สหวิทยาการ ทางเลือกใหม่อุดมศึกษาไทย บรรยายโดย ศ.นพ.วิจารณ์ พานิช ในการจัดอบรม “การจัดการศึกษาและการทำวิจัยเชิงสหวิทยาการ” โดย ศูนย์ส่งเสริมและพัฒนางานวิจัย และหลักสูตรดุษฎีบัณฑิต สาขาบริหารการศึกษา มหาวิทยาลัยศรีปทุม ในวันที่ ๔ กรกฎาคม ๒๕๖๑ file part Four

1. ทางเลือกใหม่อุดมศึกษาไทย
วิจารณ์ พานิช
สหวิทยาการ
บรรยายในการอบรมเรื่อง การศึกษาและการวิจัยแบบสหวิทยาการ สาขาบริหารการศึกษา ณ มหาวิทยาลัยศรีปทุม ๔ กรกฎาคม ๒๕๖๑ 1
Part Four

2. โจทย์
๑. ใคร่ครวญสะท้อนคิดเรื่องงานอย่างจริงจัง
(critical reflection) ทาความเข้าใจวิธีปฏิบัติของตนเอง
- ฉันมีข้อติดใจอะไรในเรื่องงาน
- ทาไมฉันจึงสนใจเรื่องงานของตัวเอง
- ทาไมฉันจึงทาสิ่งที่กาลังทาอยู่
- ฉันจะทาความเข้าใจงานที่กาลังทาอยู่ได้อย่างไร
ฉันต้องการ
เปลี่ยนแปลง
ตนเอง
Self-study Action Research
2

3. คาถามภาพย่อย
• การสอนของฉันมีข้อดีอะไรบ้าง
• จุดเด่นที่สุดด้านการทาหน้าที่ครูของฉัน คืออะไรบ้าง
3

4. คาถามภาพย่อย
• การสอนของฉันมีข้อดีอะไรบ้าง
• จุดเด่นที่สุดด้านการทาหน้าที่ครูของฉัน คืออะไรบ้าง
จะตอบคำถำมได้ดี มีสำระที่เป็นประโยชน์
ต้องมีควำมรู้พื้นฐำนเรื่องนั้น
4

5. คาถามภาพย่อย
• การสอนของฉันมีข้อดีอะไรบ้าง
• จุดเด่นที่สุดด้านการทาหน้าที่ครูของฉัน คืออะไรบ้าง
จะตอบคำถำมได้ดี มีสำระที่เป็นประโยชน์
ต้องมีควำมรู้พื้นฐำนเรื่องนั้น
กำรตั้ง-ตอบคำถำมอย่ำงจริงจัง
นำไปสู่กำรค้นคว้ำ และคิดเชื่อมโยง
5

6. คาถามภาพใหญ่
• อะไรคือสาเหตุให้ฉันไม่พอใจการสอนของตน หรือเป็นสาเหตุให้ฉัน
คิดปรับปรุงตนเอง หรือปรับปรุงการสอนของตน
• ฉันอภิปรายหรือต่อรองกับนักเรียนอย่างไร หากเกิดปัญหาขึ้น มัก
เป็นปัญหาที่เกิดกับนักเรียนเฉพาะราย หรือเกิดกับนักเรียนทั้งชั้น
• ความสัมพันธ์ของฉันกับครูใหญ่ (ผู้อานวยการโรงเรียน) หรือกับ
เพื่อนครู เป็นอย่างไร เรื่องอะไรที่ทาให้ฉันรู้สึกว่าถูกท้าทายหรือลบ
หลู่โดยผู้อื่น
6

7. คาถามภาพใหญ่ (๒)
• ฉันคิดเรื่องการสอนในฐานะวิชาชีพตลอดชีวิตของตนอย่างไร ฉัน
เชื่อว่าฉันกาลังเป็นครูที่ดีหรือไม่
7

8. โจทย์
๒. ใคร่ครวญสะท้อนคิดจริงจัง (critical reflection)
เรื่องความขัดแย้งในใจ
ระหว่าง คุณค่าที่ยึดถือ กับวิธีปฏิบัติในห้องเรียน
- ontological values
- epistemological values
ฉันต้องการ
เปลี่ยนแปลง
ตนเอง
Self-study Action Research
8

9. โจทย์
๓. เขียน reflective journal (เรื่องงาน)
- Descriptive Writing
- Descriptive Reflection
- Dialogic Reflection
- Critical Reflection
ฉันต้องการ
เปลี่ยนแปลง
ตนเอง
Self-study Action Research
9

10. โจทย์
๔. หา “ตัวช่วย” ... กัลยาณมิตร สู่
critical thinking
- นักเรียน เช่น ตั้งวง “ร่วมกันคิด” (thinking time)
- เพื่อนครู ที่รู้ใจ
- พี่เลี้ยง (mentor) ช่วยตั้งคาถาม
- อ่าน
ฉันต้องการ
เปลี่ยนแปลง
ตนเอง
Self-study Action Research
10

11. โจทย์
ฉันต้องการ
เปลี่ยนแปลง
ตนเอง
Self-study Action Research
๕. กาหนดหัวข้อวิจัย ดาเนินการปรับปรุง
การปฏิบัติเพื่อลดความขัดแย้งในใจระหว่าง
คุณค่าในใจกับวิธีปฏิบัติในชั้นเรียน
- ontological values
- epistemological values
11

12. โจทย์
ฉันต้องการ
เปลี่ยนแปลง
ตนเอง
Self-study Action Research
๕. กาหนดหัวข้อวิจัย ดาเนินการปรับปรุง
การปฏิบัติเพื่อลดความขัดแย้งในใจระหว่าง
คุณค่าในใจกับวิธีปฏิบัติในชั้นเรียน
- ontological values
- epistemological values
action
data
reflectlearn
plan
12

13. Critical Pedagogy การศึกษาแนววิพากษ์
• Paolo Freire : Pedagogy of the Oppress การศึกษาของผู้ถูกกด
ขี่
• เน้นการปลดปล่อยอิสรภาพ เสรีภาพ
13

14. ทางเลือกใหม่อุดมศึกษาไทย
วิจารณ์ พานิช
สหวิทยาการ
บรรยายในการอบรมเรื่อง การศึกษาและการวิจัยแบบสหวิทยาการ สาขาบริหารการศึกษา ณ มหาวิทยาลัยศรีปทุม ๔ กรกฎาคม ๒๕๖๑ 14
Part Six

15. โจทย์
๖. เลือก research methodology
จาก ๓ แบบ
- empirical research
- interpretive research
- action research
ฉันต้องการ
เปลี่ยนแปลง
ตนเอง
Self-study Action Research
15

16. โจทย์
๗. สร้างความรู้จากการปฏิบัติ
emergence ของความรู้จากวงจรฉันต้องการ
เปลี่ยนแปลง
ตนเอง
Self-study Action Research
action
data
reflectlearn
plan
16

17. โจทย์
๘. สร้างหลักฐาน (evidence) ด้วยข้อมูล (data)
- reflective journal
- บันทึกหลังสอนจบคาบ
- ข้อเสนอแนะจากนักเรียน
- ผลการทดสอบนักเรียน
- critical feedback จากเพื่อนครู และกัลยาณมิตร
- tape record, VDO, ภาพนิ่ง, คลิป
ฉันต้องการ
เปลี่ยนแปลง
ตนเอง
Self-study Action Research
17

18. โจทย์
๙. หาความหมาย จาก
ข้อมูล (data)
- reflective journal
- บันทึกหลังสอนจบคาบ
- ข้อเสนอแนะจากนักเรียน
- ผลการทดสอบนักเรียน
- critical feedback จากเพื่อนครู และ
กัลยาณมิตร
- tape record, VDO, ภาพนิ่ง, คลิป
ฉันต้องการ
เปลี่ยนแปลง
ตนเอง
Self-study Action Research
ตั้งคาถาม
Critical reflection
18

19. ตัวอย่างคาถาม
• ฉันสามารถบอกส่วนที่มีการพัฒนาขึ้นอย่างชัดเจน ได้หรือไม่
• ฉันสามารถแสดงหลักฐานภาคปฏิบัติต่อการพัฒนานี้ได้หรือไม่
• ฉันสามารถอธิบายความเชื่อมโยงระหว่างการพัฒนานี้กับความเชื่อ
เชิงคุณค่า ได้หรือไม่
• ฉันสามารถเขียนเอกสารอธิบายกระบวนการเปลี่ยนแปลงที่นาไปสู่
การพัฒนานี้ได้หรือไม่
19

20. ตัวอย่างคาถาม (๒)
• เพื่อนครู และกัลยาณมิตรที่มีความลึกซึ้งจริงจัง เห็นด้วยว่ามี
พัฒนาการด้านการสอนของฉัน หรือไม่
• ฉันสามารถแสดงว่าฉันเข้าใจการสอนของฉันดีขึ้นกว่าเดิม ได้
หรือไม่
• การใคร่ครวญสะท้อนคิดของฉัน สะท้อนพัฒนาการของ
กระบวนการคิดของฉัน หรือไม่
20

21. โจทย์
๑๐. สร้างทฤษฎี จากการปฏิบัติ
- เกิดความรู้ใหม่
- สร้างทฤษฎีของการปฏิบัติ (Theory of
Practice)
ฉันต้องการ
เปลี่ยนแปลง
ตนเอง
Self-study Action Research
คุณค่า
กำรปฏิบัติ ผลต่อนักเรียน
ทฤษฎีของการปฏิบัติ
21

22. ใช้คาถามช่วยการใคร่ครวญสะท้อนคิด
• ฉันได้ความรู้ใหม่อะไรบ้าง จากการทาวิจัยนี้ โปรดสังเกต
ว่า “ความรู้ใหม่” ในที่นี้เป็นความรู้ใหม่สาหรับตัวครูผู้วิจัย
• ฉันได้เรียนรู้อะไรเกี่ยวกับนักเรียนที่ฉันสอน รวมทั้ง
เรื่องการเรียนรู้ของนักเรียน
• การเรียนรู้แบบใหม่ของฉันทาให้รู้จักตนเองเพิ่มขึ้น
อย่างไรบ้าง
22

23. ใช้คาถามช่วยการใคร่ครวญสะท้อนคิด (๒)
• ฉันสามารถนาเสนอความสาคัญของผลงานวิจัยต่อผู้อื่น นอกจาก
ตัวฉันเองและลูกศิษย์ของฉัน ได้หรือไม่
• ฉันจะแชร์ความรู้ใหม่นี้กับเพื่อนครูได้อย่างไร
• ฉันจะชักจูงเพื่อนครูคนอื่นๆ ให้ทาวิจัยเพื่อพัฒนางานของตนเอง ได้
อย่างไร
• ฉันจะดาเนินการอย่างไรบ้างเพื่อสร้างความยั่งยืนให้แก่การ
พัฒนาการสอนของฉัน
https://www.gotoknow.org/posts/tags/วิจัยชั้นเรียนเปลี่ยนครู ตั้งแต่ ๑๖ ส.ค. ๖๑ เป็นต้นไป23

24. ประเด็นนาเสนอ
• ชีวิตจริงเป็นสหวิทยาการ
• การศึกษาแห่งศตวรรษที่ ๒๑ เพื่อสนองชีวิตจริง
• การวิจัยการศึกษาสหวิทยาการ
• การจัดการศึกษาสหวิทยาการ
24

25. ธรรมชาติของการเรียนรู้
• จากัดอยู่ภายในวิชาชีพเดียว / แนวความคิดเดียว 
Inbreeding of Ideas ความคิดคับแคบ ไม่แตกฉาน ไม่เกิด
ปัญญา
• ข้ามแดนวิชา/วิชาชีพ/ทฤษฎี  Outbreeding ได้รับฟัง/
สัมผัส สิ่งใหม่ๆ ที่แตกต่างจากความเคยชินเดิมๆ ก่อปัญญา
25

26. ธรรมชาติของการเรียนรู้
• จากัดอยู่ภายในวิชาชีพเดียว / แนวความคิดเดียว  Inbreeding of Ideas
ความคิดคับแคบ ไม่แตกฉาน ไม่เกิดปัญญา
Comfort Zone
• ข้ามแดนวิชา/วิชาชีพ/ทฤษฎี  Outbreeding ได้รับฟัง/สัมผัส สิ่ง
ใหม่ๆ ที่แตกต่างจากความเคยชินเดิมๆ ก่อปัญญา
Challenging Zone
26

27. Learning Platform ที่ดี
• มีการตั้งเป้า ตั้งคาถาม
• เรียนจากการปฏิบัติ (ในสภาพจริง)
ตามด้วย reflection/AAR
• มี expert ที่มีประสบการณ์ตรง ให้ปรึกษา
• มีการกาหนดแนวทางประเมินการบรรลุ
เป้า ให้ผู้เรียนฝึกประเมินตนเอง/
ประเมินกันเอง ... เป็นเจ้าของการเรียนรู้
27

28. http://www3.weforum.org/docs/WEFUSA_NewVisionforEducation_Report2015.pdf
WEF
Professional
Skills
Health
Literacy
28

29. ต่อ Part Five
29