Một số vấn đề lý luận về di tích lịch sử - văn hoá trong hoạt động du lịch. Từ những phân tích trên, tác giả cho rằng du lịch là tổng thể những hiện tượng và những mối quan hệ phát sinh từ sự tác động qua lại lẫn nhau giữa điểm du lịch, khách du lịch, những nhà kinh doanh du lịch, chính quyền sở tại, cộng đồng cư dân địa phương trong quá trình thu hút và lưu giữ khách du lịch.

1. Viết thuê đề tài giá rẻ trọn gói - KB Zalo/Tele : 0973.287.149
Luanvanmaster.com – Cần Kham Thảo - Kết bạn Zalo/Tele : 0973.287.149
MỘT SỐ VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VỀ DI TÍCH LỊCH SỬ - VĂN
HOÁ TRONG HOẠT ĐỘNG DU LỊCH
1.1. Khái niệm, phân loại và vai trò của du lịch
1.1.1. Khái niệm du lịch
Từ khi được hình thành và phát triển đến nay, du lịch nhận được sự quan
tâm của nhiều nhà nghiên cứu trên thế giới. Tùy theo cách tiếp cận, có nhiều
khái niệm khác nhau về du lịch.
Cách tiếp cận thường được dùng nhất là nhấn mạnh đến nhu cầu hưởng
thụ, giải trí của con người. Với cách tiếp cận này, du lịch được định nghĩa là
một hoạt động giải trí của con người. Theo đó, du lịch là một dạng nghỉ dưỡng
sức, tham quan tích cực của con người ngoài nơi cư trú với mục đích: nghỉ ngơi,
giải trí, xem danh lam thắng cảnh, di tích lịch sử, công trình văn hoá nghệ thuật
[21: tr.5]. Khái niệm này tuy chỉ ra được khía cạnh giải trí của du lịch, nhưng
chưa làm rõ một số thuật ngữ được sử dụng trong nó như: “tích cực”, và “ngoài
nơi cư trú”. Tích cực theo tác giả là trái ngược với tiêu cực
[23]. Tuy nhiên việc xác định hình thức nghỉ dưỡng, tham quan nào là tích cực
còn phụ thuộc vào văn hoá và quy định pháp luật của địa điểm du lịch. Chẳng
hạn như việc tham quan các “khu đèn đỏ ở Thái Lan” được xem là
“tích cực” vì nó phù hợp với quy định của pháp luật Thái Lan; trong khi đó, ở
Việt Nam loại hình này được xem là không tích cực. Thêm nữa, khái niệm “nơi
cư trú” cũng chưa được rõ ràng về mặt ngữ nghĩa. Nơi cư trú được hiểu dưới
góc độ ngôn ngữ học là nơi sinh sống, nhưng nếu hiểu dưới góc độ luật pháp
lại là đăng ký thường trú. Nơi đăng ký thường trú được xét ở phạm vi xã, quận
hay tỉnh. Trên thực tế, người ở xã này hoàn toàn có thể thực hiện
10

2. Viết thuê đề tài giá rẻ trọn gói - KB Zalo/Tele : 0973.287.149
Luanvanmaster.com – Cần Kham Thảo - Kết bạn Zalo/Tele : 0973.287.149
hoạt động du lịch sang xã khác, hoặc từ quận này sang quận khác trong cùng
một quận, một tỉnh.
Theo Luật Du lịch Việt Nam: Du lịch là các hoạt động có liên quan đến
chuyến đi của con người ngoài nơi cư trú thường xuyên của mình nhằm đáp
ứng nhu cầu tham quan, tìm hiểu, giải trí, nghỉ dưỡng trong một khoảng thời
gian nhất định.
Theo Luật Di sản văn hóa: Di sản văn hóa Việt Nam là tài sản quý giá của
cộng đồng các dân tộc Việt Nam và là một bộ phận của di sản văn hóa nhân
loại, có vai trò to lớn trong sự nghiệp dựng nước và giữ nước của nhân dân ta.
Để bảo vệ và phát huy giá trị di sản văn hóa, đáp ứng nhu cầu về văn hóa
ngày càng cao của nhân dân, góp phần xây dựng và phát triển nền văn hóa Việt
Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc và đóng góp vào kho tàng di sản văn hóa
thế giới;
Để tăng cường hiệu lực quản lý nhà nước, nâng cao trách nhiệm của nhân
dân trong việc tham gia bảo vệ và phát huy giá trị di sản văn hóa;
Tránh được hạn chế của hai khái niệm vừa nêu, tác giả Michael Coltman
(dẫn theo [21]) đã tiếp cận khái niệm du lịch từ sự tương tác giữa các chủ thể
có liên quan trong hoạt động du lịch. Theo đó, “du lịch là tổng thể những hiện
tượng và những mối quan hệ phát sinh từ sự tác động qua lại lẫn nhau giữa
khách du lịch, những nhà kinh doanh du lịch, chính quyền sở tại, cộng đồng cư
dân địa phương trong quá trình thu hút và lưu giữ khách du lịch” [35: tr.6].
Với khái niệm này, du lịch là sự tham gia tương tác của khách du lịch, nhà
kinh doanh du lịch, chính quyền sở tại, cộng đồng cư dân địa phương. Bốn chủ
thể này vận động xoay quanh các giá trị do tự nhiên, lịch sử, văn hoá, và xã hội
mang lại để tạo thành những hoạt động liên hoàn, gọi là du lịch [31]. Như vậy
khách du lịch không nhất thiết phải luôn luôn là người ngoài
11

3. Viết thuê đề tài giá rẻ trọn gói - KB Zalo/Tele : 0973.287.149
Luanvanmaster.com – Cần Kham Thảo - Kết bạn Zalo/Tele : 0973.287.149
nơi cư trú. Khách du lịch là bất kì ai đến địa điểm du lịch để thưởng thức và vui
chơi. Tuy nhiên, điểm hạn chế ở khái niệm này là không bao gồm một nội dung
quan trọng trong du lịch đó là điểm du lịch.
Từ những phân tích trên, tác giả cho rằng du lịch là tổng thể những hiện
tượng và những mối quan hệ phát sinh từ sự tác động qua lại lẫn nhau giữa
điểm du lịch, khách du lịch, những nhà kinh doanh du lịch, chính quyền sở tại,
cộng đồng cư dân địa phương trong quá trình thu hút và lưu giữ khách du lịch.
Theo khái niệm này du lịch chỉ được hình thành khi có năm yếu tố: điểm
du lịch, khách du lịch, nhà kinh doanh, chính quyền sở tại và cộng đồng cư dân
địa phương.
Ưu điểm của khái niệm này là chỉ ra được một cách cụ thể các yếu tố quan
trọng không thể thiếu của du lịch, từ đó tạo ra khung phân tích trong phát triển
du lịch, đóng góp tích cực vào chính sách phát triển du lịch của địa phương và
của cả nước.
1.1.2. Phân loại du lịch
Có nhiều cách phân loại du lịch tùy thuộc vào các căn cứ khác nhau, theo
tác giả Ngô Thị Diệu An [21: tr.28-32] có 8 tiêu chí phân loại: căn cứ vào phạm
vi lãnh thổ; mục đích của chuyến đi; loại hình cư trú; thời gian của chuyến đi;
hình thức tổ chức; lứa tuổi du khách; phương tiện giao thông sử dụng; và tiêu
chí cuối cùng là phương thức hợp đồng.
Theo phạm vi lãnh thổ có du lịch trong nước và du lịch ngoài nước. Theo
mục đích chuyến đi có du lịch thiên nhiên; du lịch văn hoá; du lịch
xã hội; du lịch giải trí; du lịch dân tộc; du lịch chuyên đề; du lịch thể thao; du
lịch tôn giáo và du lịch sức khoẻ.
Theo tiêu chí loại hình du lịch có du lịch ở trong khách sạn; du lịch trong
motel; du lịch ở trong nhà trọ; du lịch nhà người dân; và du lịch cắm trại.
12

4. Viết thuê đề tài giá rẻ trọn gói - KB Zalo/Tele : 0973.287.149
Luanvanmaster.com – Cần Kham Thảo - Kết bạn Zalo/Tele : 0973.287.149
Theo thời gian của chuyến đi có du lịch ngắn ngày, và du lịch dài ngày.
Theo hình thức tổ chức có du lịch theo đoàn, và du lịch cá nhân.
Theo tiêu chí lứa tuổi du khách có du lịch của những người cao tuổi; du
lịch của những người trung niên; du lịch của những người thanh niên và du lịch
của những người thiếu niên và trẻ em.
Theo căn cứ phương tiện giao thông có, du lịch bằng mô tô - xe đạp; du
lịch bằng tàu hỏa; du lịch bằng tàu thuỷ; du lịch bằng xe hơi; và du lịch bằng
máy bay.
Theo căn cứ phương thức hợp đồng có chương trình du lịch trọn gói, và
chương trình du lịch từng phần.
Thực chất cách phân loại du lịch là giúp hiểu bản chất của từng loại du
lịch để vận dụng vào từng bối cảnh cụ thể, với mục đích phát triển du lịch, phân
loại du lịch theo mục đích chuyến đi được sử dụng phổ biến nhất. Với cách
phân loại này, các chủ thể kinh doanh du lịch và nhà nước có định hướng xây
dựng và phát triển từng mảng rõ ràng, cụ thể và phù hợp hơn. Chẳng hạn như,
với du lịch thiên nhiên, nhà nước có kế hoạch quy hoạch, thu hút đầu tư khác
với du lịch văn hoá. Đồng thời, cách phân loại này cũng phù hợp với đề tài của
luận văn. Di tích lịch sử văn hoá ở Quận 8 là sản phẩm nổi bật trong hoạt động
du lịch.
1.1.3. Vai trò của du lịch
Du lịch giữ vai trò quan trọng. Nó không những có đóng góp về kinh tế
mà còn đóng góp về văn hoá và xã hội [21: tr.32-40].
Về kinh tế, du lịch mang lại ngoại tệ cho đất nước thông qua thu hút khách
du lịch nước ngoài đến tham quan và tiêu dùng ở Việt Nam. Du lịch là một
trong những hoạt động xuất khẩu có hiệu quả cao. Vai trò này thể hiện ở chỗ,
người nước ngoài vào Việt Nam mua sắm các mặt hàng nội địa và vận chuyển
sang nước của họ để tiêu dùng. Du lịch đóng vai trò quan trọng trong
13

5. Viết thuê đề tài giá rẻ trọn gói - KB Zalo/Tele : 0973.287.149
Luanvanmaster.com – Cần Kham Thảo - Kết bạn Zalo/Tele : 0973.287.149
việc thúc đẩy các ngành nghề khác cùng phát triển, chẳng hạn như các ngành
sản xuất hàng hoá, sản phẩm và các làng nghề truyền thống. Du lịch có vai trò
kích thích đầu tư. Thông qua hoạt động du lịch, các nhà đầu tư vào Việt Nam
tìm kiếm cơ hội đầu tư để đầu tư vào Việt Nam. Quan trọng hơn, du lịch tạo
công ăn việc làm cho người lao động, nhất là lao động ở những địa phương có
hoạt động du lịch.
Về mặt văn hoá - xã hội, du lịch thúc đẩy giữ gìn và phát huy tiềm năng
của tài nguyên du lịch, để đóng góp vào nguồn thu của địa phương. Du lịch còn
tăng cường hiểu biết giữa các dân tộc khác nhau trên thế giới; là cách Việt Nam
giới thiệu văn hoá, truyền thống và lịch sử với bạn bè trên năm châu.
1.2. Khái niệm, phân loại và vai trò của di tích lịch sử - văn hoá
1.2.1. Khái niệm di tích lịch sử - văn hoá
Khái niệm di tích lịch sử - văn hoá xuất hiện lần đầu tiên trong hệ thống
văn bản quy phạm pháp luật ở Việt Nam tại Pháp lệnh Di tích lịch sử năm 1984.
Theo đó, di tích lịch sử-văn hóa là những công trình xây dựng, địa điểm, đồ vật,
tài liệu và tác phẩm có giá trị lịch sử, khoa học nghệ thuật, giá trị văn hóa hoặc
có liên quan đến những sự kiện lịch sử, quá trình phát triển văn hóa, xã hội.
Tiếp đó, khái niệm di tích lịch sử - văn hoá được Luật di sản văn hóa năm
2002 tiếp cận dưới khía cạnh là một thành tố của phạm trù di sản văn hoá, “Di
tích lịch sử - văn hoá là công trình xây dựng, địa điểm, và các di vật, cổ vật,
bảo vật quốc gia thuộc công trình, địa điểm có giá trị lịch sử, văn hoá, khoa
học” [16].
So sánh với khái niệm về di tích lịch sử, văn hoá được đề cập trong Pháp
lệnh di tích lịch sử năm 1984 [27] thì khái niệm di tích lịch sử, văn hoá được
xác định trong Luật di sản văn hoá mang tính bao quát, đầy đủ hơn. Khái
14

6. Viết thuê đề tài giá rẻ trọn gói - KB Zalo/Tele : 0973.287.149
Luanvanmaster.com – Cần Kham Thảo - Kết bạn Zalo/Tele : 0973.287.149
niệm di tích lịch sử, văn hoá được quy định khái quát và đầy đủ hơn trong Luật
di sản văn hoá. Di tích lịch sử, văn hoá không chỉ là những công trình xây dựng,
địa điểm mà còn bao gồm các di vật, cổ vật, bảo vật quốc gia của công trình,
địa điểm đó.
Di tích lịch sử - văn hoá phải có một trong các tiêu chí sau đây [16]:
- Công trình xây dựng, địa điểm gắn với sự kiện lịch sử tiêu biểu trong
quá trình dựng nước và giữ nước;
- Công trình xây dựng, địa điểm gắn với thân thế và sự nghiệp của anh
hùng dân tộc, danh nhân của đất nước;
- Công trình xây dựng, địa điểm gắn với sự kiện lịch sử tiêu biểu của các
thời kỳ cách mạng, kháng chiến;
- Địa điểm có giá trị tiêu biểu về khảo cổ;
- Quần thể các công trình kiến trúc hoặc công trình kiến trúc đơn lẻ có
giá trị tiêu biểu về kiến trúc, nghệ thuật của một hoặc nhiều giai đoạn lịch sử;
- Danh lam thắng cảnh phải có một trong các tiêu chí sau đây;
- Cảnh quan thiên nhiên hoặc địa điểm có sự kết hợp giữa cảnh quan
thiên nhiên với công trình kiến trúc có giá trị thẩm mỹ tiêu biểu;
- Khu vực thiên nhiên có giá trị khoa học về địa chất, địa mạo, địa lý, đa
dạng sinh học, hệ sinh thái đặc thù hoặc khu vực thiên nhiên chứa đựng nhũng
dấu tích vật chất về các giai đoạn phát triển của trái đất.
1.2.2. Phân loại di tích lịch sử - văn hoá
Luật Di sản văn hoá năm 2002 [15] lựa chọn tầm quan trọng của di tích
lịch sử - văn hoá để phân loại di tích lịch sử - văn hoá. Theo đó, di tích lịch sử
- văn hoá được chia thành 3 loại: di tích cấp tỉnh là di tích có giá trị tiêu biểu
của địa phương; di tích quốc gia là di tích có giá trị tiêu biểu của quốc gia; và
di tích quốc gia đặc biệt là di tích có giá trị đặc biệt tiêu biểu của quốc gia.
15

7. Viết thuê đề tài giá rẻ trọn gói - KB Zalo/Tele : 0973.287.149
Luanvanmaster.com – Cần Kham Thảo - Kết bạn Zalo/Tele : 0973.287.149
Cách phân loại này phù hợp đối với thẩm quyền hoạt động quản lý nhà nước,
cụ thể là phân cấp quản lý nhà nước đối với di tích lịch sử - văn hoá.
Theo cách phân loại về nội hàm của di tích lịch sử - văn hoá, có di tích
khảo cổ, di tích lịch sử, và di tích văn hoá nghệ thuật [33]. Di tích khảo cổ là
“những địa điểm ẩn dấu một bộ phận giá trị văn hoá thuộc về thời kì lịch sử xã
hội loài người chưa có văn tự trong lịch sử cổ đại” [22: tr.10]. Di tích lịch sử
bao gồm di tích ghi dấu về dân tộc học; di tích ghi dấu sự kiện chính trị quan
trọng, tiêu biểu, có ý nghĩa quyết định chiều hướng phát triển của đất nước và
địa phương; di tích ghi dấu chiến công xếp loại; di tích ghi dấu những kỉ niệm;
di tích ghi dấu sự vinh quang trong lao động; di tích ghi dấu tội ác và phong
kiến [22: tr. 10-11]. Di tích văn hoá nghệ thuật là di tích gắn với công trình kiến
trúc có giá trị nên còn gọi là di tích kiến trúc nghệ thuật. Những di tích này
không chỉ chứa đựng những giá trị kiến trúc mà còn chứa đựng những giá trị
văn hoá, xã hội, văn hoá tinh thần [22: tr.11].
Cách phân loại này phù hợp trong việc bảo tồn và tôn tạo các khi di tích
lịch sử - văn hoá.
1.2.3. Vai trò của di tích lịch sử - văn hoá
Khái niệm về di tích lịch sử - văn hoá ở trên cho thấy di tích lịch sử - văn
hoá có vai trò quan trọng về lịch sử, văn hoá, khoa học và kinh tế.
Trước hết, di tích lịch sử - văn hoá có vai trò lịch sử. Di tích lịch sử - văn
hoá là kết quả của quá trình đấu tranh, xây dựng và sản xuất của một địa
phương, dân tộc. Di tích lịch sử - văn hoá chứa đựng những tư liệu lịch sử của
địa phương và đất nước.
Thứ hai, di tích lịch sử - văn hoá có vai trò văn hoá. Bên cạnh giá trị về
lịch sử, di tích lịch sử - văn hoá hàm chứa trong đó các trầm tích văn hoá của
dân tộc, vùng miền. Nhờ đó mà thế hệ hiện tại giải mã và hiểu được sâu sắc văn
hoá của những thời kì trong lịch sử. Giá trị văn hoá của di tích lịch sử -
16

8. Viết thuê đề tài giá rẻ trọn gói - KB Zalo/Tele : 0973.287.149
Luanvanmaster.com – Cần Kham Thảo - Kết bạn Zalo/Tele : 0973.287.149
văn hoá còn thể hiện ở sự đóng góp của chúng vào việc làm phong phú, đa dạng
hơn văn hoá của hiện tại.
Thứ ba, di tích lịch sử - văn hoá có vai trò trong nghiên cứu khoa học. Nhờ
vào sự hiện hữu của các di tích lịch sử - văn hoá, các ngành khoa học quan
trọng như sử học, văn học, văn hoá, khảo cổ có được những thông tin có giá trị
phục vụ trực tiếp cho sự phát triển của những ngành khoa học trên.
Thứ tư, di tích lịch sử - văn hoá có vai trò kinh tế. Di tích lịch sử - văn hoá,
nhờ những đặc điểm tiêu biểu, sở hữu những giá trị độc đáo để trở thành những
sản phẩm du lịch đặc sắc, đóng góp trực tiếp vào nguồn thu của địa phương, và
của đất nước.
Ngoài ra, di tích lịch sử - văn hoá còn có vai trò giáo dục. Di tích lịch sử
- văn hoá giúp giáo dục thế hệ hiện tại về tinh thần yêu nước, truyền thống và
niềm tự hào dân tộc. Di tích lịch sử - văn hoá là cầu nối giữa quá khứ với hiện
tại, là tiếng nói tinh tuý còn sót lại của quá khứ dân tộc, lịch sử.
Vai trò của di tích-lịch sử thể hiện ở chính giá trị của di tích, đóng vai trò
hết sức quan trọng trong tiến trình phát triển của dân tộc. Với giá trị to lớn
như vậy, việc khai thác di tích lịch sử - văn hoá không những để tạo giá trị kinh
tế mà còn giúp khai thác những giá trị văn hoá, lịch sử và khoa học của các di
tích lịch sử - văn hoá của từng địa phương và đất nước.
1.3. Khai thác di tích lịch sử - văn hoá trong hoạt động du lịch
1.3.1. Khái niệm khai thác di tích lịch sử - văn hoá trong hoạt động du lịch
Xuất phát từ vai trò quan trọng của di tích - lịch sử văn hoá, Nhà nước, các
cơ quan có thẩm quyền cho phép cá nhân và tổ chức sở hữu, khai thác các di
tích lịch sử - văn hoá theo quy định của pháp luật. Tuy không có hẳn một khái
niệm về khai thác di tích lịch sử - văn hoá, nhưng Luật Di sản văn hoá năm
2002 [15] có đề cập đến một số nội dung của khai thác di tích lịch sử - văn hoá.
17

9. Viết thuê đề tài giá rẻ trọn gói - KB Zalo/Tele : 0973.287.149
Luanvanmaster.com – Cần Kham Thảo - Kết bạn Zalo/Tele : 0973.287.149
Theo đó, khai thác di tích lịch sử - văn hoá bao gồm hai hoạt động quan
trọng, đó là bảo tồn và sử dụng di tích lịch sử - văn hoá. Bảo tồn bao gồm bảo
quản, tu bổ, và phục hồi di sản văn hoá. Sử dụng di tích lịch sử - văn hoá chính
là những hoạt động làm cho di tích lịch sử - văn hoá tạo ra những giá trị vật
chất, tinh thần và văn hoá cho xã hội.
Khai thác di tích lịch sử - văn hoá trong hoạt động du lịch là thông qua
hoạt động du lịch để thực hiện bảo tồn và sử dụng chúng nhằm tạo ra giá trị vật
chất, tinh thần và văn hoá cho xã hội. Với khái niệm này, có một số vấn đề cần
quan tâm như sau:
Thứ nhất, khai thác di tích lịch sử - văn hoá trong hoạt động du lịch phải
gắn với hoạt động bảo tồn vì đây là một sản phẩm du lịch đặc thù.
Thứ hai, khai thác di tích lịch sử - văn hoá phải vừa gắn với xu hướng thị
trường du lịch, vừa gắn với việc lưu giữ các giá trị văn hoá và lịch sử.
Thứ ba, khai thác di tích lịch sử - văn hoá trong hoạt động du lịch phải
tuân thủ những yếu tố có tích quy luật của hoạt động du lịch và quy luật vận
động của di tích lịch sử - văn hoá.
1.3.2. Khung lý thuyết về khai thác di tích lịch sử - văn hoá trong hoạt động
du lịch
Để khai thác tốt di tích lịch sử - văn hoá trong hoạt động du lịch, cần thiết
phải xây dựng được khung lý thuyết về khai thác sản phẩm du lịch này. Theo
khái niệm về du lịch, để có thể có được cái gọi là du lịch, cần phải đảm bảo
nhiều yếu tố như: sản phẩm du lịch, điểm du lịch; đơn vị kinh doanh du lịch;
người dân địa phương; cơ quan quản lý nhà nước về du lịch. Khai thác di tích
lịch sử - văn hoá trong hoạt động du lịch, theo đó, phải gắn với việc phát triển
đồng bộ các yếu tố vừa nêu.
1.3.2.1. Giá trị lịch sử - văn hoá của di tích.
Có thể nói yếu tố quan trọng nhất trong hoạt động du lịch là sản phẩm du
18

10. Viết thuê đề tài giá rẻ trọn gói - KB Zalo/Tele : 0973.287.149
Luanvanmaster.com – Cần Kham Thảo - Kết bạn Zalo/Tele : 0973.287.149
lịch. Sản phẩm du lịch là mục tiêu mà du khách muốn hướng tới khi “mua” dịch
vụ du lịch. Theo Luật du lịch Việt Nam, “sản phẩm du lịch là tập hợp các dịch
vụ cần thiết để thoả mãn nhu cầu của khách du lịch trong chuyến đi du lịch”.
Như vậy, sản phẩm du lịch không phải là một sản phẩm đơn lẻ mà là một
tập hợp các dịch vụ bao gồm dịch vụ từ chính sản phẩm cốt lõi của du lịch, dịch
vụ bổ trợ như nhà hàng, khách sạn, giao thông, và cả những dịch vụ liên quan
đến quản lý nhà nước như vấn đề cư trú, quản lý người nước ngoài,...
Tất cả những sản phẩm này tạo thành một tập hợp thống nhất và có quan hệ với
nhau tạo ra tác động liên hoàn. Bất cứ sự không đảm bảo nào ở một dịch vụ
đơn lẻ đều có thể làm hỏng sản phẩm du lịch. Với cách tiếp cận và logic như
vậy, sản phẩm du lịch phải mang tính đồng bộ.
Di tích lịch sử - văn hoá được xem là điểm cốt lõi của sản phẩm du lịch về
lịch sử - văn hoá [37]. Các di tích này tạo thành những sản phẩm du lịch độc
đáo và độc nhất. Cái tạo nên giá trị của di tích lịch sử - văn hoá là yếu tố văn
hoá, lịch sử được chứa đựng trong đó. Không những vậy, sản phẩm du lịch là
di tích lịch sử - văn hoá còn phải gắn chặt với yếu tố pháp luật về di tích văn
hoá. Nói cách khác, đây là một sản phẩm du lịch đặc thù mà khách du lịch và
chủ thể quản lý, khai thác du lịch phải lưu ý trong quá trình khai thác và quản
lý.
Điểm đến du lịch là khái niệm nhấn mạnh đến vị trí địa lý. “Điểm đến du
lịch là một vị trí địa lý mà một du khách đang thực hiện hành trình đến đó nhằm
thoả mãn nhu cầu theo mục đích chuyến đi của người đó” [21: tr.100]. Khái
niệm này có ưu điểm là xác định được không gian của điểm đến du lịch nhưng
lại không cung cấp được nội hàm cơ bản của điểm đến du lịch. Chính điều này
làm cho việc xây dựng và phát triển điểm đến du lịch còn mơ hồ.
19

11. Viết thuê đề tài giá rẻ trọn gói - KB Zalo/Tele : 0973.287.149
Luanvanmaster.com – Cần Kham Thảo - Kết bạn Zalo/Tele : 0973.287.149
Từ góc độ dịch vụ du lịch, tác giả Vũ Đức Minh [41] cho rằng điểm đến
du lịch là tập trung các tiện nghi và dịch vụ được thiết kế để đáp ứng nhu cầu
của du khách. Điểm đến du lịch, theo đó, gồm các thành tố như: các điểm hấp
dẫn du lịch; giao thông đi lại, nơi ăn nghỉ, các tiện nghi, dịch vụ hỗ trợ và các
hoạt động bổ sung.
Điểm đến du lịch bao gồm hai loại: điểm đến cuối cùng và điểm đến trung
gian. Điểm đến cuối cùng là điểm xa nhất tính từ điểm xuất phát gốc của du
khách hoặc là địa điểm mà khách dự định sử dụng phần lớn thời gian
[41]. Trong khi đó, điểm đến trung gian hoặc điểm ghé thăm là địa điểm mà
khách du lịch giành thời gian ngắn hơn để nghỉ ngơi qua đêm hoặc để chuẩn bị
thăm viếng một điểm du lịch khác. Cách phân loại này dựa theo lịch trình của
chuyến du lịch, nên mang tính tương đối. Trên thực tế tất cả các điểm du lịch
có thể là điểm đến cuối cùng và cũng có thể là điểm đến trung gian tuỳ
thuộc vào lộ trình của khách du lịch. Chính vì vậy, cách phân loại này thường
ít có giá trị thực tiễn. Tuy nhiên, vẫn có thể được áp dụng trên thực tế, vì một
số điểm đến du lịch do vị trí địa lý của nó, thường mặc nhiên trở thành điểm
đến trung gian.
Một điều đáng quan tâm nữa là khái niệm điểm đến du lịch bao quát sản
phẩm du lịch. Sản phẩm du lịch tồn tại trong điểm đến du lịch. Trong nhiều
trường hợp, chẳng hạn như nghiên cứu về khái niệm điểm đến du lịch của tác
giả Vũ Đức Minh vừa nêu thì điểm đến du lịch bao gồm cả sản phẩm du lịch.
Điểm đến du lịch liên quan đến di tích lịch sử - văn hoá là không gian địa
lý bao quanh khu di tích lịch sử - văn hoá đó.
1.3.2.2. Đơn vị kinh doanh du lịch
Đơn vị kinh doanh du lịch gồm các đơn vị kinh doanh hoạt động trong
nhiều lĩnh vực có liên quan đến hoạt động du lịch [12]. Đơn vị kinh doanh du
lịch bao gồm: đơn vị vận chuyển du lịch; đơn vị kinh doanh về dịch vụ lưu
20

12. Viết thuê đề tài giá rẻ trọn gói - KB Zalo/Tele : 0973.287.149
Luanvanmaster.com – Cần Kham Thảo - Kết bạn Zalo/Tele : 0973.287.149
trú; các hoạt động vui chơi giải trí; và đơn vị kinh doanh dịch vụ lữ hành và các
hoạt động trung gian [35].
Đơn vị vận chuyển du lịch là những đơn vị cung cấp dịch vụ vận chuyển
cho khách du lịch theo tuyến du lịch, theo chương trình du lịch và tại các khu
du lịch, điểm du lịch, đô thị du lịch [50]. Đơn vị vận chuyển du lịch bao gồm
các đơn vị hoạt động trong lĩnh vực hàng không, đường bộ, đường sắt và đường
thuỷ.
Đơn vị kinh doanh dịch vụ lưu trú (cơ sở lưu trú du lịch) là cơ sở cho thuê
buồng, giường và cung cấp các dịch vụ khác phục vụ khách lưu trú, trong đó
khách sạn là cơ sở lưu trú du lịch chủ yếu [26].
Đơn vị kinh doanh dịch vụ ăn uống bao gồm các loại hình như nhà hàng,
quán bar, các quán cà phê tồn tại xung quanh không gian du lịch. Đơn vị kinh
doanh dịch vụ ăn uống đóng vai trò quan trọng trong việc tạo ra sự hài lòng cho
khách du lịch.
Các hoạt động vui chơi giải trí như công viên giải trí, sở thú, bách thảo,
các chương trình biểu diễn ca nhạc, chiếu phim, các khu vực mua sắm, sòng
bạc…góp phần tích cực làm cho điểm du lịch trở nên hấp dẫn và thu hút.
Đơn vị kinh doanh dịch vụ lữ hành và các hoạt động trung gian đóng vai
trò là cầu nối giữa khách du lịch và các nhà cung ứng dịch vụ du lịch. Đơn vị
kinh doanh dịch vụ lữ hành và các hoạt động trung gian bao gồm đại lý du lịch
và công ty lữ hành.
1.3.2.3. Cộng đồng người dân địa phương
Người dân địa phương bao gồm những con người sống tại nơi có di tích
lịch sử - văn hoá. Khái niệm người dân địa phương là một khái niệm tổng hợp
bao gồm con người, văn hoá, bản sắc do con người ở đó tạo ra, lối sống, và
thậm chí là cách thức tổ chức cộng đồng [45].
21

13. Viết thuê đề tài giá rẻ trọn gói - KB Zalo/Tele : 0973.287.149
Luanvanmaster.com – Cần Kham Thảo - Kết bạn Zalo/Tele : 0973.287.149
Du lịch đã trở thành một nguồn thu cho nhiều cộng đồng. Cho nên cộng
đồng, cụ thể là người dân tham gia một cách trực tiếp hoặc gián tiếp vào các
hoạt động du lịch tại nơi mà họ sinh sống vì lý do mưu sinh, tăng thu nhập.
Theo đó có khái niệm ý thức cộng đồng. Ý thức cộng đồng là ý thức nghĩa vụ
và cam kết của một cá nhân đối với các thành viên khác trong cộng đồng, phát
triển theo thời gian thông qua sự hiểu biết về giá trị tập thể, niềm tin và lợi ích
giữa các thành viên cộng đồng [45]. Sự tham gia của cộng đồng có thể được
xem như là một quá trình mà các cư dân của một cộng đồng được đưa ra một
tiếng nói và một sự lựa chọn để tham gia vào các vấn đề có ảnh hưởng đến cuộc
sống của họ. Sự tham gia của cộng đồng trong quá trình phát triển du lịch có
thể hỗ trợ và duy trì văn hóa địa phương, truyền thống, kiến thức, kỹ năng, và
tạo ra niềm tự hào về di sản cộng đồng (Lacy, 2002 dẫn theo [45]).
Mục tiêu của sự tham gia của cộng đồng là để cải thiện sự giao tiếp giữa
các bên liên quan tạo thuận lợi cho việc ra quyết định tốt hơn và phát triển bền
vững. Sự tham gia của cộng đồng cũng là cơ chế cho cộng đồng tham gia tích
cực trong quan hệ với các đối tác, trong việc ra quyết định và đại diện trong các
cấu trúc cộng đồng (Chapman & Kirk, 2001 dẫn theo [45]). Nghiên cứu này
nhấn mạnh sự tham gia của cộng đồng như là một sự tham gia của người dân
địa phương trong quá trình phát triển du lịch. Nếu không có sự tham gia của
cộng đồng rõ ràng là không có hợp tác, không phát triển và không có chương
trình. Do đó thiếu sự tham gia của cộng đồng trong việc ra quyết định để thực
hiện phát triển du lịch có thể dẫn đến thất bại trong việc phát triển cộng đồng
(Miranda, 2007 dẫn theo [45]). Sự tham gia của cộng đồng làm tăng cảm giác
của người dân về quyền kiểm soát các vấn đề có ảnh hưởng đến cuộc sống của
họ và cũng thúc đẩy sự tự tin và tự nhận thức Sự tham gia của cộng đồng cung
cấp một ý thức cộng đồng phải chịu trách nhiệm cho bản thân và những người
khác, sẵn sàng chia sẻ và tương tác.
22

14. Viết thuê đề tài giá rẻ trọn gói - KB Zalo/Tele : 0973.287.149
Luanvanmaster.com – Cần Kham Thảo - Kết bạn Zalo/Tele : 0973.287.149
Từ góc độ du lịch, sự tham gia của cộng đồng thể hiện ở những góc độ
như:
Cộng đồng là chủ thể tiếp nhận khách du lịch [54]. Cộng đồng là chủ thể
tiếp nhận khách du lịch thông qua hoạt động kinh doanh, làm việc trong các
doanh nghiệp, các sơ cở lưu trú, ăn uống, dịch vụ hay trực tiếp tham gia với tư
cách là các thành viên cá nhân của cồng động. Sự đón tiếp của họ thực hiện một
cách trực tiếp, cũng có thể là gián tiếp như xây dựng cơ sở hạ tầng, cung cấp
vật tư thiết bị tạo tiện nghi cho việc nghỉ ngơi, vui chơi, giải trí của khách du
lịch.
Cộng đồng còn tham gia vào hoạt động cung cấp sản phẩm dịch vụ và đảm
bảo chất lượng dịch vụ [54]. Chính những sản phẩm do người dân địa phương
sản xuất mới là điểm nhấn khiến du khách có ấn tượng hơn với điểm đến du
lịch. Những sản phẩm đó là đặc sản của địa phương, giúp phân biệt địa phương
này với địa phương khác.
Cộng đồng tham gia vào quảng bá văn hoá của địa phương [54]. Thông
qua hoạt động, nếp sống hàng ngày, mỗi cá nhân người dân góp phần giới thiệu
những giá trị văn hoá gắn liền với đời sống của họ ở địa phương. Họ là những
người quảng bá văn hoá địa phương một cách sống động, tích cực và hiệu quả
nhất [36].
1.3.2.4. Cơ quan quản lý nhà nước về du lịch
Cơ quan quản lý nhà nước về du lịch là các cơ quan nhà nước có thẩm
quyền trong lĩnh vực Sở Du lịch, Sở Văn hoá-Thể thao và Phòng Văn hoá -
Thông tin và Phòng Kinh tế. Những cơ quan nhà có chức năng và nhiệm vụ
quản lý du lịch từ góc độ nhà nước như:
Xác định quan điểm và nhận thức trong nội bộ chính quyền và toàn thể
cộng đồng dân cư về vai trò và tầm quan trọng của sản phẩm du lịch địa phương.
Đây là yếu tố quyết định đưa ngành du lịch thực sự góp phần quan
23

15. Viết thuê đề tài giá rẻ trọn gói - KB Zalo/Tele : 0973.287.149
Luanvanmaster.com – Cần Kham Thảo - Kết bạn Zalo/Tele : 0973.287.149
trọng giải quyết công ăn việc làm, xóa đói giảm nghèo, nâng cao đời sống nhân
dân và phát triển kinh tế xã hội địa phương.
Tuyên truyền, giáo dục nâng cao nhận thức xã hội về du lịch, khuyến khích
cộng đồng cùng tham gia làm du lịch, tạo môi trường du lịch văn minh, lành
mạnh, bền vững; vận động nhân dân phát huy bản chất tốt đẹp của con người
đồng bằng Nam bộ hào hiệp, thanh lịch, và hiếu khách.
Tăng cường giáo dục pháp luật về du lịch trong toàn xã hội. Vận động mọi
người sống và làm việc theo pháp luật, nâng cao ý thức bảo vệ, tôn tạo tài
nguyên du lịch (tài nguyên tự nhiên và tài nguyên nhân văn), môi trường du
lịch (môi trường tự nhiên và môi trường xã hội) để phát triển du lịch bền vững.
Liên kết với các địa phương trong không gian du lịch thực hiện điều tra,
khảo sát, đánh giá đúng mức tài nguyên du lịch nhằm xây dựng quy hoạch du
lịch, đặc biệt là định hướng phát triển SPDL của địa phương. Sản phẩm du lịch
mang tính chiến lược lâu dài, cần xác định loại hình, quy mô, đối tượng khách
du lịch thụ hưởng. Đa dạng hóa sản phẩm du lịch. Đâu là sản phẩm đặc trưng,
đâu là sản phẩm du lịch liên kết cụm, vùng…
Tổ chức xúc tiến kêu gọi đầu tư, vận động nhiều thành phần kinh tế cùng
tham gia theo phương châm xã hội hóa sản phẩm du lịch. Chính quyền địa
phương có trách nhiệm bình chọn doanh nghiệp nổi trội trong số các ứng viên
và giao nhiệm vụ thực hiện.
Ban hành hoặc đề xuất các chính sách ưu đãi đầu tư ổn định, tạo hành lang
pháp lý thông thoáng cho doanh nghiệp đầu tư. Hỗ trợ nâng cấp hệ thống giao
thông, nguồn vốn, lãi suất ngân hàng, tuyên truyền quảng bá giới thiệu sản
phẩm du lịch, xây dựng thương hiệu du lịch v.v..
Quan tâm đào tạo, bồi dưỡng nghiệp vụ, nâng cao tay nghề, ngoại ngữ,
kiến thức quản lý và ứng dụng khoa học công nghệ trong hoạt động du lịch
24

16. Viết thuê đề tài giá rẻ trọn gói - KB Zalo/Tele : 0973.287.149
Luanvanmaster.com – Cần Kham Thảo - Kết bạn Zalo/Tele : 0973.287.149
cho lực lượng quản lý và trực tiếp lao động du lịch.
Tham gia giám sát việc liên kết hợp tác giữa doanh nghiệp với các đối tác
khác (hợp tác song phương, hợp tác đa phương), giữa doanh nghiệp với cộng
đồng dân cư về việc phân công trách nhiệm và chia sẽ lợi nhuận.
Luôn nâng cao năng lực để thực hiện tốt chức năng quản lý Nhà nước về
du lịch, kiểm tra xử lý kịp thời những bất cập xảy ra, ngăn chặn, uốn nắn những
hành vi xâm hại đến an ninh chính trị, trật tự an toàn xã hội, làm phương hại
đến cộng đồng và khách du lịch.
Từ những vấn đề trên, khung lý thuyết về khai thác di tích lịch sử - văn
hoá trong hoạt động du lịch có thể được sơ đồ hoá như sau:
Biểu đồ 1.1. Khung lý thuyết về khai thác di tích lịch sử văn hoá - du lịch
Doanh
Cộng đồng
nghiệp kinh
dân cư
doanh du lịch
Sản phẩm du
Chính quyền
lịch và điểm
địa phương
đến du lịch Khai thác lịch
sử-văn hoá
Khung lý thuyết này là cơ sở để nghiên cứu việc khái thác di tích lịch sử -
văn hoá trong hoạt động du lịch nói chung và ở Quận 8 nói riêng.
Từ khung lý thuyết này, có một số vấn đề đặt ra như:
Thứ nhất, việc khai thác di tích lịch sử - văn hoá trong hoạt động du lịch
mang tính đặc thù do sản phẩm du lịch cốt lõi là các di tích lịch sử - văn hoá.
Cho nên việc khai thác phải mang tính chất đặc trưng và gắn với bảo tồn.
25

17. Viết thuê đề tài giá rẻ trọn gói - KB Zalo/Tele : 0973.287.149
Luanvanmaster.com – Cần Kham Thảo - Kết bạn Zalo/Tele : 0973.287.149
Thứ hai, việc khao thác di tích lịch sử - văn hoá trong hoạt động du lịch
phải gắn với việc phát huy đồng bộ các yếu tố thuộc khung lý thuyết về khai
thác du lịch ở trên. Nói cách khác di tích lịch sử - văn hoá, điểm đến du lịch,
đơn vị kinh doanh, người dân địa phương, và cơ quan quản lý nhà nước về du
lịch phải có sự phối hợp và phát triển đồng bộ mới có thể tạo thành điểm đến
du lịch có khả năng thu hút du khách.
Thứ ba, việc khai thác di tích lịch sử - văn hoá trong hoạt động du lịch đòi
hỏi quá trình đầu tư lâu dài, tốn thời gian.
Thứ tư, việc khai thác di tích lịch sử - văn hoá trong hoạt động du lịch
không tập trung thuần tuý vào giá trị kinh tế, mà còn quan tâm đến sự lan truyền
giá trị lịch sử và văn hoá.
1.3.3. Mối quan hệ giữa du lịch và di tích lịch sử - văn hoá
Du lịch không thể đơn phương tồn tại và phát triển mà đòi hỏi sự phối hợp
nhịp nhàng giữa các ngành văn hoá, kinh tế trong chiến lược phát triển du lịch
bền vững. Nói cách khác du lịch cần phải gắn với yếu tố môi trường, di tích, di
sản và văn hoá. Trong đó di sản lịch sử - văn hoá là cơ sở quan yếu của du lịch
văn hoá. Bởi di tích lịch sử - văn hoá không những chứa đựng đời sống vật chất,
tinh thần, mà còn cả lối sống của cộng đồng và môi trường thiên nhiên và văn
hoá của quá khứ. Bởi vì trong các đối tượng của hoạt động du lịch thì các di
tích lịch sử - văn hoá có nhiều đối tượng nhất, xét cả bề rộng lẫn chiều sâu, cả
về nội dung và hình thức. Chính điều đó đã tạo ra mối quan hệ rất gắn bó giữa
du lịch và các hoạt động bảo tồn di tích lịch sử - văn hoá. Theo đó, mối quan
hệ giữa di tích lịch sử - văn hoá và du lịch được thể hiện như sau:
Một là, di tích lịch sử - văn hoá là đối tượng và nội dung chủ yếu của hoạt
động du lịch [49]. Thiếu những đối tượng này là thiếu đi nội dung và địa chỉ
của du lịch. Nhờ di tích lịch sử - văn hoá mà hình thành các chủ đề du lịch
26

18. Viết thuê đề tài giá rẻ trọn gói - KB Zalo/Tele : 0973.287.149
Luanvanmaster.com – Cần Kham Thảo - Kết bạn Zalo/Tele : 0973.287.149
tìm hiểu về lịch sử Việt Nam như sản phẩm du lịch “hành trình di sản miền
Trung”, “con đường đi qua các kinh đô cổ ”, du lịch về các nơi xảy ra các trận
đánh nổi tiếng trong lịch sử chống giặc ngoại xâm như: sông Bạch Đằng, Như
Nguyệt, Rạch Gấm, Xoài Mút, Điện Biên Phủ, sông Bến Hải…; du lịch về tìm
hiểu về các danh nhân, anh hùng dân tộc như Chu Văn An, Nguyễn Trãi,
Nguyễn Du, Hồ Chí Minh… [51]. Ngoài ra còn có các chủ đề du lịch khác như
du lịch làng nghề, du lịch lễ hội gắn với nhiều hoạt động văn hoá truyền thống.
Hai là, hoạt động của di tích lịch sử - văn hoá là một khâu quan trọng trong
dây chuyền hoạt động du lịch [18]. Những nhà khoa học lịch sử, khoa học nhân
văn trong đó có những người làm công tác bảo tồn di tích lịch sử - văn hoá đã
xây dựng nên những cơ sở cho ngành du lịch phát triển. Họ là những người
nghiên cứu để xác định giá trị của hệ thống các di tích. Cũng chính họ từ thế hệ
này sang thế hệ khác công phu nghiên cứu sưu tầm để dựng nên các bảo tàng,
bảo vệ cho sự tồn tại của làng nghề, dựng lại các lễ hội truyền thống, các trò
diễn dân gian tạo nền cho du lịch phát triển.
Ba là, theo xu hướng phát triển của thời đại từ đối đầu sang đối thoại, hội
nhập và cùng với sự tăng trưởng về đời sống vật chất con người, nhu cầu du
lịch nhân văn đòi hỏi thoả mãn cả trí thức, đạo đức và tình cảm. Các di tích lịch
sử - văn hoá sẽ giữ vai trò chủ yếu trong hình thức du lịch này.
Với tất cả những đặc điểm trên, có thể nói về góc độ kinh tế thì du lịch là
một ngành kinh tế đặc thù bao gồm nhiều yếu tố văn hoá. Về khía cạnh văn hoá
thì đây là một hoạt động văn hoá có hiệu quả kinh tế cao và ngày càng chiếm
vị trí quan trọng trong sự phát triển kinh tế của đất nước. Xét về mục tiêu hoạt
động của ngành văn hoá cũng như ngành du lịch, cả hai ngành đều có điểm
chung là thu hút được nhiều khách nhất, phục vụ được đông đảo các tầng lớp
nhân dân cả trong nước và quốc tế. Chính vì có sự tương đồng trong
27

19. Viết thuê đề tài giá rẻ trọn gói - KB Zalo/Tele : 0973.287.149
Luanvanmaster.com – Cần Kham Thảo - Kết bạn Zalo/Tele : 0973.287.149
mục đích hoạt động mà ngành du lịch, ngành văn hoá thông tin nói chung và
bảo tồn di tích nói riêng cần có một sự phối hợp thật chặt chẽ. Về mặt khoa học,
đây là sự phối hợp liên ngành, còn xét về mặt kinh tế, đây là một sự liên kết vì
lợi ích kinh tế - xã hội và cả văn hoá.
1.4. Kinh nghiệm của một số địa phương và nước ngoài
1.4.1. Kinh nghiệm khai thác di tích lịch sử - văn hoá trong hoạt động du
lịch ở Nhật Bản
Nhận Bản là một trong những quốc gia phát triển mạnh mẽ về du lịch ở
khu vực Châu Á, đặc biệt là du lịch gắn với di tích lịch sử - văn hoá. Để có
được thành công như hiện nay Nhật đã thực hiện những bước đi chắc chắn trong
phát triển du lịch gắn với di tích lịch sử - văn hoá [44].
Thứ nhất, Nhật kiến tạo hành lang pháp lý cho hoạt động du lịch và khai
thác di tích lịch sử - văn hoá cho du lịch. Đầu tiên là Luật bảo tồn di tích lịch
sử-danh lam thắng cảnh tự nhiên năm 1910; tiếp đến là Luật Bảo vệ tài sản Văn
hóa năm 1950. Đến năm 1975 Luật Bảo vệ tài sản văn hoá được sửa đổi theo
đó, hệ thống các khu bảo tồn nằm trong các nhà truyền thống cũng được giới
thiệu trong luật sửa đổi. Hệ thống này bao gồm các địa danh lịch sử như: làng
chài, làng nghề truyền thống, cảng biển, đền chùa….
Hiện tại, hơn 100 địa danh đã được công nhận là khu di tích cổ quan trọng
của Nhật Bản, những nơi này đang trở thành những điểm du lịch nổi tiếng.
Đến năm 2008, Nhật tiếp tục ban hành Bộ luật quy hoạch thành phố lịch
sử để làm hành lang pháp lý. Vào những năm gần đây, trong bộ luật quy hoạch
thành phố lịch sử ban hành năm 2008, các vấn đề giữa phát triển vùng và bảo
tồn di sản văn hóa có thể được giải quyết song song trong cùng một chính
sách. Về du lịch, có bộ luật xây dựng đất nước du lịch đã được ban hành năm
2006, cơ quan du lịch Nhật Bản được thành lập năm 2008.
28

20. Viết thuê đề tài giá rẻ trọn gói - KB Zalo/Tele : 0973.287.149
Luanvanmaster.com – Cần Kham Thảo - Kết bạn Zalo/Tele : 0973.287.149
Thứ hai, Nhật đã có một lộ trình phát triển du lịch có tầm nhìn và chi tiết.
Lộ trình phát triển du lịch này chia thành 4 giai đoạn với những hoạt động cụ
thể, được thể hiện ở bảng sau:
Bảng 1.1. Các giai đoạn liên quan đến bảo tồn di sản và phát triển du lịch
Giai đoạn Sự kiện
Hình thành khung chính sách về bảo tồn di sản văn hóa
1919: Luật bảo tồn khu vực lịch sử, công trình kiến trúc lớn, kỳ
Từ những quan lớn
năm 1910 1929: Luật bảo tồn di sản quốc gia
tới những 1950: Luật bảo vệ tài sản văn hóa
năm 1970 1963: Luật du lịch
1966: Luật đặc biệt bảo tồn khu vực lịch sử trong các thành phố
cổ
Sử dụng các di sản văn hóa cho mục đích du lịch
1970s: Khởi động chiến dịch “khám phá Nhật Bản”.
Từ những
1970s: Phát triển bảo tồn lịch sử bằng các hoạt động cộng đồng.
1970s: Phân loại nguồn lực cho hoạt động du lịch theo mức độ
năm 1970
quốc gia.
tới cuối
1975: Sửa đổi luật bảo vệ các tài sản văn hóa.
những năm
1975: Thiết lập hệ thống bảo tồn các khu vực có các tòa nhà
1980
truyền thống.
1978: Khởi động các cuộc hội thảo quốc gia hàng năm tại các khu
vực được bảo tồn.
Cuối
Phân bổ lợi nhuận từ hoạt động du lịch của các di sản văn hóa
những năm
tới cộng đồng
1980 tới

21. Viết thuê đề tài giá rẻ trọn gói - KB Zalo/Tele : 0973.287.149
Luanvanmaster.com – Cần Kham Thảo - Kết bạn Zalo/Tele : 0973.287.149
29

22. Viết thuê đề tài giá rẻ trọn gói - KB Zalo/Tele : 0973.287.149
Luanvanmaster.com – Cần Kham Thảo - Kết bạn Zalo/Tele : 0973.287.149
những năm Gia tăng số lượng khu vực bảo tồn của các tòa nhà cổ
2000 Khuyến khích các họat động quảng bá văn hóa bởi các cơ quan
chính quyền địa phương
Khởi động hệ thống đăng ký/ghi danh cho các di sản văn hóa
Trao quyền cho cộng đồng với sự phát triển du lịch
2003: Tuyên bố của Chính phủ về xây dựng một đất nước du
lịch.
Từ những
2004: Sửa đổi luật bảo vệ tài sản văn hóa.
năm 2000
2006: Luật cơ bản về quảng bá du lịch quốc gia.
tới nay
2007: Luật quảng bá du lịch sinh thái.
2008: Luật phát triển các điểm đến du lịch. Thiết lập các cơ quan
du lịch Nhật Bản
Nguồn: Ando Katshiro 2013
1.4.2. Kinh nghiệm làm du lịch ở Hội An
Ở Việt Nam, Hội An là khu di tích lịch sử - văn hoá được khai thác rất
thành công để phục vụ cho du lịch. Lượng du khách trong nước và ngoài nước
đến Hội An tăng lên qua các năm, kéo theo đó là nguồn thu từ du lịch cũng tăng
lên.
Bảng 1.2. Số lượt du khách và doanh thu từ du lịch ở Hội An
Năm Số lượt du khách Doanh thu từ du lịch
2009 2.3 triệu 810 tỷ
2010 2.4 triệu 1600 tỷ
2013 3.4 triệu 1.800 tỷ
2014 3.68 triệu 2.200 tỷ
Nguồn: Tác giả tổng hợp từ wedsite Du lịch Quảng Nam
Thế nhưng ít ai biết rằng cách đây hơn 20 năm, khu phố cổ này chỉ là
30

23. Viết thuê đề tài giá rẻ trọn gói - KB Zalo/Tele : 0973.287.149
Luanvanmaster.com – Cần Kham Thảo - Kết bạn Zalo/Tele : 0973.287.149
một vùng đất hoang sơ, đìu hiu và nghèo nàn với gần 1.000 ngôi nhà cổ và hơn
200 di tích đình, chùa, miếu mạo có tuổi thọ hàng trăm năm ở trong tình trạng
xuống cấp trầm trọng, có thể sập bất cứ lúc nào [10]. Khu du lịch Hội An bước
đầu đạt được những thành quả trên là do có nhiều nguyên nhân.
Trước hết, Phố cổ Hội An bản thân nó chứa đựng những giá trị độc đáo và
đặc sắc hiếm có ở Việt Nam và trên thế giới. Phố cổ Hội An vẫn được bảo tồn
gần như nguyên trạng một quần thể di tích kiến trúc cổ gồm nhiều công trình
nhà ở, hội quán, đình chùa, miếu mạo, giếng, cầu, nhà thờ tộc, bến cảng, chợ ...
những con đường phố hẹp chạy ngang dọc tạo thành các ô vuông kiểu bàn cờ
[47]. Cảnh quan phố phường Hội An bao quát một màu rêu phong cổ kính.
Sự tồn tại một đô thị như Hội An là trường hợp duy nhất ở Việt Nam và
cũng hiếm thấy trên thế giới. Đây được xem như một bảo tàng sống về kiến trúc
và lối sống đô thị. Đây là một quần thể du lịch với khoảng 1.360 di tích, danh
thắng. Riêng các di tích được phân thành 11 loại gồm: 1.068 nhà cổ, 19 chùa,
43 miếu thờ thần linh, 23 đình, 38 nhà thờ tộc, 5 hội quán, 11 giếng nước cổ, 1
cây cầu, 44 ngôi mộ cổ. Trong khu vực đô thị cổ có hơn 1.100 di tích [53].
Thứ hai, ngoài những giá trị văn hoá qua kiến trúc đa dạng, Hội An còn
lưu giữ một nền tảng văn hoá phi vật thể khá đồ sộ [53]. Cuộc sống thường nhật
của cư dân với những phong tục tập quán, sinh hoạt tín ngưỡng, nghệ thuật dân
gian, lễ hội văn hoá đang được bảo tồn và phát huy cùng với cảnh quan thiên
nhiên thơ mộng, các làng nghề truyền thống, các món ăn đặc sản... làm cho Hội
An ngày càng trở thành điểm đến hấp dẫn của du khách.
Thứ ba, Chính quyền địa phương và các đơn vị tổ chức du lịch đã biết cách
phối hợp tổ chức những chương trình, hoạt động giúp thu hút khách du lịch.
Theo tác giả, Võ Thị Ánh Tuyết và Đào Vĩnh Hợp [53], Hội An hiện nay
31

24. Viết thuê đề tài giá rẻ trọn gói - KB Zalo/Tele : 0973.287.149
Luanvanmaster.com – Cần Kham Thảo - Kết bạn Zalo/Tele : 0973.287.149
đã có nhiều hoạt động cùng các chương trình đặc biệt để thu hút khách tham
quan, góp phần tạo nên một “thương hiệu” du lịch đặc sắc. Các chương trình
đã tạo được ấn tượng tốt đẹp trong lòng du khách trong nước và quốc tế.
Chương trình “Tái hiện đêm phố cổ Hội An đầu thế kỷ 20” được thực hiện từ
ngày 08 tháng 9 năm 1998. Từ đó đến nay, đã có hơn 200 đêm phố cổ được tổ
chức định kỳ vào 14 âm lịch hàng tháng. Tại đây, du khách được tham gia nhiều
hoạt động văn hóa dân gian truyền thống như: chơi bài chòi, cờ tướng, cờ làng,
đập nồi, hò khoan đối đáp, xướng họa thơ đường, nhóm thơ truyền thống, biểu
diễn tuồng, võ thuật truyền thống, trình tấu nhạc cổ truyền, dạy hát dân ca, thư
pháp, hát nhạc cổ điển, nhạc thính phòng, chợ đêm, thả đèn trên sông hay âm
nhạc đường phố… Dự án “Phố dành cho người đi bộ và xe không động cơ” ra
đời năm 2004. Đến nay đã qua nhiều lần điều chỉnh thời gian hoạt động để phù
hợp với sinh hoạt hàng ngày của người dân và thời điểm tham quan của khách
du lịch. Hiện nay, phố đi bộ Hội An hoạt động từ 8h30 đến 11h00 và từ 15h00
đến 21h30 hàng ngày. Các chương trình lễ hội đặc sắc, như lễ hội “Giao lưu
văn hóa Hội An - Nhật Bản”, được tổ chức thường niên từ năm 2003 tại thành
phố Hội An. Đây là sự kiện văn hóa đặc sắc, minh chứng rõ nét cho mối quan
hệ tốt đẹp không ngừng được củng cố và phát triển mạnh mẽ trên tất cả các lĩnh
vực giữa Việt Nam và Nhật Bản [53].
Ngoài ra, đó còn là sự đúng đắn của lãnh đạo tỉnh trong việc xác định đúng
hướng phát triển du lịch của Hội An. Đó là phát triển du lịch dựa trên cơ sở bảo
tồn di sản và tài nguyên văn hóa môi trường của địa phương; du lịch di sản cần
hướng tới sự thu hút từ cộng đồng, chia sẻ trách nhiệm và lợi ích từ du lịch cho
cộng đồng; phát triển Hội An thành một điểm đến chất lượng cao, bền vững.
Thứ tư, xuất phát điểm của du lịch Hội An là sự tham gia và hưởng lợi
32

25. Viết thuê đề tài giá rẻ trọn gói - KB Zalo/Tele : 0973.287.149
Luanvanmaster.com – Cần Kham Thảo - Kết bạn Zalo/Tele : 0973.287.149
của người dân [53]. Đó là niềm tin về một thành phố xanh - sạch - đẹp, thanh
bình với "3 Không" được thực hiện nhất quán: “Không rác, không chèo kéo,
không trộm cướp”. Là niềm tin về một điểm đến có những vị chủ nhà vô cùng
hiếu khách và thân thiện đến mức mỗi nhà đều có nhà vệ sinh miễn phí dành
cho du khách. Và trên hết, đó là niềm tin về một điểm đến nơi di sản thực sự
đóng vai trò trung tâm và con người biết giữ gìn và trân trọng di sản đó. Niềm
tin đó được củng cố qua cách làm du lịch đồng bộ, nhất quán từ chính quyền
địa phương cho đến người dân.
1.4.3. Bài học rút ra
Dựa trên những phân tích từ kinh nghiệm của Hội An và Nhật Bản, có thể
rút ra nhiều bài học cho Quận 8 trong phát triển du lịch bền vững và phát huy
giá trị di sản lịch sử - văn hóa.
- Hoạt động bảo tồn nên được quản lý tốt hơn để tiếp đón du khách theo
mô hình gồm các yếu tố: quản lý và bảo tồn hệ thống di sản văn hóa; duy trì
chất lượng của di sản văn hóa để thu hút du lịch; nhận thức của cộng đồng địa
phương và chính quyền về tầm quan trọng của bảo tồn với phát triển bền vững
[2&3].
- Cân bằng mối quan hệ tốt đẹp giữa du khách và cộng đồng địa phương.
Việc sử dụng một cách bền vững di sản hướng đến sự phát triển phải hài hòa
được cả 3 mặt: tái sinh các điều kiện kinh tế xã hội; nâng cao mức sống; bảo
tồn được tài sản văn hóa. Du lịch mang lại một nguồn doanh thu cho cộng đồng
địa phương và cộng đồng địa phương có thể sử dụng doanh thu đó cho việc bảo
tồn và cải thiện đời sống. Được như vậy, sẽ có thể mang lại một phong cách
sống độc đáo hơn thu hút du khách.
- Để phát triển du lịch bền vững cần phải hội đủ hai điều kiện. Thứ nhất,
người dân phải có các hoạt động đời sống năng động và phong phú. Chính vì
vậy du khách có thể thưởng thức lối sống truyền thống nhưng không
33

26. Viết thuê đề tài giá rẻ trọn gói - KB Zalo/Tele : 0973.287.149
Luanvanmaster.com – Cần Kham Thảo - Kết bạn Zalo/Tele : 0973.287.149
kém phần năng động của họ. Thứ hai là cho khu du lịch, khu du lịch phải có
những nơi để du khách tham quan, để ăn uống, để vui chơi, để đi bộ, để trải
nghiệm bằng cách sử dụng di sản văn hóa và các tài nguyên du lịch của địa
phương. Vì vậy, du khách sẽ có thể đồng thời đi du lịch và trải nghiệm cuộc
sống tại địa phương.

TIỂU KẾT CHƯƠNG I.


Xuất phát từ vai trò quan trọng của di tích - lịch sử văn hoá, Nhà nước,
các cơ quan có thẩm quyền cho phép cá nhân và tổ chức sở hữu, khai thác các
di tích lịch sử - văn hoá theo quy định của pháp luật. Tuy không có hẳn một
khái niệm về khai thác di tích lịch sử - văn hoá, nhưng Luật Di sản văn hoá năm
2002 [15] có đề cập đến một số nội dung của khai thác di tích lịch sử - văn hoá.
Theo đó, khai thác di tích lịch sử - văn hoá bao gồm hai hoạt động quan
trọng, đó là bảo tồn và sử dụng di tích lịch sử - văn hoá. Bảo tồn bao gồm bảo
quản, tu bổ, và phục hồi di sản văn hoá. Sử dụng di tích lịch sử - văn hoá chính
là những hoạt động làm cho di tích lịch sử - văn hoá tạo ra những giá trị vật
chất, tinh thần và văn hoá cho xã hội.
Khai thác di tích lịch sử - văn hoá trong hoạt động du lịch là thông qua
hoạt động du lịch để thực hiện bảo tồn và sử dụng chúng nhằm tạo ra giá trị vật
chất, tinh thần và văn hoá cho xã hội.
Di tích lịch sử - văn hoá được xem là điểm cốt lõi của sản phẩm du lịch về
lịch sử - văn hoá [37]. Các di tích này tạo thành những sản phẩm du lịch độc
đáo và độc nhất. Cái tạo nên giá trị của di tích lịch sử - văn hoá là yếu tố văn
hoá, lịch sử được chứa đựng trong đó. Không những vậy, sản phẩm du lịch là
di tích lịch sử - văn hoá còn phải gắn chặt với yếu tố pháp luật về di tích văn
hoá. Nói cách khác, đây là một sản phẩm du lịch đặc thù mà khách du lịch và
chủ thể quản lý, khai thác du lịch phải lưu ý trong quá trình khai
34

27. Viết thuê đề tài giá rẻ trọn gói - KB Zalo/Tele : 0973.287.149
Luanvanmaster.com – Cần Kham Thảo - Kết bạn Zalo/Tele : 0973.287.149
thác và quản lý.
Di tích lịch sử - văn hoá là những công trình xây dựng, địa điểm, và các di
vật, cổ vật, bảo vật quốc gia thuộc công trình, địa điểm có giá trị lịch sử, văn
hoá, khoa học. Để khai thác hiệu quả di tích lịch sử - văn hoá trong hoạt động
du lịch, cần phát huy đồng bộ các yếu tố: sản phẩm du lịch và điểm đến du lịch;
doanh nghiệp kinh doanh du lịch; cộng đồng dân cư; và chính quyền địa
phương. Kinh nghiệm khai thác di tích lịch sử - văn hoá ở Nhật và Hội An là
những gợi ý thiết thực cho Quận 8.
Thông qua quá trình tiếp cận nguồn tài liệu thứ cấp, trong nội dung chương
1 tác giả tập trung làm rõ một số các khái niệm, quan niệm và các thuật ngữ.
Ngoài ra tác giả cũng nhấn mạnh một số sơ sở lý luận và thực tiễn liên quan
đến di tích lịch sử - văn hoá. Những cơ sở lý luận và thực tiễn được trình bày ở
chương 1 cũng là cơ sở tiền đề để đi sâu vào khai thác thực trạng di tích lịch sử
- văn hóa trong hoạt động du lịch ở Quận 8, Tp. HCM.