สหวิทยาการ ทางเลือกใหม่อุดมศึกษาไทย บรรยายโดย ศ.นพ.วิจารณ์ พานิช ในการจัดอบรม “การจัดการศึกษาและการทำวิจัยเชิงสหวิทยาการ” โดย ศูนย์ส่งเสริมและพัฒนางานวิจัย และหลักสูตรดุษฎีบัณฑิต สาขาบริหารการศึกษา มหาวิทยาลัยศรีปทุม ในวันที่ ๔ กรกฎาคม ๒๕๖๑ file part Five (จบ)

1. ทางเลือกใหม่อุดมศึกษาไทย
วิจารณ์ พานิช
สหวิทยาการ
บรรยายในการอบรมเรื่อง การศึกษาและการวิจัยแบบสหวิทยาการ สาขาบริหารการศึกษา ณ มหาวิทยาลัยศรีปทุม ๔ กรกฎาคม ๒๕๖๑ 1
Part Five

2. โจทย์
๖. เลือก research methodology
จาก ๓ แบบ
- empirical research
- interpretive research
- action research
ฉันต้องการ
เปลี่ยนแปลง
ตนเอง
Self-study Action Research
2

3. โจทย์
๗. สร้างความรู้จากการปฏิบัติ
emergence ของความรู้จากวงจรฉันต้องการ
เปลี่ยนแปลง
ตนเอง
Self-study Action Research
action
data
reflectlearn
plan
3

4. โจทย์
๘. สร้างหลักฐาน (evidence) ด้วยข้อมูล (data)
- reflective journal
- บันทึกหลังสอนจบคาบ
- ข้อเสนอแนะจากนักเรียน
- ผลการทดสอบนักเรียน
- critical feedback จากเพื่อนครู และกัลยาณมิตร
- tape record, VDO, ภาพนิ่ง, คลิป
ฉันต้องการ
เปลี่ยนแปลง
ตนเอง
Self-study Action Research
4

5. โจทย์
๙. หาความหมาย จาก
ข้อมูล (data)
- reflective journal
- บันทึกหลังสอนจบคาบ
- ข้อเสนอแนะจากนักเรียน
- ผลการทดสอบนักเรียน
- critical feedback จากเพื่อนครู และ
กัลยาณมิตร
- tape record, VDO, ภาพนิ่ง, คลิป
ฉันต้องการ
เปลี่ยนแปลง
ตนเอง
Self-study Action Research
ตั้งคาถาม
Critical reflection
5

6. ตัวอย่างคาถาม
• ฉันสามารถบอกส่วนที่มีการพัฒนาขึ้นอย่างชัดเจน ได้หรือไม่
• ฉันสามารถแสดงหลักฐานภาคปฏิบัติต่อการพัฒนานี้ได้หรือไม่
• ฉันสามารถอธิบายความเชื่อมโยงระหว่างการพัฒนานี้กับความเชื่อ
เชิงคุณค่า ได้หรือไม่
• ฉันสามารถเขียนเอกสารอธิบายกระบวนการเปลี่ยนแปลงที่นาไปสู่
การพัฒนานี้ได้หรือไม่
6

7. ตัวอย่างคาถาม (๒)
• เพื่อนครู และกัลยาณมิตรที่มีความลึกซึ้งจริงจัง เห็นด้วยว่ามี
พัฒนาการด้านการสอนของฉัน หรือไม่
• ฉันสามารถแสดงว่าฉันเข้าใจการสอนของฉันดีขึ้นกว่าเดิม ได้
หรือไม่
• การใคร่ครวญสะท้อนคิดของฉัน สะท้อนพัฒนาการของ
กระบวนการคิดของฉัน หรือไม่
7

8. โจทย์
๑๐. สร้างทฤษฎี จากการปฏิบัติ
- เกิดความรู้ใหม่
- สร้างทฤษฎีของการปฏิบัติ (Theory of
Practice)
ฉันต้องการ
เปลี่ยนแปลง
ตนเอง
Self-study Action Research
คุณค่า
การปฏิบัติ ผลต่อนักเรียน
ทฤษฎีของการปฏิบัติ
8

9. ใช้คาถามช่วยการใคร่ครวญสะท้อนคิด
• ฉันได้ความรู้ใหม่อะไรบ้าง จากการทาวิจัยนี้ โปรดสังเกต
ว่า “ความรู้ใหม่” ในที่นี้เป็นความรู้ใหม่สาหรับตัวครูผู้วิจัย
• ฉันได้เรียนรู้อะไรเกี่ยวกับนักเรียนที่ฉันสอน รวมทั้ง
เรื่องการเรียนรู้ของนักเรียน
• การเรียนรู้แบบใหม่ของฉันทาให้รู้จักตนเองเพิ่มขึ้น
อย่างไรบ้าง
9

10. ใช้คาถามช่วยการใคร่ครวญสะท้อนคิด (๒)
• ฉันสามารถนาเสนอความสาคัญของผลงานวิจัยต่อผู้อื่น นอกจาก
ตัวฉันเองและลูกศิษย์ของฉัน ได้หรือไม่
• ฉันจะแชร์ความรู้ใหม่นี้กับเพื่อนครูได้อย่างไร
• ฉันจะชักจูงเพื่อนครูคนอื่นๆ ให้ทาวิจัยเพื่อพัฒนางานของตนเอง ได้
อย่างไร
• ฉันจะดาเนินการอย่างไรบ้างเพื่อสร้างความยั่งยืนให้แก่การ
พัฒนาการสอนของฉัน
https://www.gotoknow.org/posts/tags/วิจัยชั้นเรียนเปลี่ยนครู ตั้งแต่ ๑๖ ส.ค. ๖๑ เป็นต้นไป10

11. ประเด็นนาเสนอ
• ชีวิตจริงเป็นสหวิทยาการ
• การศึกษาแห่งศตวรรษที่ ๒๑ เพื่อสนองชีวิตจริง
• การวิจัยการศึกษาสหวิทยาการ
• การจัดการศึกษาสหวิทยาการ
11

12. ธรรมชาติของการเรียนรู้
• จากัดอยู่ภายในวิชาชีพเดียว / แนวความคิดเดียว 
Inbreeding of Ideas ความคิดคับแคบ ไม่แตกฉาน ไม่เกิด
ปัญญา
• ข้ามแดนวิชา/วิชาชีพ/ทฤษฎี  Outbreeding ได้รับฟัง/
สัมผัส สิ่งใหม่ๆ ที่แตกต่างจากความเคยชินเดิมๆ ก่อปัญญา
12

13. ธรรมชาติของการเรียนรู้
• จากัดอยู่ภายในวิชาชีพเดียว / แนวความคิดเดียว  Inbreeding of Ideas
ความคิดคับแคบ ไม่แตกฉาน ไม่เกิดปัญญา
Comfort Zone
• ข้ามแดนวิชา/วิชาชีพ/ทฤษฎี  Outbreeding ได้รับฟัง/สัมผัส สิ่ง
ใหม่ๆ ที่แตกต่างจากความเคยชินเดิมๆ ก่อปัญญา
Challenging Zone
13

14. Learning Platform ที่ดี
• มีการตั้งเป้า ตั้งคาถาม
• เรียนจากการปฏิบัติ (ในสภาพจริง)
ตามด้วย reflection/AAR
• มี expert ที่มีประสบการณ์ตรง ให้ปรึกษา
• มีการกาหนดแนวทางประเมินการบรรลุ
เป้า ให้ผู้เรียนฝึกประเมินตนเอง/
ประเมินกันเอง ... เป็นเจ้าของการเรียนรู้
14

15. http://www3.weforum.org/docs/WEFUSA_NewVisionforEducation_Report2015.pdf
WEF
Professional
Skills
Health
Literacy
15

16. ใช้ ผู้ปกครอง/คนในชุมชน เป็น co-
educator
• เป็นแหล่ง content/disciplinary knowledge ที่ครูไม่มี
• เป็นแหล่ง คาแนะนา Activity/Inquiry-Based Learning แก่ครู/
นักเรียน
• เอื้อโอกาสเรียนรู้แก่นักเรียน จากการไปเยี่ยมชมสถาน
ประกอบการ
• เป็นที่ปรึกษาของ PBL – Project-Based Learning.
16

17. ข้อพึงระวังของ Project/Performance-Based Learning
• อย่าหลงเอา means เป็น end
• เป้าหมาย/end คือการเรียนรู้ระดับลึก อธิบาย why ได้
• ไม่ใช่แค่ what กับ how
17

18. IPE ในการศึกษาบุคลากรสุขภาพ
• Inter-Professional Education / Learning
• เป้าหมายเพื่อสร้าง Health Team ออกไปทางานในพื้นที่
• ร่วมกันสร้าง “ระบบสุขภาพ” ที่เหมาะสม
• เป็นวิธีการ ทาให้บัณฑิตมีทักษะครบด้าน : Collaboration,
Communication, Creativity, Critical Thinking จากการได้สัมผัส
ความแตกต่างหลากหลาย
https://www.gotoknow.org/posts/tags/ipe 18

19. หนึ่งกิจกรรมเรียนหลายวิชา
ผศ. ดร. อภินันท์สุวรรณรักษ์
คณะเทคโนโลยีประมงและทรัพยากรทางน้า
มหาวิทยาลัยแม่โจ้
วิชา นิเวศวิทยาแหล่งน้า ประมง ไอที
สัตวศาสตร์ บริหาร
เชื่อมโยงกับการพัฒนา นศ. จิตอาสา
https://www.gotoknow.org/posts/646690
http://www.erp.mju.ac.th/informationDetail.aspx?newsId=2428
รางวัลอาจารย์ต้นแบบด้านการสอน
19

20. หนึ่งกิจกรรมเรียนหลายวิชา
ผศ. ดร. อภินันท์สุวรรณรักษ์
คณะเทคโนโลยีประมงและทรัพยากรทางน้า มหาวิทยาลัยแม่โจ้
วิชา นิเวศวิทยาแหล่งน้า ประมง ไอที
สัตวศาสตร์ บริหาร
เชื่อมโยงกับการพัฒนา นศ. จิตอาสา
สหวิทยาการทั้งอาจารย์ และ นักศึกษา
20

21. การเรียนรู้ของครู … PLC
• การตั้งเป้า
• การออกแบบ
• การจัดกระบวนการเรียนรู้
• การทาหน้าที่ Facilitator / Coach / Scaffolding
• การประเมินเพื่อ มอบอานาจ/ส่งเสริม การเรียนรู้
• การประเมินว่าบรรลุเป้าหมาย Learning Outcome
21

22. การเรียนรู้ของครู … PLC
• การตั้งเป้า
• การออกแบบ
• การจัดกระบวนการเรียนรู้
• การทาหน้าที่ Facilitator / Coach / Scaffolding
• การประเมินเพื่อ มอบอานาจ/ส่งเสริม การเรียนรู้
• การประเมินว่าบรรลุเป้าหมาย Learning Outcome
ต้องการ Content/Process
Expert ทาหน้าที่ Coach,
Facilitate, Scaffolding
การเรียนรู้จากการปฏิบัติ
22

23. การเรียนรู้ของครู … PLC
• การตั้งเป้า
• การออกแบบ
• การจัดกระบวนการเรียนรู้
• การทาหน้าที่ Facilitator / Coach / Scaffolding
• การประเมินเพื่อ มอบอานาจ/ส่งเสริม การเรียนรู้
• การประเมินว่าบรรลุเป้าหมาย Learning Outcome
ต้องการ Content/Process
Expert ทาหน้าที่ Coach,
Facilitate, Scaffolding
การเรียนรู้จากการปฏิบัติ
มีธรรมชาติเป็น multidisciplinary learning
23

24. Transfer of Learning
สถานการณ์
ก
สถานการณ์
ข
ความรู้ ค
https://www.researchgate.net/publication/2402396_Transfer_Of_Learning
24

25. From Degree-Based to Competency-Based Education
• เป้าหมายคือทางานได้ ไม่ใช่ได้ปริญญา
• กาหนดสมรรถนะที่ต้องการตามสถานประกอบการ ออกแบบการเรียน &
ฝึก ให้ได้สมรรถนะโดยเร็วที่สุด จบแล้วได้งานทันที
• ฝึกปฏิบัติและเรียนทฤษฎีไปด้วยกัน
• เป็น Work-Based Learning ที่บรรลุ higher order thinking ไม่ใช่แค่
skilled workers แต่เป็น Knowledge Worker.
21st Century Higher Education
25

26. Collaborative Space for Industrial Design
Inter-Disciplinary & Inter-Sectoral
26

27. สู่ประเทศไทย ๔.๐
• นวัตกรรม
• บูรณาการ
• Value creation
ด้วย
มหา
วิทยา
ลัย
Collaborative Space for National Prosperity
27

28. มหาวิทยาลัยต้องเปลี่ยน mindset
• จาก วิจัย สู่ นวัตกรรม
• วิชาการที่ กินได้ ขายได้ แข่งขันได้ส่งออกได้
• เอา ภาคประกอบการ เป็นตัวตั้ง มหาวิทยาลัยร่วมมือ
• เอา พื้นที่ เป็นตัวตั้ง มหาวิทยาลัยร่วมมือ
• ด้วย social engagement mindset
28

29. ต้องการการเปลี่ยนกระบวนทัศน์
จาก Technology Transfer สู่ Engagement Paradigm
ร่วมคิด
ร่วมทา / ร่วมลงทุน
มีการสร้าง/ใช้ค & น
ร่วมรับผล
http://www.engagementthailand.org 29

30. มหาวิทยาลัยต้องเปลี่ยน mindset
เกี่ยวกับนักศึกษา
• จาก passive consumer
• เป็น active co-producer
• ใน collaborative engagement space (multidisciplinary
activities)
30

31. อาจารย์ต้องเปลี่ยน mindset
เกี่ยวกับนักศึกษา
• จาก power relationship
• เป็น co-worker / respectful relationship
• ใน collaborative space
• คือ ห้องเรียน ให้เป็น Learning Space for All
31

32. สรุป สหวิทยาการด้านการศึกษา
• ต้องเพื่อยกระดับผลลัพธ์การเรียนรู้ของนักเรียน นักศึกษา
• เป้าหมายต้อง เพื่อคนไทยทั้งประเทศ ไม่ใช่เฉพาะวัยเด็กและ
เยาวชน
• lifelong multidisciplinary education
• ใช้พื้นที่ชีวิตจริง เป็น learning space การเรียนรู้จะเป็นสห
วิทยาการโดยอัตโนมัติ
• การปรับตัวอยู่ที่ฝั่งครูอาจารย์โรงเรียน และมหาวิทยาลัย
32