AIS-1

1. НББМС-ийн тухай,
МЭДЭЭЛЛИЙН СИСТЕМийн
өнөөгийн байдал
ЛЕКЦ 1

2. Бүртгэл мэдээллийн системийн судлах зүйл
Мэдээллийн технологи хурдацтай хөгжиж
байгаа нь бүх салбарт харагдаж байна.
Тиймээс мэдээллийн хэрэглэгчдийг хурдан
шуурхай мэдээллээр хангах хэрэгцээ
шаардлага өсөж байна. Ихэнх ААН-үүд НББ-
дээ компьютер тоног төхөөрөмж хэрэглэж
байгаа нь нягтлан бодогч, бүртгэлийн
ажилчдаас компьютерийн талаарх мэдлэг,
компьютерт суурилсан мэдээллийг
боловсруулах чадварыг шаардах болсон.

3. НББ-ийн мэдээллийн системийн судлах зүйл нь дараах
ойлголтуудаас бүрддэг:
• НББ
• Мэдээлэл
• Систем

4. НББ-ийн мэдээллийн систем
• НББ
• Мэдээлэл
• Систем
Төрөл бүрийн мэдээг
шаардлагатай мэдээлэл
болгон хувиргах
системтэй үйл ажиллагаа
юм.

5. НББ-ийн мэдээллийн систем
• НББ
• Мэдээлэл
• Систем
Хэрэглэгчдэд зориулсан
оюуны бүтээгдэхүүн юм.
Мэдээг боловсруулж
мэдээллийг бий болгоно.
Мэдээ гэдэг нь мэдээллийн
системийн орц бөгөөд үүнд
дүрс, баримт, тоо, тэмдэгт
зэрэг хамаарна.

6. НББ-ийн мэдээллийн систем
• НББ
• Мэдээлэл
• Систем
Нэг буюу хэд хэдэн үүрэг
зорилго бүхий нөөцийг
гарц болгон хувиргахад
чиглэж байдаг
элементүүдийн тогтолцоо
юм.

7. Системийн шинж чанарууд
• Зорилго
• Орчин
• Орцыг хувиргах үйл явц
• Шаталсан шинж
• Харилцан хамаарал
• Хязгаарлалт
• Хяналт
• Хэрэглэгч
Бизнесийн нэгж-Систем болох нь, шинж чанаруудыг харьцуулах

8. КОМПАНИЙН дэд системүүд
• Зохион байгуулалтын систем
• Үйл ажиллагааны систем
• Мэдээллийн систем
Аливаа пүүсийн үйл ажиллагаа нь шаталсан
шинжтэй дэд системүүдээс бүрддэг.

9. Зохион байгуулалтын систем
Зохион байгуулалтын бүтэц нь
менежерүүдийн эрх мэдэл,
хариуцлагын цар хүрээг тодорхойлж
өгдөг. Менежерүүдийн түвшинг дээд,
дунд, доод гэж ангилдаг.

10. Үйл ажиллагааны систем
Үйл ажиллагааны систем нь
биетээр хийгдэж буй үйлдлүүдийн
дараалал юм. Энэ үйлдэл нь ТЭМ
худалдан авахаас эхлэн борлуулах
хүртэлх бүх шат дамжлагыг
хамаарна.

11. Үйл ажиллагааны систем
Энэ систем нь функцүүдэд
хуваагдаж, тодорхой үүргийг
гүйцэтгэх ба эдгээр функцыг
1. Үндсэн
2. Туслах гэж ангилна.

12. Үйл ажиллагааны систем
Энэ систем нь функцүүдэд
хуваагдаж, тодорхой үүргийг
гүйцэтгэх ба эдгээр функцыг
1. Үндсэн
2. Туслах гэж ангилна.
ТЭМ-ыг худалдан авахаас
эхлээд, бүтээгдэхүүнийг
борлуулах хүртгэлх үйл
ажиллагаа хамаарна.

13. Үйл ажиллагааны систем
Энэ систем нь функцүүдэд
хуваагдаж, тодорхой үүргийг
гүйцэтгэх ба эдгээр функцыг
1. Үндсэн
2. Туслах гэж ангилна.
Засвар, технологи, чанарын хяналт, зар
суртчилгаа, тоног төхөөрөмж суурилуулах,
болон боловсон хүчний үйл ажиллагаа
хамаарна.

14. Үйл ажиллагааны систем
Үйл ажиллагааны 5 функц байна:
1. Бараа материалын нөөцийн
2. Үйлдвэрлэлийн
3. Маркетингийн
4. Боловсон хүчний
5. Санхүү, НББ-ийн

15. Мэдээллийн систем
Мэдээллийн систем нь хүн,
технологи болон өгөгдөл мэдээллийг
цуглуулах, дамжуулах, хадгалах,
сэргээх, төрөл бүрийн хэлбэрээр
дүрслэх, гаргах үйл ажиллагаа буюу
процессуудын нэгдэл юм.

16. Мэдээллийн систем
Менежерүүд шийдвэр гаргахын тулд
мэдээллийг ашигладаг ба шийдвэрийн
үр дүнтэй холбон мэдээллийг
үнэлдэг.
Үнэ цэнэ нь хугацаа, өртөг, үр ашигтай
холбоотойгоор харилцан адилгүй
байна.

17. Нягтлан бодогч нар БМС-д 3 төрлийн
үүрэг гүйцэтгэдэг:
1. Хэрэглэгч
2. Үнэлэгч
3. Хөгжүүлэгч
Ямар албан тушаалд хамаарч байгаагаас шалтгаалан үүрэг нь
тодорхойлогдоно. Тухайлбал: Тооцооны ня-бо, татварын
мэргэжилтэн, аудитор, санхүүгийн менежер

18. Мэдээллийн систем
Энэ системийн зорилго нь дараах хэд хэдэн
зорилтуудаар хэрэгждэг:
 ҮР АШИГТАЙ БАЙДАЛ- Өдөр тутмын ажил
гүйлгээг бүртгэж, пүүсийн үйл ажиллагааг бизнесийн
бодлого, стратеги, үйл ажиллагаанд шаардлагатай
функцээр хангах,
 НИЙЦЭМЖ ЗОХИЦОХ БАЙДАЛ- Удирдлагын
шийдвэр гаргахад туслах мэдээлэл бэлтгэх, хууль
сахих болон хяналт тавихад чиглэгдсэн үйл ажиллагаа
явуулах,
 НУУЦЛАЛ БА АЮУЛГҮЙ БАЙДАЛ- Бизнесийн
мэдээллийг байгалийн гамшиг, хүний оролцоотой
бусад аюулаас хамгаалах,

19. Мэдээллийн систем
 БҮТЭЭМЖ- Мэдээллийн системийн мэдээлэл,
үзүүлж байгаа үйлчилгээ нь бүтээмжтэй, цаг
хугацаандаа байх,
 НАЙДВАРТАЙ БАЙДАЛ- Мэдээллийн
системийн үйл ажиллагаа нь хэвийн
найдвартай байж системээс өгөх аливаа
мэдээллийг алдаагүй зөв бөгөөд зорилтот
хэрэглэгчдэд цаг хугацаанд нь хүргэх зэрэг
болно.

20. Мэдээллийн систем
Мэдээллийн систем нь нөөц буюу өгөгдлийг
мэдээлэл болгон хувиргахад чиглэгдэнэ.
Мэдээллийн системийн нөөц гэдэгт:
 Өгөгдөл буюу мэдээлэл
 Ажилтан
 Компьютер, техник тоног төхөөрөмжүүд
орно.
Тоног төхөөрөмж давамгайлсан системийг автоматжсан, ажилтан
нөөц давамгайлсан бол гар ажиллагаатай, компьютер давамгайлсан
бол компьютержсэн мэдээллийн систем гэнэ.

21. Мэдээллийн систем
Мэдээллийн систем нь мэдээг боловсруулж,
хэрэглэгчдийг мэдээллээр хангах бөгөөд
МС-ийн хэрэглэгчдийг:
1. Дотоод хэрэглэгч
2. Гадаад хэрэглэгч гэж ангилна.

22. Мэдээ хувиргалт
Мэдээллийн системийн
өгөгдлийг мэдээлэлд хувиргах
үйл ажиллагааг мэдээ хувиргалт
гэнэ.

23. Мэдээ хувиргалтын үе шатууд
1. Мэдээг цуглуулах
2. Мэдээг боловсруулах
3. Мэдээг удирдах
4. Мэдээний хяналт, хамгаалалт
5. Мэдээлэл үүсэх

24. Мэдээний
хяналт
Мэдээ
боловсруулах
Мэдээний
менежмент
Мэдээний
хамгаалалт
Мэдээлэл
цуглуулах
Эх
сурвалж
Мэдээлэл
үүсгэх
Мэдээ
хэрэглэгч
2
3
4
4
51

25. Мэдээллийн систем нь мэдээг мэдээлэл болгон
бэлтгэхийн тулд дараах гурван үе шаттай
боловсруулалтыг хийдэг.
1. ОРУУЛАХ-Гадаад, дотоод эх үүсвэрээс
мэдээг баримтанд тэмдэглэнэ.
2. БОЛОВСРУУЛАХ- Үүссэн мэдээг
боловсруулалтанд оруулж тооцоололт хийнэ.
3. БЭЛТГЭХ- Боловсруулсан мэдээг ашиглан
төрөл бүрийн тайланг хэрэглэгчдэд зориулан
гаргана.