ΥΛΙΚΟ

1. «Δεν είναι κάτι δίκαιο επειδή είναι νόμος,
αλλά είναι νόμος επειδή είναι δίκαιο…»
Μοντεσκιέ
ΕΥΡΥΤΕΡΟ ΘΕΩΡΗΤΙΚΟ ΥΛΙΚΟ
Σημασία νομιμοφροσύνης
 προστατεύονται τα ατομικά δικαιώματα και οι ελευθερίες των μελών της κοινωνίας // ενισχύεται
η ισότιμη μεταχείριση και η ισοπολιτεία τους..
 πραγματώνονται οι κανόνες σχέσεων σε όλα τα επίπεδα της ζωής (ιδιωτικής και κοινωνικής).. //
εφικτή η συνύπαρξη διαφορετικών μεταξύ τους ανθρώπων και η συνεργασία τους για επίτευξη
κοινών στόχων..
 διαμορφώνεται κλίμα εμπιστοσύνης και ασφάλειας, αφού περιορίζεται η εκμετάλλευση του
ανθρώπου από τους ομοίους του και βελτιώνονται οι σχέσεις μεταξύ των πολιτών..
 η ελεύθερη δραστηριότητα του ενός δεν παρεμποδίζει τη δράση των υπολοίπων και συνάμα
ευνοείται η ανάπτυξη της δημιουργικότητας του καθενός..
 διασφαλίζονται οι υγιείς συναλλαγές μεταξύ των ανθρώπων, καθώς και οι σχέσεις εργοδοτών -
εργαζομένων, αμβλύνονται οι οικονομικές ατασθαλίες και πετυχαίνεται η δίκαιη κατανομή των
αγαθών..
 η βίωση καταστάσεων που παραπέμπουν σε ανώτερες αρχές και διαπνέονται από βαθύτατη
αίσθηση δικαιοσύνης συντελεί στην ηθική ολοκλήρωση των ατόμων (οριοθετείται και
συνειδητοποιείται το ηθικό, το θεμιτό, το πρέπον, το σωστό, το δίκαιο)..
 πάταξη του ενστίκτου αυτοσυντήρησης και επιβίωσης και κάθε εγωιστικής τάσης // ευνοείται η
εναρμόνιση του «εγώ» με το «εμείς», προωθούνται οι κοινωνικές ευαισθησίες και επιτυγχάνεται η
κοινή εξέλιξη..
 περιορίζονται οι αυθαιρεσίες, η αναξιοκρατία, οι αδικίες, οι ανισότητες, η ρατσιστική
αντιμετώπιση μειονοτήτων, η κοινωνική παθογένεια (βία, εγκληματικότητα, ναρκωτικά..) και
αποφεύγεται η υπονόμευση κάθε προσπάθειας για κοινωνική ευρυθμία και ομαλή συμβίωση των
μελών..
 αποτρέπεται το δίκαιο της πυγμής, η αναρχία και η ασύδοτη συμπεριφορά // εδραιώνεται η
δημοκρατία και εξασφαλίζεται η ορθή λειτουργία των θεσμών..
 προστατεύεται το φυσικό περιβάλλον και δύνανται να επιλυθούν τα ποικίλα οικολογικά
προβλήματα..
 σε διακρατικό επίπεδο, τηρείται το διεθνές δίκαιο, γίνονται σεβαστά τα δικαιώματα των εθνών,
ελαχιστοποιούνται οι επεκτατικές ενέργειες και σφυρηλατείται το πνεύμα της ειρήνης..
Ν Ο Μ Ο Ι

2. Προϋποθέσεις επίτευξης δημοκρατικών δίκαιων και αποτελεσματικών νόμων
 κρίνεται αναγκαίο να θεσπίζονται εν μέσω διαφανών και δημοκρατικών διαδικασιών με πλήρη
ενημέρωση της κοινής γνώμης για το περιεχόμενό τους και να εκφράζουν τη λαϊκή βούληση..
 απαιτείται να ανταποκρίνονται στο κοινό αίσθημα περί δικαίου, ώστε να εξασφαλίζουν τη
συναίνεση, το σεβασμό και την υπακοή των πολιτών απέναντί τους..
 επιβάλλεται να είναι αντικειμενικοί, αμερόληπτοι, ακριβοδίκαιοι και να απονέμουν στον καθένα
αυτό που πραγματικά του ανήκει υλικά, ηθικά ή πνευματικά, προκειμένου να παραδειγματίζουν, να
αποτρέπουν τους πολίτες από παραβατικές πράξεις και να συντελούν στην ομαλή λειτουργία της
κοινωνίας..
 πρέπει να εφαρμόζονται χωρίς εξαιρέσεις σε κάθε περίπτωση, να ορίζουν τα δικαιώματα και τις
υποχρεώσεις όλων των μελών του κοινωνικού σώματος, να υπερασπίζονται την αξιοπρέπεια και
την υπεραξία της ζωής τους και να απομακρύνονται από ρατσιστικές πρακτικές..
 είναι απαραίτητο να περιφρουρούν τα ανθρώπινα δικαιώματα, να πατάσσουν την αδικία, να μη
δημιουργούν κενά στον κοινωνικό βίο, να μη φιμώνουν τις ελεύθερες συνειδήσεις, να μην
εξυπηρετούν ευτελή συμφέροντα και να μην αποδεικνύονται αυταρχικοί, μονολιθικοί,
ανελεύθεροι..
 θα ήταν ορθό να προσαρμόζονται στις εκάστοτε κοινωνικές συνθήκες, αλλά και να αφήνουν
περιθώρια για αναπροσαρμογές τους με βάση τις νέες κάθε φορά εξελίξεις (η κοινωνία δεν μένει
στάσιμη // οι ανάγκες και τα δεδομένα μεταβάλλονται διαρκώς)..
 κρίνεται χρήσιμο οι πολίτες να είναι καλλιεργημένοι και μορφωμένοι ώστε να αντιλαμβάνονται
την αναγκαιότητα των νόμων, αλλά και να εγγυώνται τη δίκαιη θεσμοθέτησή τους,
παρεμβαίνοντας δυναμικά στην όποια αυθαιρεσία και κατάχρησή τους..
ΣΗΜΕΙΩΣΗ: Γίνεται αντιληπτή η αναγκαιότητα ύπαρξης νόμων - και μάλιστα δίκαιων και
δημοκρατικών -, γιατί σε διαφορετική περίπτωση θα υποστούμε τις συνέπειες της έλλειψής τους
(τα αντίθετα της σημασίας της νομιμοφροσύνης). Η άποψη ορισμένων πως οι νόμοι είναι
δεσμευτικοί και αχρείαστοι προφανώς είναι λαθεμένη, επειδή οι άνθρωποι που συνθέτουν και που
θα συνθέτουν την κοινωνία δε θα είναι ποτέ στο σύνολό τους ώριμοι, ηθικοί και συγκροτημένοι
ψυχοπνευματικά. Άρα, πάντα θα πρέπει να υφίστανται κανόνες που θα διασφαλίζουν την ευταξία
και δε θα επιτρέπουν την ανάπτυξη της αναρχίας..
Αίτια καταπάτησης των νόμων
 οικονομικά συμφέροντα, υλισμός, ατομικισμός: η ταύτιση της ευτυχίας με τα υλικά αγαθά
οδήγησε στο κυνήγι του χρήματος με κάθε μέσο και στην προσπάθεια του καθενός να πετύχει την
με όποιο τίμημα ένταξή του στη «χορεία των βολεμένων» (εξασφάλιση ενός άνετου, εύκολου και
πολυτελούς βίου)..
 κρίση αξιών και ανθρωπίνων σχέσεων: κατάρρευση των ιδανικών και των αρχών που θα
παρέπεμπαν σε ένα έντιμο και έννομο βίο // ο ατομοκεντρισμός προκάλεσε τεράστιο ρήγμα στις
διαπροσωπικές σχέσεις και απομάκρυνε τους πολίτες από κοινωνικές ευαισθησίες, καθώς και από
τις αξίες της συνεργασίας, της συλλογικής συνείδησης…αντί αυτών επικράτησε ο ανταγωνισμός,
τα αθέμιτα μέσα, η εχθρότητα, ενώ η αποξένωση και η απουσία συναισθηματικών δεσμών μεταξύ
των ατόμων δεν επιφέρουν τύψεις σε περιπτώσεις άνομης συμπεριφοράς που προφανώς επιβαρύνει
τους συμπολίτες..
2

3.  έλλειψη ανθρωπιστικής αγωγής και κρίση φορέων κοινωνικοποίησης: αδυναμία παροχής υγιών
προτύπων ζωής που θα συγκροτούσαν ώριμες και υπεύθυνες προσωπικότητες, έτοιμες να
υπηρετήσουν το κοινό καλό..
 κοινωνικά προβλήματα και αδιέξοδα: η συνεχιζόμενη ανεργία, οι αδικίες, οι ανισότητες, οι
ρατσισμοί, οι περιθωριοποιήσεις και η αδυναμία εξασφάλισης των «αναγκαίων» εξωθούν τις
πληγείσες κοινωνικές ομάδες στην παρανομία, προκειμένου να επιβιώσουν και να πετύχουν αυτό
που αξιωματικά θα έπρεπε να τους προσφέρει η σύγχρονη «δημοκρατία»..
 γραφειοκρατία: οι αργοί ρυθμοί διεκπεραίωσης των όποιων υποθέσεων οδηγούν τους
ενδιαφερόμενους στη χρήση άνομων μέσων για τη γρήγορη επίτευξή τους..
 πολιτικά συμφέροντα: η επιθυμία πολιτικών προσώπων να εκλεγούν και να εδραιωθούν στην
εξουσία συντελεί στην εύκολη διάπραξη καταχρήσεων, αυθαιρεσιών και στην ανήθικη
διαμόρφωση πελατειακών σχέσεων, στοιχεία που παραπέμπουν στην αδιαφάνεια και στην πολιτική
διαφθορά…όταν όμως οι πολίτες διαπιστώνουν πως οι εκπρόσωποί τους δεν τηρούν τους νόμους
που οι ίδιοι θέσπισαν, τότε αγανακτούν και εξαχρειώνονται αντίστοιχα («το κρατικό πρότυπο γεννά
μυριάδες κακέκτυπα» Μ. Πλωρίτης)..
 αστικοποίηση και ευθύνες πολιτείας - πολιτών: στα διογκωμένα ανώνυμα αστικά κέντρα, από τα
οποία απουσιάζει και η επαρκής αστυνόμευση, είναι πλέον πολύ εύκολη η εκδήλωση άνομης
συμπεριφοράς και η εύκολη διαφυγή…εξάλλου, παρατηρείται ένας ευρύτερος εκφυλισμός των
αστών, οι οποίοι αδιαφορούν για το ό,τι πράττεται πέραν του «οίκου» τους και δεν προσφεύγουν
καν σε καταγγελίες για παρανομίες που υπέπεσαν στην αντίληψή τους..
Προϋποθέσεις συνειδητής συμμόρφωσης του πολίτη έναντι των νόμων
 οικογένεια: οι γονείς θα πρέπει να αποτελέσουν υποδείγματα έννομης συμπεριφοράς προς τα
παιδιά τους (πρότυπα μίμησης) και οι πράξεις τους να μην αντιβαίνουν στα «κηρύγματα» και στις
ηθικολογίες τους…έτσι, τα νεότερα μέλη θα υιοθετούν και θα στηρίζουν πλήρως τις παραινέσεις
των γονιών τους για έντιμο βίο και δε θα γνωρίζουν εσωτερικές συγχύσεις για το τι επιβάλλεται να
πράξουν..
 εκπαίδευση: παροχή ανθρωπιστικής παιδείας και διαμόρφωση ολοκληρωμένων προσωπικοτήτων
με κριτική σκέψη (= συνειδητοποίηση της ανάγκης νομιμοφροσύνης και της ωφελιμότητας που
πηγάζει από αυτή) και με ήθος (= αποφυγή έκνομων πράξεων)  αναγκαίος ο διάλογος, η
μεταλαμπάδευση αξιών, η ύπαρξη νόμων και ποινών στη σχολική κοινότητα με παράλληλη
εφαρμογή τους.. // διδασκαλία ειδικών μαθημάτων που θα συμβάλλουν στη νομική παιδεία των
νέων και αναβάθμιση των ήδη υπαρχόντων (δίκαιο, αγωγή του πολίτη..)..
 ΜΜΕ: δεοντολογική λειτουργία και ελαχιστοποίηση προβολής προτύπων βίας και ανομίας μέσα
από ταινίες και εκπομπές // επίδειξη των συνεπειών της καταπάτησης των νόμων στο κοινωνικό
σύνολο προς σωφρονισμό και αποτροπή των πολιτών..
 πολιτεία: διαφάνεια στις ενέργειες των πολιτικών λειτουργών (= πάταξη πολιτικής διαφθοράς..)
και προσπάθεια επίλυσης των ζωτικών κοινωνικών προβλημάτων που παρακινούν τους πολίτες
στην παραβίαση των νόμων (καταπολέμηση των αιτιών της ανεργίας, της βίας, των ανισοτήτων..)..
 πνευματικοί άνθρωποι: ως δρομοδείκτες του λαού απαιτείται μέσω του λόγου και της πένας να
τον αφυπνίσουν περί του ορθού και δίκαιου, να τον συνδράμουν σε αδικίες που συντελούνται εις
βάρος του, να τον ευαισθητοποιήσουν και να τον καθοδηγήσουν σε νόμιμες οδούς..
3

4.  ευθύνη ατόμου: αυτοκριτική, επαναπροσδιορισμός των αξιών και των προτεραιοτήτων ζωής,
συνειδητοποίηση σημασίας ύπαρξης μιας ευνομούμενης πολιτείας, αντίσταση στα προσωπικά
ένστικτα, ανάδειξη κοινωνικών ευαισθησιών, συνδρομή στην παγίωση της κοινωνικής ισορροπίας..
ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΟ ΘΕΜΑ: Η ενδεδειγμένη στάση του πολίτη απέναντι στους δίκαιους
νόμους είναι η αυτόβουλη υπακοή. Πιστεύετε ότι στις μέρες μας οι πολίτες διαπνέονται από
νομιμοφροσύνη; Ποιες προϋποθέσεις θεωρείτε πως απαιτούνται ώστε κάθε πολίτης να
υπακούει αυτόβουλα στους νόμους; Υποθέστε ότι εκθέτετε τις απόψεις σας σε μια εκδήλωση
που διοργανώνει το πνευματικό κέντρο του δήμου σας με θέμα τη βία και την
εγκληματικότητα των νέων (500-600 λέξεις).
4