1. Холбоост ө гө гдлийн сан Семинар №1
Семинар №1 удирдамж
Удиртгал
1.1. Систем
 Систем гэж юу вэ?
Тодорхой зорилгод хүрэхийн тулд хүрээлэн буй орчноосоо тодорхой биет зүйл, өгөгдөл
мэдээллийг хүлээн авч боловсруулаад, тодорхой үр дүнг өгдөг, өөрийн төлөв байдлаа
илэрхийлдэг, тодорхой зорилго ба үүрэг, бүтэц зохион байгуулалт, зохицуулалтын дүрэм, журам,
зүй тогтолтой, тодорхой шинж чанартай, тодорхой нөөцтөй, орчинтойгоо харилцан үйлчлэлцэлд
оршдог цогц нэгдлийг систем гэнэ. Системийг бүрэлдүүлэгч үндсэн элемэнтүүд нь өөр хоорондоо
уялдаа холбоотой, бие биенээсээ шууд болон шууд бусаар хамааралтай байна. Иймээс аливаа
системийг судлахад түүнийг бүрэлдүүлэгч элемэнтүүд, тэдгээрийн уялдаа холбоо харилцан
хамаарлыг тодорхойлох, шинжлэх нь маш чухал. Систем нь өөрийгөө бүрдүүлэгч дэд системүүдтэй
байна. Том системд жижиг системүүд агуулагддаг.
 Системийн бүрэлдэхүүн хэсгүүд
Систем нь оролт, боловсруулалт, гаралт, зөвлөмж, удирдлага гэсэн үндсэн хэсгүүдээс
бүрдэх ба систем нь хүрээлэн буй орчноосоо биет зүйл, өгөгдөл, мэдээлэл хүлээн авч, тэдгээрийг
боловсруулаад, тодорхой үр дүн, өөрийн төлөв байдлаа илэрхийлсэн гаралт болгож хувиргадаг.
Систем нь харилцан үйлчилэлцэж байгаа бусад системүүдэд шаардагдах хэд хэдэн гаралтуудтай,
мөн оролтуудтай байж болно. Системийн зорилго ба түүний биелэлт нь системийн гаралтаар
тодорхойлогдоно. Систем өөрийгөө бүрдүүлж буй элемэнтүүдийг тохируулан зохицуулах өөрийн
дүрэм журам, зүй тогтолтой байж зорилгоо биелүүлдэг. Системийн эцсийн зорилгод цорын ганц
замаар бус, хэд хэдэн замаар хүрч болно. Иймээс зорилгод хүрэх боломжит арга зам, шийдлүүдийг
зөв тодорхойлж,
1.2. Мэдээллийн систем
 Мэдээллийн систем гэж юу вэ?
Мэдээллийн систем нь биднийг хүрээлэн буй системүүдийн нэг төрөл бөгөөд зөвхөн өгөгдөл,
мэдээлэлтэй ажилладагаараа бусад системээс ялгарна.
Мэдээлэл - баримт, үйл явдал, эд зүйлс, үйл ажиллагаа зэрэг объект, мөн тодорхой утга бүхий агуулгын хүрээнд
авч болох ойлголтыг багтаасан санааны талаарх мэдлэг
Өгөгдөл - мэдээллийг дамжуулах, тайлах, боловсруулахад зохимжтой хэлбэрээр дахин тайлах дүрслэл.
Мэдээллийн систем нь хүн, технологи зэрэг нөөцтөй холбогдсон, өгөгдөл мэдээллийг цуглуулах,
дамжуулах, хадгалах, сэргээх, төрөл бүрийн хэлбэрээр дүрслэх, гаргах үйл ажиллагаануудын
нэгдэл юм. Мэдээллийн систем нь байгууллага, бизнесийн үйл ажиллагааг дэмжих, автоматжуулах,
удирдлагыг шаардалагатай мэдээллээр цаг тухайд нь хангаж, оновчтой шийдвар гаргахад нь
туслах, мэдээлэл боловсруулалтыг боловсронгуй болгох нэгэн төрлийн хэрэгсэл юм.
Багш: Г.Өсө хжаргал 1

2. Холбоост ө гө гдлийн сан Семинар №1
 Мэдээллийн системийн бүрэлдэхүүн хэсгүүд
 Бодлого, стратеги
 Хүний нөөц
 Өгөгдөл - Байгууллага, түүний үйл ажиллагааны талаарх бүх төрлийн өгөглүүд
байна.
 Програм хангамж
 Процедурууд
 Техник хангамж
 Харилцаа холбоо
 Мэдээлийн системийн ангилал, төрлүүд
Мэдээллийн
систем
Үйл ажиллагааны Удирдлагын
мэдээллийн систем мэдээллийн систем
Бүртгэл боловсруулах Мэдээллийг тайлагнах
систем систем
Процесс хянах Шийдвэрт туслах
систем систем
Ажлын байр
Биелэх
Автоматжуулах
систем
систем
Зураг 1
1.3. Байгууллага, байгууллагын мэдээллийн систем
 Байгууллага
Байгууллага нь урьдчилан тодорхойлсон зорилго, зорилтуудад боловсон хүчин болон бусад
нөөцүүдийн тусламжтайгаар богион хугацаанд үр ашигтайгаар хүрэхээр төлөвлөгдсөн цогц систем
юм. Иймээс байгууллага нь тус бүртээ тодорхой үүргийг гүйцэтгэдэг, өөр хоорондоо харилцан
холбоотой дэд системүүдийг өөртөө агуулсан том хэмжээний систем болно.
 Байгууллагын мэдээллийн систем
Байгууллагын мэдээллийн систем нь тухайн байгууллагын үйл ажиллагааг үр ашигтай,
оновчтойгоор зохион байгуулах, байгууллагыг удирдах болон удирдлагын оновчтой шийдвэр
гаргалтыг дэмжин тусалж, шийдвэр гаргагчид, бодлого боловсруулагчид, удирдлагын бүх түвшний
шийдвэр гаргалтанд хэрэгцээтэй өгөгдөл, мэдээ, мэдээллээр цаг тухайд нь хангах үүрэгтэй
төдийгүй, тухайн байгууллагын боловсон хүчин, үйл ажиллагаа, технологи, соѐл, бүтцийг зангидан
уялдуулж өгдөг.
Багш: Г.Өсө хжаргал 2

3. Холбоост ө гө гдлийн сан Семинар №1
 Байгууллагын мэдээллийн системийн үндсэн шинж чанарууд
 Стандартчилагдсан
 Өөрчилөлтөнд зохицсон
 Тодорхой удирдлагаар хангагдсан
 Олон хэрэглэгч, хэрэгслүүдтэй
 Зорилго, бүтэц бүхий өгөгдлүүдтэй
 Нийт ажилтнуудад хүрч, тэдгээрийг хянадаг
 Нууцлал, аюулгүй байдлаар хангагдсан
 Хэрэглэгчдийн хандалтаар зохицуулагдсан
2.2. Мэдээллийн системийг хөгжүүлэх нь
Мэдээллийн системийг шинээр хөгжүүлэх буюу сайжруулахад байгууллагын үйл ажиллагаанд
дүн шинжилгээ хийх, зохиомжлох системийн шинжилгээ ба зохиомжийн ажил хийгдэнэ.
Энэхүү “холбоост өгөгдлийн сан” хичээлээр системийн шинжилгээ ба зохиомжийн ажлын
тодорхой хэсгийг хэрэгжүүлэх буюу системийн талаар судалгаа хийж, хэрэглэгчийн шаардлагыг
тодорхойлсны дараа тэрхүү шаардлага дээр үндэслэн, өгөгдлийн сангийн зохиомж буюу тухайн
байгууллагын өгөгдөл хадгалалтыг загварчилна. Өгөгдлийн сангийн зохиомж бэлэн болсны дараа
өгөгдлийн санг үүсгэж, өгөгдлүүдийг оруулж, тэдгээр өгөгдлүүдэд боловсруулалт хийн, төрөл
бүрийн тайлан маягтийн үр дүнг хэрхэн гаргах талаар судлана
Багш: Г.Өсө хжаргал 3