Κατατοπιστικό σημείωμα για το φαινόμενο της διαφθοράς, τα αίτιά του καθώς και τους τρόπους άμβλυνσής του.

1. ΕΚΦΡΑΣΗ – ΕΚΘΕΣΗ | διαφθορά
1
α. Ορισμός
διαφθορά η [δiafθorá] : η ενέργεια ή το αποτέλεσμα του διαφθείρω. α. ανήθικος τρόπος ζωής και
ειδικότερα, στο σεξουαλικό τομέα: H έλλειψη σωστής διαπαιδαγώγησης τον οδήγησε στη ~. Kοινωνία όπου
βασιλεύει η ~. ~ των ηθών, έκλυση ηθών. β. συστηματική παραβίαση όλων των ηθικών και νομικών
κανόνων, κατά την άσκηση των καθηκόντων ενός υπαλλήλου ή λειτουργού, συνήθ. με τη μορφή
δωροδοκίας: H ~ στη δημόσια διοίκηση έχει διαβρώσει ολόκληρη την κοινωνία.
[λόγ. < αρχ. διαφθορά]
Λεξικό Κοινής Νεοελληνικής Γλώσσας, εκδόσεις Α.Π.Θ. – Ινστιτούτο Νεοελληνικών Σπουδών (Ίδρυμα Μανόλης Τριανταφυλλίδης),
Θεσσαλονίκη 2005.
διαφθορά, η 1. Η φθορά των ηθών, η εξαχρείωση, η ανηθικότητα· (ειδικότ.) η κατάσταση στην οποία
χρησιμοποιούνται αθέμιτα μέσα, για να παραβιάζονται οι νόμοι (με δωροδοκίες, εξυπηρετήσεις,
προσφορές κ.λπ.) για ιδιωτικό όφελος : η ~ των ανώτερων αξιωματούχων ενός καθεστώτος || η ~ στη δημόσια
διοίκηση || κοινωνική / πολιτική / ηθική / απερίγραπτη / αφάνταστη / ψυχική ~ ΣΥΝ. σήψη, εκμαυλισμός,
φαυλότητα, εκφυλισμός, ατιμία. ΑΝΤ. ηθικότητα, τιμιότητα 2. (ειδικότ.) η κατάσταση κατά την οποία δεν
τηρούνται οι ηθικοί κανόνες στη σεξουαλική συμπεριφορά : η πορνεία είναι ~ || νέοι που βουλιάζουν στη ~
ΣΥΝ. ακολασία, προστυχιά, έκλυση ηθών, Σόδομα και Γόμορα, ΑΝΤ. ανηθικότητα.
Γεώργιος Μπαμπινιώτης, Λεξικό της Νέας Ελληνικής Γλώσσας, εκδόσεις Κέντρο Λεξικογραφίας, Αθήνα 1998.
β. Αίτια διαφθοράς
❶ τάση για γρήγορο και άκοπο πλουτισμό. Η εποχή μας χαρακτηρίζεται ως «εποχή ευκολίας» σε όλους
τους τομείς. Προτιμάμε πάντοτε σε όλες τις ενέργειές μας τον «εύκολο» δρόμο και είμαστε αρκετά
ανυπόμονοι για να περιμένουμε θετικά αποτελέσματα βραχυπρόθεσμα σε οποιαδήποτε σχέδια μας. Το
σύνθημα του πλουτισμού έχει διαποτίσει ολόκληρη την ύπαρξη του ανθρώπινου γένους. Η διαφθορά είναι
ένας σίγουρος – αν και μερικές φορές αρκετά επικίνδυνος – τρόπος γρήγορου πλουτισμού, αφού σε
σύντομο χρονικό διάστημα κάποιος εμπλεκόμενος μπορεί να συγκεντρώσει τεράστιο χρηματικό ποσό.
❷ πρότυπα ζωής, όπως προβάλλονται στη κοινωνία από τα Μ.Μ.Ε. Η τηλεόραση, το ραδιόφωνο, τα
περιοδικά, οι εφημερίδες προωθούν το πρότυπο του «επιτυχημένου» ανθρώπου (ντύσιμο υψηλής
αισθητικής από πανάκριβους οίκους μόδας, κατοχή πολυτελούς κατοικίας και αυτοκινήτου, διάθεση
άφθονων χρημάτων για υλικές απολαύσεις), χωρίς ωστόσο να υποδεικνύουν και ασφαλείς και νόμιμους
τρόπους για να προσεγγίσει κάποιος αυτό το πρότυπο.
❸ κυρίαρχη κοινωνική ιδεολογία («είναι απαραίτητο το φακελάκι, για να κάνεις τη δουλειά σου», «όσοι
ασχολούνται με την πολιτική, είναι διεφθαρμένοι). Σε πολλές χώρες υπάρχουν παγιωμένες αντιλήψεις που
ενισχύουν και συντηρούν φαινόμενα διαφθοράς. Από τα χρόνια της οθωμανικής κυριαρχίας
κυριαρχούσαν η σιμωνία (εξαγορά αξιωμάτων), το πεσκέσι («δώρο» για κάποια ανταλλάγματα) και το
ρουσφέτι (παράνομη και παράτυπη ανταλλαγή υπηρεσιών). Η λογική αυτών των φαινομένων διαπέρασε
την ελληνική κοινωνία και εξακολουθεί να υπάρχει ως τις μέρες μας. Ταυτόχρονα, σε κοινωνίες που
διέρχονται ηθική κρίση, η διαφθορά θεωρείται χαρακτηριστικό ιδιοφυίας του ατόμου και αποτελεί
πιστοποίηση κοινωνικής και οικονομικής ανόδου του.
❹ μη ευνομούμενη πολιτεία, η πολιτεία, δηλαδή, που ελέγχει τους λειτουργούς και τις υπηρεσίες και να
προστατεύει το δημόσιο και λαϊκό συμφέρον. Όταν ένας κρατικός οργανισμός λειτουργεί με βάση το
θετικό δίκαιο, τους νόμους, δηλαδή, που έχει θεσπίσει ο ίδιος, τότε τα μέλη του κοινωνικού συνόλου θα
λειτουργήσουν και αυτά με τον ίδιο τρόπο. Κατά συνέπεια το κράτος λειτουργεί ως πρότυπο για τα μέλη –
πολίτες του και τα δεσμεύει με την στάση που κρατάει. Το ίδιο ισχύει και στην αντίθετη περίπτωση· το
κράτος που παρανομεί και αυθαιρετεί σε βάρος των πολιτών λειτουργεί ως αρνητικό πρότυπο για τους
πολίτες, αφού εξωθεί τους τελευταίους σε παραβατικές συμπεριφορές.
ΕΚΦΡΑΣΗ – ΕΚΘΕΣΗ : διαφθορά

2. ΕΚΦΡΑΣΗ – ΕΚΘΕΣΗ | διαφθορά
2
❺ έλλειψη παιδείας και αξιών. Μια από τις πιο βασικές αιτίες – αν όχι η πιο βασική – της διαφθοράς είναι
η απουσία παιδείας. Ο πεπαιδευμένος άνθρωπος βασίζεται στον ορθολογισμό και στην υγιή ανάπτυξη της
κοινωνίας· έχει πίστη στην αξιοκρατία και στις δυνατότητες των ικανών ανθρώπων και όχι στη χρήση
αθέμιτων μέσων για την υλοποίηση στόχων· σέβεται τον συμπολίτη και συνάνθρωπό του και δεν
διανοείται να προβεί σε επιβλαβείς ενέργειες για το κοινωνικό σύνολο. Αντίθετα, ο αμόρφωτος και
ακαλλιέργητος άνθρωπος τοποθετεί εγωιστικά σε πρώτη μοίρα το ατομικό του συμφέρον χωρίς να
ενδιαφέρεται για το κοινό καλό.
γ. Συνέπειες
❶ προβληματική λειτουργία οικονομίας και κράτους, εξαιτίας ακριβώς της φοροδιαφυγής που
πραγματοποιείται (θα μπορούσε εξάλλου να νομιμοποιήσει κάποιος εύκολα χρήματα που αποτελούν
προϊόν διαφθοράς;). Τομείς, όπως η Υγεία, η Παιδεία και ο Πολιτισμός, δεν χρηματοδοτούνται κατάλληλα.
❷ διαφθορά συνειδήσεων (ακόμη και ο ευσυνείδητος πολίτης επηρεάζεται). Με την κυριαρχία της
διαφθοράς κανείς δεν μπορεί να είναι τίμιος, ενώ ταυτόχρονα είναι αδύνατον όποιος είναι τίμιος να
καταπολεμήσει μόνος του τη διαφθορά.
❸ άνιση κατανομή πλούτου. Η διαφθορά βλάπτει κυρίως τα κατώτερα – μικρομεσαία κοινωνικά
στρώματα. Αυτά τα κοινωνικά στρώματα επιδιώκοντας την «προστασία» και «βοήθεια» κρατικών
μεσαζόντων διακινούν χρηματικά ποσά προς όφελος των τελευταίων.
❹ φαλκίδευση δημοκρατικού πολιτεύματος. Κανένα απολύτως πολίτευμα δεν θα μπορούσε να
χαρακτηριστεί δημοκρατικό αν διέπεται από φαινόμενα εκτεταμένης διαφθοράς. Οι πολίτες χάνουν τη
πίστη τους σε ένα τέτοιο καθεστώς και βυθίζονται στην ανασφάλεια και την απόγνωση, αποτελώντας
εύκολο στόχο λαϊκιστών και επίδοξων δικτατόρων.
❺ ποιοτική και ποσοτική υποβάθμιση κρατικών παροχών στον πολίτη. Τη στιγμή που οι συναλλαγές
κράτους και πολίτη διέπονται από την διαφθορά και τον χρηματισμό είναι λογικό οι οποιεσδήποτε παροχές
από τις κρατικές υπηρεσίες προς το κοινωνικό σύνολο να είναι οι χείριστες δυνατές.
δ. Τρόποι αντιμετώπισης
❶ Θέσπιση και εφαρμογή αυστηρού νομοθετικού πλαισίου. Σημασία μάλιστα δεν έχει τόσο η θέσπιση
κατάλληλων νόμων (αφού ακόμη και οι τριτοκοσμικές χώρες διαθέτουν τέτοιο πλαίσιο), αλλά η
εφαρμογή αυτών των νόμων και η συγκρότηση κατάλληλων και ευέλικτων ελεγκτικών μηχανισμών. Με
αυτό τον τρόπο θα εμπεδωθεί στη συνείδηση όλων ο επιτακτικός χαρακτήρας της καταπολέμησης της
διαφθοράς, ενώ ταυτόχρονα θα υπάρχει συνεχής αξιολόγηση της προσπάθειας αυτής.
❷ αναδιοργάνωση της δημόσιας διοίκησης και του κρατικού μηχανισμού με τα πιο σύγχρονα διεθνή
πρότυπα. Ένας τέτοιος μηχανισμός μπορεί να είναι πιο αποτελεσματικός απέναντι στον πολίτη και
ταυτόχρονα να μην λειτουργεί ασύδοτα και ανεξέλεγκτα.
❸ περιορισμός της γραφειοκρατίας. Η τελευταία συμβάλλει καθοριστικά στην ανάπτυξη της διαφθοράς,
επειδή ακριβώς δημιουργεί εμπόδια στις καθημερινές δραστηριότητες των πολιτών.
❹ αντιμετώπιση παιδευτικού ελλείμματος. Η παιδεία, χωρίς να αποτελεί πανάκεια, μπορεί να συμβάλλει
σίγουρα στην άμβλυνση του φαινομένου. Ιδιαίτερη μάλιστα θα ήταν η συμβολή της στην αντιμετώπιση
νοοτροπιών που έχουν ριζωθεί στη κοινωνία από το μακρινό παρελθόν. Η παιδεία αυτή πρέπει να
σχετίζεται τόσο με τον δημόσιο λειτουργό όσο και με τον απλό πολίτη.
❺ δημιουργία κοινωνικού κράτους, ενός κράτους δηλαδή, το οποίο θέτει στο επίκεντρο της προσοχής
του τους πολίτες. Ένα τέτοιο κράτος βέβαια ανήκει για πολλούς στη σφαίρα της ουτοπίας και της
φαντασίας. Ωστόσο, υπάρχει πάντοτε η δυνατότητα, με οποιεσδήποτε ατέλειες και αστοχίες, να
γαλουχούνται οι επόμενες γενιές πολιτών με αυτή τη λογική.
 © Θάνος Σταυρόπουλος – φιλόλογος, MSc.
thanosstavropoulos@yahoo.gr