ХӨС бие даалт

1. ХОЛБООСТ ӨГӨГДЛИЙН САН ХИЧЭЭЛИЙН БИЕ ДААЛТ
Багш: Г.Өсөхжаргал 1
Оюутны бие даах ажлын удирдамж
Хоёр оюутан баг болж нэг сэдэв сонгон бие даалтын ажлыг гүйцэтгэнэ. Сэдвийг 3 дахь долоо хоногт
багтааж багштай ярилцан сонгож, гүйцэтгэх даалгаврын хүрээг тодорхойлно. Оюутан нь ажлын явцыг
заасан хугацаанд шалгуулж багшаас зөвлөгөө авч явна. 13-14 дэх долоо хоногт ажлын тайланг бичиж
багшид хураалгана. Бие даах ажил нь 35 оноогоор дүгнэгдэнэ.
Зорилго: Оюутан нь бие даан ямар нэг байгууллага, салбар, нэгжийн мэдээллийн системийг судласны
үндсэн дээр өгөгдлийн сангийн системийн загварыг боловсруулж ӨСУС MSSQL хэрэгсэл дээр хэрэгжүүлж
туршина.
Бие даалтын төлөвлөгөө
№ Үе шат
Гүйцэтгэх хугацаа
(долоо хоног)
Оноо 30
1 Сэдэв сонгож батлуулах 1-3
2 Системийн судалгаа хийх 4-5 5
3 Системийн загварчилгаа гаргах 6-7 10
4 Хүснэгт үүсгэн өгөгдөл оруулах 8-10 10
5 Гаралт/тайлангийн загварыг гаргах 11-12 5
6 Бие даалтын ажлын тайланг бичиж хамгаалах 13-14 5
Тайлбар:
 Сэдэв сонголт
1. байгууллагын захиргаа, аж ахуйн нэгжид хамрах системүүд
- Хүний нөөцийг удирдах систем
- Цалингийн систем (тогтмол, хийснээр, цагаар цалинжих хувилбарууд)
- Хөрөнгийн бүртгэл (үндсэн, эргэлтийн хөрөнгө)
- Дансны гүйлгээний бүртгэл, хяналтын систем
- Бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэлтэнд хамрах үйл ажиллагааны бүртгэл, хяналтын системүүд
2. Үйлчилгээний системүүд
Эдгээр системүүдийн үндсэн бүртгэлд үйлчилгээний жагсаалт, үнийн лавлах, үйлчлүүлэгчдийн
хийлгэсэн үйлчилгээний бүртгэл ордог ба үүнээс гадна үйлчлүүлэгч, үйлчлэгч, хөнгөлөлт, тээвэрлэлт
гэх зэрэг үйл ажиллагааны бусад нэмэлт бүртгэлүүдийг хөтлөж болно. Системийн үндсэн гаралтанд
үйлчилгээний төлбөрийг тооцох, үйлчилгээний төрөл тус бүрээр ангилж нэгдсэн дүнгийн тайланг
боловсруулдаг.
Энэ тєрлийн дараах системvvд байж болно. Yvнд:
- Хоолны газрын үйлчилгээ/ захиалгын систем

2. ХОЛБООСТ ӨГӨГДЛИЙН САН ХИЧЭЭЛИЙН БИЕ ДААЛТ
Багш: Г.Өсөхжаргал 2
- Худалдааны байгууллагын бараа материалын бүртгэлийн систем (бараа захиалга, таталт,
хуваарилалт, борлуулалт)
- Ломбардын үйлчилгээний систем
- Интернэт кафений үйлчилгээний систем
- Хот хооронд/олон улсын утас захиалгын систем
- Суурин/хөдөлгөөнт утасны төлбөр тооцооны систем
- Эмнэлгийн эмчлүүлэгч/эмчилгээний бүртгэлийн систем
- Эмийн сангийн үйлчилгээний систем
- Иргэдийн тэтгэвэр, тэтгэмж тооцох систем
- Хадгаламж зээлийн хоршооны бүртгэл тооцооны систем
- Хадгаламжийн банкны бүртгэл тооцооны систем
- Илгээмжийн үйлчилгээний систем
- Үсчин/ гоо сайхны үйлчилгээний систем
- Хими цэвэрлэгээний үйлчилгээний систем
- Нийтийн тээврийн үйлчилгээний бүртгэлийн систем
3. Захиалгын систем үүд
Эдгээр төрлийн системүүдэд авч болох үйлчилгээний хэмжээ хязгаарлагдмал байдаг онцлогтой ба
ихэвчлэн урьдчилан захиалга өгч үйлчлүүлгээг явуулдаг. Үндсэн бүртгэлд үйлчилгээний жагсаалт,
хязгаар хэмжээ, үнийн тарифийг агуулсан лавлах, үйлчлүүлэгчдийн захиалгын бүртгэл мєн
vйлчилгээний системтэй холбоотой бусад бvртгэлvvд ордог. Системийн үндсэн гаралтанд ємнє нь
хүлээж авсан захиалгын нэгдсэл, нэмж захиалга авч болохыг шалгах, өөрөөр хэлбэл захиалж болох сул
хэмжээг олох зэрэг багтдаг.
Энэ тєрлийн дараах системvvд байж болно. Yvнд:
- Зочид буудлын өрөө захиалгын систем
- Онгоц/галт тэрэгний тийз захиалгын систем
- Төрөл бүрийн үзвэрийн тийз захиалгын систем
- Номын сангийн систем
Бие даалт 1. Системийн судалгаа
- Сэдэв/системийн нэр
- Системийн зорилго/ товч танилцуулга
(ямар байгууллагад, ямар албан тушаалтанд зориулсан ба тvvний ямар vйл ажиллагаатай
холбоотой мэдээллийг бvртгэж., vр дvнд юу гаргаж авч болохыг товч тодорхой тайлбарлан
бичнэ)
- Системийн судалгааг бодит орчин, байгууллага дахь үйл ажиллагаа нь ямар дүрэм, тогтолцоо
дээр тулгуурлаж явдаг, үйл ажиллагааны явцад ямар бүртгэл, маягтыг хөтлөдөг, үйл
ажиллагааны үр дүнгээс ямар тайлан, нэгтгэл гардаг, ямар тооцоо ямар томъёо, илэрхийллээр

3. ХОЛБООСТ ӨГӨГДЛИЙН САН ХИЧЭЭЛИЙН БИЕ ДААЛТ
Багш: Г.Өсөхжаргал 3
бодогддог зэргийг агуулсан текст,хүснэгт, диаграмыг ашиглан хэрэглэгчийн шаардлага хэсэгт
дараах дарааллын дагуу тайлбарлаж бичнэ
- Хэрэглэгчийн шаардлага
 Хэрэглэгчийн талаарх мэдээлэл
Үүнд тухайн системийг ашиглах байгууллагын танилцуулга, эрхэлдэг бизнесийн чиглэл,
бүтэц зохион байгуулалт (байгууллагын бүтцийн схемийг шаардлагатай бол гаргаж
танилцуулах), яг гардаж ашиглах албан тушаалтан ба тушаалтнуудын тухай бичиж
тайлбарлана
 Хэрэглэгчийн үйл ажиллагааны онцлог
1. Өгөгдлийн сангийн системийг хөгжүүлэхийн тулд судласан байгууллагын үйл
ажиллагаануудыг тайлбарлана. Үүнд:
o үйл ажиллагааг хариуцах нэгж, албан тушаалтан
o хэнээс ямар мэдээлэл (нэрлэсэн маягт, бүртгэл, гэрээ байж болно) авч тухайн үйл
ажиллагааг явуулах тухай
o үйл ажиллагаатай холбоотой дүрэм, журам, тогтолцоо
o үйл ажиллагааны үр дүнд хэнд ямар мэдээллийг (нэрлэсэн тайлан, нэгтгэл, тооцоо
байж болно) гаргаж өгөх тухай
2. Тайлбарыг үйл ажиллагааны урсгалын диаграмаар харуулна
 Хэрэглэгчийн функциональ шаардлага
Тус хэсэг нь байгууллагын үйл ажиллагааны онцлогт тайлбарласан хэсгийг илүү дэлгэрүүлж
өгөгдлийн сангийн системийн загварыг гаргахад шаардлагатай бүх мэдээллээр хангахад
чиглэсэн байна. Үүнд:
o байгууллагад хэрэглэж хэвшсэн ба системд шинээр нэмэгдэх бүртгэл, тайлан,
маягтуудын хэлбэр загварыг гаргаж хавсаргах
o бүртгэл, тайлан, маягт дахь зарим элементийг системийн загварт хэрхэн
тодорхойлох нь ойлгомжгүй байдаг, тиймээс тэдгээрийг тайлбарлах шаардлагатай
(атрибутууд ба тэдгээрийн тайлбар: атрибутын бүтэц, атрибутын төрөл (текст, тоо,
...), авах хязгаар утгууд, утгуудын жишээ, тайлан дахь гаргаж авах атрибутын томъёо
г.м)
o өгөгдлийн сангийн системд гүйцэтгэх шаардлагатай нэмэлт үйлдлүүд (төрөл бүрийн
хайлт, тохируулга, хамгаалалт г.м, харин өгөгдлийн сангийн систем бүрт зайлшгүй
багтдаг стандарт үйлдлүүдийг тайлбарлах шаардлагагүй)
 Бие даалт 2. Системийн загварчилгаа
 Объектийн холбоосын шинжилгээ
 Системийн судалгаагаар цуглуулсан баримтыг ӨСС-н загварчлагчийн үүднээс шинжилгээ хийж
объектийн холбоосын диаграмаар дүрсэлж гаргана.
 Объектийг тодорхойлох шинж чанарыг тогтоож өгөгдлийн ерөнхий схемийг гаргана. ӨЕС-д
объект, атрибутаас гадна анхдагч түлхүүр, гадаад түлхүүрийг тодорхойлсон байна.

4. ХОЛБООСТ ӨГӨГДЛИЙН САН ХИЧЭЭЛИЙН БИЕ ДААЛТ
Багш: Г.Өсөхжаргал 4
 Өгөгдлийг энгийн хэлбэрт шилжүүлэх
 1-р энгийн хэлбэр
давтагдсан бүлэг элементийг тодорхойлж салгах
давтагдсан утгатай элементийг тодорхойлж салгах
тэг утгатай элементийг тодорхойлж салгах
үүссэн харьцаануудад байж болох түлхүүр элементийг тодорхойлох
 2-р энгийн хэлбэр
элемент хоорондын функциональ хамаарлыг тодорхойлох
функциональ бүрэн хамаарлыг тодорхойлох
функциональ бүрэн бус хамаарлыг салгах
 3-р энгийн хэлбэр
дамжсан холбоосыг тодорхойлж салгах
 Хэлбэржүүлэлтийн үр дүнг тусгасан ӨЕС-г дахин гаргаж харуулах
 Бие даалт 3. Хүснэгт үүсгэх, өгөгдөл оруулах
ӨЕС дэх хvснэгтvvдийг ӨСУС болох MSSQL хэрэгслийг ашиглан загварыг гаргаж жинхэнэ єгєгдлийг
оруулан хадгалж багшид шалгуулна
 Бие даалт 4. Гаралт/тайлангийн загвар гаргах
- гаралт, тайлан, нэгтгэлийн харагдах хэлбэрийг дүрсэлнэ
- гаралтанд уншигдах харьцаа, атрибутыг харуулсан гадаад загварыг гаргах
- харьцаануудыг холбох дараалал, холбоосын төрлийг харуулсан холбох схемийг гаргах
- хайлтын оновчтой зохион байгуулалтыг хайлтын модоор дүрсэлж харуулах (нэг тайлангийн
хувьд)
- хайлтын модны дагуу харьцаа алгебр/select командыг бичих
Дээрх тайлангийн загваруудыг MSSQL хэрэгслийг ашиглан гарган хадгалж багшид шалгуулна
 Бие даалт 5. Бие даалтын ажлын тайланг бичиж хамгаалах
Оюутан нь бичиг баримтыг дараах байдлаар бүрдүүлнэ:
Үүнд:
1. Нүүр хуудсанд оюутны овог нэр, сэдвийн нэрийг агуулсан байна.
2. Гарчиг
3. Системийн судалгаа
4. Объектийн холбоосын диаграм (эцсийн хувилбараар)
5. Өгөгдлийн ерөнхий загвар(эцсийн хувилбараар)
6. Гаралтын загварууд
7. Дүгнэлт
Жич:
 бие даалтын ажлын хавтас бүрдүүлэн ажиллана, явцыг шалгуулсан хуудсуудыг хаяж орхиж
болохгүй.