CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ DU LỊCH VÀ TÀI NGUYÊN DU LỊCH.docx

Viết thuê đề tài giá rẻ trọn gói - KB Zalo/Tele : 0973.287.149
Luanvanmaster.com – Cần Kham Thảo - Kết bạn Zalo/Tele : 0973.287.149
CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ DU LỊCH
VÀ TÀI NGUYÊN DU LỊCH
1.1. Khái niệm về du lịch
Thuật ngữ “du lịch” bắt nguồn từ tiếng Pháp: “Tour” nghĩa là đi vòng quanh,
dạo chơi, còn “tourist” là người dạo chơi. Du lịch gắn với việc nghỉ ngơi, giải trí nhằm
phục hồi, nâng cao sức khỏe và khả năng lao động của con người.
Khái niệm về du lịch luôn được tranh luận trong suốt hơn 8 thập kỉ vừa qua, kể
từ khi thành lập Hiệp hội quốc tế các tổ chức du lịch năm 1925 tại Hà Lan. Đầu tiên,
du lịch được hiểu là việc đi lại của từng cá nhân hoặc nhóm người rời khỏi chỗ
ở của mình trong một khoảng thời gian ngắn đến các vùng xung quanh để nghỉ ngơi,
giải trí, chữa bệnh. Ngày nay, người ta đã cơ bản thống nhất, tất cá các hoạt động di
chuyển của con người ở trong hay ngoài nước trừ việc đi cư trú chính trị, tìm việc làm
và xâm lược, đều mang ý nghĩa du lịch.
Như vậy, du lịch là một khái niệm bao hàm nội dung kép. Một mặt nó mang ý
nghĩa thông thường của từ: việc đi lại của con người với mục đích nghỉ ngơi, giải trí,
chữa bệnh. Mặt khác, du lịch được nhìn nhận dưới một góc độ khác như là hoạt động
gắn chặt với những kết quả kinh tế (sản xuất, tiêu thụ) do chính nó tạo ra.
Hunziker,1951 đã định nghĩa rằng “Du lịch là tổng thể các hiện tượng và những
mối liên hệ phát sinh từ chuyến đi khỏi nơi thường trú và không liên quan gì với các
hoạt động kiếm sống”.
Trong một số tài liệu gần đây nhất, có người quan niệm rằng du lịch gồm 3 nội
dung, song thực chất không khác gì hai nội dung trên, bởi vì nội dung đầu được tách
ra làm đôi. Theo I.I. Pirôgiơnic (1985), thuật ngữ du lịch chuyển tải 3 nội dung cơ
bản:
Thứ nhất: Cách sử dụng thời gian rỗi bên ngoài nơi cư trú thường xuyên
Thứ hai: Dạng chuyển cư đặc biệt
Thứ ba: Ngành kinh tế, một trong những ngành thuộc lĩnh vực phi sản xuất
nhằm phục vụ các nhu cầu văn hóa – xã hội của nhân dân

10
Du lịch không chỉ bao gồm các hoạt động của dân cư trong thời gian tới, mà
còn bao trùm lên không gian nơi diễn ra các hoạt động khác nhau, đồng thời cũng là
nơi tập trung các xí nghiệp dịch vụ chuyên môn hóa.
Tóm lại, theo I.I. Pirôgiơnic, 1985 khái niệm du lịch có thể được xác định như
sau:
Du lịch là một dạng hoạt động của dân cư trong thời gian rỗi liên quan với sự
di chuyển và lưu lại tạm thời bên ngoài nơi cư trú thường xuyên nhằm nghỉ ngơi,
chữa bệnh, phát triển thể chất và tinh thần, nâng cao trình độ nhận thức – văn hóa
hoặc thể thao kèm theo việc tiêu thụ những giá trị về tự nhiên, kinh tế và văn hóa.
Pháp lệnh Du lịch Việt Nam (1999) định nghĩa: “Du lịch là hoạt động của con
người ngoài nơi cư trú thường xuyên của mình nhằm thỏa mãn nhu cầu tham quan,
giải trí, nghỉ dưỡng trong một khoảng thời gian nhất định”.
1.2. Tài nguyên du lịch
1.2.1. Quan niệm về tài nguyên du lịch
Du lịch là một trong những ngành có sự định hướng tài nguyên rõ rệt. Tài
nguyên du lịch ảnh hưởng trực tiếp đến tổ chức lãnh thổ du lịch, đến việc hình thành,
chuyên môn hóa các vùng du lịch và hiệu quả kinh tế của hoạt động dịch vụ. Dĩ nhiên
ảnh hưởng này chịu sự chi phối gián tiếp của các nhân tố kinh tế - xã hội như phương
thức sản xuất và tính chất của quan hệ sản xuất, trình độ phát triển kinh tế - văn hóa
và cơ cấu, khối lượng, nhu cầu của du lịch.
Do vị trí đặc biệt quan trọng của nó, tài nguyên du lịch được tách ra thành một
phân hệ riêng biệt trong hệ thống lãnh thổ nghỉ ngơi – du lịch.
Về thực chất, tài nguyên du lịch là các điều kiện tự nhiên, các đối tượng văn hóa
– lịch sử đã bị biến đổi ở mức độ nhất định dưới ảnh hưởng của nhu cầu xã hội và
khả năng sử dụng trực tiếp vào du lịch.
Xét về cơ cấu tài nguyên du lịch, có thể phân làm hai bộ phận hợp thành: tự
nhiên và nhân tạo (tài nguyên tự nhiên và tài nguyên văn hóa – lịch sử của hoạt động
du lịch).

11
Tài nguyên du lịch là một phạm trù lịch sử, bởi vì những thay đổi cơ cấu và nhu
cầu đã lôi cuốn vào hoạt động du lịch những thành phần mới mang tính chất tự nhiên
cũng như mang tính chất văn hóa - xã hội. Nó cũng là một phạm trù động, vì khái
niệm tài nguyên du lịch thay đổi tùy thuộc vào sự tiến bộ kĩ thuật, sự cần thiết về kinh
tế, tính hợp lý về mức độ nghiên cứu. Do vậy, khi đánh giá tài nguyên du lịch và xác
định hướng khai thác, cần phải tính đến những thay đổi trong tương lai về nhu cầu
cũng như khả năng kinh tế, kỹ thuật để khai thác các loại tài nguyên du lịch mới.
Từ những điều trình bày trên đây, có thể xác định khái niệm tài nguyên du lịch
như sau: Tài nguyên du lịch là tổng thể tự nhiên, văn hóa - lịch sử cùng các thành
phần của chúng được sử dụng cho nhu cầu trực tiếp hay gián tiếp hoặc cho việc tạo
ra các dịch vụ du lịch nhằm góp phần khôi phục, phát triển thể lực, trí lực cũng như
khả năng lao động và sức khỏe của con người.
1.2.2. Tài nguyên du lịch nhân văn
1.2.2.1. Quan niệm
Tài nguyên du lịch nhân văn là những đối tượng, hiện tượng do con người tạo
ra trong quá trình phát triển. Tài nguyên du lịch nhân văn gồm truyền thống văn hoá,
các yếu tố văn hoá, văn nghệ dân gian, di tích lịch sử, di tích cách mạng, khảo cổ,
kiến trúc, các công trình lao động sáng tạo của con người và các di sản văn hoá vật
thể, phi vật thể khác có thể được sử dụng phục vụ mục đích du lịch.
Theo điều 13 trong Luật Du lịch Việt nam (44/2005/QH 11 ngày 14/6/2005) thì:
Tài nguyên du lịch nhân văn gồm truyền thống văn hóa, các yếu tố văn hoá, văn nghệ
dân gian, di tích lịch sử, cách mạng, khảo cổ, kiến trúc, các công trình lao động sáng
tạo của con người và các di sản văn hoá vật thể, phi vật thể khác có thể được sử dụng
phục vụ mục đích du lịch.
1.2.2.2. Đặc điểm
- Tài nguyên du lịch nhân văn có tác dụng nhận thức nhiều hơn là giải trí.
- Việc tìm hiểu diễn ra trong thời ngắn, do đó trong chuyến đi du lịch có thể đi
tham quan nhiều đối tượng tài nguyên.

12
- Số người quan tâm đến tài nguyên du lịch nhân tạo thường có văn hóa cao
hơn, thu nhập và yêu cầu cao hơn.
- Tài nguyên du lịch nhân văn thường tập trung ở các thành phố, ở các điểm
quần cư nên không cần xây dựng thêm cơ sở vật chất riêng.
- Tài nguyên du lịch nhân văn không có tính mùa vụ như tài nguyên du lịch tự
nhiên
- Đối với tài nguyên du lịch nhân văn, khách quan tâm là những người có trình
độ văn hoá cao, có mức sống cao và hiểu biết rộng
- Tài nguyên du lịch nhân văn tác động theo từng giai đoạn đến khách du lịch:
thông tin, tiếp xúc, nhận thức và đánh giá.
1.2.2.3. Phân loại tài nguyên du lịch nhân văn
Tài nguyên du lịch nhân văn bao gồm:
- Các di tích lịch sử - văn hoá, kiến trúc
- Các lễ hội
- Các làng nghề truyền thống
- Các đối tượng du lịch gắn với dân tộc học
- Các đối tượng văn hóa - thể thao và hoạt động nhận thức khác
* Các di tích lịch sử, văn hoá
Di tích lịch sử văn hoá là tài sản quý giá của mỗi dân tộc, nó thể hiện truyền
thống tốt đẹp, tinh hoa trí tuệ, tài năng, giá trị về văn hoá, nghệ thuật của mỗi quốc
gia. Nói một cách khác, di tích lịch sử - văn hoá là những không gian vật chất cụ thể,
khách quan trong đó chứa đựng các giá trị điển hình về lịch sử, về văn hoá do con
người sáng tạo ra trong lịch sử để lại.
Ở Việt Nam, theo Pháp lệnh bảo vệ và sử dụng di tích lịch sử và danh lam
thắng cảnh, công bố ngày 4 tháng 4 năm 1984 quy định:
“Di tích lịch sử văn hoá là những công trình xây dựng, địa điểm, đồ vật, tài liệu
và các tác phẩm có giá trị lịch sử, khoa học, nghệ thuật cũng như văn hoá khác, hoặc
liên quan đến các sự kiện lịch sử, qua trình phát triển văn hoá - xã hội”.

13
“Danh lam thắng cảnh là những khu vực thiên nhiên hoặc có những công trình
cổ nổi tiếng”.
Do đó: Chỉ những di tích nào có giá trị lịch sử, văn hoá, khoa học, nghệ thuật
mới được coi là những di tích lịch sử văn hoá.
Cần đánh giá đúng giá trị của các di tích theo các thang giá trị khác nhau, những
di tích cũng được phân thành những cấp khác nhau: các di tích cấp quốc gia và cấp
địa phương, những di tích có giá trị đặc biệt được coi là di sản thế giới.
- Các di tích lịch sử - văn hoá nói chung được phân chia thành:
+ Di tích khảo cổ: là những địa điểm ẩn giấu một bộ phận giá trị văn hóa,
thuộc về thời kì lịch sử xa xưa.
+ Di tích lịch sử: là các di tích gắn với đặc điểm và quá trình phát triển của mỗi
dân tộc, mỗi quốc gia. Loại hình này gồm di tích ghi dấu về dân tộc học, di tích ghi
dấu sự kiện chính trị quan trọng, di tích ghi dấu chiến công chống xâm lược, di tích
ghi dấu sự vinh quang trong lao động, di tích ghi dấu tội ác của các thế lực phản động.
+ Di tích văn hoá nghệ thuật: là các di tích gắn với các công trình kiến trúc, có
giá trị nên còn gọi là di tích kiến trúc nghệ thuật. Nó chứa đựng giá trị kiến trúc và
giá trị văn hoá tinh thần.
Ví dụ: Văn miếu Quốc Tử Giám (Hà Nội), nhà thờ Phát Diệm (Ninh Bình), toà
thánh Tây Ninh.
+ Các loại danh lam thắng cảnh: Phong cảnh đẹp hòa quyện với các công trình
mang tính chất văn hóa - lịch sử. Tại đây không chỉ có vẻ đẹp thiên nhiên mà còn có
giá trị nhân văn sâu sắc.
+ Các bảo tàng: bảo tàng là nơi lưu giữ các tài sản văn hoá dân tộc, truyền thụ
tri thức chấn hưng tinh hoa truyền thống.
- Các di tích nhân văn có giá trị đặc biệt được xếp vào di sản của thế giới: 7 kỳ
quan thế giới (Kim tự tháp Ai Cập; Vườn treo Babilon; Tượng khổng lồ Heliôt - trên
đảo Rôt; Lăng mộ vua Mozon ở Halicacnasơ; Đền thờ Actemic ở Ephedơ; Tượng
thần Dớt ở Olempia và Ngọn hải đăng Alexandria).

14
Ở Việt Nam, tính đến năm 2012, có 05 di sản văn hoá vật thể được công nhận
là di sản văn hoá thế giới: Cố đô Huế (1993), Thánh địa Mỹ Sơn (1999), Phố cổ Hội
An (1999), Hoàng thành Thăng Long (2010), Thành nhà Hồ (2011). Có 02 di sản
thiên nhiên thế giới là Vịnh Hạ Long (1994) và Động Phong Nha-Kẻ Bàng (2003).
Ngoài ra, các di sản văn hóa phi vật thể đã được công nhận tại Việt nam, gồm có: Nhã
nhạc Cung Đình Huế (2003), Không gian văn hoá cồng chiêng Tây Nguyên (2005),
Dân ca Quan họ Bắc Ninh (2009), Ca trù (2009), Hội Gióng (2010), Hát xoan (2011).
* Các lễ hội
Lễ hội là một dạng tài nguyên nhân văn quan trọng, là loại hình sinh hoạt văn
hoá tổng hợp rất đa dạng và phong phú để con người hướng về tổ tiên, ôn lại truyền
thống, hướng về một sự kiện lịch sử trọng đại, thể hiện những ước mơ, khát khao mà
cuộc sống thực tại chưa giải quyết được.
Lễ hội gồm có hai phần: phần lễ và phần hội
Phần lễ: với những nghi thức trang nghiêm, trọng thể, mở đầu ngày hội, mang
tính tưởng niệm lịch sử, hướng về lịch sử hay một nhân vật lịch sử có ảnh hưởng lớn
đến sự phát triển xã hội. Nghi thức lễ hội nhằm bày tỏ tôn kính với các bậc thánh hiền
và thần linh, cầu mong được thiên thời, địa lợi, nhân hoà và sự phồn vinh, hạnh phúc.
Phần hội: được diễn ra với các hoạt động điển hình, tượng trưng cho tâm trí
cộng đồng, văn hoá dân tộc, chứa đựng những quan niệm của dân tộc đó với lịch sử,
xã hội và thiên nhiên. Trong lễ hội thường có các trò chơi, thi hát… Đình làng thường
là nơi diễn ra các lễ hội, các lễ hội làng thường vào mùa xuân.
Từ rất lâu ngôi đình đã dựng mốc cho các chuẩn mực văn hóa, định hình cho
đời sống tâm linh và đạo đức của từng thành viên trong làng. Mỗi làng đều có đình
thờ Thành Hoàng làng. Những ngày mất, ngày sinh của Thành Hoàng trở thành ngày
hội để người dân nhớ ơn, tưởng niệm.
* Các nghề và làng nghề thủ công truyền thống
- Thể hiện tài khéo léo của nhân dân lao động

15
- Thể hiện những tư duy triết học, những tâm tư tình cảm của con người
- Dù nhiều làng nghề đã biến mất cùng với thời gian, nhưng hiện nay, các con
số thống kê cho thấy, Việt Nam còn có gần 2.000 làng nghề thuộc các nhóm nghề thủ
công truyền thống chính: chạm khắc đá, nghề đúc đồng, nghề kim hoàn, nghề gốm,
nghề mộc, nghề mây tre đan, nghề dệt… Mỗi nghề đều có lịch sử phát triển lâu dài
và khá độc đáo như nghề chạm khắc đá, đúc đồng, kim hoàn (còn gọi là nghề mỹ
nghệ vàng bạc), gốm, mộc, dệt thiêu ren truyền thống, sơn mài và điêu khắc, khảm
trai, khảm xà cừ.
* Các đối tượng du lịch gắn với dân tộc học
Mỗi dân tộc có một điều kiện sống, đặc điểm văn hoá, phong tục tập quán, hoạt
động sản xuất mang sắc thái riêng và có địa bàn cư trú nhất định. Khi khoảng cách về
không gian địa lý được rút ngắn rất nhiều nhờ những thành tựu trong lĩnh vực giao
thông, viễn thông và internet, trên Trái Đất không còn những nơi bí ẩn, những nơi
chưa được khám phá. Nhưng về nhiều mặt, các dân tộc vẫn còn xa lạ với nhau. Đó
chính là sức hút trong du lịch dân tộc học.
Các đối tượng du lịch gắn với dân tộc học có ý nghĩa du lịch là các tập tục lạ về
cư trú, tổ chức xã hội, thói quen ăn uống, sinh hoạt, kiến trúc cổ, các nét truyền thống
trong quy hoạch cư trú và xây dựng, trang phục dân tộc…
Trên thế giới, mỗi dân tộc đều thể hiện những sắc thái riêng của mình để thu hút
khách du lịch. Người Tây Ban Nha ở vùng biển Địa Trung Hải với nền văn hóa
Phlamango và truyền thống đấu bò là đối tượng hấp dẫn khách du lịch ở Châu Âu.
Các đất nước Italia, Hy lạp là những cái nôi của nền văn minh Châu Âu. Kho tàng
văn hóa phong phú, độc đáo là điều kiện thuận lợi cho ngành du lịch phát triển.
Việt Nam với 54 dân tộc vẫn giữ được những phong tục tập quán, hoạt động
văn hoá văn nghệ đặc sắc, nhiều kĩ năng độc đáo. Các món ăn dân tộc độc sắc với
nghệ thuật cao về chế biến và nấu nướng.
* Các đối tượng văn hoá - thể thao và hoạt động nhận thức khác
Các đối tượng du lịch văn hoá - thể thao thường tập trung ở các thủ đô và các
thành phố lớn, đó là trung tâm của các viện khoa học, các trường đại học, các thư

16
viện lớn và nổi tiếng, các trung tâm thường xuyên diễn ra liên hoan âm nhạc, sân
khấu, điện ảnh, thể thao…
Đối tượng văn hoá - thể thao thu hút không chỉ khách tham quan nghiên cứu mà
còn lôi cuốn nhiều khách du lịch với mục đích khác. Khách du lịch có trình độ văn
hóa trung bình trở lên đều có thể thưởng thức các giá trị văn hoá của đất nước mà họ
đến tham quan. Do vậy, tất cả các thành phố có các đối tượng văn hoá, hoặc tổ chức
các hoạt động văn hoá - thể thao đều trở thành những trung tâm du lịch văn hoá.
1.3. Các vấn đề về du lịch bền vững
1.3.1. Khái niệm chung
Hiện nay, du lịch bền vững là một xu thế của thời đại, là mục tiêu đặt ra cho
phát triển và có ý nghĩa quan trọng không chỉ về mặt kinh tế mà còn có ý nghĩa đặc
biệt đối với sự phát triển bền vững của xã hội, của cộng đồng dưới quan điểm khai
thác tài nguyên và môi trường (bao gồm cả tự nhiên và nhân văn) trên phạm vi toàn
cầu.
Khái niệm về du lịch bền vững mới xuất hiện trên cơ sở cải tiến và nâng cấp
khái niệm về “du lịch mềm” của những năm 90 và thực sự gây được chú ý rộng rãi
trong những năm gần đây.
Theo Hội đồng Du lịch và Lữ hành quốc tế (WTTC), 1996 thì: “Du lịch bền
vững là việc đáp ứng các nhu cầu hiện tại của du khách và vùng du lịch mà vẫn đảm
bảo những khả năng đáp ứng nhu cầu cho các thế hệ du lịch tương lai”.
Du lịch bền vững đòi hỏi phải quản lý tất cả các dạng tài nguyên theo cách nào
đó để chúng ta có thể đáp ứng các nhu cầu kinh tế, xã hội và thẩm mỹ trong khi vẫn
duy trì được bản sắc văn hóa, các quá trình sinh thái cơ bản, đa dạng sinh học và các
hệ đảm bảo sự sống.
Theo định nghĩa của Tổ chức Du lịch Thế giới - WTO đưa ra tại Hội nghị về
Môi trường và Phát triển của Liên hợp quốc tại Rio de Janeiro năm 1992 “Du lịch
bền vững là việc phát triển các hoạt động du lịch nhằm đáp ứng các nhu cầu hiện tại
của khách du lịch và người dân bản địa trong khi vẫn quan tâm đến việc bảo tồn

17
và tôn tạo các nguồn tài nguyên cho việc phát triển hoạt động du lịch trong tương
lai. Du lịch bền vững sẽ có kế hoạch quản lý các nguồn tài nguyên nhằm thoả mãn
các nhu cầu về kinh tế, xã hội, thẩm mỹ của con người trong khi đó vẫn duy trì được
sự toàn vẹn về văn hoá, đa dạng sinh học, sự phát triển của các hệ sinh thái và các
hệ thống hỗ trợ cho cuộc sống của con người”.
Nhận thức được tầm quan trọng của du lịch đối với nền kinh tế quốc dân, nghị
quyết của Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ VIII đã xác định "... Phát triển du lịch
tương xứng với tiềm năng du lịch to lớn của đất nước theo hướng du lịch văn hoá,
sinh thái, môi trường. Xây dựng các chương trình và các điểm du lịch hấp dẫn về văn
hoá, di tích lịch sử và khu danh lam thắng cảnh", đảm bảo sự phát triển bền vững của
ngành du lịch.
Ngày nay, nói đến phát triển du lịch là nói đến sự phát triển bền vững. Sự phát
triển sẽ không có ý nghĩa nếu những thành tựu đạt được của hiện tại ảnh hưởng sâu
sắc đến lợi ích của tương lai. Trong phát triển du lịch nhân văn, sự bền vững chính là
sự trường tồn và thăng hoa của các giá trị văn hóa, sự phát triển kinh tế xã hội vững
chắc của cộng đồng địa phương. Sự bền vững phải được xem là tiêu chí phát triển
ngay từ đầu và là kim chỉ nam cho định hướng khai thác.
1.3.2. Những nguyên tắc của du lịch bền vững
Theo Tổ chức bảo tồn thiên nhiên thế giới IUCN, 1998, đã đưa ra 10 nguyên
tắc của du lịch bền vững, đó là:
• Sử dụng nguồn tài nguyên một cách bền vững: bao gồm cả tài nguyên thiên
nhiên, xã hội và văn hóa. Việc sử dụng bền vững tài nguyên thiên nhiên là
nền tảng cơ bản nhất của việc phát triển du lịch lâu dài.
• Giảm tiêu thụ quá mức và xả thải nhằm giảm chi phí khôi phục các suy
thoái môi trường, đồng thời cũng góp phần nâng cao chất lượng du lịch.
• Phát triển phải gắn liền với bảo tồn tính đa dạng: duy trì và phát triển tính
đa dạng của tự nhiên, văn hóa, xã hội là rất quan trọng đối với du lịch bền
vững, tạo ra sức bật cho ngành du lịch.

18
• Phát triển du lịch phải lồng ghép với quy hoạch phát triển của địa
phương, quốc gia.
• Hỗ trợ nền kinh tế địa phương. Du lịch phải hỗ trợ các hoạt động kinh tế
địa phương, phải tính toán chi phí môi trường vừa để bảo vệ nền kinh tế
bản địa cũng như tránh gây cho hại môi trường.
• Thu hút sự tham gia của cộng đồng địa phương. Điều này không chỉ đem
lại lợi ích cho cộng đồng, cho môi trường mà còn tăng cường đáp ứng nhu
cầu, thị hiếu của du khách.
• Sự tư vấn của các nhóm quyền lợi và công chúng. Tư vấn giữa công nghiệp
du lịch và cộng đồng địa phương, các tổ chức và cơ quan là đảm bảo cho
sự hợp tác lâu dài cũng như giải quyết các xung đột có thể nảy sinh.
• Đào tạo đội ngũ nguồn nhân lực nhằm thực thi các sáng kiến và giải pháp
du lịch bền vững, từ đó nâng cao chất lượng phục vụ trong hoạt động du
lịch và cải thiện các sản phẩm du lịch.
• Marketing du lịch một cách có trách nhiệm. Phải cung cấp thông tin cho
du khách một cách đầy đủ và có trách nhiệm nhằm nâng cao sự tôn trọng
của du khách đến môi trường tự nhiên, xã hội và văn hóa khu du lịch, qua
đó góp phần thỏa mãn nhu cầu của khách.
• Triển khai các hoạt động nghiên cứu nhằm hỗ trợ giải quyết các vấn đề,
mang lại lợi ích cho khu du lịch, cho nhà kinh doanh du lịch và du khách.
1.4. Các vấn đề về bảo tồn trong du lịch
1.4.1. Ở Việt Nam
Ở một góc độ nào đó, vấn đề bảo tồn trong du lịch cũng nằm trong xu thế phát
triển du lịch bền vững. Song vấn đề bảo tồn trong du lịch xoáy sâu vào sự cần thiết
và các biện pháp để bảo tồn tài nguyên cho phát triển du lịch. Cụ thể hơn, thuật ngữ
“bảo tồn” hướng đến tài nguyên du lịch nhân văn thay vì thuật ngữ “bảo vệ” hướng
đến tài nguyên du lịch tự nhiên.

19
Theo điều 5 trong Luật Du lịch Việt nam (44/2005/QH 11 ngày 14/6/2005) thì
một trong những nguyên tắc phát triển du lịch là bảo tồn, tôn tạo, phát huy giá trị của
tài nguyên du lịch. Còn theo điều 6, bảo vệ, tôn tạo tài nguyên du lịch và môi trường
du lịch là một trong những chính sách được Nhà nước khuyến khích, ưu đãi về đất
đai, tài chính, tín dụng đối với tổ chức, cá nhân trong nước và tổ chức, cá nhân nước
ngoài đầu tư.
Theo Thạc sĩ Đào Duy Tuấn, Viện nghiên cứu và phát triển du lịch thì: Hoạt
động bảo tồn di tích, di sản văn hóa có ý nghĩa rất lớn đối với phát triển du lịch. Ngày
nay, các nhà khoa học đã đưa ra khái niệm mới về bảo tồn di sản - gọi là “bảo tồn tích
cực”, nghĩa là đưa di sản vào phục vụ cuộc sống. Các di sản văn hoá phải được bảo
vệ, tôn tạo và tổ chức giới thiệu rộng rãi cho công chúng biết, chiêm ngưỡng, nghiên
cứu. Du lịch là một phương thức để đưa di sản đến với công chúng. Thông qua hoạt
động du lịch mà những di sản văn hoá vốn đang “khô cứng” hoặc đang bị “bảo tàng
hóa” trở thành những di sản sống, được phục vụ, được cống hiến với sứ mạng nhân
văn cao cả.
1.4.2. Trên thế giới
Để kêu gọi các nước trên thế giới cùng tham gia bảo tồn di sản văn hóa và thiên
nhiên, Ðại hội đồng UNESCO đã họp tại Paris ngày 17-10 đến 21-11-1972 (kỳ họp
thứ 17) nhằm thảo luận Công ước Bảo vệ Di sản Văn hóa và Thiên nhiên thế giới.
Ngày 16-11-1972, Công ước này đã được thông qua.
Công ước Bảo vệ Di sản Văn hóa và Thiên nhiên thế giới là một thỏa ước quốc
tế trong đó các quốc gia cùng bảo vệ các di sản trường tồn của thế giới. Mỗi quốc gia,
hoặc “Quốc gia thành viên” tham gia Công ước công nhận trách nhiệm chính của
mình nhằm đảm bảo việc xác định, bảo vệ, bảo tồn và chuyển giao các di sản văn hóa
và thiên nhiên của đất nước cho các thế hệ tương lai. Cho đến nay, đã có trên 170
quốc gia ký kết Công ước, vì vậy Công ước này trở thành một trong những công cụ
bảo vệ có uy lực nhất trên thế giới. Đây là văn bản pháp lý quốc tế duy nhất để bảo
vệ di sản văn hóa và thiên nhiên trong đó khuyến khích sự hợp tác giữa các quốc gia
nhằm bảo vệ di sản của họ.

20
Theo điều 5 của công ước này thì: Mỗi quốc gia thành viên phải bảo vệ, bảo
toàn và giới thiệu di sản văn hóa và thiên nhiên có trên lãnh thổ của mình bằng những
hành động pháp lý thích đáng. Công ước khuyến nghị các chính phủ “có chính sách
chung nhằm tạo cho di sản văn hóa và thiên nhiên có chức năng trong đời sống của
cộng đồng, và đưa việc bảo vệ di sản đó vào các chương trình hoạch định tổng thể”.
Các khuyến nghị này bao gồm việc xem xét các kế hoạch cấp địa phương và quốc
gia, dự báo tăng trưởng hay suy giảm dân số, các yếu tố kinh tế và hướng phát triển
giao thông, cũng như có các biện pháp phòng ngừa thảm họa.
Để thực hiện Công ước và quyết định di sản nào sẽ được đưa vào Danh sách Di
sản Thế giới, Đại hội đồng các quốc gia thành viên Công ước đã bầu chọn 21 quốc
gia thành viên vào Ủy ban Di sản Thế giới Liên Chính phủ với nhiệm kỳ sáu năm.
Ủy ban đưa ra các quyết định dựa trên các khuyến nghị của ba cơ quan tư vấn là Hội
đồng Quốc tế về Di tích và Di chỉ (ICOMOS) - chịu trách nhiệm về di tích văn hóa,
Liên đoàn Bảo toàn Thiên nhiên Thế giới (IUCN) - chịu trách nhiệm về di tích thiên
nhiên, Trung tâm Quốc tế Nghiên cứu Bảo tồn và Trùng tu Di sản Văn hóa (ICCROM)
- chịu trách nhiệm tư vấn về chuyên môn trong lĩnh vực trùng tu di tích và quản lý di
sản văn hóa, cũng như việc tổ chức đào tạo chuyên gia.
Trong các cơ quan trên, ICOMOS là hội đồng có nhiều nghiên cứu nhất về di
sản văn hoá cũng như việc bảo tồn và phát triển du lịch dựa trên tài nguyên du lịch
nhân văn. Năm 1993, ICOMOS tổ chức Hội nghị khoa học chuyên đề quốc tế về Du
lịch văn hóa tại Sri Lanka với nhiều bài tham luận của các nhà nghiên cứu du lịch và
văn hóa nổi tiếng trên thế giới. Trong số đó, bài tham luận Bảo tồn và du lịch
(Conservation and Tourism) của Bernard M. Reilden, Chủ tịch ICOMOS Vương
Quốc Anh, bàn luận khá chi tiết về vấn đề bảo tồn trong phát triển du lịch.
Theo ông, du lịch là động lực, nhưng nếu nó phát triển quá nhanh có thể phá
hủy toàn thể cộng đồng. Nếu phát triển quá mức nó sẽ tiêu diệt tài nguyên và các giá
trị từ sự tác động trước tiên của khách du lịch. Để định hướng cho sự phát triển hài
hòa của du lịch và bảo tồn di sản văn hóa, cần phải tuân theo một nguyên tắc cơ bản
với các quan điểm sau:

21
Các dự án phát triển khách du lịch toàn diện là điều kiện tiền đề cho sự phát
triển của bất kì loại khách du lịch tiềm năng nào. Quan điểm này bao gồm cả việc
bảo tồn bởi lợi ích du lịch đến từ đây. Đây phải là một phần của mục tiêu hiến pháp
của tất cả các cơ quan có trách nhiệm và của nhà cầm quyền du lịch địa phương và
các ngành giải trí.
Dự án phát triển khách du lịch chú trọng vào việc đáp ứng các nhu cầu của du
khách, song song đó để đáp ứng mục tiêu bảo tồn cần quan tâm đến việc quản lý du
khách.
Việc xếp hàng dài vào cổng làm giảm sự hài lòng của du khách, làm tắc nghẽn
điểm du lịch và các bãi giữ xe. Mỗi điểm du lịch di sản có một sức chứa cực đại vào
một thời điểm nhất định và không nên quá tải. Khi mức độ thỏa mãn bị hạn chế, sự
hứng thú của du khách sẽ suy giảm một cách đáng kể. Do vậy, phải tính toán số lượng
người hợp lí nhất ở điểm du lịch vào bất cứ thời điểm nào để đảm bảo thỏa mãn nhu
cầu của du khách. Cũng từ đây xuất hiện mâu thuẫn giữa các nhà quản lý các điểm
du lịch – những người muốn hạn chế số lượng khách tham quan để không làm hại đến
di sản và những đơn vị tổ chức du lịch - những người muốn thu hút khách du lịch.
Về việc đáp ứng nhu cầu của du khách: hầu hết các du khách tham quan các địa
điểm di sản văn hóa đều đi và về trong ngày, để thay đổi không khí, hay để kể lại cho
người than và bạn bè... Một số người đến tham quan vì hứng thú với những di sản
văn hóa, khảo cổ học hay kiến trúc. Một phần công việc của các nhà quản lý là làm
cho du khách thích tham gia và hứng thú để ủng hộ ngày càng nhiều vào công tác bảo
tồn của chính quyền địa phương, tăng ngoại tệ, tạo ra nhiều việc làm, và tăng doanh
thu du lịch.
Tất cả du khách sẽ cần những điều sau đây:
- Sự chào đón thân thiện và giúp đỡ với bất kì vấn đề và sự cố nào.
- Điểm du lịch được bảo vệ tốt và sạch, ít rác thải.
- Sự giới thiệu về công trình/địa điểm và những nét đặc trưng của chúng là
cách để du khách mở rộng hiểu biết.

22
- Sự hướng dẫn về các vấn đề cấm kị, tôn giáo của địa phương hay đặc
trưng văn hóa.
- Sự an ninh và việc bảo vệ tính mạng và tài sản.
Với những du khách quốc tế, việc cung cấp các dịch vụ như khách sạn, nhà trọ,
những địa điểm cắm trại, nhà hàng, một vài loại phương tiện đi lại thông thường, các
cửa hàng mua sắm... ở các khu di sản rất quan trọng để thỏa mãn các nhu cầu riêng
của họ. Đây không phải là nhiệm vụ của riêng các nhà quản lý điểm du lịch mà yêu
cầu cả sự hợp tác giữa chính quyền địa phương và cá nhân.
Tuy nhiên, những nhu cầu của khách nội địa phải được đưa lên hàng đầu vì điểm
du lịch là tài sản của họ và họ thường chiếm số đông hơn khách quốc tế.
Về việc quản lý du khách để thực hiện mục tiêu bảo tồn di sản: nếu số lượng du
khách quá lớn sẽ tác động xấu đến sự thỏa mãn, ngăn cản sự thưởng thức trọn vẹn ở
điểm du lịch di sản hoặc là nguyên nhân lý học gây tác hại cho các di tích lịch sử và
các vật thể. Lúc này, việc sử dụng các phương pháp quản lý du khách là rất cần thiết.
Áp lực quá mức về lượng du khách sẽ được giảm thiểu nếu có thu phí.
Hầu hết các khu di sản có thể bị tổn hại là do chúng quá nổi tiếng, được quảng
bá rộng rãi và không bán vé vào cổng. Các tổ chức du lịch nên ngăn cản việc làm tổn
hại các điểm du lịch di sản hoặc hướng sự chú ý đến những điểm du lịch di sản ít nổi
tiếng hơn với sức chứa cao hơn. Bên cạnh đó, tình trạng cao điểm có thể được hạn
chế bằng các biện pháp sau:
- Áp dụng một hệ thống đăng kí các hoạt động tham quan và giới hạn sức
chứa tại bất kì thời điểm nào.
- Giảm chi phí tham quan trong một vài thời điểm để cân đối lượng khách
tham quan, từ đó có thể làm giảm áp lực cho những lúc cao điểm một cách
dễ dàng.
- Luân phiên các tuyến tham quan để tách những nhóm tham quan tại một
thời hoặc rải mỏng khách tham quan cùng một nhóm.
Trong quá trình tham quan, du khách có thể làm tổn hại đến các di sản và các
vật thể. Việc chạm hay hơi thở của hàng nghìn người cũng gây ra sự tổn hại rất khó

23
khắc phục. Do vậy, trong một vài trường hợp cần thiết, cần kiểm soát để giữ khách
tham quan tránh xa các hiện vật. Kế hoạch quản lý du khách cần được xem xét và
chuẩn bị kĩ càng, việc quản lý cũng nên dựa trên lời khuyên của chuyên gia.
Để bảo vệ di sản, một biện pháp quản lý du khách quan trọng nữa là hạn chế
thời gian tham quan. Ở Pari, các tổ chức du lịch cho du khách 18 phút để tham quan
Nhà thờ Đức Bà và không dừng xe để tránh làm ô nhiễm không khí. Trường hợp đặc
biệt này được tạo ra bởi sự cạnh tranh gay gắt giữa các tổ chức du lịch, nhưng những
sức ép phải được nhìn nhận để bảo vệ cả du lịch, các di sản và cả văn hóa địa phương.
Biểu hiện về sự cân đối của lợi ích từ du lịch là lợi ích này phải phục vụ cho lợi
ích của việc bảo tồn, cả quốc gia và vùng.
Thực tế, du lịch trên thế giới chỉ tạo ra sự cân đối không đáng kể đối với cộng
đồng địa phương và ngay cả việc chi cho công tác bảo tồn các công trình, không gian
chung và địa điểm du lịch cũng rất ít. Lợi nhuận trích từ việc kinh doanh của các tổ
chức du lịch quốc tế, các chuỗi khách sạn lớn, bao gồm các khoản thuế, cho công tác
bảo tồn hoàn toàn không đáng kể so với lợi ích họ có được nhờ các thủ thuật kế toán
khéo léo. Vì vậy, chính phủ rất khó khăn trong việc giải quyết vấn đề khó xử này –
đó là có thể ban hành quy định về tài chính vốn có khả năng bị trốn thuế hay kết hợp
đánh thuế du lịch với chi phí hộ chiếu.
Một biện pháp được đặt ra là thu tiền vào cổng để có thể cải tiến các dịch vụ
phục vụ du khách mà không làm giảm quỹ dành cho công tác bảo tồn. Tiền vé cổng
có thể khác nhau theo thời gian để thúc đẩy lợi nhuận của những lúc cao điểm. Đây
cũng là phương pháp tốt nhất cho việc củng cố sức hấp dẫn và thú vị của điểm du
lịch. Việc nâng nguồn quỹ nhờ phục vụ hay bán tài liệu, hình ảnh, bức vẽ, sách hướng
dẫn, quà lưu niệm… có thể sử dụng để phát triển điểm du lịch và lợi ích của du khách.
Nếu cần thiết có thể miễn phí cho người dân địa phương, hay cho phép vào cổng tự
do vào một ngày trong tuần sau các giờ cao điểm.

24
Sức hấp dẫn lâu dài của con người đang sống và làm việc tại bất kì cộng đồng
nào là nhân tố tiền đề có tính quyết định trong việc lựa chọn các biện pháp để phát
triển khách du lịch.
Sức hấp dẫn lâu dài lâu dài của người dân địa phương trước tác động của du lịch
thế giới là câu hỏi cấp bách cho các quốc gia đang phát triển. Khi khoảng cách lợi ích
giữa người dân địa phương và du lịch trở nên quá rõ ràng, cộng đồng địa phương có
thể tảy chay hoạt động du lịch và quấy rối du khách của họ. Điều này cũng xảy ra ở
các trung tâm du lịch thế giới như Rome, nơi du lịch là mục tiêu chủ yếu của các vụ
cướp. Câu trả lời cho sự phát triển lâu dài là phải có kế hoạch thu hẹp khoảng cách
giữa khách du lịch và cộng đồng địa phương.
Du lịch thế giới có xu hướng phục vụ khách hàng sử dụng trọn gói dịch vụ 5
sao. Các khách sạn 5 sao dựa vào tiền của quốc tế, vì vậy mang lại lợi ít nhỏ cho cộng
đồng địa phương. Trái ngược với việc kinh doanh du lịch xa xỉ là những cuộc phiêu
lưu của tầng lớp thanh niên với ba lô và túi ngủ. Họ không mang lại nhiều tiền và
những quan điểm hỗn xược của họ có thể gây sốc đối với cộng đồng địa phương.
Tầng lớp giữa của du lịch bao gồm nhiều quốc gia cần được khuyến khích. Các khách
sạn bình dân, kích thước nhỏ có thể phục vụ cho nhiều nhóm nhỏ, những người hiểu
rất rõ văn hóa địa phương. Những khách sạn như thế này có thể được bỏ vốn và điều
hành bởi người dân địa phương vì lợi ích của họ. Chính phủ nên khuyến khích những
sáng kiến như thế này.
Các chương trình giáo dục nên giúp đỡ và mời các du khách tham dự để họ
quan tâm và hiểu về lối sống bản địa, văn hóa, lịch sử và tôn giáo. Chính sách cho
du khách nên tính toán đến các nhân tố này.
Việc tạo ra những chuyến tham quan hứng thú và hấp dẫn được thực hiện bởi
sự hiểu biết về quan điểm và sự hứng thú của từng loại du khách, không phải niềm tự
hào về tài nguyên, và điều này có thể gây khó khăn cho các nhà quản lí các khu di
sản – những người thường nghĩ về tài nguyên đầu tiên. Chuyên môn trong du lịch,
quản lý du khách và việc giới thiệu, quảng cáo sẽ có ích.

25
Tất cả các khu di sản trên thế giới đều có nhiều câu chuyện quan trọng kể về
lịch sử của chúng, cách chúng được xây dựng hay phá hủy, những người đã sống ở
đó, các hoạt động đặc trưng ở đó và những điều đã xảy ra. Ngày nay, các khu di sản
cần phải chọn ra câu chuyện có khả năng hấp dẫn nhất để có thể thu hút mọi loại du
khách đến tham quan. Các mục tiêu giới thiệu địa điểm di sản cần được xác định và
thống nhất kĩ càng trước khi bắt đầu thực hiện và nên xem xét lại dưới gốc độ kinh
nghiệm và sự thay đổi của xu hướng hiện đại.
Phương pháp giới thiệu được phải được lựa chọn để có hiệu quả như nhau đối
với tất cả mọi loại khách tham quan và không làm tổn hại đến diện mạo và môi trường
xung quanh của địa điểm di sản. Chẳng hạn dụng cụ tạo hiệu ứng âm thanh và ánh
sáng có thể gây hại cho các bức tường cổ xưa, hay toàn bộ hệ thống trong suốt thời
gian ban ngày. Phương tiện có thể được sử dụng cho việc giới thiệu bao gồm:
- Những hướng dẫn viên du lịch, giáo viên
- Các thông báo, bảng chỉ dẫn, các dự án, các tờ rơi, sách hướng dẫn,
các loại sách lưu niệm, các loại sách tham khảo
- Có thể sử dụng một số ngôn ngữ thông thường khác nếu cần thiết, chữ
viết phải đủ lớn để dễ đọc.
- Các bảo tàng, các cuộc triển lãm, các mô hình, các mẫu vật liệu công
trình, các bản sao của vật dụng nghệ thuật, các bức tranh hoặc các đồng
xu.
- Các tranh tầm sâu, các trụ phát thanh, các băng quảng cáo di động.
- Các bộ phim, tivi, video, băng/màn chiếu, các vở kịch, âm nhạc, âm
thanh và ánh sáng, ánh sáng nhấn mạnh các nét đặc trưng.
Khi sử dụng phương tiện rất dễ có những sai sót. Quan điểm quan trọng hàng
đầu là ý định truyền thông tin gì và đến ai. Những phương pháp giới thiệu nghe nhìn
phải thật sự chất lượng và độ dài thong thường tối đa từ 12-15 phút là có thể chấp
nhận được. “Âm thanh ánh sáng” sẽ nhiều hơn nhưng bản gốc cần phải gây ấn

26
tượng sâu sắc và có tính lịch sử chính xác. Điều này sẽ có ích đối với một vài địa
điểm di sản có mối quan hệ mật thiết với nhau khi các chi phí quá cao.
Con người sẽ hiểu hơn về câu chuyện của địa điểm di sản nếu họ có thể nói
chuyện với những diễn viên đóng các vai lịch sử, xem hay thậm chí tham gia vào các
sự kiện tái hiện lớn, nghe các bài hát trữ tình hay nhìn thấy “âm thanh ánh sáng” với
những diễn viên thực thụ. Những diễn viên cần có khả năng quảng cáo có duyên và
gây ấn tượng mạnh. Việc biểu diễn phải thích hợp với từng nhóm khán giả đặc trưng.
Trong đó những thông tin sai không được phép đưa vào.
Việc thiết kế các công trình mới, các địa điểm và hệ thống giao thông vận tải
nên hạn chế đến mức thấp nhất sự tác động có hại đến du lịch. Việc kiểm soát ô nhiễm
nên được tính toán trong tất cả các thành phần của cơ sở hạ tầng. Nếu có thể, các
công trình xây dựng nhân tạo nên tránh liên quan đến những điểm du lịch có phong
cảnh đẹp.
Một vấn đề bất cập về văn hóa lại xuất hiện là sự tương phản giữa các dịch vụ
5 sao quốc tế với nền văn hóa địa phương đang cố gắng tồn tại một cách yếu ớt và
cần được bảo vệ. Có một vài khách sạn quốc tế có kiểu kiến trúc được thiết kế gần
với văn hóa bản xứ, được quản lý phù hợp với địa phương, nhưng những điều này rất
hiếm. Các dự án vận tải hiện đại chỉ dành cho động cơ mô tô sẽ phá hủy một cách
không thể tưởng tượng đến các khu vực lịch sử và xâm phạm đến cảnh quan tự nhiên.
Tất cả những điều nói trên nên được lên kế hoạch cẩn thận với sự giúp đỡ của
các kiến trúc sư về thiên nhiên. Các tuyến đường xa lộ thường xâm phạm nhiều hơn
đường sắt và có thể giảm thiểu phạm vi tác động đến cảnh quan bằng việc thay đổi
chiều rộng và thiết kế như giảm bớt việc xây dựng các cầu, cầu cạn xuyên qua chúng,
nếu được thiết kế tốt có thể mang lại những kết quả rất ấn tượng.
Ở các quốc gia đang phát triển, bò, trâu, lừa, ngựa, lạc đà và voi vẫn đóng một
vai trò quan trọng và gần gũi nhiều với người dân địa phương hơn các phương tiện
hiện đại.

27
Để quản lý tốt nên xác định rõ mức độ phát triển có thể chấp nhận được của du
lịch và kiểm soát sự cung cấp để duy trì mức độ phát triển đó.
Kế hoạch quản lý địa điểm di sản nên thực hiện được các tiêu phục vụ du khách.
Các mục tiêu phải được thảo luận bởi chính phủ, chính quyền địa phương, ban quản
lý du lịch phải đảm bảo không xảy ra mâu thuẫn. Chúng có thể bao gồm nỗ lực để gia
tăng doanh thu từ việc bán vé cổng; nỗ lực để gia tăng lợi ích của việc kinh doanh du
lịch; việc giảm thiểu khách du lịch để giảm thiểu sự gây hại cho di sản, sự không hài
lòng của du khách và sự quá tải; việc giảm thiểu khách du lịch vào những lúc cao
điểm hoặc thay đổi thành phần khách du lịch.
Sự phân biệt các nhóm khách du lịch rất có ích. Trong kế hoạch quản lí di sản
và du khách có thể có những mục tiêu khác nhau cho những nhóm khách khác nhau
như nhóm khách du lịch suốt kì nghỉ, nhóm khách trong ngày đến từ các thành phố,
nhóm khách học sinh, nhóm khách hội nghị, và các chuyên gia du lịch.

CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ DU LỊCH VÀ TÀI NGUYÊN DU LỊCH.docx

Recommended

Recommended

More Related Content

Similar to CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ DU LỊCH VÀ TÀI NGUYÊN DU LỊCH.docx

Similar to CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ DU LỊCH VÀ TÀI NGUYÊN DU LỊCH.docx (20)

More from Dịch vụ viết thuê đề tài trọn gói 🥳🥳 Liên hệ ZALO/TELE: 0917.193.864 ❤❤

More from Dịch vụ viết thuê đề tài trọn gói 🥳🥳 Liên hệ ZALO/TELE: 0917.193.864 ❤❤ (20)

Recently uploaded

Recently uploaded (20)

CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ DU LỊCH VÀ TÀI NGUYÊN DU LỊCH.docx