Học phần Pháp luật về thuế với Doanh nghiệp - PGS.TS Lê Thị Thanh - Khoa Luật, Đại học Quốc Gia Hà Nội

1. PHÁP LUẬT VỀ THUẾ
ÁP DỤNG ĐỐI VỚI DOANH NGIỆP
PGS,TS. Lê ThịThanh
1

2. Học liệu
TS. Nguyễn Thị Lan Hương, Pháp luật thuế: Lý luận, lịch sử, thực trạng
và so sánh, NXB Chính trị Quốc gia, 2015;
Michel Bouvier, Nhập môn Luật thuế đại cương và lý thuyết thuế
(Introduction au droit fiscal général et à la théorie de I’ímpôt), NXB
Chính trị Quốc gia, 2005:
Học viện Tài chính: Giáo trình lý thuyết thuế, NXB Tài chính 2010;…
Lê Thị Thanh (2018); Thực trạng pháp luật về thuế tại Việt Nam hiện nay
dưới góc nhìn tham chiếu với CPTPP; Hội thảo khoa học Khoa Luật, Đại
học Quốc gia Hà Nội “Thực trạng pháp luật kinh doanh tại Việt Nam dưới
góc nhìn tham chiếu với các Hiệp định thương mại tự do thế hệ mới”
2

3. Học liệu
Lê Thị Thanh (2021), Hoàn thiện pháp luật về thuế tài sản ở
Việt Nam hiện nay, Tạp chí Nghiên cứu tài chính- Kế toán, số 9
(218) 2021;
[60] Lê Thị Thanh (2021), PHÁP LUẬT VỀ QUẢN LÝ THUẾ
Ở VIỆT NAM HIỆN NAY ĐỐI VỚI HOẠT ĐỘNG THƯƠNG
MẠI ĐIỆN TỬ, Kỷ yếu Hội thảo khoa học Quốc gia"Quản trị
thông minh trong bối cảnh chuyển đổi số hiện nay", tháng
11/ 2021;
Các đề tài, bài báo liên quan,…
3

4. PHÁP LUẬT THUẾ
 Nội dung 1: Lý luận chung về thuế và pháp luật thuế áp dung đối với
doanh nghiệp
 Nội dung 2: Luật thuế giá trị gia tăng và thực hiện nghĩa vụ nộp thuế của
doanh nghiệp
 Nội dung 3: Luật thuế tiêu thụ đặc biệt và thực hiện nghĩa vụ nộp thuế của
doanh nghiệp
 Nội dung 4: Luật thuế xuất khẩu, nhập khẩu trong bối cảnh hội nhập kinh
tế quốc tế
 Nội dung 5: Pháp luật thuế thu nhập doanh nghiệp
 Nội dung 6: Pháp luật quản lý thuế
 Nội dung 7: Xử lý vi phạm các luật thuế
 Nội dung 8: So sánh Luật thuế tiêu dùng của Việt Nam với Luật thuế tiêu
dùng Hoa Kỳ, Pháp, Nhật Bản và Trung Quốc
 Nội dung 9: So sánh Luật về thuế thu nhập doanh nghiệp của Việt Nam
với Luật thuế tiêu dùng Hoa Kỳ, Pháp, Nhật Bản và Trung Quốc
4

5. Tổng quan về thuế
 Theo Gaston Jêze “Thuế là một khoản trích nộp bằng tiền do các cá
nhân công dân đóng góp cho nhà nước thông qua con đường quyền
lực, có tính chất bắt buộc và không có đối khoản để trang trải cho
các nhu cầu chi tiêu công cộng” (G.Jèze, Tài chính công, LGDJ,
1936)
 “Thuế là một khoản đóng góp bắt buộc từ các thể nhân và pháp nhân
cho Nhà nước theo mức độ và thời hạn được pháp luật quy định
nhằm sử dung cho mục đích công cộng” (GT: Lý thuyết thuế, Học
viện Tài chính, NXB Tài chính 2010).
5

6. ĐẶC ĐIỂM CỦA THUẾ
Là khoản nộp bắt buộc của thể nhân, pháp nhân
vào NSNN được thực hiện bằng quyền lực của Nhà
nước;
Tính không hoàn trả trực tiếp (khoản thu không bồi
hoàn, khoản nộp không có đối khoản trực tiếp để
đáp ứng nhu cầu chi tiêu công cộng);
Thuế là một khoản được trích nộp bằng tiền (hoặc
hiện vật);
6

7. Phân loại thuế
 Phân loại theo xuất xứ của hàng hoá, dịch vụ: Thuế nội địa và thuế xuất khẩu,
thuế nhập khẩu;
 Phân loại theo phương thức đánh thuế:
Thuế trực thu: loại thuế đánh trực tiếp vào thu nhập hoặc tài sản của người nộp
thuế (thuế thu nhập cá nhân, thuế thu nhập doanh nghiệp, thuế nhà đất,…).
Thuế gián thu: loại thuế không trực tiếp đánh vào thu nhập và tài sản của người
nộp thuế mà đánh gián tiếp thông qua giá cả hàng hoá, dịch vụ (thuế GTGT, thuế
TTĐB, thuế XK thuế NK,…).
 Phân loại theo đối tượng chịu thuế:
Thuế thu nhập: Đối tượng chịu thuế là thu nhập nhận được (thuế thu nhập cá
nhân, thuế thu nhập doanh nghiệp,…);*
Thuế tiêu dùng: Đối tượng chịu thuế là phần thu nhập được mang tiêu dùng trong
hiện tại (thuế GTGT, thuế tiêu thụ đặc biệt,…);**
Thuế tài sản: Đối tượng chịu thuế là giá trị tài sản.***
7

8. Thuế thu nhập*
Thu nhập là tổng các giá trị tài sản và của cải được biểu hiện dưới hình thức
tiền tệ mà một chủ thể nào đó nhận được từ các nguồn do lao động, tài sản hay
đầu tư thông qua quá trình phân phối tổng sản phẩm xã hội và thu nhập quốc
dân trong một khoản thời gian nhất định.
Phân loại thu nhập:
 Căn cứ vào nguồn tạo ra: TN từ lao động, từ tài sản, từ đầu tư, thừa kế,…
 Căn cứ vào tính đều đặn: TN thường xuyên và TN không thường xuyên.
 Căn cứ vào phạm vi lãnh thổ phát sinh TN: TN phát sinh ở trong nước, TN
phát sinh ở nước ngoài.
 Căn cứ vào chủ thể hưởng TN: TN cá nhân, TN Chính phủ, TN công ty,…
 Căn cứ vào quy định của PL: Thu nhập hợp pháp, TN bất hợp pháp.
8

9. Thuế thu nhập
Thuế thu nhập chỉ điều chỉnh phần thu nhập chịu
thuế.
Thu nhập chịu thuế là phần thu nhập được lấy làm
cơ sở xác định số thuế phải nộp. Được xác định trên
cơ sở các khoản thu nhập nhận được sau khi miễn
trừ một số khoản chi phí.
9

10. Thuế thu nhập*
Thuế thu nhập là loại thuế điều tiết trực tiếp thu nhập
thực tế của cá nhân và tổ chức trong xã hội trong một
khoảng thời gian nhất định (thường là một năm)
Thu nhập là tổng giá trị tài sản và của cải được biểu
hiện dưới hình thúc tiền tệ mà một chủ thể nào đó nhận
được từ các nguồn lao động, tài sản hay đầu tư thông
qua quá trình phân phối tổng sản phảm xã hội và thu
nhập quốc dân trong một khoảng thời gian nhất định
(thường là một năm)
10

11. Thuế thu nhập
Thuế thu nhập chỉ điều tiết phần thu nhập chịu thuế
Thu nhập chịu thuế là phần thu nhập được lấy làm cơ
sở xác định số thuế phải nộp của đối tượng nộp thuế
thu nhập (các khoản thu nhập nhận được sau khi trừ
một số khoản chi phí được trừ).
Thuế thu nhập là thuế trực thu – biểu hiện sự đồng nhất
giữa đối tượng nộp thuế theo luật và đối tượng chịu
theo trên phương diện kinh tế.
Tại thời điểm đánh thuế, người chịu thuế thu nhập ít có
khả năng chuyển giao ghánh nặng thuế cho các đối
tượng khác.
11

12. Thuế thu nhập
Thuế thu nhập thường mang tính luỹ tiến so với
thu nhập (phần nào thoả mãn yêu cầu công bằng
theo chiều dọc)
Thuế thu nhập thường có:
- Thuế thu nhập doanh nghiệp
- Thuế thu nhập cá nhân
12

13. THUẾ TIÊU DÙNG **
Thuế tiêu dùng là thuế đánh vào mức chi tiêu hàng hoá, dịch vụ
của hộ gia đình, cá nhân (Thuế tiêu dùng đánh vào bộ phận thu
nhập dành cho tiêu dùng hiện tại)
Đối tượng đánh thuế là mức tiêu dùng cuối cùng (thực tế có thể
đánh thuế trực tiếp vào mức tiêu dùng cuối cùng hoặc đánh thuế
qua tiêu dùng trung gian để đánh thuế mức tiêu dùng cuối cùng
qua việc tác động vào quá trình hình thành giá cả).
Mục đích: điều tiết một phần thu nhập của người tiêu dùng cuối
cùng trên cơ sở phần thu nhập họ đã bỏ ra để mua các hàng hoá,
dịch vụ tiêu dùng nhằm động viên thêm một bộ phận thu nhập của
người chịu thuế qua việc mua sắm hàng hoá, dịch vụ.
13

14. ĐẶC ĐIỂM
 Là loại thuế bổ sung cho thuế thu nhập
 Cơ sở tính thuế thường lớn, không ngừng tăng lên. Có phạm vi đánh thuế rộng, vào hầu hết
các giao dịch mua bán phát sinh trong nền kinh tế (tăng thuế suất ở mức độ nhỏ có thể đem
lại số thu rất lớn cho NSNN),
 Tác động rất mạnh đến giá cả HH, dịch vụ, ảnh hưởng đến quan hệ cung cầu trên thị trường,
làm thay đổi những lựa chọn tiêu dung của cư dân
 Khả năng cá thể hoá thuế tiêu dùng là rất hạn chế, không phân biệt được hoàn cảnh của
người tiêu dùng mà chỉ phân biệt loại hàng hoá, dịch vụ được tiêu dùng
 Mang tính luỹ thoái so với thu nhập (người có thu nhập càng cao thì có tỷ suất thuế tiêu
dùng trên tổng thu nhập càng nhỏ) - không đáp ứng được công bằng theo chiều dọc (xu
hướng: áp dụng thuế suất cao hơn cho những HH, DV được người có thu nhập cao ưa dùng).
 Gây hiệu ứng chuyển thuế trực tiếp vào giá cả HH, DV, là thuế gián thu – hiện tượng chuyển
thuế về phía trước làm cho người nộp thuế ở khâu tiêu dùng trung gian thường phải ứng
trước tiền thuế nộp cho nhà nước thay cho người tiêu dùng cuối cùng
14

15. CÁC SẮC THUẾ TIÊU DÙNG PHỔ BIẾN
Các sắc thuế tiêu dùng thông thường: Thuế
doanh thu; thuế GTGT
Các sắc thuế tiêu dùng đặc biệt: Thuế tiêu
thụ đặc biệt; thuế môi trường
Các sắc thuế tiêu dùng bảo hộ: thuế xuất
khẩu, thuế nhập khẩu
15

16. THUẾ TÀI SẢN ***
THUẾ TÀI SẢN LÀ THUẾ CÓ ĐỐI TƯỢNG ĐÁNH
THUẾ LÀ TÀI SẢN
Là loại thuế đánh trên quan điểm đánh thuế theo lợi
ích (những người được hưởng lợi ích nhiều thì phải
nộp thuế nhiều hơn);
Thuế tài sản mang tính chất là loại thuế hỗ trợ cho
thuế đánh trên thu nhập
Góp phần giải quyết sự bất công bằng về phân phối
tài sản giữa các tầng lớp dân cư
16

17. PHÁP LUẬT THUẾ
Khái niệm
Đặc điểm của pháp luật thuế:
- Là pháp luật thành văn
- Điều chỉnh các QHXH phức tạp;
- Được xây dựng dựa trên những nguyên tắc
nhất định
17

18. PHÁP LUẬT THUẾ
Quan hệ giữa pháp luật thuế và các khoa học
liên quan
Với chính sách thuế
Với khoa học tài chính công
Với khoa học kế toán
Pháp luật thuế trong hệ thống pháp luật Việt
Nam
18

19. Nguyên tắc đánh thuế
Nguyên tắc đánh thuế trên cơ sở Luật định
Nguyên tắc đánh thuế theo khả năng của người
nộp thuế (công bằng)
Nguyên tắc khoản thuế phải nộp được ấn định,
không được xác định trên cơ sở đàm phán
Nguyên tắc đánh thuế có thời hạn và theo cách
thức nhất định
19

20. CÁC NGUYÊN TẮC ĐIỀU CHỈNH PHÁP LUẬT THUẾ
 Nguyên tắc công bằng
- Lý do
- Nội dung nguyên tắc
 Nguyên tắc trung lập
- Lý do
- Nội dung nguyên tắc
 Nguyên tắc minh bạch
- Lý do
- Nội dung nguyên tắc
 Nguyên tắc tránh đánh trùng thuế
- Lý do
- Nội dung nguyên tắc
20

21. Yêu cầu trong điều chỉnh quan hệ thuế
bằng pháp luật
Pháp luật thuế phải cụ thể hoá các
nguyên tắc đánh thuế
Pháp luật thuế phải bảo đảm tính ổn định
Pháp luật thuế phải giải quyết được mối
quan hệ lợi ích giữa các chủ thể trong
quan hệ thuế
21

22. Tiêu thức chủ yếu thiết lập và đánh giá
hệ thống pháp luật thuế
- Tính hiệu quả;
- Tính công bằng;
- Tính ổn định;
- Tính thuận tiện.
22

23. CẤU TRÚC (NỘI DUNG) CỦA PHÁP LUẬT THUẾ
+ Quy định sự kiện pháp lý làm phát sinh nghĩa vụ thuế
+ Quy định đối tượng chịu thuế và đối tượng nộp thuế
+ Quy định cơ sở, phương pháp tính thuế
+ Quy định các trường hợp miễn, giảm thuế
+ Quy định hoàn thuế, khấu trừ thuế, quyết toán thuế
+ Quy định về đăng ký thuế
+ Quy định thủ tục kê khai thuế; thủ tục ấn định thuế
+ Quy định thủ tục nộp thuế; thủ tục hoàn thuế
+ Quy định thủ tục miễn, giảm thuế, xóa nợ tiền thuế, tiền phạt
+ Quy định thủ tục kiểm tra, thanh tra thuế
+ Quy định thủ tục thi hành quyết định hành chính
+ Quy định thủ tục xử lý vi phạm pháp luật thuế
23

24. sự kiện pháp lý làm phát sinh nghĩa vụ thuế
Sự kiện pháp lý làm phát sinh nghĩa vụ
thuế là sự kiện dẫn đến nghĩa vụ trả thuế.
Có thể là:
- Hành vi pháp lý
- Tình trạng kinh tế.
24

25. Đối tượng chịu thuế, đối tượng nộp thuế
Đối tượng chịu thuế: Pháp luật thuế cần chỉ rõ thuế
đánh vào cái gì (hàng hoá, thu nhập, tài sản,…)
Mỗi sắc thuế có đối tượng chịu thuế riêng.
Đối tượng nộp thuế: Pháp luật phải quy định rõ ai
phải nộp thuế
Người nộp thuế: thể nhận hoặc pháp nhân
Người nộp thuế có thể đồng thời là người chịu thuế,
có thể không đồng thời là người chịu thuế
25

26. Cơ sở, phương pháp tính thuế
 Tính thuế là việc tính toán số tiền thuế mà người nộp thuế phải trả
bằng cách áp dung một mức thuế suất hoặc biểu thuế vào cơ sở
tính thuế đã được xác định
 Cơ sở tính thuế là một bộ phận của đối tượng chịu thuế được xác
định làm căn cứ tính thuế
- Đối tượng chịu thuế là thu nhập thì cơ sở tính thuế là thu nhập
chịu thuế
- Đối tượng chịu thuế là hàng hoá hay tài sản thì cơ sở tính thuế là
giá trị của hàng hoá hoặc giá trị của tài sản
- Lưu ý: Đối tượng chịu thuế thường rộng hơn cơ sở tính thuế (mức
tối thiểu không phải nộp thuế, miễn giảm thuế)
- Một cơ sở thuế sau khi tính và nộp một loại thuế tương ứng có thể
trở thành cơ sở của một loại thuế khác.
26

27. Cơ sở, phương pháp tính thuế
Mức thuế: thể hiện mức độ động viên của Nhà
nước so với cơ sở tính thuế, được biểu hiện dưới
hình thức thuế suất hay định suất thuế
Các loại thuế suất: thuế suất tỷ lệ (mức thu theo
tỷ lệ phần trăm) và thuế suất cố định (Mức thu
bằng số tuyệt đối)
Các loại biểu thuế: Biểu thuế luỹ tiến (biểu thuế
luỹ tiến đơn giản, biểu thuế luỹ tiến từng phần,
biểu thuế luỹ tiến toàn phần) và biểu thuế luỹ
thoái.
27

28. Miễn, giảm thuế
Mục đích:
Giúp người nộp thuế khắc phục hoàn cảnh khó
khăn do nguyên nhân khách quan làm giảm thu
nhập hoặc ảnh hưởng đến hoạt động kinh tế
Thực hiện một số chủ trương, chính sách kinh tế-
xã hội nhằm khuyến khích hoạt động của người
nộp thuế
Nên hay không nên có những quy định này?
28

29. Hoàn thuế, khấu trừ, quyết toán thuế
Hoàn thuế là việc trả lại khoản thuế mà tổ chức, cá nhân
đã nộp vào NSNN dựa trên căn cứ hoàn thuế, khi:
- Người nộp thuế nộp thừa
- Khoản thuế không thuộc diện phải nộp vào NSNN;…
Khấu trừ thuế là hành vi của đơn vị chi trả thu nhập tạm
trừ thuế của người có thu nhập theo quy định của pháp
luật, hoặc khấu trừ thuế GTGT khi áp dụng phương
pháp nộp thuế khấu trừ, chủ thể nộp thuế được khấu trừ
thuế GTGT đầu vào từ thuế GTGT phải nộp đầu ra.
Quyết toán thuế:
29

30. Luật về hình thức (luật quản lý thuế)
+ Quy định về đăng ký thuế
+ Quy định thủ tục kê khai thuế
+ Quy định thủ tục ấn định thuế
+ Quy định thủ tục nộp thuế
+ Quy định thủ tục hoàn thuế
+ Quy định thủ tục miễn, giảm thuế, xóa nợ tiền thuế, tiền phạt
+ Quy định thủ tục kiểm tra, thanh tra thuế
+ Quy định thủ tục thi hành quyết định hành chính
+ Quy định thủ tục xử lý vi phạm pháp luật thuế
30

31. NGUỒN CỦA PHÁP LUẬT THUẾ Ở VN
Hiếp pháp
Điều ước quốc tế
Các Luật thuế, Luật quản lý thuế
Nghị định của Chính phủ
Thông tư của Bộ Tài chính;…
31

32. CÂU HỎI
 TẠI SAO CÁC LOẠI THUẾ PHẢI ĐƯỢC
QUY ĐỊNH BẰNG VĂN BẢN LUẬT?
 TẠI SAO CHỈ CÓ NHÀ NƯỚC MỚI CÓ
QUYỀN ĐỊNH RA CÁC LOẠI THUẾ VÀ
THU THUẾ?
 ĐẶC ĐIỂM CỦA THUẾ CHI PHỐI NHƯ
THẾ NÀO ĐẾN PHÁP LUẬT THUẾ?
32