.
Τα μηχανήματα
α) Οι περίακτοι : δύο ξύλινοι πρισματικοί δοκοί τοποθετημένοι στην άκρη της σκηνής , που
περιστρέφονταν και βοηθούσαν στην αλλαγή του σκηνικού με τους στερεωμένους πάνω τους
ζωγραφικούς πίνακες.
β) Η μηχανή ή αιώρημα : είδος γερανού με το οποίο εμφανίζονταν οι θεοί στο θεολογείο.
γ) Το εκκύκλημα : τροχοφόρο δάπεδο πάνω στο ποίο παρουσίαζαν ομοιώματα νεκρών, καθώς,
λόγω του θρησκευτικού και παιδευτικού της ρόλου, η τραγωδία απέφευγε να παρουσιάζει επί σκηνής
βίαιους θανάτους.
Η συμμετοχή στο δραματικό αγώνα
και η διεξαγωγή του
Το δράμα ήταν στενά δεμένο με τις δύο σημαντικότερες διονυσιακές γιορτές, τα Μεγάλα (ή ν στει)ἐ ἄ
Διονύσια και τα Λήναια. Τα Μεγάλα Διονύσια τελούνταν στην αρχή της άνοιξης για πολιτικούς και
πρακτικούς λόγους. Συγκεκριμένα :
α) η ναυσιπλοΐα ήταν δυνατή και επέτρεπε την παρουσία στην Αθήνα πολλών « υψηλά ισταμένων »
ξένων συμμάχων,
β) οι γεωργικές εργασίες ήταν περιορισμένες και έτσι ήταν δυνατή η συμμετοχή περισσότερων
Αθηναίων στις εορταστικές εκδηλώσεις,
γ) ο καιρός βελτιωνόταν και επέτρεπε τις υπαίθριες παραστάσεις.
Η προετοιμασία
Ο « ρχων πώνυμος »ἄ ἑ (για τα Μεγάλα Διονύσια) ή ο « ρχων βασιλεύςἄ » (για τα Λήναια) επέλεγαν
τρεις ποιητές από όσους είχαν υποβάλει αίτηση συμμετοχής στους αγώνες με κριτήρια:
- το περιεχόμενο των έργων,
- την προσωπικότητα των υποψηφίων,
- τη στάση του αθηναϊκού κοινού απέναντί τους σε προηγούμενες παραστάσεις.

4. Ορισμός χορηγού : Στη συνέχεια έπρεπε να βρεθεί ο χορηγός ο οποίος θα αναλάμβανε τα έξοδα για :
- τα μέλη του Χορού,
- τον αυλητή,
- τα υπόλοιπα μέσα της παράστασης.
Οι δοκιμές – ο προαγών : Μετά τη συγκρότηση του Χορού και τον ορισμό των ηθοποιών άρχιζαν οι
δοκιμές (πρόβες) σε κατάλληλο χώρο. Λίγες μέρες πριν από την έναρξη των Μεγ. Διονυσίων, σε μια
τελετή (προαγών) παρουσιαζόταν στο κοινό τα διαγωνιζόμενα δράματα, οι ηθοποιοί χωρίς προσωπεία
και θεατρική ενδυμασία, οι ποιητές, οι χορηγοί.
Οι κριτές : Το τελευταίο στάδιο της προετοιμασίας ήταν η επιλογή των κριτών, μια διαδικασία αρκετά
πολύπλοκη, για να αποφεύγονται οι δωροδοκίες. Τελικά 10 κριτές ( ένας από κάθε φυλή ) ορκίζονταν
να ψηφίσουν κατά συνείδηση.
Οι δραματικοί αγώνες : Ο ι γιορτές διαρκούσαν 6 ημέρες και στην τραγωδία αφιερωμένες ήταν οι 3
τελευταίες. Η παράσταση άρχιζε πολύ πρωί και κάθε ποιητής συμμετείχε με μια τετραλογία: τρεις
τραγωδίες και ένα σατυρικό δράμα.
Η κρίση : Την τρίτη ημέρα των δραματικών αγώνων, αφού τελείωνε η παράσταση, οι 10 κριτές
έγραφαν τα ονόματα των ποιητών με σειρά προτίμησης σε πινακίδα και την έριχναν σε κάλπη. Από
αυτές κληρώνονταν οι 5 και ανάλογα με το τι γραφόταν εκεί αναδεικνύονταν με τη σειρά οι νικητές (1ος
,
2ος
, 3ος
).
Οι τιμητικές διακρίσεις : Οι νικητές, ποιητής και χορηγός, κέρδιζαν ως έπαθλο το διονυσιακό στεφάνι
από κισσό και έναν τρίποδα. Τα ονόματα των ποιητών , χορηγών και πρωταγωνιστών, οι τίτλοι των
έργων, το αποτέλεσμα της κρίσης χαράσσονταν σε πλάκες (διδασκαλίες) και φυλάσσονταν σε δημόσιο
αρχείο.
Ο Ευριπίδης
 Γεννήθηκε στη Σαλαμίνα,
 Αγαπούσε τη θάλασσα,
 Επιδόθηκε στον αθλητισμό και τη μουσική,
 Ασχολήθηκε με τη ζωγραφική και τη φιλοσοφία
 Επηρεάστηκε από το έργο των σοφιστών και γενικότερα, από τις νέες ιδέες,
τους προβληματισμούς της εποχής του και από την κατάσταση που δημιούργησαν
στην Αθήνα σε συνδυασμό με τον Πελοποννησιακό πόλεμο.
Το ανεξάρτητο πνεύμα του, ο επηρεασμός του από τις συνθήκες της εποχής του και η παρουσία τους
στο έργο του ήταν η αιτία της αποδοκιμασίας του γενικά από το κοινό της Αθήνας. Έτσι, αν και
συμμετείχε για πενήντα περίπου χρόνια σε δραματικούς αγώνες, μόνο τέσσερις φορές πήρε το πρώτο
βραβείο.
Αντικοινωνικός, εσωστρεφής, μελαγχολικός και δυσπρόσιτος δημιούργησε στενές σχέσεις κυρίως με
τους σοφιστές, το Σωκράτη, τον Αναξαγόρα, κ.α. Συχνά χλευαζόταν και υποβαθμίστηκε ως
προσωπικότητα κυρίως από τον Αριστοφάνη.
Του αποδίδονται 92 έργα, ενώ σώζονται 18 τραγωδίες του ( Ηρακλείδαι, Ικέτιδες, Ανδρομάχη, Εκάβη,
Τρωάδες, Μήδεια, Άλκηστη, Φοίνισσαι, Ιφιγένεια εν Αυλίδι, Ίων, Ιφιγένεια εν Ταύροις, Ελένη, Ηρακλής,
Ηλέκτρα, Ορέστης, Βάκχαι, Ρήσος) και το σατυρικό δράμα «Κύκλωψ».
Απογοητευμένος και πικραμένος από την κατάσταση της εποχής του στην Αθήνα, παρουσιάζει έναν
κόσμο που διαφέρει πολύ απ’ αυτόν που λαχταρούσαν ο Σοφοκλής και ο Αισχύλος.
Οι ήρωές του βρίσκονται πιο κοντά στο θεατή, ενώ ο ίδιος ως δημιουργός απεικονίζει δυναμικά τους
χαρακτήρες του, διαμαρτύρεται, καταδικάζει, κρίνει αυστηρά ακόμη και τους θεούς.
Στο έργο του είναι έντονη η αίσθηση ότι ο άνθρωπος δεν ορίζει το πεπρωμένο του.
Ο Ευριπίδης ανανέωσε το δράμα με τους εξής τρόπους ( ΚΑΙΝΟΤΟΜΙΕΣ ΤΟΥ ΕΥΡΙΠΙΔΗ):

5. α) Μονιμοποίησε τη χρήση αφηγηματικού προλόγου και επιλόγου
β) Εισήγαγε τη χρήση του «απομηχανής θεού» για τη λύση του δράματος
γ) Χρησιμοποίησε ελεύθερα τους μύθους προκειμένου να εξυπηρετήσει τους στόχους του
δ)Έδωσε μεγαλύτερη σημασία στο λόγο (επικό μέρος) και γι’ αυτό μείωσε τα Χορικά
ε) Αύξησε τις μονωδίες των ηθοποιών
στ) Παρουσίασε ρεαλιστικά ως απλούς ανθρώπους τους ήρωές του
ζ) Αποσύνδεσε το περιεχόμενο των Χορικών απ’ αυτό των επεισοδίων και υποβάθμισε την
παρουσία του Χορού.
Το θέατρό του, οικείο και πικρό, προκάλεσε έκπληξη και συζητήσεις.
ΜΕΡΗ ΤΟΥ ΑΡΧΑΙΟΥ ΘΕΑΤΡΟΥ
Οι αρχαίες ελληνικές παραστάσεις
διαδραματίζονταν σε ειδικά υπαίθρια
ημικύκλια θέατρα.OΤρία ήταν τα βασικά μέρη του αρχαίου θεάτρου:
α) Το κυρίως θέατρον ή κοίλον, το μέρος που
προοριζόταν για τους θεατές.
β) Η ορχήστρα, ο κυκλικός ή ημικυκλικός χώρος,
όπου ρχε τοὠ ῖ , ο χορός.
γ) Η σκηνή, ο χώρος των υποκριτών.
Το κυρίως θέατρο περιλαμβάνει τα εδώλια
(καθίσματα) των θεατών τα οποία περιβάλλουν
ημικυκλικά την ορχήστρα. Είναι κτισμένα αμφιθεατρικά και ακολουθούν την πλαγιά του λόφου, στον
οποίο συνήθως κατασκευαζόταν το θέατρο. Ένα ή δύο διαζώματα (πλατείς οριζόντιοι διάδρομοι)
χώριζαν το κοίλον σε δύο ή τρεις ζώνες, για να διευκολύνουν την κυκλοφορία των θεατών. Τις σειρές
των εδωλίων διέκοπταν κάθετα προς την ορχήστρα, κλίμακες από τις οποίες οι θεατές ανέβαιναν στις
ψηλότερες θέσεις. Τα τμήματα των εδωλίων ανάμεσα στις κλίμακες ονομάζονταν κερκίδες.
Η χωρητικότητα των αρχαίων θεάτρων ήταν πολύ μεγάλη. Το θέατρο του Διονύσου στην Αθήνα
χωρούσε 17.000 θεατές, της Εφέσου 16.000, της Επιδαύρου 14.000.
Ο κυκλικός ή ημικυκλικός χώρος ανάμεσα στο κοίλο και τη σκηνή αποτελούσε την ορχήστρα.
Όπως φαίνεται από τα θέατρα που έχουν διασωθεί, η ορχήστρα βρισκόταν λίγο χαμηλότερα από τη
σκηνή. Σε ορισμένα θεατρικά έργα φαίνεται ότι ο χορός αναμειγνυόταν με τους υποκριτές, ιδιαίτερα
στις κωμωδίες και το πιθανότερο είναι ότι υποκριτές και χορευτές αρχικά κινούνταν στο ίδιο επίπεδο.
Αργότερα οι υποκριτές χωρίστηκαν από τον χορό και έπαιζαν σε υπερυψωμένο δάπεδο. Η είσοδος του
χορού στην ορχήστρα γινόταν από δύο πλευρικές διόδους, τις παρόδους. Στο κέντρο της ορχήστρας
βρισκόταν ο βωμός του Διονύσου, η θυμέλη. Πίσω από τη θυμέλη έπαιρναν θέση ο αυλητής και ο
υποβολέας.
Η σκηνή, το τρίτο αρχιτεκτονικό μέλος του θεάτρου, εκτεινόταν πίσω από την ορχήστρα. Ήταν ένα
απλό επίμηκες οικοδόμημα που παρέμεινε ξύλινο μέχρι τα τέλη του 4ου
αιώνα π.Χ. Προοριζόταν, στην
αρχή τουλάχιστον , για να φυλάγουν οι υποκριτές τα σκεύη και τα υλικά τους και να αλλάζουν ρούχα
και προσωπεία, όταν χρειαζόταν. Κατά μήκος του τοίχου της σκηνής, προς το μέρος των θεατών,

6. κατασκευάστηκε ένα ξύλινο (και αργότερα πέτρινο ή μαρμάρινο) υπερυψωμένο δάπεδο, πάνω στο
οποίο έπαιζαν οι ηθοποιοί. Ο χώρος αυτός ονομάστηκε λογείο και δεν υπήρχε κατά τους κλασικούς
χρόνους. Ο τοίχος της σκηνής πίσω από το λογείο παρίστανε ό,τι απαιτούσε το διδασκόμενο έργο.
Συνήθως απεικόνιζε πρόσοψη ναού ή ανακτόρου με δύο ορόφους. Είχε μία ή τρεις θύρες, από τις οποίες
έβγαιναν στην ορχήστρα τα πρόσωπα του δράματος που βρίσκονταν στα ανάκτορα. Τα πρόσωπα που
έρχονταν απέξω και όχι από τα ανάκτορα, έμπαιναν από τις δύο παρόδους.
Στην Αθήνα και στο θέατρο του Διονύσου επικράτησε η εξής συνήθεια: οι ερχόμενοι από την πόλη ή
το λιμάνι έμπαιναν στη σκηνή από τη δεξιά, σε σχέση με τον θεατή, πάροδο, ενώ όσοι έφταναν από
τους αγρούς από την αριστερή. Η σύμβαση αυτή ίσως συνδέεται με τα τοπογραφικά δεδομένα της
Αθήνας.

7. κατασκευάστηκε ένα ξύλινο (και αργότερα πέτρινο ή μαρμάρινο) υπερυψωμένο δάπεδο, πάνω στο
οποίο έπαιζαν οι ηθοποιοί. Ο χώρος αυτός ονομάστηκε λογείο και δεν υπήρχε κατά τους κλασικούς
χρόνους. Ο τοίχος της σκηνής πίσω από το λογείο παρίστανε ό,τι απαιτούσε το διδασκόμενο έργο.
Συνήθως απεικόνιζε πρόσοψη ναού ή ανακτόρου με δύο ορόφους. Είχε μία ή τρεις θύρες, από τις οποίες
έβγαιναν στην ορχήστρα τα πρόσωπα του δράματος που βρίσκονταν στα ανάκτορα. Τα πρόσωπα που
έρχονταν απέξω και όχι από τα ανάκτορα, έμπαιναν από τις δύο παρόδους.
Στην Αθήνα και στο θέατρο του Διονύσου επικράτησε η εξής συνήθεια: οι ερχόμενοι από την πόλη ή
το λιμάνι έμπαιναν στη σκηνή από τη δεξιά, σε σχέση με τον θεατή, πάροδο, ενώ όσοι έφταναν από
τους αγρούς από την αριστερή. Η σύμβαση αυτή ίσως συνδέεται με τα τοπογραφικά δεδομένα της
Αθήνας.