LİBERALİZM –(LER) : HANGİ LİBERALİZM ?

1. LİBERALİZM –(LER) :
HANGİ LİBERALİZM ?
✣ Bu sunum şu kaynaktan yararlanılarak hazırlanmıştır:
Coşkun Can Aktan, Gerçek Liberalizm Nedir? İstanbul : T Yayınları, 1994.
✣Sunumu Hazırlayan: Sabuhi Ganbarzade
Prof.dr. Coşkun can aktan

2. Liberalİzm Genel Bİlgİ
Liberalizm bir siyasi, iktisadi ve sosyal bir
doktrindir. Liberalizm ya da liberal doktrin,
tarihsel süreç içerisinde kendi arasında bazı alt
bölümlere ayrılmıştır.

3. LİBERALİZMİN
TÜRÜ
LİBERALİZMİN
TÜRÜ KURUCUSUKURUCUSU DİĞER
TEMSİLCİLERİ
DİĞER
TEMSİLCİLERİ TEMEL İLKELERİTEMEL İLKELERİ
LİBERALİZMİN
DOĞUŞU
(Siyasi Liberalizm)
LİBERALİZMİN
DOĞUŞU
(Siyasi Liberalizm)
John Locke
Lord Acton
Josiah Tucker
Edmund Burke
John Locke
Lord Acton
Josiah Tucker
Edmund Burke
Adam Ferguson
Montesquieu
J.J. Rousseau
B. de Mandeville
A. de Tocqueville
Immanuel Kant
William Petty
Jeremy Bentham
Adam Ferguson
Montesquieu
J.J. Rousseau
B. de Mandeville
A. de Tocqueville
Immanuel Kant
William Petty
Jeremy Bentham
İnsanın doğal hakları ve
özgürlükleri vardır ve bunlar
korunmalıdır
Devlet ve iktidar sınırlanmalıdır
Kurucu rasyonalizm ilkesi
Sosyal sözleşme teorisi
İnsanın doğal hakları ve
özgürlükleri vardır ve bunlar
korunmalıdır
Devlet ve iktidar sınırlanmalıdır
Kurucu rasyonalizm ilkesi
Sosyal sözleşme teorisi
LAİSSEZ FAİRE
LİBERALİZMİ
LAİSSEZ FAİRE
LİBERALİZMİ
R. L. d’Argenson
Francois Quesnay
A.R. J. Turgot
E. de Condillac
Marki Mirabeau
M. de la Riviere
D. de Nemours
R. L. d’Argenson
Francois Quesnay
A.R. J. Turgot
E. de Condillac
Marki Mirabeau
M. de la Riviere
D. de Nemours
Boisguilbert
Herbert Spencer
Boisguilbert
Herbert Spencer
Laissez-faire ilkesi
Doğal düzenin işleyişine
müdahale edilmemelidir (Doğal
Ahenk Düzeni)
Anti-rasyonalizm
Laissez-faire ilkesi
Doğal düzenin işleyişine
müdahale edilmemelidir (Doğal
Ahenk Düzeni)
Anti-rasyonalizm
KLASİK
LİBERALİZM
(Ekonomik
Liberalizm)
KLASİK
LİBERALİZM
(Ekonomik
Liberalizm)
David Hume
Adam Smith
David Hume
Adam Smith
İyimser Liberaller
John Stuart Mill
Jean Babtiste Say
Frederic Bastiat
Kötümser Liberaller
Thomas Malthus
David Ricardo
İyimser Liberaller
John Stuart Mill
Jean Babtiste Say
Frederic Bastiat
Kötümser Liberaller
Thomas Malthus
David Ricardo
Görünmez El kuramı
Koruyucu Devlet (Sınırlı Devlet)
İyimserler: Anti-rasyonalizm
Kötümserler:Kurucu rasyonalizm
Serbest piyasa ekonomisi
(Kapitalizm)
Görünmez El kuramı
Koruyucu Devlet (Sınırlı Devlet)
İyimserler: Anti-rasyonalizm
Kötümserler:Kurucu rasyonalizm
Serbest piyasa ekonomisi
(Kapitalizm)
NEO-
LİBERALİZM
1. Neo-Avusturya
Okulu Liberalizmi
NEO-
LİBERALİZM
1. Neo-Avusturya
Okulu Liberalizmi
F.A. von HayekF.A. von Hayek
İsrail Kirzner
L. M. Lacmann
Norman Barry
Stephen Littlechild
Fritz Machlup
Gottfried Haberler
İsrail Kirzner
L. M. Lacmann
Norman Barry
Stephen Littlechild
Fritz Machlup
Gottfried Haberler
Homo Economicus
Evrimci Rasyonalizm
Spontan Piyasa Düzeni
Sınırlı Devlet (Rechsstaat)
Subjektivism
Kanun Hakimiyeti
Homo Economicus
Evrimci Rasyonalizm
Spontan Piyasa Düzeni
Sınırlı Devlet (Rechsstaat)
Subjektivism
Kanun Hakimiyeti
2. Chicago Okulu
Liberalizmi
2. Chicago Okulu
Liberalizmi Milton FriedmanMilton Friedman
Monetaristler
Karl Brunner
Anna Schwarts
Rasyonel Beklentiler
Robert Lucas
Thomas Sargent
Neil Wallace
Monetaristler
Karl Brunner
Anna Schwarts
Rasyonel Beklentiler
Robert Lucas
Thomas Sargent
Neil Wallace
Sınırlı Devlet
Pozitivizm
Parasal Büyüme Kuralı
Homo Economicus
Sınırlı Devlet
Pozitivizm
Parasal Büyüme Kuralı
Homo Economicus
Tablo:1Tablo:1-- DoDoğğuuşşundan Gundan Güünnüümmüüze Liberalizmze Liberalizm
LİBERALİZMİN
TÜRÜ
LİBERALİZMİN
TÜRÜ KURUCUSUKURUCUSU DİĞER
TEMSİLCİLERİ
DİĞER
TEMSİLCİLERİ TEMEL İLKELERİTEMEL İLKELERİ
LİBERALİZMİN
DOĞUŞU
(Siyasi Liberalizm)
LİBERALİZMİN
DOĞUŞU
(Siyasi Liberalizm)
John Locke
Lord Acton
Josiah Tucker
Edmund Burke
John Locke
Lord Acton
Josiah Tucker
Edmund Burke
Adam Ferguson
Montesquieu
J.J. Rousseau
B. de Mandeville
A. de Tocqueville
Immanuel Kant
William Petty
Jeremy Bentham
Adam Ferguson
Montesquieu
J.J. Rousseau
B. de Mandeville
A. de Tocqueville
Immanuel Kant
William Petty
Jeremy Bentham
İnsanın doğal hakları ve
özgürlükleri vardır ve bunlar
korunmalıdır
Devlet ve iktidar sınırlanmalıdır
Kurucu rasyonalizm ilkesi
Sosyal sözleşme teorisi
İnsanın doğal hakları ve
özgürlükleri vardır ve bunlar
korunmalıdır
Devlet ve iktidar sınırlanmalıdır
Kurucu rasyonalizm ilkesi
Sosyal sözleşme teorisi
LAİSSEZ FAİRE
LİBERALİZMİ
LAİSSEZ FAİRE
LİBERALİZMİ
R. L. d’Argenson
Francois Quesnay
A.R. J. Turgot
E. de Condillac
Marki Mirabeau
M. de la Riviere
D. de Nemours
R. L. d’Argenson
Francois Quesnay
A.R. J. Turgot
E. de Condillac
Marki Mirabeau
M. de la Riviere
D. de Nemours
Boisguilbert
Herbert Spencer
Boisguilbert
Herbert Spencer
Laissez-faire ilkesi
Doğal düzenin işleyişine
müdahale edilmemelidir (Doğal
Ahenk Düzeni)
Anti-rasyonalizm
Laissez-faire ilkesi
Doğal düzenin işleyişine
müdahale edilmemelidir (Doğal
Ahenk Düzeni)
Anti-rasyonalizm
KLASİK
LİBERALİZM
(Ekonomik
Liberalizm)
KLASİK
LİBERALİZM
(Ekonomik
Liberalizm)
David Hume
Adam Smith
David Hume
Adam Smith
İyimser Liberaller
John Stuart Mill
Jean Babtiste Say
Frederic Bastiat
Kötümser Liberaller
Thomas Malthus
David Ricardo
İyimser Liberaller
John Stuart Mill
Jean Babtiste Say
Frederic Bastiat
Kötümser Liberaller
Thomas Malthus
David Ricardo
Görünmez El kuramı
Koruyucu Devlet (Sınırlı Devlet)
İyimserler: Anti-rasyonalizm
Kötümserler:Kurucu rasyonalizm
Serbest piyasa ekonomisi
(Kapitalizm)
Görünmez El kuramı
Koruyucu Devlet (Sınırlı Devlet)
İyimserler: Anti-rasyonalizm
Kötümserler:Kurucu rasyonalizm
Serbest piyasa ekonomisi
(Kapitalizm)
NEO-
LİBERALİZM
1. Neo-Avusturya
Okulu Liberalizmi
NEO-
LİBERALİZM
1. Neo-Avusturya
Okulu Liberalizmi
F.A. von HayekF.A. von Hayek
İsrail Kirzner
L. M. Lacmann
Norman Barry
Stephen Littlechild
Fritz Machlup
Gottfried Haberler
İsrail Kirzner
L. M. Lacmann
Norman Barry
Stephen Littlechild
Fritz Machlup
Gottfried Haberler
Homo Economicus
Evrimci Rasyonalizm
Spontan Piyasa Düzeni
Sınırlı Devlet (Rechsstaat)
Subjektivism
Kanun Hakimiyeti
Homo Economicus
Evrimci Rasyonalizm
Spontan Piyasa Düzeni
Sınırlı Devlet (Rechsstaat)
Subjektivism
Kanun Hakimiyeti
2. Chicago Okulu
Liberalizmi
2. Chicago Okulu
Liberalizmi Milton FriedmanMilton Friedman
Monetaristler
Karl Brunner
Anna Schwarts
Rasyonel Beklentiler
Robert Lucas
Thomas Sargent
Neil Wallace
Monetaristler
Karl Brunner
Anna Schwarts
Rasyonel Beklentiler
Robert Lucas
Thomas Sargent
Neil Wallace
Sınırlı Devlet
Pozitivizm
Parasal Büyüme Kuralı
Homo Economicus
Sınırlı Devlet
Pozitivizm
Parasal Büyüme Kuralı
Homo Economicus
Tablo:1Tablo:1-- DoDoğğuuşşundan Gundan Güünnüümmüüze Liberalizmze Liberalizm

4. LİBERALİZMİN
TÜRÜ
LİBERALİZMİN
TÜRÜ KURUCUSUKURUCUSU DİĞER
TEMSİLCİLERİ
DİĞER
TEMSİLCİLERİ TEMEL İLKELERİTEMEL İLKELERİ
3. Virginia Okulu
Liberalizmi
(Sözleşmeci
Liberalizm)
3. Virginia Okulu
Liberalizmi
(Sözleşmeci
Liberalizm)
James M.
Buchanan
James M.
Buchanan
Gordon Tullock
Robert D. Tollison
Geoffrey Brennan
Viktor Vanberg
Dennis Mueller
Gordon Tullock
Robert D. Tollison
Geoffrey Brennan
Viktor Vanberg
Dennis Mueller
Anayasal Sınırlı Devlet
Kurucu Rasyonalizm
Metodolojik Bireycilik
Politika Bir Mübadeledir
Homo Economicus
Devletin Başarısızlığı
Anayasal Sınırlı Devlet
Kurucu Rasyonalizm
Metodolojik Bireycilik
Politika Bir Mübadeledir
Homo Economicus
Devletin Başarısızlığı
4. Freiburg Okulu
Liberalizmi
(Ordo Liberalizmi)
4. Freiburg Okulu
Liberalizmi
(Ordo Liberalizmi)
Walter EuckenWalter Eucken
A. Müller-Armack
F. Mayer
K. Paul Hansel
Wilhelm Röpke
Alexander Rustow
A. Müller-Armack
F. Mayer
K. Paul Hansel
Wilhelm Röpke
Alexander Rustow
Doğal düzen değil, anayasal-
yasal-kurumsal düzen önemli
(Ekonomik Düzen Politikası)
Sosyal Piyasa Ekonomisi
Sınırlı ve Fonksiyonel Devlet
Doğal düzen değil, anayasal-
yasal-kurumsal düzen önemli
(Ekonomik Düzen Politikası)
Sosyal Piyasa Ekonomisi
Sınırlı ve Fonksiyonel Devlet
Tablo:1Tablo:1-- DevamDevamıı
LİBERTARİANİZMLİBERTARİANİZM
1. Anarko-
Kapitalizm
(Liberal Anarşizm)
(Devlete Hayır
Libertarianizmi)
1. Anarko-
Kapitalizm
(Liberal Anarşizm)
(Devlete Hayır
Libertarianizmi)
P. J. Proudhon
William Godvin
Max Stirner
Mişel Bakunin
Piyer Kropotkin
P. J. Proudhon
William Godvin
Max Stirner
Mişel Bakunin
Piyer Kropotkin
David Friedman
M.N. Rothbard
David Friedman
M.N. Rothbard
Pür Özgürlük
Otoriterizme ve Totaliterizme
Hayır
Devletsiz Toplum
Gönüllü Piyasa Mübadelesi
(Pür Piyasa Ekonomisi)
Pür Özgürlük
Otoriterizme ve Totaliterizme
Hayır
Devletsiz Toplum
Gönüllü Piyasa Mübadelesi
(Pür Piyasa Ekonomisi)
2. Ultra Minimal
Devlet
Libertarianizmi
2. Ultra Minimal
Devlet
Libertarianizmi
Robert Nozick
Ayn Rand
Robert Nozick
Ayn Rand
Ultra-minimal devlet
Anti-rasyonalizm
Ultra-minimal devlet
Anti-rasyonalizm
LİBERALİZMİN
TÜRÜ
LİBERALİZMİN
TÜRÜ KURUCUSUKURUCUSU DİĞER
TEMSİLCİLERİ
DİĞER
TEMSİLCİLERİ TEMEL İLKELERİTEMEL İLKELERİ
3. Virginia Okulu
Liberalizmi
(Sözleşmeci
Liberalizm)
3. Virginia Okulu
Liberalizmi
(Sözleşmeci
Liberalizm)
James M.
Buchanan
James M.
Buchanan
Gordon Tullock
Robert D. Tollison
Geoffrey Brennan
Viktor Vanberg
Dennis Mueller
Gordon Tullock
Robert D. Tollison
Geoffrey Brennan
Viktor Vanberg
Dennis Mueller
Anayasal Sınırlı Devlet
Kurucu Rasyonalizm
Metodolojik Bireycilik
Politika Bir Mübadeledir
Homo Economicus
Devletin Başarısızlığı
Anayasal Sınırlı Devlet
Kurucu Rasyonalizm
Metodolojik Bireycilik
Politika Bir Mübadeledir
Homo Economicus
Devletin Başarısızlığı
4. Freiburg Okulu
Liberalizmi
(Ordo Liberalizmi)
4. Freiburg Okulu
Liberalizmi
(Ordo Liberalizmi)
Walter EuckenWalter Eucken
A. Müller-Armack
F. Mayer
K. Paul Hansel
Wilhelm Röpke
Alexander Rustow
A. Müller-Armack
F. Mayer
K. Paul Hansel
Wilhelm Röpke
Alexander Rustow
Doğal düzen değil, anayasal-
yasal-kurumsal düzen önemli
(Ekonomik Düzen Politikası)
Sosyal Piyasa Ekonomisi
Sınırlı ve Fonksiyonel Devlet
Doğal düzen değil, anayasal-
yasal-kurumsal düzen önemli
(Ekonomik Düzen Politikası)
Sosyal Piyasa Ekonomisi
Sınırlı ve Fonksiyonel Devlet
Tablo:1Tablo:1-- DevamDevamıı
LİBERTARİANİZMLİBERTARİANİZM
1. Anarko-
Kapitalizm
(Liberal Anarşizm)
(Devlete Hayır
Libertarianizmi)
1. Anarko-
Kapitalizm
(Liberal Anarşizm)
(Devlete Hayır
Libertarianizmi)
P. J. Proudhon
William Godvin
Max Stirner
Mişel Bakunin
Piyer Kropotkin
P. J. Proudhon
William Godvin
Max Stirner
Mişel Bakunin
Piyer Kropotkin
David Friedman
M.N. Rothbard
David Friedman
M.N. Rothbard
Pür Özgürlük
Otoriterizme ve Totaliterizme
Hayır
Devletsiz Toplum
Gönüllü Piyasa Mübadelesi
(Pür Piyasa Ekonomisi)
Pür Özgürlük
Otoriterizme ve Totaliterizme
Hayır
Devletsiz Toplum
Gönüllü Piyasa Mübadelesi
(Pür Piyasa Ekonomisi)
2. Ultra Minimal
Devlet
Libertarianizmi
2. Ultra Minimal
Devlet
Libertarianizmi
Robert Nozick
Ayn Rand
Robert Nozick
Ayn Rand
Ultra-minimal devlet
Anti-rasyonalizm
Ultra-minimal devlet
Anti-rasyonalizm

5. Laissez Faire Liberalizmi
18. yüzyılın ilk yarısında fizyokratların liberalizm
anlayışı bazı özellikleri dolayısıyla Laissez Faire
Liberalizmi olarak adlandırılmıştır. Fizyokratlara
göre tanrı doğayı esasen bir düzen içerisinde
kurmuştur ve bu "tanrısal" doğal düzenin işleyişine
hiç bir şekilde müdahale edilmemelidir.

6. Klasik Liberalizm
(Ekonomik Liberlazim)
Fizyokratlardan farklı olarak, Klasik
Liberallar doğal düzenin tanrısal güce
dayalı olarak değil, kişisel çıkarlarla
(görünmez el) gerçekleştirilebileceğini
savunurlar. Ekonomi tamamen kendi
tabii işleyişine bırakılamaz ve
devletin tabii (doğal) düzenin iyi
işlemesi için bazı sınırlı fonksiyonlar
üstlenmesi gerekir. Adam Smith

7. Neo-Liberalizm
(Ekonomik Liberlazim)
20. yüzyıl liberalizminin savunucuları
arasında dört iktisat okulunu
görüyoruz.
✣ Neo-Avusturya Okulu
Hayek liberalizminin temel
taşlarından birisi evrimci rasyonalizm
ilkesidir.F. A. von Hayek

8. Neo-Liberalizm
(Ekonomik Liberlazim)
✣ Chicago Okulu
Friedman, Chicago Okulu'nun
gelişimine önemli katkılarda
bulunduğu iki iktisadi doktrin
bulunmaktadır. Bunlar Monetarizm ve
Rasyonal Beklentiler Teorisi'dir.
Milton Friedman

9. Neo-Liberalizm
(Ekonomik Liberlazim)
✣ Virginia Okulu
(Sözleşmeci Liberalizm)
Bu okulun öğretisi Kamu Tercihi ve
Anayasal İktisat olarak adlandırılır.
Temel belirgin anayasal sınırlı devlet ve
yapıcı rasyonalizm ilkeleri vardır.
James M. Buchanan

10. Neo-Liberalizm
(Ekonomik Liberlazim)
✣ Freiburg Okulu
(Ordo Liberalizmi)
Doğal düzen anlayışını eleştirerek
yasal-kurumsal düzenin önemini
vurgularlar.
Sosyal piyasa ekonomisi günümüz dünya
gerçeklerine en uygun iktisadi
sistemdir.
Walter Eucken

11. Libertarianizm
✣ Anarko-Kapitalizm
(Liberal Anarşizm)
✣ Ultra Minimal Devlet
Libertarianizmi
Davıd D. FrıedmanMurray N. Rothbard

12. Nasıl Bir Liberalizm?
Gerçek Liberalizm Nedir?
Nasıl Olmalıdır?

13. Pozitif Özgürlük Negatif ÖzgürlükÖZGÜRLÜK
HAK
ADALET
DÜZEN
PİYASA
EKONOMİSİ
Ekonomik ve
Sosyal Haklar
Doğal Haklar
Pozitif Adalet
(Sosyal Adalet) Negatif Adalet
Organize Edilmiş Düzen
Kurucu Rasyonalizm
Doğal Düzen
Evrimci Rasyonalizm
Sosyal Piyasa
Ekonomisi
Serbest Piyasa
Ekonomisi
Tablo: 2 Liberalizmler’in Liberal Doktrinin Temel İlkelerine Olan Bakışı
Devlet Müdahalesi YokDevlet Müdahalesi YokDevlet Müdahalesi VarDevlet Müdahalesi Var
Pozitif Özgürlük Negatif ÖzgürlükÖZGÜRLÜK
HAK
ADALET
DÜZEN
PİYASA
EKONOMİSİ
Ekonomik ve
Sosyal Haklar
Doğal Haklar
Pozitif Adalet
(Sosyal Adalet) Negatif Adalet
Organize Edilmiş Düzen
Kurucu Rasyonalizm
Doğal Düzen
Evrimci Rasyonalizm
Sosyal Piyasa
Ekonomisi
Serbest Piyasa
Ekonomisi
Tablo: 2 Liberalizmler’in Liberal Doktrinin Temel İlkelerine Olan Bakışı
Devlet Müdahalesi YokDevlet Müdahalesi YokDevlet Müdahalesi VarDevlet Müdahalesi Var

14. CAN AKTAN: Sosyal Bilimler Kütüphanesi
CAN AKTAN: Social Science Library
http://www.canaktan.org
CAN AKTAN: Yaşam Felsefesi ve Gezme Sanatı
CAN AKTAN: Philosophy of Life and Art of Travel
http://www.canaktan.net
Prof.Dr. Can Aktan
Faculty of Economics & Management
Dokuz Eylul University
ccan.aktan@deu.edu.tr
Prof.Dr. Can Aktan
Chairman, Social Sciences Research Society
http://www.sobiad.org/