Cơ sở lý luận và thực tiễn quản lý nhà nước về di tích lịch sử văn hóa.docx

Viết thuê đề tài giá rẻ trọn gói - KB Zalo/Tele : 0973.287.149
Luanvanmaster.com – Cần Kham Thảo - Kết bạn Zalo/Tele : 0973.287.149
CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN QUẢN LÝ NHÀ
NƢỚC VỀ DI TÍCH LỊCH SỬ VĂN HÓA
1.1. Một số khái niệm cơ bản liên quan đến đề tài luận văn
* Khái niệm di sản văn hóa
Theo Luật DSVH, “DSVH Việt Nam là tài sản quý giá của cộng đồng các
dân tộc Việt Nam và là một bộ phận của DSVH nhân loại, có vai trò to lớn trong
sự nghiệp dựng nƣớc và giữ nƣớc của nhân dân ta” [33, tr.13]. DSVH Việt Nam
bao gồm “DSVH phi vật thể và DSVH vật thể”, là sản phẩm tinh thần, vật chất có
giá trị lịch sử, văn hóa, khoa học, đƣợc lƣu truyền từ thế hệ này sang thế hệ khác
ở nƣớc Cộng hòa XHCN Việt Nam” [33, tr.13].
- DSVH phi vật thể là sản phẩm tinh thần có giá trị lịch sử, văn hóa khoa
học, đƣợc lƣu giữ bằng trí nhớ, chữ viết, đƣợc lƣu truyền bằng truyền miệng,
truyền nghề, trình diễn và các hình thức lƣu giữ, lƣu truyền khác; bao gồm tiếng
nói, chữ viết, tác phẩm văn học, nghệ thuật, khoa học, ngữ văn truyền miệng, diễn
xƣớng dân gian, lối sống, nếp sống, lễ hội, bí quyết và nghề thủ công truyền thống,
tri thức nghề y, dƣợc học cổ truyền, về văn hóa ẩm thực, về trang phục truyền
thống dân tộc và những tri thức dân gian khác.
- DSVH vật thể là sản phẩm vật chất có giá trị lịch sử văn hóa, khoa học
bao gồm DTLS – VH, DLTC, di vật, cổ vật, bảo vật quốc gia.
Tuy nhiên, sự phân định này chỉ mang tính tƣơng đối, nhằm nghiên cứu
những đặc tính riêng của từng di sản; còn trong thƣc tế, yếu tố vật thể và phi vật
thể gắn kết chặt chẽ với nhau, cùng tồn tại để làm nên giá trị của một di sản.
* Di tích lịch sử văn hóa
Theo nghĩa Hán Việt, Di là để lại, còn lại, dịch chuyển, chuyển lại. Sản là tài
sản, là những gì quý giá, có giá trị. Theo từ điển Tiếng Việt, “di tích là dấu vết
của quá khứ còn lƣu lại trong lòng đất hoặc trên mặt đất, có ý nghĩa về mặt lịch
sử, văn hoá” [58, tr.254].
9

Theo nhà nghiên cứu Nguyễn Thế Hùng – Cục Trƣởng Cục Di sản Văn hóa,
là ngƣời dành nhiều năm nghiên cứu về di sản, di tích và việc bảo tồn, phát huy
các di sản văn hóa cho rằng: “Di tích là những bằng chứng vật chất có ý nghĩa
quan trọng, minh chứng về lịch sử đấu tranh dựng nƣớc và giữ nƣớc của dân tộc.
Di tích giúp cho con ngƣời biết đƣợc cội nguồn của dân tộc mình, hiểu về truyền
thống lịch sử, đặc trƣng văn hoá của đất nƣớc và do đó có tác động ngƣợc trở lại
tới việc hình thành nhân cách con ngƣời Việt Nam hiện đại. Di tích lịch sử là
những di tích liên quan tới sự kiện hoặc nhân vật lịch sử có những đóng góp, ảnh
hƣởng tới sự tiến bộ của lịch sử dân tộc” [25, tr.27].
Từ những định nghĩa trên có thể hiểu: di tích lịch sử văn hóa là nơi diễn ra
hoặc ghi dấu những sự kiện quan trọng của lịch sử địa phƣơng cũng nhƣ của đất
nƣớc, những địa điểm ghi dấu chiến công chống xâm lƣợc, chống áp bức; những
nơi ghi dấu sự vinh quang lao động; những nơi ghi dấu về nhân vật lịch sử, anh
hùng dân tộc, danh nhân văn hóa.
Năm 1964, tại Đại hội Quốc tế lần thứ hai các Kiến trúc sƣ và Kỹ thuật gia
về Di tích lịch sử đƣợc tổ chức tại thành phố Venice đã cho ra đời Hiến chƣơng
Quốc tế về Bảo tồn và Trùng tu di tích và di chỉ. Trong đó, hiến chƣơng nhấn
mạnh Khái niệm “di tích lịch sử không chỉ là một công trình kiến trúc đơn chiếc
mà cả khung cảnh đô thị hoặc nông thôn có chứng tích của một nền văn minh
riêng, một khung cảnh đô thị hoặc nông thôn có chứng tích của một nền văn minh
riêng, một phát triển có ý nghĩa hoặc một sự kiện lịch sử. Khái niệm này không
chỉ áp dụng với những công trình nghệ thuật to lớn mà cả với những công trình
khiêm tốn hơn vốn đã, cùng với thời gian, thâu nạp đƣợc một ý nghĩa văn hóa”
[20].
Nhiều nƣớc trên thế giới đều đặt chung cho DTLSVH là dấu tích, vết tích
còn lại. Tiếng Pháp: Vestige, Tiếng Anh: Vestige, Tiếng Nga: Pomiatnik, Tiếng
Trung Quốc: “ Cổ tích”... Mỗi nƣớc trên thế giới cũng đều đƣa ra những khái
niệm, quy định về DTLSVH của dân tộc mình. Trong Điều 1 của Hiến chƣơng
Vernice - Italy quy định: “DTLSVH bao gồm những công trình xây dựng đơn lẻ,
10

những khu di tích ở đô thị hay nông thôn, là bằng chứng của một nền văn minh
riêng biệt riêng biệt, của một sự tiến hóa có ý nghĩa hay là một biến cố về lịch
sử”[20].
Ở nƣớc ta, năm 1984, Hội đồng Nhà nƣớc đã ban hành Pháp lệnh bảo vệ và
sử dụng di tích lịch sử, văn hóa và danh lam thắng cảnh. Pháp lệnh chỉ rõ:
“DTLSVH là những công trình xây dựng, địa điểm, đồ vật, tài liệu và tác phẩm
có giá trị lịch sử, khoa học, nghệ thuật cũng nhƣ có giá trị văn hóa khác hoặc liên
quan đến những sự kiện lịch sử, quá trình phát triển văn hóa, xã hội” [23].
Theo Luật Di sản Văn hóa năm 2001 và Luật Sửa đổi, bổ sung một số điều
của Luật Di sản Văn hóa năm 2009: “Di tích lịch sử văn hóa là công trình xây
dựng, địa điểm và các di vật, cổ vật, bảo vật quốc gia thuộc công trình, địa điểm
đó có giá trị lịch sử, văn hóa, khoa học” [34, tr.1].
- Tiêu chí và phân loại di tích lịch sử văn hóa
Điều 28, Luật Di sản Văn hóa năm 2009 quy định, DTLSVH phải có một
trong các tiêu chí sau đây: Công trình xây dựng, địa điểm gắn với sự kiện lịch sử
tiêu biểu trong quá trình dựng nƣớc và giữ nƣớc; Công trình xây dựng, địa điểm
gắn với thân thế và sự nghiệp của anh hùng dân tộc, danh nhân của đất nƣớc;
Công trình xây dựng, địa điểm gắn với sự kiện lịch sử tiêu biểu của các thời kỳ
cách mạng, kháng chiến; Địa điểm có giá trị tiêu biểu về khảo cổ; Quần thể các
công trình kiến trúc hoặc công trình kiến trúc đơn lẻ có giá trị tiêu biểu về kiến
trúc, nghệ thuật của một hoặc nhiều giai đoạn lịch sử [34, tr.5].
Theo đầu mối quản lý và giá trị của di tích, DTLSVH đƣợc chia thành 3
loại: Di tích quốc gia đặc biệt, Di tích quốc gia, Di tích cấp tỉnh.
Di tích quốc gia đặc biệt là di tích có giá trị đặc biệt tiêu biểu của quốc gia,
bao gồm: Công trình xây dựng, địa điểm gắn với sự kiện đánh dấu bƣớc chuyển
biến đặc biệt quan trọng của lịch sử dân tộc hoặc gắn với anh hùng dân tộc, danh
nhân tiêu biểu có ảnh hƣởng to lớn đối với tiến trình lịch sử của dân tộc; Công
trình kiến trúc, nghệ thuật, quần thể kiến trúc, tổng thể kiến trúc đô thị và địa điểm
cƣ trú có giá trị đặc biệt đánh dấu các giai đoạn phát triển kiến trúc, nghệ
11

thuật Việt Nam; Địa điểm khảo cổ có giá trị nổi bật đánh dấu các giai đoạn phát
triển văn hóa khảo cổ quan trọng của Việt Nam và thế giới; Cảnh quan thiên nhiên
nổi tiếng hoặc địa điểm có sự kết hợp giữa cảnh quan thiên nhiên với công trình
kiến trúc, nghệ thuật có giá trị đặc biệt của quốc gia hoặc khu vực thiên nhiên có
giá trị về địa chất, địa mạo, địa lý, đa dạng sinh học và hệ sinh thái đặc thù nổi
tiếng của Việt Nam và thế giới.
Các di tích này đƣợc địa phƣơng lập hồ sơ xếp hạng và trên cơ sở đề nghị
của Bộ trƣởng Bộ VHTTDL, Thủ tƣớng Chính phủ quyết định xếp hạng di tích
quốc gia đặc biệt.
Di tích quốc gia là di tích có giá trị tiêu biểu của quốc gia, bao gồm: Công
trình xây dựng, địa điểm ghi dấu sự kiện, mốc lịch sử quan trọng của dân tộc hoặc
gắn với anh hùng dân tộc, danh nhân, nhà hoạt động chính trị, văn hóa, nghệ thuật,
khoa học nổi tiếng có ảnh hƣởng quan trọng đối với tiến trình lịch sử của dân tộc;
Công trình kiến trúc, nghệ thuật, quần thể kiến trúc, tổng thể kiến trúc đô thị và
địa điểm cƣ trú có giá trị tiêu biểu trong các giai đoạn phát triển kiến trúc, nghệ
thuật Việt Nam; Địa điểm khảo cổ có giá trị nổi bật đánh dấu các giai đoạn phát
triển văn hóa khảo cổ; Cảnh quan thiên nhiên đẹp hoặc địa điểm có sự kết hợp
giữa cảnh quan thiên nhiên với công trình kiến trúc, nghệ thuật hoặc khu vực thiên
nhiên có giá trị về địa chất, địa mạo, địa lý, đa dạng sinh học và hệ sinh thái đặc
thù.
Các di tích này đƣợc địa phƣơng lập hồ sơ, trên cơ sở đề nghị của Chủ tịch
UBND tỉnh, Bộ trƣởng Bộ VHTTDL, Thủ tƣớng Chính phủ quyết định xếp hạng
di tích quốc gia.
Di tích cấp tỉnh là di tích có giá trị tiêu biểu của địa phƣơng, bao gồm: Công
trình xây dựng, địa điểm ghi dấu sự kiện, mốc lịch sử quan trọng của địa phƣơng
hoặc gắn với nhân vật có ảnh hƣởng tích cực đến sự phát triển của đại phƣơng trong
các thời kỳ lịch sử; Công trình kiến trúc, nghệ thuật, quần thể kiến trúc, tổng thể kiến
trúc đô thị và địa điểm cƣ trú có giá trị trong phạm vi địa phƣơng; Địa điểm khảo cổ
có giá trị trong phạm vi địa phƣơng; Cảnh quan thiên
12

nhiên hoặc địa điểm có sự kết hợp giữa cảnh quan thiên nhiên với công trình kiến
trúc, nghệ thuật có giá trị trong phạm vi địa phƣơng;
Địa phƣơng lập hồ sơ, trên cơ sở đề nghị của Giám đốc Sở VHTTDL, Chủ
tịch UBND tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ƣơng xếp hạng di tích cấp tỉnh.
Dựa vào hình thức quản lý, di tích lịch sử văn hóa đƣợc chia thành 3 loại:
Di tích do nhà nƣớc trực tiếp quản lý; Di tích do cộng đồng dân cƣ (dƣới hình
thức tập thể) trực tiếp quản lý; Di tích do cá nhân, gia đình trực tiếp quản lý. Cụ
thể:
Di tích do Nhà nƣớc quản lý là các di tích quốc gia đặc biệt và di tích quốc
gia do các BQL di tích đƣợc Nhà nƣớc thành lập trực tiếp quản lý. Nhà nƣớc cấp
lƣơng, chi phí cho hoạt động thƣờng xuyên, các chi phí sửa chữa... trực tiếp cho
BQL di tích.
Di tích do cộng đồng dân cƣ (dƣới hình thức tập thể) trực tiếp quản lý là
các di tích quốc gia, di tích địa phƣơng cấp tỉnh đƣợc giao cho tổ chức nhân trực
tiếp quản lý nhƣ đình làng, các chùa, đền thờ...
Di tích do cá nhân, gia đình trực tiếp quản lý nhƣ: nhà thờ dòng họ, nhà ở
dân cƣ trong các khu phố cổ, sắc phong, bảo vật của dòng họ...
Theo điều kiện khai thác, di tích lịch sử văn hóa gồm có: Di tích có khả năng
khai thác; Di tích chƣa có khả năng khai thác.
Di tích có khả năng khai thác là: các di tích hấp dẫn khách tham quan, có giá
trị khoa học có khả năng huy động các nguồn vốn ngoài ngân sách nhà nƣớc do
nguồn thu từ di tích, đáp ứng cho hoạt động bảo tồn, tôn tạo và phát huy giá trị
của di tích nhƣ di tích kiến trúc nghệ thuật, di tích gắn tín ngƣỡng, tôn giáo của
nhân dân, những di tích có giá trị toàn cầu, di tích nằm trong khu vực có điều kiện
giao thông đi lại thuận lợi, thuộc các tuyến đƣờng tham quan du lịch.
Di tích chƣa có khả năng khai thác là: Các di tích chƣa có điều kiện thuận
lợi khách quan về hấp dẫn khách tham quan, không có nguồn thu tại di tích và rất
khó huy động các nguồn vốn ngoài nhân sách nhà nƣớc cho hoạt động bảo tồn,
tôn tạo và khai thác nhƣ các di tích cách mạng, di tích khảo cổ học, di tích
13

lƣu niệm danh nhân nằm ở nhữn khu vực không có điều kiện giao thông đi lại
thuận lợi, không thuộc tuyến đƣờng tham quan du lịch.
* Quản lý nhà nước về di tích lịch sử văn hóa
Quản lý nhà nước là thuật ngữ chỉ “sự tác động của các chủ thể mang tính
quyền lực nhà nƣớc, bằng nhiều biện pháp tác động tới các đới tƣợng quản lý để
thực hiện những chức năng đối nội, đối ngoại của Nhà nƣớc trên cơ sở các quy
luật phát triển xã hội, nhằm mục đích ổn định và phát triển đất nƣớc” [21, tr.261].
Quản lý nhà nƣớc là một dạng quản lý xã hội đặc biệt, mang tính quyền lực
nhà nƣớc và sử dụng pháp luật để điều chỉnh hành vi của con ngƣời trên tất cả
các lĩnh vực của đời sống xã hội do các cơ quan trong bộ máy nhà nƣớc thực hiện,
nhằm thỏa mãn nhu cầu hợp pháp của con ngƣời, duy trì sự ổn định và phát triển
xã hội.
DTLSVH là một bộ phận quan trọng cấu thành di sản văn hóa; chính vì vậy,
việc quản lý nhà nƣớc về DTLSVH cũng cần tiến hành theo nội dung quản lý nhà
nƣớc về di sản đƣợc đề cập trong Luật Di sản văn hóa do Quốc hội nƣớc Cộng
hòa XHCH Việt Nam ban hành năm 2001 và Luật sửa đổi, bổ sung luật DSVH
ban hành năm 2009.
Quản lý nhà nƣớc về DTLSVH là sự chấp hành, điều hành của Nhà nƣớc
bằng các phƣơng thức, công cụ quản lý nhƣ: pháp luật, chính sách, quy hoạch,
kế hoạch... tác động vào đối tƣợng quản lý để định hƣớng, điều chỉnh những hoạt
động của xã hội về lĩnh vực DSVH, di tích đi theo đúng hƣớng, đúng mục đích,
theo chủ trƣơng của Đảng, chính sách của Nhà nƣớc.
Như vậy, nói đến quản lý nhà nƣớc về DTLSVH là nói đến chủ thể; đối
tƣợng quản lý và cơ chế quản lý.
Cơ chế quản lý, một mặt phải tuân thủ các yêu cầu của quy luật lịch sử khách
quan; mặt khác, phải có một hệ thống công cụ nhƣ: pháp luật, chính sách, quy
hoạch, kế hoạch... thích hợp để quản lý các hoạt động bảo quản, tôn tạo, phát huy
giá trị của các DTLSVH. Điều này có nghĩa là: các cơ quan Nhà nƣớc
14

có chức năng quản lý nhà nƣớc về DTLSVH từ Trung ƣơng đến địa phƣơng là
chủ thể quản lý; các quan hệ xã hội vận động và phát triển trong hoạt động quản
lý nhà nƣớc về DTLSVH là đối tƣợng quản lý và hệ thống pháp luật, chính sách,
quy hoạch, kế hoạch... là công cụ để Nhà nƣớc thực hiện sự quản lý.
Với tƣ cách là đối tƣợng quản lý, hoạt động quản lý nhà nƣớc về DTLSVH
phải đƣợc tổ chức và triển khai thực hiện trên cơ sở các quy định của pháp luật và
chịu sự kiểm tra, giám sát của các cơ quan Nhà nƣớc có thẩm quyền.
Với tƣ cách là cơ sở và là công cụ để Nhà nƣớc thực hiện sự quản lý, pháp
luật, chính sách, quy hoạch, kế hoạch... phải đƣợc xây dựng chính xác, đầy đủ,
thống nhất, là những chuẩn mực để đối tƣợng quản lý dựa vào đó vận động, phát
triển và chủ thể quản lý thực hiện kiểm tra, giám sát đối tƣợng quản lý.
* Bảo tồn, phát huy giá trị di tích lịch sử văn hóa
Bảo tồn là hoạt động nhằm bảo vệ, bảo quản, tu bổ, phục hồi các yếu tố gốc
của di tích. Khái niệm này đƣợc thể hiện cụ thể trong điều 4 của Luật Di sản văn
hóa: “Bảo quản di tích lịch sử văn hóa, danh lam thắng cảnh, di vật, bảo vật, quốc
gia là hoạt động nhằm phòng ngừa, hạn chế những nguy cơ làm hƣ hỏng mà không
làm thay đổi những yếu tố nguyên gốc vốn có của di tích lịch sử văn hóa.
Bảo quản di tích lịch sử - văn hóa, danh lam thắng cảnh, di vật, cổ vật, bảo
vật quốc gia là hoạt động nhằm phòng ngừa và hạn chế những nguy cơ làm hƣ
hỏng mà không làm thay đổi những yếu tố nguyên gốc vốn có của di tích lịch sử
- văn hóa, danh lam thắng cảnh, di vật, cổ vật, bảo vật quốc gia.
Tu bổ di tích lịch sử văn hóa, danh lam thắng cảnh là hoạt động nhằm tu sửa,
gia cố, tôn tạo di tích lịch sử văn hóa, danh lam thắng cảnh.
Phục hồi di tích lịch sử văn hóa, danh lam thắng cảnh là hoạt động nhằm phục
hƣng lại di tích lịch sử văn hóa, danh lam thắng cảnh đã bị hủy hoại trên cơ sở các cứ
liệu khoa học về di tích lịch sử văn hóa, danh lam thắng cảnh đó” [33, tr1].
Phát huy là làm cho cái hay, cái tốt toả tác dụng và tiếp tục nảy nở thêm.
Phát huy giá trị của các di tích lịch sử là các biện pháp, cách thức làm cho các
15

giá trị lịch sử, nhân văn đƣợc lan toả trong đông đảo quần chúng nhân dân và qua
đó bồi dƣỡng thêm tình yêu đối với quê hƣơng đất nƣớc. Trong bối cảnh hội
nhập quốc tế, việc phát huy giá trị các di tích còn nhằm làm cho du khách các
nƣớc biết và hiểu đƣợc giá trị các di tích lịch sử, tôn trọng lịch sử và văn hoá Việt
Nam, gia tăng tình cảm đối với đất nƣớc và con ngƣời Việt Nam. Qua đó, nâng
cao vị thế của đất nƣớc trên trƣờng quốc tế.
* Thanh tra, kiểm tra và xử lý vi phạm
Thanh tra, kiểm tra và xử lý các vi phạm di tích là các hoạt động có hƣớng
đích của các cơ quan quản lý nhà nƣớc, đơn vị quản lý về di tích nhằm phát hiện,
phát huy những nhân tố tích cực, phòng ngừa, xử lý những vi phạm, bảo đảm để
các cơ quan, tổ chức và cá nhân tuân thủ, chấp hành đầy đủ và nghiêm túc các quy
định của pháp luật về bảo vệ, quản lý di tích. Thông qua công tác thanh tra, kiểm
tra góp phần giáo dục pháp luật, giúp các cơ quan, tổ chức, cá nhân hiểu đúng và
chấp hành nghiêm chỉnh pháp luật về bảo tồn di tích và đó cũng là một hoạt động
bảo đảm tăng cƣờng pháp chế nhà nƣớc. Từ đó, đƣa ra các giải pháp phù hợp
đảm bảo để đối tƣợng bị quản lý tự điều chỉnh hoạt động để đạt tới mục tiêu mà
chủ thể quản lý đã xác định.
* Xã hội hóa
Theo Tiến sĩ Đặng Văn Bài, Xã hội hóa các hoạt động bảo tồn và phát huy
di sản văn hóa thực chất là tạo điều kiện thuận lợi cho mọi công dân tiếp cận và
hƣởng thụ các giá trị văn hóa tiêu biểu. Trên cơ sở đó, động viên họ sáng tạo ra
các giá trị văn hóa mới, bổ sung làm giàu thêm di sản văn hóa dân tộc, đồng thời
huy động sự đóng góp vệ trí tuệ, công sức và kinh phí cần thiết cho các hoạt động
bảo vệ và phát huy giá trị di sản văn hóa [1, tr.20-21].
* Phối hợp, hợp tác
Việc phối hợp, hợp tác được thực hiện dưới hai hình thức chính đó là phối hợp với các cơ quan, tổ chức trong nước và hình thức phối hợp với
các tổ chức quốc tế nhằm thực hiện các chương trình bảo tồn, phát huy giá trị di tích hoặc kêu gọi, huy động những nguồn tài trợ cho các chương trình
này.
16

1.2. Sự cần thiết phải quản lý nhà nƣớc về di tích lịch sử văn hóa
Trƣớc hết phải khẳng định, di tích lịch sử văn hóa có vai trò vô cùng quan
trọng trong đời sống văn hóa, xã hội của đất nƣớc. Do đó, việc bảo tồn, phát huy
giá trị các di tích lịch sử là điều cần thiết. Tuy nhiên, việc bảo tồn và phát huy giá
trị các di tích lịch sử cần có định hƣớng, có hệ thống các quy định mang tính pháp
quy của Nhà nƣớc.
Mặt khác, lịch sử đã chứng minh, dù thời nào cũng cần có vai trò của nhà
nƣớc trong quản lý các di tích. Từ hàng trăm năm trƣớc, bên cạnh những chính
sách và biện pháp thể hiện sự tôn trọng vai trò của cộng đồng, Nhà nƣớc phong
kiến Việt Nam vẫn thực thi vai trò hành pháp trong việc ban sắc phong cho các
đối tƣợng đƣợc thờ phụng, đồng thời là đối tƣợng chính yếu để tổ chức lễ hội
dân gian và tạo điều kiện vật chất cho việc bảo vệ và phát huy giá trị thông qua
việc cấp ruộng đất. Thậm chí, triều đình còn đƣa các nhân vật có tính huyền thoại,
truyền thuyết vào chính sử để rồi chính thức hóa việc tổ chức Quốc lễ nữ
,
Di tích lịch sử văn hóa là sở hữu của toàn dân. Do đó, cần có sự quản lý của
nhà nƣớc để đảm bảo quyền sở hữu toàn dân.
Đặc biệt trong giai đoạn hiện nay, rất nhiều thách thức trong việc bảo tồn và
phát huy giá trị các DTLSVH đòi hỏi tăng cƣờng quản lý của nhà nƣớc.
Hơn thế nữa, việc bảo tồn, phát huy giá trị các di tích lịch sử đòi hỏi phải có
sự chung tay của nhiều cơ quan, tổ chức, chính quyền các cấp. Vì thế, cần có sự
tham gia quản lý của nhà nƣớc để đảm bảo điều hòa các hoạt động, tạo mọi nguồn
lực tốt nhất cho công tác quản lý nhà nƣớc về di tích.
17

1.3. Đặc điểm và các yếu tố ảnh hƣởng đến quản lý nhà nƣớc về di tích
lịch sử văn hóa
* Đặc điểm di tích lịch sử văn hóa
Các di tích lịch sử văn hóa có những đặc điểm nhƣ sau:
Di tích lịch sử văn hóa là những bằng chứng lịch sử còn lưu giữ lại
Hệ thống di tích lịch sử văn hóa mang trên mình nhiều dấu ấn lịch sử. Qua
di tích, ngƣời ta có thể biết và hiểu về lịch sử của địa phƣơng hay của dân tộc.
Thậm chí, qua di tích, giúp cho thế hệ sau hình dung ra cả một chặng đƣờng lịch
sử của dân tộc. Chẳng hạn nhƣ, khu di tích lịch sử ATK là minh chứng cho một
giai đoạn đấu tranh hào hùng của Đảng ta chuẩn bị cho khởi nghĩa tháng 8 năm
1945, nơi ghi dấu một giai đoạn hoạt động cách mạng của chủ tịch Hồ Chí Minh.
Đặc biệt, di tích lịch sử là “nhân chứng” sống động cho một sự kiện hay một giai
đoạn lịch sử của dân tộc.
Di tích lịch sử văn hóa mang trong mình những giá trị văn hóa đậm nét
Đƣợc ra đời từ trong đời sống của nhân dân, trải qua những biến thiên của
lịch sử dân tộc. Các di tích lịch sử thể hiện rõ tôn giáo, tín ngƣỡng, những đặc
điểm văn hóa của từng vùng miền và của dân tộc. Ví nhƣ hệ thống các đền thờ
Mẫu thể hiện rõ tín ngƣỡng thờ mẫu của dân tộc Việt. Tuy nhiên, ở mỗi địa
phƣơng, tín ngƣỡng thờ mẫu vẫn có những nét riêng biệt thể hiện sắc thái văn
hóa của địa phƣơng. Ngay cả những di tích chiến tranh, cách mạng vẫn có những
giá trị văn hóa đậm nét. Đó là văn hóa Tày - Nùng ở khu di tích ATK. Đó là kiến
trúc nhà sàn cổ của ngƣời Tày,...
Các di tích lịch sử rất dễ dàng bị phong hóa theo thời gian
Các di tích đều đƣợc làm từ chất liệu gỗ, đá. Trong khi đó, đặc điểm thời tiết
Việt Nam là nóng ẩm, mƣa nhiều. Do đó, các di tích dễ dàng bị phong hóa. Đây
là một đặc điểm đòi hỏi trong công tác quản lý di tích cần hết sức quan tâm đến
bảo tồn, trùng tu các di tích lịch sử văn hóa. Nhiệt độ không khí gia tăng sẽ tác
động rất lớn đến loại hình di tích kiến trúc nghệ thuật, đặc biệt là các công trình
sử dụng vật liệu gỗ. Các công trình kiến trúc nghệ thuật và tín ngƣỡng
18

thƣờng đƣợc xây dựng bằng nguyên vật liệu truyền thống nhƣ gỗ, gạch..., nên
rất khó đƣơng đầu với thách thức của thời tiết khắc nghiệt. Sự tác động của nhiệt
độ tăng cao, nắng gắt, mƣa nhiều kèm theo gió bão sẽ làm cho vật liệu kiến trúc
nhanh xuống cấp, hƣ tổn, giảm tuổi thọ của công trình. Các hiện vật thƣờng đƣợc
làm từ giấy, gỗ, tre, sắt… rất dễ bị tác động bởi thay đổi thời tiết, độ ẩm, ánh sáng,
nhiệt độ… Thời tiết nhiệt đới, khí hậu nóng ẩm tạo điều kiện cho các loại vi sinh
vật sinh trƣởng, làm hại hiện vật…
* Các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý nhà nước về di tích lịch sử văn hóa
Sự thay đổi về đơn vị hành chính, gắn liền với đó là sự thay đổi của bộ máy
tổ chức chính quyền đã tác động to lớn đến công tác quản lý di tích. Các tỉnh miền
núi phía Bắc với nhiều lần đƣợc chia tách và sát nhập tỉnh phẩn nào ảnh hƣởng
không nhỏ đến các di tích lịch sử văn hóa cũng nhƣ quản lý các di tích. Với địa
giới hành chính rộng và nhiều lần thay đổi nên các huyện, các xã vùng sâu vùng
xa chƣa có sự quan tâm trong quản lý di tích lịch sử văn hóa, nhiều tài liệu, cứ
liệu liên quan đến các di tích bị thất lạc;
Các di tích lịch sử văn hóa trải qua các cuộc đấu tranh giải phóng đất nƣớc.
Giặc ngoại xâm với những cuộc nổi dậy, chiến đấu bảo vệ bờ cõi của quân và dân
các dân tộc Việt Nam. Chiến tranh đã tàn phá các di tích dẫn đến sự biến dạng và
nhiều di tích chỉ còn là phế tích và bị thất lạc hoặc bị cháy, mất các hiện vật, các
chứng cứ lịch của liên quan đến di tích. Chịu sự tàn phá của chiến tranh đã dẫn
đến nhiều di tích chỉ còn là phế tích. Hoạt động phục dựng di tích dựa vào chính
nhân dân địa phƣơng, những ngƣời cao niên là những ngƣời có thể hồi tƣởng,
truyền miệng lại để làm cơ sở cho việc phục dựng lại những di tích lịch sử văn
hóa.
Các tỉnh miền núi, với những đặc điểm về địa chất, môi trƣờng tự nhiên, khí
hậu khắc nghiệt, biến đổi liên tục theo mùa đã khiến cho quá trình phong hóa các
di tích diễn ra nhanh. đặc biệt là sự nóng lên toàn cầu.
Văn hóa các dân tộc nhƣ: phong tục, tập quán, tín ngƣỡng và tôn giáo đã có
những ảnh hƣởng lớn đến các di tích lịch sử văn hóa và hoạt động quản lý di tích
19

lịch sử văn hóa. Mỗi dân tộc có những tín ngƣỡng, tôn giáo riêng đã tác động đến
phát triển hệ thống các di tích đền, đình, miếu, chùa, nhà thờ ở mỗi địa phƣơng.
Việc phát triển, tự ý xây dựng nhà thờ, chùa ở những vùng dân tộc theo Thiên
chúa giáo, Phật giáo nhƣ vùng ngƣời Mông, Dao, Tày... hay tự ý xây dựng miếu,
đƣa các nhân vật thờ tự không phù hợp vào các di tích...
Yếu tố xây dựng: không phù hợp với quy hoạch truyền thống, bị lấn át do
những công trình xây dựng bao quanh có quy mô lớn hơn cả về chiều cao, không
gian di tích lịch sử văn hóa bị lấn chiếm, không gian di tích lịch sử văn hóa bị
biến dạng, môi trƣờng của di tích bị ô nhiễm;
Yếu tố xã hội: Các di tích nói chung và di tích lịch sử văn hóa nói riêng đang
chịu sự tác động của nhiều dự án quy hoạch quy mô lớn nhỏ khác nhau. Do khâu
quy hoạch không thống nhất, thiếu tổng thể, đồng bộ và có sự thay đổi quy hoạch
theo các năm dẫn đến các dự án quy hoạch chồng chéo nhƣ: quy hoạch của tỉnh,
huyện; quy hoạch nông thôn mới; quy hoạch phát triển du lịch... Các dự án quy
hoạch tổng thể và quy hoạch chi tiết với mục đích phục vụ quản lý xây dựng, mà
chƣa lồng ghép nhiệm vụ bảo tồn di sản văn hoá lịch sử vào các chƣơng trình
thực hiện quy hoạch; Các dự án quy hoạch trong quá trình dự thảo chƣa chú ý
đúng mức đến các dữ liệu, số liệu điều tra kỹ về quỹ đất di tích lịch sử văn hoá và
danh thắng cũng nhƣ những yếu tố văn hoá kiến trúc của khu vực có khả năng
ảnh hƣớng đến quy hoạch và thực thi quy hoạch.
Trình độ, năng lực chuyên môn của đội ngũ công chức quản lý còn hạn chế;
Với các tỉnh miền núi, công chức quản lý di tích nói chung và di tích lịch sử văn
hóa nói riêng đa số không đƣợc đào tạo về chuyên môn nghiệp vụ liên quan đến
quản lý cũng nhƣ bảo tồn di tích. Nhận thức của các ngành, cấp chính quyền địa
phƣơng về quản lý di sản văn hóa chƣa đƣợc đầy đủ.
Nguồn lực tài chính đầu tƣ cho trùng tu, tôn tạo di tích lịch sử văn hóa xuống
cấp còn chƣa đƣợc quan tâm và đáp ứng đƣợc nhu cầu thực tế.
Sự phát triển của nền kinh tế thị trƣờng và hội nhập quốc tế tạo điều kiện
cho việc giao lƣu, học hỏi góp phần vào hoạt động bảo tồn và phát huy giá trị di
20

tích; tuy nhiên những mặt trái của cơ chế thị trƣờng cũng có những ảnh hƣởng
tiêu cực nhất định đến các di tích.
1.4. Chủ thể và nội dung quản lý nhà nƣớc về di tích lịch sử văn hóa
* Chủ thể quản lý nhà nước về di tích lịch sử văn hóa
Ở nƣớc ta, quản lý Nhà nƣớc về di sản văn hóa nói chung và di tích lịch sử
nói riêng đƣợc quy định tại Điều 55 Luật Di sản văn hóa năm 2001. Theo đó,
Chính phủ thống nhất quản lý nhà nƣớc về di sản văn hóa. Chính phủ là cơ quan
ban hành các chủ trƣơng, các chính sách và văn bản chỉ đạo nói chung. Các chính
sách này của Chính phủ sẽ là cơ sở để các cơ quan chuyên môn quản lý về
DTLSVH cấp dƣới cụ thể hóa thành các văn bản cụ thể hơn. Nhƣ vậy, Chính phủ
có chức năng định hƣớng về mặt chỉ đạo cũng nhƣ hỗ trợ về mặt chính sách đối
với việc quản lý DTLSVH của cơ quan chuyên môn cấp dƣới.
Bộ VHTTDL là cơ quan chuyên môn của Chính phủ chịu trách nhiệm quản
lý nhà nƣớc về DTLSVH nói riêng và văn hóa nói chung. Bộ là cơ quan tham
mƣu cho Chính phủ ban hành các chính sách quản lý về DTLSVH, trình Chính
phủ phê duyệt các chủ trƣơng, chính sách lớn đối với các DTLSVH. Đồng thời,
Bộ VHTTDL là cơ quan quản lý nhà nƣớc về văn hóa, trong đó có DSVH,
DTLSVH.
UBND cấp tỉnh là cơ quan quản lý hành chính tại địa phƣơng, chịu trách
nhiệm chỉ đạo, điều hành, quản lý nhà nƣớc về DTLSVH trên đại bàn tỉnh. UBND
cấp tỉnh ban hành các chính sách quản lý nhà nƣớc về DTLSVH trên địa bàn toàn
tỉnh trên cơ sở chính sách chung của cơ quan quản lý cấp trên là Chính phủ và Bộ
VHTTDL; đồng thời phù hợp với điều kiện cụ thể của địa phƣơng. Bên cạnh đó,
UBND cấp tỉnh thực hiện chức năng quản lý nhà nƣớc về DTLSVH theo phân
cấp quản lý.
Sở VHTTDL là cơ quan chuyên môn của UBND cấp tỉnh, thực hiện chức
năng tham mƣu cho UBND cấp tỉnh ban hành các văn bản quy phạm pháp luật
về quản lý văn hóa nói chung, DSVH, DTLSVH nói riêng; các chính sách quản
21

lý nhà nƣớc về DTLSVH trên địa bàn tỉnh; là cơ quan thực hiện sự quản lý ngành
của Bộ VHTTDL.
UBND cấp huyện là cơ quan quản lý hành chính trên địa bàn huyện, thực
hiện chức năng quản lý nhà nƣớc về DTLSVH trên địa bàn huyện.
Phòng Văn hóa và Thông tin là cơ quan chuyên môn của UBND cấp huyện
thực hiện chức năng tham mƣu UBND cấp huyện ban hành chính sách cũng nhƣ
văn bản chỉ đạo, điều hành về quản lý DTLSVH trên địa bàn.
UBND cấp xã là cơ quan hành chính ở cơ sở, thực hiện chức năng quản lý
DTLSVH trên địa bàn theo phân cấp. Giúp việc cho UBND cấp xã thực hiện chức
năng quản lý nhà nƣớc về DTLSVH là cán bộ văn hóa xã.
Nhƣ vậy, quản lý nhà nƣớc về DTLSVH nói riêng và văn hóa nói chung có
sự phân công chức năng, nhiệm vụ nhất định. Trong đó việc ban hành luật để điều
chỉnh việc quản lý đối với văn hóa, trong đó có quản lý về DTLSVH thuộc về
Quốc hội; việc ban hành các chính sách quản lý nói chung thuộc về Chính phủ;
thực hiện chức năng quản lý về mặt chuyên môn, hƣớng dẫn chuyên môn thuộc
chức năng của cơ quan chuyên môn quản lý về văn hóa từ trung ƣơng đến địa
phƣơng theo thẩm quyền; thực hiện chức năng quản lý nhà nƣớc cụ thể là ban
hành các văn bản chỉ đạo, điều hành là chức năng của các cơ quan hành chính có
thẩm quyền chung ở địa phƣơng là UBND các cấp, HĐND các cấp là cơ quan
thông qua chủ trƣơng, chính sách của UBND cùng cấp về quản lý các DTLSVH.
Việc phân công chức năng quản lý văn hóa cụ thể giữa các cơ quan là cơ sở cho
hoạt động quản lý diễn ra đúng mục tiêu và tránh hiện tƣợng chồng chéo trong
quản lý.
* Nội dung quản lý nhà nước về di tích lịch sử văn hóa
- Xây dựng, chỉ đạo thực hiện chiến lược, quy hoạch, kế hoạch và ban hành,
tổ chức thực hiện hệ thống văn bản quy phạm pháp luật, chính sách về di tích lịch
sử văn hóa.
Quản lý nhà nƣớc về văn hóa trƣớc hết phải gắn với việc xây dựng hệ
thống thể chế. Thể chế văn hóa là tổng hợp các phƣơng pháp và cách thức thực
22

hiện việc quản lý nhà nƣớc. Bao gồm hệ thống văn bản quy phạm pháp luật do
các cơ quan nhà nƣớc có thẩm quyền quản lý văn hóa ban hành nhằm điều chỉnh
về các mặt tổ chức và hoạt động, chế độ công vụ, tài chính, nhân sự liên quan đến
hệ thống văn hóa; bảo đảm hiệu lực, hiệu quả trong quản lý nhà nƣớc về lĩnh vực
văn hóa của bộ máy hành chính nhà nƣớc.
Hoạch định chính sách văn hóa phải dựa trên cơ sở mối tƣơng quan giữa ba
thành phần chính cùng tham gia và chịu trách nhiệm trong việc xây dựng và ban
hành chính sách cụ thể, nhƣ: chủ thể quyết định chính sách là nhà lãnh đạo và
quản lý; ngƣời thực hiện chính sách là ngƣời hoạt động chuyên môn trong lĩnh
vực văn hóa và ngƣời bị chính sách tác động là các tầng lớp nhân dân cũng nhƣ
tiềm năng của lĩnh vực văn hóa. Cơ chế thực hiện chính sách văn hóa yêu cầu
thông tin hóa trong quản lý văn hóa bao gồm quá trình tiếp nhận thông tin, năng
lực đánh giá, sử dụng thông tin và khả năng điều khiển thông tin; kế hoạch hóa
trong quản lý nhà nƣớc về văn hóa, xây dựng chiến lƣợc phát triển văn hóa trong
những thời kì khác nhau; chƣơng trình hóa trong quản lý nhà nƣớc về văn hóa;
xây dựng những chƣơng trình văn hóa với những yêu cầu xác định mục tiêu của
chƣơng trình văn hóa, chọn các hƣớng ƣu tiên để đạt đƣợc mục tiêu, xác định
nguồn lực cần huy động và có thể huy động đƣợc, xác định quy chế điều hành tối
ƣu đối với chƣơng trình mục tiêu đó.
- Tổ chức, quản lý hoạt động nghiên cứu khoa học; tổ chức bộ máy và đào
tạo, bồi dưỡng nguồn nhân lực làm nhiệm vụ quản lý nhà nước về di tích lịch sử
văn hóa.
Việc tổ chức, quản lý hoạt động nghiên cứu khoa học về DTLSVH là việc
quan trọng, cần thiết không chỉ nhằm mục đích nghiên cứu khoa học, tìm kiếm
phát hiện thêm những giá trị vẫn còn tiềm ẩn trong mỗi DTLSVH mà còn nhằm
mục đích quảng bá, giới thiệu với nhân dân trong nƣớc và quốc tế về những giá
trị tiêu biểu, đặc sắc của DTLSVH địa phƣơng.
Tổ chức bộ máy quản lý DTLSVH không chỉ nhằm hạn chế và khắc phục
những tồn tại, bất cập hiện nay mà còn góp phần tạo tiều đề và cơ sở cho việc
23

thực hiện những kiến nghị khác về chuyên môn nghiệp vụ. Qua đó, tăng cƣờng
mối quan hệ đặc biệt là quản lý chỉ đạo về chuyện môn, nghiệp vụ về công tác
bảo vệ và phát huy giá trị DSVH vật thể. Hoàn thiện cơ chế quản lý DSVH theo
hƣớng đẩy mạnh phân cấp quản lý, quy định rõ ràng, cụ thể về chức năng, nhiệm
vụ, quyền hạn của từng ban, ngành chức năng, chính quyền các cấp, phân cấp về
tu bổ, tôn tạo di tích, bảo tồn và phát huy giá trị các di vật, cổ vật, bảo vật và các
loại hình DSVH phi vật thể khác. Cần thực hiện việc quản lý DTLSVH theo
hƣớng: chính quyền các cấp thực hiện chức năng quản lý nhà nƣớc về DTLSVH,
ngành VHTTDL quản lý chuyên môn và chịu trách nhiệm tham mƣu UBND các
cấp trong việc bảo tồn và phát huy tác dụng của DTLSVH.
Việc quản lý nhà nƣớc về DTLSVH là một nội dung mang tính khoa học,
đảm bảo tính chuyên môn cao; do đó, đòi hỏi cần một đội ngũ cán bộ có trình độ,
năng lực thực sự mới đủ khả năng để nghiên cứu, bảo vệ, tôn tạo và phát huy giá
trị của di tích theo đúng khoa học chuyên ngành. Do vậy, nhiệm vụ quan trọng
hàng đầu là cần xây dựng đội ngũ cán bộ đủ về số lƣợng, có chất lƣợng về chuyên
môn – nghiệp vụ. Quan tâm đầu tƣ đào tạo, bồi dƣỡng nguồn nhân lực làm nhiệm
vụ quản lý nhà nƣớc về DTLSVH là việc làm thƣờng xuyên, quan trọng; tăng
cƣờng mở lớp bồi dƣỡng và gửi đi bồi dƣỡng các trung tâm, cơ sở ở trong và
ngoài nƣớc. Đối với ngƣời làm nhiệm vụ quản lý nhà nƣớc về DTLSVH dù đã
theo học ngành sử học, khảo cổ, Hán nôm, mỹ thuật... đều phải bồi dƣỡng kiến
thức cơ bản về bảo tàng học, Luật DSVH, các chính sách, chế độ của Nhà nƣớc
đối với di tích, lý luận và kỹ thuật tu bổ, tôn tạo di tích.
- Huy động, quản lý, sử dụng các nguồn lực phục vụ các nhiệm vụ bảo vệ và
phát huy giá trị di tích lịch sử văn hóa.
Nguồn lực là yếu tố rất cơ bản, quyết định khản năng thực hiện chƣơng trình
bảo quản, tu bổ chống xuống cấp cho di tích. Có 02 nguồn lực chủ yếu tham gia
tích cực vào quá trình bảo vệ, tu bổ, phục hồi hệ thống di tích, đó là:
Kinh phí từ ngân sách Nhà nƣớc cấp: Hàng năm nhà nƣớc dành một khoản
kinh phí khá lớn cho mục tiêu chống xuống cấp di tích, trong đó có các di tích
24

đã đƣợc nhà nƣớc xếp hạng ở cấp đặc biệt quan trọng và di tích quốc gia. Bên
cạnh đó, nguồn thu từ hoạt động phát huy giá trị di tích (công đức và các dịch
vụ...). Đây cũng là một trong những nguồn kinh phí cho việc đầu tƣ trở lại để phát
huy giá trị di tích.
Kinh phí từ phong trào XHH hoạt động bảo tồn, tu bổ, tôn tạo di tích trong
đó có kinh phí do ngƣời dân đóng góp, ngoài ra còn có thể huy động từ các tổ
chức doanh nghiệp. Hỗ trợ của các tổ chức nƣớc ngoài, nhƣ tổ chức UNESCO
cho các di tích vinh danh...
Trách nhiệm của các cơ quan quản lý nhà nƣớc là: huy động các nguồn vốn
đầu tƣ tu bổ, tôn tạo di tích, ngân sách nhà nƣớc tập trung đầu tƣ cho các di tích
lịch sử, di tích cách mạng và kháng chiến, các di tích khảo cổ học. Các di tích
khác đầu tƣ bằng nguồn ngân sách nhà nƣớc và các nguồn vốn khác. Nguồn thu
qua khai thác di tích bao gồm tiền vé tham quan di tích, tiền công đức, tiền thu
qua các hoạt động dịch vụ của di tích kiến nghị Nhà nƣớc để lại 100% cho đầu tƣ
tu bổ và tôn tạo di tích.
- Thanh tra, kiểm tra các hoạt động văn hóa nói chung và thanh tra, kiểm
tra hoạt động quản lý nhà nước về di tích lịch sử văn hóa nói riêng là nội dung
cần thiết trong hoạt động quản lý nhà nước về văn hóa.
Với chức năng kiểm tra, thanh tra các hoạt động văn hóa, Nhà nƣớc đã thể hiện
vai trò điều tiết, điều chỉnh các vấn đề xã hội. Thông qua đó, phát huy những giá trị
văn hóa cần gìn giữ, đồng thời cũng phát hiện và ngăn chặn những vấn đề tiêu cực
nảy sinh trong công tác quản lý văn hóa cũng chính là góp phần làm lành mạnh hóa
các hoạt động văn hóa, trong đó có hoạt động quản lý DTLSVH. Đây là một nhiệm
vụ đặc biệt quan trọng trong quản lý nhà nƣớc về văn hóa.
Thông qua việc thanh tra, kiểm tra, nhà nƣớc thiết lập đƣợc trật tự cho các hoạt
động văn hóa nói chung, quản lý DTLSVH nói riêng, đƣa quản lý DTLSVH hoạt
động theo khuôn khổ của pháp luật. Những vấn đề sai phạm, tình trạng các hoạt động
văn hóa và quản lý DTLSVH bị lợi dụng, bị thƣơng mại hóa cũng đƣợc phát hiện
và nhanh chóng điều chỉnh. Để hoạt động thanh tra, kiểm
25

tra đạt hiệu quả, cần một mặt hoàn thiện và bổ sung các văn bản quy phạm pháp
luật. Mặt khác tăng cƣờng phối kết hợp với các cơ quan chức năng, các đoàn thể,
tổ chức chính trị, xã hội liên quan. Kiện toàn và nâng cao trình độ cho đội ngữ cán
bộ thanh tra của ngành và liên ngành từ trung ƣơng đến cơ sở. Tổ chức và sắp xếp
lại cơ quan quản lý nhà nƣớc cững nhƣ các cơ quan sản xuất và cung ứng sản
phẩm, dịch vụ văn hóa.
1.5. Kinh nghiệm quản lý nhà nƣớc về di tích lịch sử văn hóa
Qua nghiên cứu các tài liệu và qua các báo, đài, tác giả nghiên cứu một số
kinh nghiệm quản lý nhà nƣớc về di tích lịch sử văn hóa có đặc điểm giống với
tỉnh Lào Cai, cụ thể nhƣ sau:
* Tỉnh Bắc Kạn
Tỉnh Bắc Kạn có 46/175 DTLSVH đƣợc xếp hạng các cấp, trong đó gồm:
01 di tích cấp quốc gia đặc biệt; 12 di tích cấp quốc gia; 33 di tích cấp tỉnh. Sở
VHTTDL có tổng số biên chế là 61 ngƣời, đã thành lập phòng DSVH và BQL di
tích tỉnh có biên chế 18 ngƣời. BQL di tích các cấp còn chồng chéo.
Trong những năm qua, hoạt động kiểm kê, phân loại, xếp hạng di tích trên
địa bàn toàn tỉnh đã đƣợc Phòng Di sản Văn hóa tham mƣu và tổ chức triển khai.
BQL di tích tỉnh thƣờng xuyên tuyên truyền giới thiệu về các sự kiện diễn ra tại
các di tích cũng đã đƣợc thực hiện cụ thể là 30/46 di tích đã đƣợc cắm bia, ghi
dấu sự kiện. Hoạt động trùng tu, tôn tạo di tích cơ bản đƣợc hoàn thiện bằng
nguồn vốn chƣơng trình mục tiêu quốc gia về văn hóa.
* Tỉnh Lai Châu
Tỉnh Lai Châu có tổng số 23 di tích; có 5 di tích cấp quốc gia và 17 di tích
cấp tỉnh. Trong đó, có 09 di tích lịch sử văn hóa, có 12 di tích Danh lam thắng
cảnh và 02 di tích di chỉ khảo cổ. Sở VHTTDL có tổng số biên chế là 47 ngƣời,
chƣa thành lập Phòng Quản lý Di sản Văn hóa. Bảo tàng tỉnh Lai Châu có 22 công
chức, viên chức và ngƣời lao động. Công tác quản lý nhà nƣớc về di tích do
Phòng Nghiệp vụ Văn hóa tham mƣu; Các nhiệm vụ liên nhƣ nghiên cứu, sƣu
tầm, lập hồ sơ khoa học đề nghị xếp hạng di tích... do Bảo tàng tỉnh tham
26

mƣu. Tháng 5/2017, các nhiệm vụ trên đƣợc giao cho Phòng Quản lý Văn hóa
tham mƣu (tại Quyết định số 10/2017/QĐ-UBND ngày 08/5/2017).
Hoạt động quản lý các di tích đã đƣợc xếp hạng giao cho UBND các huyện,
trên cơ sở địa giới hành chính của từng huyện, Phòng Văn hóa và Thông tin tham
mƣu, quản lý; chƣa thành lập Ban Quản lý di tích cấp huyện. Sở Văn hóa, Thể
thao và Du lịch tỉnh Lai Châu đang xây dựng dự thảo Quy chế quản lý và phát
huy di tích danh thắng trên địa bàn tỉnh trình UBND tỉnh Lai Châu ra Quyết định
ban hành.
* Tỉnh Yên Bái
Tỉnh Yên Bái có hơn 45 di tích; có 13 di tích cấp quốc gia và 32 di tích cấp
tỉnh. Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh Yên Bái với 8 phòng chuyên môn và
06 đơn vị trực thuộc. Phòng Di sản văn hóa là phòng chuyên môn tham mƣu quản
lý lịch vực di sản văn hóa. Đến năm 2015, tỉnh Yên Bái chuyển chức năng quản
lý nhà nƣớc về phòng Quản lý văn hóa trên cơ sở sát nhập Phòng Di sản văn hóa
và thành lập Trung tâm Quản lý di tích và Phát triển du lịch. Trung tâm Quản lý
di tích và Phát triển du lịch có 01 Giám đốc, 01 Phó Giám đốc và các viên chức,
nhân viên hợp đồng lao động. Trung tâm có chức năng quản lý hoạt động của các
di tích đã đƣợc xếp hạng nhƣ: trùng tu, tôn tạo, khai thác phục vụ phát triển du
lịch của tỉnh.... Việc thành lập Trung tâm Quản lý di tích và Phát
triển du lịch tỉnh Yên Bái đã tập trung đƣợc đầu mối quản lý, khai thác, nắm bắt
đƣợc tổng thể các di tích để từ đó giúp cho tỉnh xây dựng chiến lƣợc, kế hoạch,
quy hoạch và đầu tƣ một cách hợp lý, hiệu quả.
* Bài học kinh nghiệm cho tỉnh Lào Cai
Những kết quả khảo sát, đánh giá trên tại một số tỉnh miền núi trong công tác
quản lý nhà nƣớc về di tích lịch sử đã cung cấp cho Lào Cai những bài học kinh
nghiệm quý báu trong hoạt động quản lý nhà nƣớc về di tích lịch sử văn hóa:
Một là, xây dựng tổ chức bộ máy quản lý về di tích lịch sử văn hóa phù hợp
với điều kiện hoàn cảnh của địa phƣơng, trên cơ sở vận dụng các quy định,
27

hƣớng dẫn của Luật Di sản văn hóa, Nghị định hƣớng dẫn thực hiện Luật Di sản
văn hóa, Thông tƣ hƣớng dẫn của Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch.
Hai là, xây dựng cơ chế, chính sách phù hợp với thực tiễn địa phƣơng để tổ
chức thực hiện tốt hoạt động bảo tồn và phát huy giá trị của các di tích lịch sử trên
địa bàn tỉnh Lào Cai.
Ba là, tăng cƣờng xây dựng phát triển đội ngũ nhân lực làm công tác quản
lý di tích lịch sử văn hóa
Bốn là, đẩy mạnh xã hội hóa trong công tác bảo tồn và phát huy giá trị các
di tích lịch sử, văn hóa, để huy động cao nhất sự tham gia của cộng đồng trong
hoạt động bảo tồn và phát huy giá trị các di tích lịch sử văn hóa
Năm là, tổ chức các hoạt động nghiệp vụ về công tác quản lý di tích lịch sử
văn hóa theo đúng quy định, phù hợp với điều kiện của địa phƣơng.
28

Tiểu kết chƣơng 1
Khái niệm di tích lịch sử văn hóa, quản lý nhà nƣớc, quản lý nhà nƣớc về di
tích lịch sử văn hóa và các khái niệm có liên quan nhƣ: bảo tồn và phát huy giá
trị di tích, tu bổ di tích, phục hồi di tích, thanh tra, kiểm tra về di tích, xã hội hóa
và hợp tác quốc tế... là những vấn đề lý luận chung mà luận văn cần làm sáng tỏ.
Từ những khái niệm đã có, tác giả luận văn đã đƣa ra các khái niệm nhƣ: Di tích
lịch sử văn hóa là nơi diễn ra hoặc ghi dấu những sự kiện quan trọng của lịch sử
địa phƣơng cũng nhƣ của đất nƣớc, những địa điểm ghi dấu chiến công chống
xâm lƣợc, chống áp bức; những nơi ghi dấu sự vinh quang lao động; những nơi
ghi dấu về nhân vật lịch sử, anh hùng dân tộc, danh nhân văn hóa; Quản lý nhà
nƣớc về DTLS VH là sự định hƣớng, tạo điều kiện để tổ chức điều hành hoạt
động bảo vệ, giữ gìn các DTLSVH và làm cho các giá trị của DTLSVH đƣợc phát
triển theo chiều hƣớng tích cực; Tổ chức bộ máy quản lý nhà nƣớc về di tích lịch
sử văn hóa là hệ thống các cơ quan, đơn vị, phòng ban tham gia vào việc quản lý
di tích lịch sử văn hóa.
Luận án áp dụng khung về lý thuyết quản lý DSVH để tiến hành nghiên cứu
hoạt động quản lý di tích, nhìn nhận các di tích là đối tƣợng quản lý cần có những
biện pháp phù hợp nhằm bảo tồn, gìn giữ đồng thời phát huy đƣợc giá trị của
chúng phục vụ cho sự phát triển kinh tế - xã hội của địa phƣơng, đáp ứng nhu cầu
tâm linh của nhân dân.
Việc phân tích những đặc điểm của quản lý nhà nƣớc về di tích lịch sử văn
hóa, các yếu tố ảnh hƣởng đến quản lý nhà nƣớc về di tích lịch sử văn hóa; chủ
thể và nội dung quản lý nhà nƣớc về di sản văn hóa đƣợc xem nhƣ là cơ sở khoa
học cho toàn bộ nội dung mà Luận văn sẽ triển khai thực hiện. Bên cạnh đó, tác
giả luận văn đã chỉ ra sự cần thiết phải quản lý nhà nƣớc về di tích lịch sử văn hóa
và các mô hình quản lý nhà nƣớc về di tích lịch sử văn hóa của các tỉnh nhƣ: Bắc

Kạn, Thái Nguyên, Lai Châu, Yên Bái và đƣa ra các bài học kinh nghiệm đối với
tỉnh Lào Cai

Cơ sở lý luận và thực tiễn quản lý nhà nước về di tích lịch sử văn hóa.docx

Recommended

Recommended

More Related Content

Similar to Cơ sở lý luận và thực tiễn quản lý nhà nước về di tích lịch sử văn hóa.docx

Similar to Cơ sở lý luận và thực tiễn quản lý nhà nước về di tích lịch sử văn hóa.docx (20)

More from Dịch vụ viết thuê đề tài trọn gói ☎☎☎ Liên hệ ZALO/TELE: 0973.287.149 👍👍

More from Dịch vụ viết thuê đề tài trọn gói ☎☎☎ Liên hệ ZALO/TELE: 0973.287.149 👍👍 (20)

Recently uploaded

Recently uploaded (20)

Cơ sở lý luận và thực tiễn quản lý nhà nước về di tích lịch sử văn hóa.docx