Πώς γεννιέται το δράμα στην αρχαία Ελλάδα

1. ΠΩΣ ΓΕΝΝΙΕΤΑΙ ΤΟ ΔΡΑΜΑ ΣΤΗΝ ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΑΔΑ
 Το δράμα είναι δημιούργημα του ελληνικού πνεύματος. Γεννήθηκε
και αναπτύχθηκε στην Αττική από τις γιορτές που γίνονταν προς
τιμήν του θεού Διονύσου, οι οποίες πρόσφεραν σ' αυτό πολλά
δραματικά στοιχεία (τα δρώμενα). Ξεκίνησε από το αρχικό άσμα,
το διθύραμβο, που τραγουδούσαν κατά τη λατρεία του
θεού Διονύσου και το συνόδευαν με αυλό και ορχηστρικές ή
μιμητικές κινήσεις. Το διθύραμβο, που αρχικά δεν είχε ρυθμό, τον
κατέστησε τεχνικό ο ποιητής Αρίωνας ο Μηθυμναίος. Μετά την
τελειοποίησή του από τον Λάσο τον Ερμιονέα, ο φιλόμουσος
τύραννος των Αθηνών Πεισίστρατος τον εισήγαγε στις
μεγαλόπρεπες εορτές που ο ίδιος καθιέρωσε, στα Μεγάλα Διονύσια.
ΜΕ ΠΟΙΟΥ ΘΕΟΥ ΤΗ ΘΡΗΣΚΕΥΤΙΚΗ ΛΑΤΡΕΙΑ ΣΥΝΔΕΕΤΑΙ
ΤΟ ΘΕΑΤΡΟ/ Η ΔΡΑΜΑΤΙΚΗ ΠΟΙΗΣΗ
Γένεση Το δράμα προήλθε από τις θρησκευτικές τελετές, τὰ
δρώμενα (= ιερές συμβολικές πράξεις) και συνδέθηκε από την αρχή με
τις τελετουργικές γιορτές για τη γονιμότητα και τη βλάστηση που
γίνονταν στην αρχαιότητα προς τιμήν του θεού Διονύσου. O Διόνυσος
κατείχε κεντρική θέση στο αθηναϊκό εορτολόγιο. H λατρεία του ήταν
εξαιρετικά δημοφιλής, ιδιαίτερα στις λαϊκές τάξεις και τους αγρότες,
και υποστηρίχθηκε πολύ από τους τοπικούς άρχοντες που

2. αναζητούσαν λαϊκά ερείσματα. Χαρακτηριστικά της λατρείας του
Διονύσου ήταν:
 η ιερή μανία, που προκαλεί την έκστασιν (εξίσταμαι =
βγαίνω από τον εαυτό μου και επικοινωνώ με το θείο)·
 η θεοληψία (θεός + λαμβάνω), η κατάσταση δηλαδή
κατά την οποία ο πιστός ένιωθε ότι κατέχεται από το πνεύμα
του λατρευόμενου θεού / θεία έμπνευση·
 ο έξαλλος ενθουσιασμός των οπαδών
το μιμητικό στοιχείο στις κινήσεις και στη φωνή των πιστών,
για να εκφράσουν συναισθηματικές καταστάσεις·
 η μεταμφίεση των πιστών σε Σατύρους, ζωόμορφους
ακόλουθους του θεού. Οι Σάτυροι είχαν κυρίαρχο ρόλο στις
διονυσιακές γιορτές.
ΠΟΙΑ ΕΙΝΑΙ ΤΑ ΕΙΔΗ ΤΗΣ ΔΡΑΜΑΤΙΚΗΣ ΠΟΙΗΣΗΣ
Τα είδη του Αρχαίου ελληνικού δράματος είναι τρία:
 Η κωμωδία
 Η τραγωδία
 Το σατυρικό δράμα
 Με τον όρο αρχαία κωμωδία εννοείται ο ένας από τους δύο
βασικούς πυλώνες που στήριξαν το οικοδόμημα του
αττικού δράματος. Από την αρχαία κωμωδία διασώθηκαν μόνο 11
του Αριστοφάνη, ένα ολοκληρωμένο του Μενάνδρου, που

3. τιτλοφορείται "Ο Δύσκολος". Επίσης, εκτός από πολλά
αποσπάσματα έργων από διάφορους ποιητές έχει διασωθεί και η
κωμωδία του Μενάνδρου "Η Σαμία" αλλά όχι σε ακέραια μορφή.
Τα κομμάτια που της έλειπαν όμως, αντικαταστάθηκαν με καινούρια
ύστερα από μελέτες και έτσι έχουμε πλέον μιαν ολοκληρωμένη
μορφή της.
 Η τραγωδία είναι δραματικό είδος ποιητικού λόγου που
εμφανίστηκε στην Αρχαία Ελλάδα. Η Μούσα που την
αντιπροσωπεύει είναι η Μελπομένη. Ο φιλόσοφος Αριστοτέλης στο
έργο του Περί Ποιητικής (1449b-1450b) δίνει τον εξής ορισμό της τραγωδίας:
o «ἔστιν οὖν τραγῳδία μίμησις πράξεως σπουδαίας καὶ τελείας μέγεθος
ἐχούσης, ἡδυσμένῳ λόγῳ χωρὶς ἑκάστῳ τῶν εἰδῶν ἐν τοῖς μορίοις,
δρώντων καὶ οὐ δι᾽ ἀπαγγελίας, δι᾽ ἐλέου καὶ φόβου περαίνουσα τὴν
τῶν τοιούτων παθημάτων κάθαρσιν.»
 Το λεγόμενο Σατυρικό δράμα είναι είδος δραματικής
ποίησης αποκλειστικά ελληνικό που δημιουργήθηκε αλλά και
καλλιεργήθηκε παράλληλα με τα άλλα δύο είδη του δράματος,
την Τραγωδία και την Κωμωδία.

4. ΠΟΙΑ ΕΙΝΑΙ ΤΑ ΜΕΡΗ ΤΟΥ ΑΡΧΑΙΟΥ ΘΕΑΤΡΟΥ
Τα κύρια μέρη του αρχαίου ελληνικού θεάτρου ήταν η σκηνή,
η ορχήστρα και το κοίλον, με τα ακόλουθα επιμέρους μέρη:
 Η σκηνή: ορθογώνιο, μακρόστενο κτήριο, που προστέθηκε κατά τον
5ο αι. π.Χ. στην περιφέρεια της ορχήστρας απέναντι από το κοίλον.
Στην αρχή ήταν ισόγεια και χρησιμοποιούταν μόνο ως αποδυτήρια,
όπως τα σημερινά παρασκήνια.
Το προσκήνιο: μια στοά με κίονες μπροστά από τη σκηνή. Ανάμεσα
στα διαστήματα των κιόνων βρίσκονταν θυρώματα και ζωγραφικοί
πίνακες (τα σκηνικά). Τα θυρώματα του προσκηνίου απέδιδαν τρεις
πύλες, από τις οποίες έβγαιναν οι υποκριτές. Το προσκήνιο ήταν
αρχικά πτυσσόμενο, πιθανώς ξύλινο.
Τα παρασκήνια: τα δύο άκρα της σκηνής που προεξέχουν δίνοντάς της
σχήμα π στην κάτοψη.
Οι πάροδοι: οι διάδρομοι δεξιά και αριστερά από τη σκηνή που
οδηγούν στην ορχήστρα. Συνήθως σκεπάζονταν με αψίδες.
Το λογείο: ένα υπερυψωμένο δάπεδο, ξύλινο και αργότερα πέτρινο ή
μαρμάρινο, όπου έπαιζαν οι ηθοποιοί.
 Η ορχήστρα: Η ημικυκλική (ή κυκλική, π.χ. Επίδαυρος) πλατεία στο
κέντρο του θεάτρου. Συνήθως πλακόστρωτη. Εκεί δρούσε ο χορός.
Η θυμέλη: ο βωμός του Διονύσου στο κέντρο της ορχήστρας.
Ο εύριπος: αγωγός απορροής των υδάτων στην περιφέρεια της
ορχήστρας από το μέρος του κοίλου.
 Το κοίλον: όλος ο αμφιθεατρικός χώρος (με τα εδώλια, τις σκάλες και
τα διαζώματα) γύρω από την ορχήστρα όπου κάθονταν οι θεατές.
Οι αναλημματικοί τοίχοι: οι τοίχοι στήριξης του εδάφους στα άκρα του
κοίλου.
Οι αντηρίδες: πυργοειδείς τοίχοι κάθετοι προς τους αναλημματικούς
που χρησιμεύουν στην καλύτερη στήριξή τους.
Τα διαζώματα: οριζόντιοι διάδρομοι που χωρίζουν τις θέσεις των
θεατών σε οριζόντιες ζώνες.
Οι σκάλες: κλιμακωτοί εγκάρσιοι διάδρομοι για την πρόσβαση των
θεατών στις θέσεις τους.
Οι κερκίδες : ομάδες καθισμάτων σε σφηνοειδή τμήματα που
δημιουργούνται από τον χωρισμό των ζωνών με τις σκάλες.
Τα εδώλια: τα καθίσματα, οι θέσεις των θεατών.
Η προεδρία : η πρώτη σειρά των καθισμάτων όπου κάθονταν οι
επίσημοι.

5. ΠΟΙΟΙ ΕΠΑΙΖΑΝ
 Στην αρχαία Ελλάδα οι οπαδοί του Διονύσου έπαιζαν μερικές φορές
αυτούς τους ρόλους (προσποιούνταν ότι ήταν σάτυροι ή μαινάδες)
στις θρησκευτικές τελετές τους, με πολύ τραγούδι, ποτό, χορό και
προς τιμήν του θεού τους.
ΤΙ ΚΟΣΤΟΥΜΙΑ ΦΟΡΟΥΣΑΝ
 Απ’ την αγγειογραφία μαθαίνουμε ότι οι ηθοποιοί της
τραγωδίας φορούσαν περίτεχνα μακριά ρούχα, συχνά

6. έντονα χρωματισμένα και βαριά διακοσμημένα και ψηλά
παπούτσια, που ονομάζονταν κοθόρνοι, κατά μίμηση του
Διονύσου. Αργότερα προστέθηκε ένα κάλυμμα στο κεφάλι
(όγκος) και μια προσθήκη από χοντρές σόλες στα
παπούτσια. Τα κουστούμια αυτά έδιναν στους ηθοποιούς
επιβλητική ανωτερότητα. Το πιο σημαντικό ήταν η μάσκα,
που λέγεται ότι ήταν επινόηση του Θέσπη.
Κατασκευασμένη από λεπτό ξύλο, φελό ή λινό έδινε τη
δυνατότητα στους ηθοποιούς να παίζουν αρκετούς ρόλους.
Κάθε μάσκα (υπολογίζεται ότι υπήρχαν πάνω από 30 τύποι)
δήλωνε την ηλικία, την κατάσταση, το φύλο και το κυρίαρχο
συναίσθημα του χαρακτήρα. Ο ηθοποιός έκανε πλατιές,
άπλετες χειρονομίες και βασιζόταν στην κλίμακα και στην
εκφραστικότητα της φωνής του και έπνιγε την ατομικότητα
του μέσα στον χαρακτήρα που υποδυόταν. Ο χορός που
χρειαζόταν μεγαλύτερη ελευθερία κινήσεων, φορούσε το
ρούχο των ανθρώπων που υποδυόταν και ελαφριά μάσκα.Οι
ηθοποιοί της κωμωδίας φορούσαν λιγότερο άβολα και
εμποδιστικά κουστούμια, μαλακές παντόφλες (σόκκοι),
σφιχτά παντελόνια στο χρώμα του δέρματος, ένα κοντό
χιτώνα γελοία παραγεμισμένο και, τουλάχιστο στην εποχή
του Αριστοφάνη, ένα φαλλό από κόκκινο δέρμα, ενώ οι
μάσκες τους ήταν υπερβολικές για να αναδεικνύεται άμεσα
το κωμικό στοιχείο. Οι ηθοποιοί αυτοί έπρεπε να είναι και
λίγο ακροβάτες.Οι ηθοποιοί στο σατυρικό δράμα, οι
ακόλουθοι του Διονύσου φορούσαν μικρές γούνινες τιράντες
στις οποίες ήταν προσαρμοσμένα μια ουρά κι ένας φαλλός.

7. ΠΩΣ ΗΤΑΝ ΤΑ ΠΡΟΣΩΠΕΙΑ
 Στο θέατρο οι υποκριτές και τα μέλη του χορού έπαιζαν
φορώντας προσωπεία, δηλαδή θεατρικές μάσκες.Η χρήση
του προσωπείου προήλθε από τη διονυσιακή λατρεία,
καθιερώθηκε όμως γιατί εξυπηρετούσε με πολλούς τρόπους
το αρχαίο δράμα.
 Το προσωπείο δημιουργούσε ένα πρόσωπο χωρίς ατομικά
χαρακτηριστικά-περισσότερο επέδιδε ένα χαρακτήρα.
Φορώντας το, ο υποκριτής δεν ήταν ο εαυτός του,
υποδυόταν κάποιον άλλο, ακόμα κι έναν ήρωα ή θεό. Το
προσωπείο λοιπόν επέτρεπε την έκσταση. Διευκόλυνε
επίσης την μεταμφίεση των υποκριτών που έπαιζαν δύο ή
περισσότερους ρόλους, αντρικούς και γυναικείους, στο ίδιο
έργο.

8. ΤΙ ΓΝΩΡΙΖΟΥΜΕ ΓΙΑ ΤΗ ΣΚΗΝΟΘΕΣΙΑ,ΤΑ
ΣΚΗΝΙΚΑ ΚΑΙ ΤΗ ΜΟΥΣΙΚΗ ΣΤΙΣ ΠΑΡΑΣΤΑΣΕΙΣ
 Οι τραγικοί ποιητές του 5ου
αιώνα π.Χ ήταν
συνήθως και οι σκηνοθέτες των έργων τους. Ήταν
οι υπεύθυνοι για τη σκηνική παρουσίαση των
δραμάτων και την καθοδήγηση των υποκριτών και
του χορού.
 Η μουσική ήταν ένα πολύ σημαντικό κομμάτι του
αρχαίου δράματος. Βρισκόταν στον πυρήνα κάθε
παράστασης, οπού απαγγελία, μουσική και
τραγούδι αποτελούσαν ένα ενιαίο σύνολο.

9. ΝΑ ΑΝΑΦΕΡΕΤΕ ΟΝΟΜΑΤΑ ΚΑΙ ΕΡΓΑ
ΜΕΓΑΛΩΝ ΤΡΑΓΙΚΩΝ ΠΟΙΗΤΩΝ ΤΗΣ
ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΑΣ
Αισχύλος : Ο Αισχύλος (Ελευσίνα Ιπποθοωντίδας, Αρχαία
Αθήνα, 525 ή 524 π.Χ. - Γέλα, Μεγάλη Ελλάδα, 456 π.Χ.) ήταν
αρχαίος Έλληνας τραγωδός. Μαζί με τον Σοφοκλή και
τον Ευριπίδη, είναι οι μοναδικοί τραγικοί ποιητές των
οποίων έχουν σωθεί ολοκληρωμένα έργα.
Ήταν γόνος του ευγενούς γαιοκτήμονα Ευφορίωνα, του γένους
των Κοδριδών, ενώ παρουσιάστηκε νωρίς στους δραματικούς
αγώνες, κατά την 70η Ολυμπιάδα (499/496 π.Χ.), όταν

10. διαγωνίσθηκε εναντίον των δραματικών ποιητών Πρατίνα και
του Χοιρίλου.
Έργα
 Πέρσαι (472 π.Χ.)
 Αιτναίαι (470 π.Χ. - μη σωζόμενο)
 Επτά επί Θήβας (467 π.Χ.)
 Ικέτιδες (463 ; π.X.)
 Προμηθεύς Δεσμώτης
 Ορέστεια [τριλογία] (458 π.Χ.)
1. Αγαμέμνων
2. Χοηφόροι Ευμενίδες
Σοφοκλής : Ο Σοφοκλής (496π.Χ.-406π.Χ.) ήταν
αρχαίος Έλληνας τραγωδός της κλασικής εποχής από
την Αθήνα. Μαζί με τον Αισχύλο και τον Ευριπίδη, αποτελούν
τους μόνους τραγικούς ποιητές των οποίων έχουν σωθεί
ολοκληρωμένα έργα. Σύμφωνα με αρχαίες μαρτυρίες, φαίνεται
ότι συνέγραψε περίπου 123 έργα από τα οποία παραδίδονται
ολοκληρωμένες μόνο επτά τραγωδίες.
Ο Σοφοκλής συνέγραψε 123 τραγωδίες, είναι όμως γνωστές
κατ' όνομα οι 114, από τις οποίες έχουν διασωθεί μόνο 7
ολοκληρωμένες, ανάμεσά τους η Αντιγόνη (περί το 442)
και Ηλέκτρα (περί το 413). Άλλα έργα του που έχουν διασωθεί
είναι Τραχίνιαι, ΟιδίπουςΤύραννος, Αίας, Φιλοκτήτης, Οιδίπους
επί Κολωνώ . Στο επίκεντρο των έργων του Σοφοκλή
βρίσκεται το άτομο, το οποίο έρχεται σε αναπόφευκτη,
τραγική και ένοχη σύγκρουση με την τάξη που εκπροσωπούν

11. οι θεοί. Αν και ιδιαίτερα ευσεβής στη ζωή του ο Σοφοκλής,
πράγμα που επηρεάζει τα έργα του, δίνει μεγαλύτερο βάρος
στην ανθρώπινη στάση έναντι αυτής των θεών, παρότι το
πεπρωμένο των ανθρώπων είναι αναπόδραστα
προδιαγεγραμμένο από τις βουλές των θεών, οι οποίες δεν
είναι όμως πια αυθαίρετες και τυχαίες, όπως σε παλαιότερους
τραγικούς, αλλά σκόπιμες και μελετημένες.
Ευριπίδης: Ο Ευριπίδης ο νεότερος ήταν τραγικός ποιητής
των κλασικών χρόνων. Ήταν ο νεαρότερος εκ των τριων γιών
του πλέον γνωστού Ευριπίδη από την Αθήνα. Ανέβασε τις
τραγωδίες του πατέρα του Αλκμαίων ο δια Κορίνθου, Ιφιγένεια
εν Αυλίδι και Βάκχαι μετά το θάνατο του τελευταίου.
Το έργο των σοφιστών και γενικότερα οι νέες ιδέες και τα
καινούρια προβλήματα, συνυπάρχουν στα έργα του Ευριπίδη,
αντικατοπτρίζοντας την αμφισβήτηση και τις πνευματικές
έριδες της εποχής του.
ΠΗΓΕΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΩΝ
Wikipedia
ΟΝΟΜΑΤΑ ΜΑΘΗΤΩΝ :
ΕΥΗ ΚΙΟΣΣΕ, ΣΑΒΒΙΔΟΥ ΚΟΡΙΝΑ, ΜΠΑΛΗ ΙΦΙΓΕΝΕΙΑ,
ΓΚΟΝΟΠΟΥΛΟΥ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ-ΔΙΟΝΥΣΙΑ.
ΥΠΕΎΘΥΝΕΣ ΚΑΘΗΓΗΤΡΙΕΣ
 ΜΕΛΙΝΑ ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΥ
 ΘΕΟΔΩΡΑ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ
 ΗΡΩ ΑΣΚΟΝΙΤΗ
4ο Γυμνάσιο Δράμας Σχολικό έτος 2022-23